പ്രതികരണം

ഇസ് ലാമിനും മുസ്്ലിംകള്‍ക്കുമെതിരെയുള്ള അക്രമോത്സുക വിദ്വേഷത്തിന്റെ മൗലിക കാരണങ്ങള്‍ മനസ്സിലാക്കേണ്ടത് ഖുര്‍ആനിലൂടെയാണ്. ആ കാരണങ്ങളുടെ പ്രതിഫലനങ്ങളും പ്രത്യാഘാതങ്ങളും മാത്രമേ ചരിത്രത്തില്‍ നാം കാണുകയുള്ളൂ; അവയുടെ വേരുകള്‍ ഖുര്‍ആനിലും സുന്നത്തിലും തന്നെ അന്വേഷിക്കണം. ഇസ് ലാമിനും മുസ് ലിംകള്‍ക്കുമെതിരെയുള്ള ശത്രുതയെയും വിദ്വേഷത്തെയും അക്രമത്തെയും കുറിക്കാന്‍ ഖുര്‍ആന്‍ ഉപയോഗിച്ച പദം 'നഖമ' എന്നാണ്. 'വിദ്വേഷ പ്രേരിതമായി ആക്രമിച്ചു' എന്നര്‍ഥം.

ഇസ് ലാം സമര്‍പ്പിക്കുന്ന ആശയാദര്‍ശങ്ങള്‍ വ്യക്തികളുടെയും സമൂഹങ്ങളുടെയും രാഷ്ട്ര വ്യവസ്ഥിതികളുടെയും ഘടനകളെത്തന്നെ മൗലികമായി മാറ്റിപ്പണിയുകയും അതുവഴി സ്വാര്‍ഥംഭരികളായ 'മനുഷ്യ ദൈവങ്ങള്‍'ക്ക് എല്ലാം നഷ്ടപ്പെടുകയും ചെയ്യും എന്നതിനാലാണ് അക്രമോത്സുക വിദ്വേഷ പ്രചാരണത്തിന് അവര്‍ ഇറങ്ങിത്തിരിക്കുന്നത്. പ്രതാപശാലിയും സ്തുത്യര്‍ഹനും ആകാശങ്ങളുടെയും ഭൂമിയുടെയും മേല്‍ ആധിപത്യം ഉള്ളവനുമായ അല്ലാഹുവില്‍ അവര്‍ വിശ്വസിക്കുന്നു എന്നത് മാത്രമായിരുന്നു അവരുടെ മേല്‍ -സത്യവിശ്വാസികളുടെ മേല്‍- അവര്‍ (മര്‍ദകര്‍) ചുമത്തിയ കുറ്റം' (അല്‍ബുറൂജ് 8,9) എന്ന സൂക്തം, എല്ലാ അധികാരങ്ങളും അല്ലാഹുവില്‍ നിക്ഷിപ്തമാണ് എന്ന തുറന്ന പ്രഖ്യാപനമാണ്. അതിന്റെ പേരില്‍ മനുഷ്യദൈവങ്ങള്‍ക്കുണ്ടാകുന്ന അലോസരമാണ് സത്യവിശ്വാസികള്‍ക്ക് പീഡനമായി മാറുന്നത്.

മായാജാലക്കാര്‍ മൂസാ നബിയില്‍ വിശ്വസിച്ചപ്പോള്‍ ഫറോവ അവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി. അവര്‍ ദേശീയ താല്‍പര്യങ്ങള്‍ക്ക് വിരുദ്ധമായി പ്രവര്‍ത്തിക്കുകയാണെന്ന് ആരോപിച്ചു. എന്നാല്‍, തങ്ങളോടുള്ള ആദര്‍ശപരമായ ശത്രുതയാണ് ഫറോവയുടെ ഹിംസാത്മക നിലപാടിന് കാരണമെന്ന് മായാജാലക്കാര്‍ തുറന്നടിച്ചത് ഖുര്‍ആന്‍ വിശദീകരിച്ചിട്ടുണ്ട് (അൽ അഅ്റാഫ് 123-126).
''നിങ്ങള്‍ ബുദ്ധിമുട്ടുന്നതാണ് അവര്‍ക്കിഷ്ടം. വിദ്വേഷം അവരുടെ വായില്‍നിന്ന് വെളിപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. അവരുടെ മനസ്സുകള്‍ ഒളിപ്പിച്ചുവെക്കുന്നത് കൂടുതല്‍ ഗുരുതരമാകുന്നു….'' (ആലു ഇംറാന്‍ 118).

ബഹുദൈവ വിശ്വാസികളുടെ അതേ ഗണത്തില്‍ തന്നെ സ്ഥാനമുറപ്പിച്ച് വേദവിശ്വാസികളായ യഹൂദരും ക്രൈസ്തവരും ആദര്‍ശപരമായിത്തന്നെ മുസ് ലിംകളോട് ദ്വേഷിച്ചിട്ടുണ്ട്.

ആദര്‍ശപരമായ ശത്രുതക്കൊപ്പം പ്രതിയോഗികള്‍ അധര്‍മകാരികളാണെന്നു കൂടി -ഫാസിഖ്- ഖുര്‍ആന്‍ എടുത്തുപറയുന്നുണ്ട്. മതമൂല്യങ്ങളുടെയോ നാട്ടുനടപ്പ് മര്യാദകളുടെയോ പൊതു മാനുഷിക പരിഗണനകളുടെയോ പരിധികളില്‍നിന്നുകൊണ്ടുള്ള ഉത്തരവാദിത്വ പൂര്‍ണമായ സമീപനത്തിനു പകരം അരാജകപരമായ നിലപാടുകളാണ് അവരില്‍നിന്നുണ്ടാവുക എന്നതുകൊണ്ടു കൂടിയാണ് സത്യവിശ്വാസികള്‍ പീഡിപ്പിക്കപ്പെടുന്നത്.

വിദ്വേഷ പ്രചോദിതമായ പരാക്രമത്തിന് സത്യനിഷേധികളെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന പ്രധാന ആന്തരിക ദുര്‍ഗുണങ്ങളായി ഖുര്‍ആന്‍ എടുത്തുപറയുന്നത് അവരിലെ അക്രമ പ്രവണത (ബഗ് യ്), അസൂയ (ഹസദ്), വിദ്വേഷം (ബഗ്ദാഅ്) എന്നിവയാണ്.
മനുഷ്യ സഹജമായ സദ്വികാരങ്ങളോ മൂല്യബോധമോ ഇല്ലാത്ത വിദ്വേഷ പ്രചാരകർ സത്യവിശ്വാസികള്‍ക്കെതിരെ മനോരോഗികളെ പോലെയാണ് എന്നും പെരുമാറിപ്പോന്നിട്ടുള്ളത്. അത് അങ്ങനെത്തന്നെ ലോകാവസാനം വരെ തുടരും. ആദര്‍ശബദ്ധവും മൊത്തം മനുഷ്യരെ മുന്നില്‍ കണ്ടുകൊണ്ടുള്ളതുമായ നിലപാടുകളിലൂടെ മാത്രമേ അവയെ മറികടക്കാന്‍ കഴിയുകയുള്ളൂ. ഇതുവരെ പുറത്തുവന്ന പെരുങ്കള്ളങ്ങളെക്കാള്‍ വലിയ കള്ളങ്ങള്‍ ഇനിയും വന്നുകൊണ്ടിരിക്കും. ചരടറ്റ മാലയിലെ മണികള്‍ ഒന്ന് ഒന്നിനു പിന്നാലെ വരുന്നതുപോലെ ഫിത്‌നകള്‍ വന്നുകൊണ്ടിരിക്കും എന്ന് നബി (സ) പറഞ്ഞത് ഇത്തരം വ്യാജപ്രചാരണങ്ങളെയും വിദ്വേഷ നിലപാടുകളെയും മുന്‍കൂട്ടി കണ്ടുകൊണ്ട് കൂടിയാണ്. l

عَن جَابِر بْن عَبْدِ اللَّهِ وَأَبَا طَلْحَةَ بْن سَهْلٍ الأَنْصَارِيَّ يَقُولاَنِ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلى الله عَلَيْه وَسَلم ‏:‏ مَا مِنِ امْرِئٍ يَخْذُلُ امْرَأً مُسْلِمًا فِي مَوْضِعٍ تُنْتَهَكُ فِيهِ حُرْمَتُهُ وَيُنْتَقَصُ فِيهِ مِنْ عِرْضِهِ إِلاَّ خَذَلَهُ اللَّهُ فِي مَوْطِنٍ يُحِبُّ فِيهِ نُصْرَتَهُ وَمَا مِنِ امْرِئٍ يَنْصُرُ مُسْلِمًا فِي مَوْضِعٍ يُنْتَقَصُ فِيهِ مِنْ عِرْضِهِ وَيُنْتَهَكُ فِيهِ مِنْ حُرْمَتِهِ إِلاَّ نَصَرَهُ اللَّهُ فِي مَوْطِنٍ يُحِبُّ نُصْرَتَهُ‏ (أبوداود - 4884 ، أحمد‏ - 16415 ، حسنه الألباني)

ജാബിറുബ്‌നു അബ്ദില്ലാ(റ)യും അബൂ ത്വല്‍ഹതബ്‌നു സഹ് ലില്‍ അന്‍സ്വാരി(റ)യും പറയുന്നു. നബി (സ) ഇങ്ങനെ പ്രസ്താവിക്കുകയുണ്ടായി: 'ഒരു മുസ് ലിമിന്റെ അഭിമാനം ക്ഷതപ്പെടുകയും പവിത്രത പിച്ചിച്ചീന്തപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരിടത്ത് (അതിലിടപെടാന്‍ കഴിയുന്ന ഒരാള്‍ അതില്‍ ഇടപെടാതെ)
അയാളെ കൈവെടിഞ്ഞാല്‍, കൈവെടിഞ്ഞ ആളെ, അല്ലാഹുവിന്റെ സഹായം താൻ ഇഷ്ടപ്പെടുന്ന സന്ദര്‍ഭത്തില്‍ അല്ലാഹു അയാളെ കൈവെടിയുന്നതായിരിക്കും.
ഒരു മുസ് ലിമിന്റെ പവിത്രത പിച്ചിച്ചീന്തപ്പെടുകയും അഭിമാനം ക്ഷതപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരിടത്ത് ഒരാള്‍ അയാളെ സഹായിച്ചാല്‍, സഹായിച്ചയാള്‍ അല്ലാഹുവിന്റെ സഹായം ഇഷ്ടപ്പെടുമ്പോള്‍ അല്ലാഹു അയാളെ സഹായിക്കാതിരിക്കില്ല.

മുസ് ലിംകള്‍ ആദര്‍ശ സഹോദരങ്ങള്‍ എന്നതോടൊപ്പം ആപല്‍ബന്ധുക്കളുമാണെന്നും യഥാവസരം രണ്ടു ബന്ധുത്വങ്ങളും പ്രായോഗികമായി യാഥാർഥ്യമാകുമ്പോഴാണ് അല്ലാഹുവിന്റെ കടാക്ഷമുണ്ടാവുക എന്നുമാണ് മേല്‍ നബിവചനത്തിന്റെ കേന്ദ്രാശയം.

ഒരേ ആദര്‍ശവും വിശ്വാസവും വെച്ചുപുലര്‍ത്തുന്നവര്‍ എന്ന നിലയില്‍ സത്യവിശ്വാസികള്‍ തങ്ങളുടെ ആദര്‍ശ സഹോദരന്മാരുടെ ജീവനും രക്തവും അഭിമാനവും സമ്പത്തും മറ്റും സംരക്ഷിക്കാന്‍ പ്രതിജ്ഞാബദ്ധരായിരിക്കണം. അതിനെതിരെ ഉയരുന്ന എല്ലാ വെല്ലുവിളികള്‍ക്കുമെതിരെ അഭിമാന രോഷത്തോടെ പ്രതികരിക്കണം. ഇസ് ലാമിക സാഹോദര്യത്തിന്റെ മൗലിക പ്രധാനമായ വശമാണിത്. ഇസ് ലാമിക സമൂഹത്തോടുള്ള ഗുണകാംക്ഷയുടെ ഭാഗവുമാണ്.

ഉമര്‍ (റ) സേനാനായകന്മാര്‍ക്ക് അയച്ചിരുന്ന കത്തുകളില്‍ 'നിങ്ങളുടെ ശത്രുക്കളെക്കാള്‍ നിങ്ങളുടെ കാര്യത്തില്‍ നിങ്ങളുടെ പാപങ്ങളെയാണ് ഞാന്‍ ഭയപ്പെടുന്നത്' എന്ന് ഉദ്ബോധിപ്പിച്ചിരുന്നതായി കാണാം. പാപങ്ങള്‍ പരാജയത്തിനും ശത്രുക്കളുടെ വിജയത്തിനും കാരണമായി ഭവിക്കാം. ശത്രുക്കളുമായി ഏറ്റുമുട്ടുന്ന ഘട്ടത്തില്‍ പിന്തുണ കിട്ടേണ്ട സൈനികര്‍ക്ക് ധാര്‍മികവും ഭൗതികവുമായ പിന്തുണ കിട്ടാതെ വന്നാല്‍ അത് ആത്യന്തികമായി ശത്രുക്കളെ സഹായിക്കുന്ന നിലപാടായാണ് പരിഗണിക്കപ്പെടുക എന്നാണ് ഉമറിന്റെ കത്തിനെ പണ്ഡിതന്മാര്‍ വിശദീകരിച്ചിരിക്കുന്നത്.

ഇസ് ലാമും മുസ് ലിംകളും പ്രതിസന്ധികള്‍ നേരിടുന്ന ഘട്ടങ്ങളില്‍ കഴിവിന്റെ പരമാവധി ഐക്യദാര്‍ഢ്യം പ്രകടിപ്പിക്കാന്‍ സത്യവിശ്വാസികള്‍ക്ക് കഴിയണം. വിധിനിര്‍ണായകമായ സന്ദര്‍ഭങ്ങളില്‍ എങ്ങനെയെല്ലാം വ്യക്തിപരമായും സാമൂഹികമായും ഇടപെടാന്‍ കഴിയും എന്ന് വിശ്വാസികള്‍ ചിന്തിക്കണം.

'സമരം ചെയ്യാതെയോ, സമരം ചെയ്യണമെന്ന് ആത്മഗതം ചെയ്യാതെയോ മരിച്ചുപോകുന്നവര്‍ കാപട്യത്തിന്റെ ശാഖയോടെയാണ് മരിക്കുന്നത്' (മുസ് ലിം) എന്ന നബിവചനം സത്യവിശ്വാസികള്‍ സദാ സമരോത്സുകരായിരിക്കണമെന്നാണ് പഠിപ്പിക്കുന്നത്. യുദ്ധസാഹചര്യമില്ലെങ്കിലും എവിടെയെങ്കിലും തന്റെ പിന്തുണയും സഹായവും പ്രാര്‍ഥനയും ആവശ്യമുണ്ടോ എന്ന ഉല്‍ക്കണ്ഠ സത്യവിശ്വാസികളുടെ സഹജ ഗുണമായിരിക്കണം.

ശരീരങ്ങള്‍ക്ക് മുമ്പ് ആത്മാക്കളെയും സമ്പത്തുകള്‍ക്ക് മുമ്പ് കരളിന്റെ കഷ്ണങ്ങളായ കുഞ്ഞുപൈതങ്ങളെയും ബലിനല്‍കി ഗസ്സക്കാര്‍ പൊരുതുമ്പോള്‍ നാം അവരെ ഒന്നും നല്‍കാതെ അധിനിവേശ കശ്മലന്മാരുടെ മുമ്പിലേക്ക് നിസ്സഹായരായി വിടാവതല്ല. നബി(സ)യുടെ പ്രവചന പ്രകാരം, ഖുദ്‌സിന്റെ മോചനം തുടര്‍പ്രക്രിയയായതിനാല്‍ ഭാവി തലമുറകളെ അതേക്കുറിച്ച് ബോധവല്‍ക്കരിക്കേണ്ടതും ഐക്യദാര്‍ഢ്യത്തിന്റെ ഭാഗം തന്നെയാണ്.

പവിത്രതകള്‍ ചവിട്ടിയരക്കപ്പെടുകയും അഭിമാനം ചീന്തി എറിയപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്ന വര്‍ത്തമാനകാല ലോക സാഹചര്യത്തില്‍ അതേക്കുറിച്ചൊന്നും ഉല്‍ക്കണ്ഠപ്പെടാതെ 'ഞാനും എന്റെ കെട്ട്യോളും കുട്ട്യേളും' എന്ന സ്വാര്‍ഥ ചിന്തയുമായി മുന്നോട്ടുപോകാന്‍ ഒരു യഥാര്‍ഥ സത്യവിശ്വാസിക്ക് കഴിയുകയില്ല. അങ്ങനെയായാല്‍ വ്യക്തികള്‍ എന്ന നിലയിലോ സമൂഹം എന്ന നിലയിലോ നാം പ്രതിസന്ധിയിലകപ്പെടുമ്പോള്‍ അല്ലാഹു നമ്മെയും കൈയൊഴിയും.

അതേസമയം, അഭിമാന രോഷത്തോടെ സഹോദരന്റെയോ സമുദായത്തിന്റെയോ അഭിമാനം രക്ഷിക്കാനും, പവിത്രതകള്‍ മലിനപ്പെടുത്തുന്നത് തടയാനും സാധ്യമാകുന്ന രീതിയില്‍ സഹായിച്ചാല്‍ അല്ലാഹു തക്ക സമയത്ത്, തക്ക രീതിയില്‍ നമ്മെയും സഹായിക്കും.

ലോകത്തിന്റെ ഏതു ഭാഗത്തുനിന്നും നിര്‍വഹിക്കാവുന്ന നിഷ്‌കളങ്കമായ പ്രാര്‍ഥനയും ഗുണകാംക്ഷയും തന്നെയാണ് ഇപ്പോള്‍ അവര്‍ക്ക് നല്‍കാന്‍ കഴിയുന്ന നമ്മുടെ സഹായം. ഗസ്സയിലെ പോരാളികളെ ശത്രുക്കള്‍ക്ക് വിട്ടുകൊടുത്ത് നിസ്സംഗത പാലിക്കുന്ന എല്ലാവര്‍ക്കും ഈ ഹദീസ് താക്കീതാണ്. l

ഭൂമിയില്‍ മനുഷ്യജീവിതം സാധ്യമാകാന്‍ രണ്ടുതരം ഹിദായത്തുകള്‍ അഥവാ മാര്‍ഗദര്‍ശനങ്ങൾ വേണമെന്നാണ് ഖുര്‍ആന്റെ തീര്‍പ്പ്. ഇവ രണ്ടും പ്രപഞ്ചനാഥനായ അല്ലാഹു ലഭ്യമാക്കിയിരിക്കുന്നു. ഇവയോട് ഗുണകരവും ക്രിയാത്മകവുമായ പ്രതികരണമാവണം മനുഷ്യരില്‍നിന്നുണ്ടാവേണ്ടത് എന്ന് പഠിപ്പിക്കാനാണ് പല കാലങ്ങളിലായി പ്രവാചകന്മാര്‍ വന്നിട്ടുള്ളത്. അവയിൽ ഒന്നാമത്തേത്, ഭൗതിക ജീവിതം മുന്നോട്ടുകൊണ്ടുപോകാന്‍ ആവശ്യമായ അറിവുകളിലേക്കുള്ള മാര്‍ഗദര്‍ശനമാണ്. ഇതിന്റെ അഭാവത്തില്‍ മനുഷ്യജീവിതം അസാധ്യമാണ്. അറിവുകളുടെ ആരംഭം നാമങ്ങളില്‍നിന്ന് തുടങ്ങുന്നു. ഖുര്‍ആന്‍ പറയുന്നത് കാണുക:

''അവന്‍ -അല്ലാഹു- ആദമിന് നാമങ്ങളെല്ലാം പഠിപ്പിച്ചു. ആ പേരിട്ടവയെ അവന്‍ മലക്കുകള്‍ക്ക് കാണിച്ചു. എന്നിട്ടവന്‍ ആജ്ഞാപിച്ചു: നിങ്ങള്‍ സത്യവാന്മാരാണെങ്കില്‍ ഇവയുടെ നാമങ്ങള്‍ എനിക്ക് പറഞ്ഞുതരൂ. അവര്‍ പറഞ്ഞു: നിനക്ക് സ്‌തോത്രം. നീ പഠിപ്പിച്ചു തന്നതല്ലാത്ത യാതൊരറിവും ഞങ്ങള്‍ക്കില്ല. നീ തന്നെയാണ് സര്‍വജ്ഞനും അഗാധജ്ഞാനിയും. അനന്തരം അവന്‍ -അല്ലാഹു- പറഞ്ഞു: ആദമേ, ഇവര്‍ക്ക് അവയുടെ നാമങ്ങള്‍ പറഞ്ഞുകൊടുക്കൂ. അങ്ങനെ അവന്‍ -ആദം- അവര്‍ക്ക് ആ നാമങ്ങള്‍ പറഞ്ഞുകൊടുത്തപ്പോല്‍ അവന്‍ -അല്ലാഹു- പറഞ്ഞു: ആകാശ ഭൂമികളിലെ അദൃശ്യകാര്യങ്ങളും, നിങ്ങള്‍ വെളിപ്പെടുത്തുന്നതും ഒളിച്ചുവെക്കുന്നതുമെല്ലാം എനിക്കറിയാമെന്ന് ഞാന്‍ നിങ്ങളോട് പറഞ്ഞിട്ടില്ലേ?' (അൽബഖറ 31-33).

ഏതൊരു വസ്തുവിന്റെയും പേര് അതിന്റെ ബാഹ്യവും ആന്തരികവുമായ സവിശേഷ ഘടനയെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. പേരും പൊരുളും പരസ്പരം ബന്ധപ്പെട്ടു നില്‍ക്കുന്നു. മനുഷ്യര്‍ ഏതൊരു വസ്തുവിനെയും വസ്തുതയെയും തങ്ങളുടെ വ്യാവഹാരിക മേഖലയില്‍ കൊണ്ടുവരുന്നത് അതിന് ഒരു പേരിട്ടുകൊണ്ടാണ്. ഈ നാമകരണ സിദ്ധി ആദിമ മനുഷ്യനായ ആദമിന് നല്‍കപ്പെട്ടിരുന്നു എന്ന് മേല്‍ സൂക്തം പഠിപ്പിക്കുന്നു. വസ്തുക്കളെയും വസ്തുക്കളുടെ പേരുകളെയും തിരിച്ചറിഞ്ഞുകൊണ്ടായിരുന്നു ഭൂമിയില്‍ മനുഷ്യജീവിതത്തിന്റെ തുടക്കം എന്നു സാരം.

ഭൗതിക മേഖലയിലെ മാര്‍ഗദര്‍ശനം മനുഷ്യജീവിതത്തിന്റെ ബാഹ്യ തലങ്ങളെ സുന്ദരമായി വ്യവസ്ഥപ്പെടുത്തണമെങ്കില്‍ അതിനെ ആന്തരികമായി സാന്മാര്‍ഗിക മൂല്യങ്ങള്‍ സ്വാധീനിക്കണം. ഇതാണ് രണ്ടാമത്തെ ഇനമായ ആത്മീയ മാര്‍ഗദര്‍ശനം. ദൈവവിശ്വാസം, പരലോക ബോധം, നന്മ, നീതി, സത്യം, ധര്‍മം പോലുള്ള മൂല്യങ്ങള്‍ അതത് കാലങ്ങളില്‍ നബിമാരിലൂടെ മനുഷ്യരാശിക്ക് ലഭ്യമാക്കിയാണ് അല്ലാഹു മനുഷ്യരെ സന്മാര്‍ഗപരമായി സായുധരാക്കുന്നത്. ഖുര്‍ആന്‍ പറയുന്നു: ''എന്റെ പക്കല്‍നിന്നുള്ള മാര്‍ഗദര്‍ശനം നിങ്ങള്‍ക്ക് വന്നെത്തുമ്പോള്‍ എന്റെ ആ മാര്‍ഗദര്‍ശനം പിന്‍പറ്റുന്നവരാരോ അവര്‍ ഭയപ്പെടേണ്ടതില്ല. അവര്‍ ദുഃഖിക്കേണ്ടി വരികയുമില്ല'' (അൽബഖറ 38). ഭൗതികമായ ജ്ഞാനം ഏറെയും സഹജമാണെങ്കില്‍, സാന്മാര്‍ഗിക ഹിദായത്ത് നബിമാരിലൂടെ മാത്രം ലഭിക്കുന്നതാണ്. അതുകൊണ്ടു തന്നെ ഖുര്‍ആന്റെ സാരസര്‍വം ആത്മീയ മേഖലയിലെ ഹിദായത്തില്‍ കേന്ദ്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നു.

ഭൗതികമായ അറിവുകളും ആത്മീയമായ ബോധ്യങ്ങളും ചേര്‍ന്നാണ് ജീവിതം മുന്നോട്ടു പോകേണ്ടത്. തയ്യല്‍ മെഷീനില്‍ താഴെനിന്ന് മേലോട്ടും മേലെ നിന്ന് താഴോട്ടും സംയോജിച്ചു വരുന്ന രണ്ട് നൂലിഴകളാണ് തുണിശീലയെ ഷര്‍ട്ടായോ പാന്റായോ മാറ്റുന്നത്. ഒരു നൂലിന്റെ അഭാവത്തില്‍ അത് സാധ്യമല്ല. ഇതുപോലെ ഭൗതികമായ അറിവുകളെ അവഗണിച്ചോ, ആത്മീയമായ ജ്ഞാനസത്യങ്ങളെ അഗണ്യമാക്കിയോ സന്തുലിതമായ ജീവിതം സാധ്യമല്ല.

മതം, ശാസ്ത്രം

ശാസ്ത്രം നാഗരികതയെ സൃഷ്ടിക്കുന്നു, മതവിശ്വാസം മനുഷ്യനെ സൃഷ്ടിക്കുന്നു. മതവിശ്വാസവും ശാസ്ത്രവും ഒരുപോലെ മനുഷ്യന് ശക്തി പ്രദാനം ചെയ്യുന്നു. ശാസ്ത്രം മനുഷ്യന് നല്‍കുന്ന ശക്തി ബാഹ്യവും അവനില്‍നിന്ന് വേറിട്ടുള്ള രീതിയിലുമാണെങ്കില്‍, മതം നല്‍കുന്ന ശക്തിയാകട്ടെ അവനില്‍ ആന്തരികമായും അവനോട് ചേര്‍ന്നും സഹവര്‍ത്തിച്ചുകൊണ്ടുമാണ്. ശാസ്ത്രം സൗന്ദര്യമാണ്, മതവും സൗന്ദര്യമാണ്. ശാസ്ത്രം ബുദ്ധിയുടെ സൗന്ദര്യത്തിന്റെ പ്രതീകമാണെങ്കില്‍ വിശ്വാസം ആത്മാവിന്റെ സൗന്ദര്യമാണ്. ശാസ്ത്രം ചിന്തയുടെയും മനനത്തിന്റെയും സൗന്ദര്യമാണ്. വിശ്വാസം അവബോധത്തിന്റെ സൗന്ദര്യമാണ്.

ഏതൊരു പ്രകൃതിയിലാണോ മനുഷ്യപ്രകൃതിയെയും ബുദ്ധിയെയും സൃഷ്ടിച്ചിരിക്കുന്നത് അതിനനുസൃതമായി ഉള്‍ക്കൊള്ളാവുന്ന വിധമാണ് ഇസ് ലാമികാദര്‍ശവും ജീവിത രീതിയും സംവിധാനിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്. അതോടൊപ്പം, മനുഷ്യബുദ്ധിക്ക് അജ്ഞേയമായ അഭൗതിക വിവരങ്ങളും കൈമാറിക്കൊണ്ട് അല്ലാഹു മനുഷ്യനെ ഇരട്ട എഞ്ചിന്‍ നല്‍കി അനുഗ്രഹിച്ചിരിക്കുന്നു.

ശരിയായ ഭൗതിക ജ്ഞാനങ്ങള്‍ക്കൊപ്പം അഭൗതിക യാഥാര്‍ഥ്യങ്ങളെക്കുറിച്ച അറിവുകള്‍ കൂടി ചേരുമ്പോഴാണ് സത്യവിശ്വാസികളുടെ വിശ്വാസാവകാശവാദം സമ്പൂര്‍ണാര്‍ഥത്തില്‍ സാര്‍ഥകമാവുന്നത്. ഈ യാഥാര്‍ഥ്യത്തിലേക്ക് ശ്രദ്ധ ക്ഷണിച്ചുകൊണ്ട് അല്ലാഹു പറയുന്നു: ''വിജ്ഞാനവും വിശ്വാസവും നല്‍കപ്പെട്ടവര്‍ ഇപ്രകാരം പറയുന്നതാണ്: അല്ലാഹുവിന്റെ രേഖയിലുള്ള പ്രകാരം ഉയിര്‍ത്തെഴുന്നേല്‍പിന്റെ നാളുവരെ നിങ്ങള്‍ കഴിച്ചു കൂട്ടിയിട്ടുണ്ട്. എന്നാല്‍ ഇതാ, ഉയിര്‍ത്തെഴുന്നേല്‍പുനാള്‍. പക്ഷേ, നിങ്ങള്‍ (അതിനെപ്പറ്റി) മനസ്സിലാക്കിയിരുന്നില്ല'' (അര്‍റൂം 56).

(ആത്മീയജ്ഞാനത്തിന്റെയും ഭൗതികമായ ബോധ്യത്തിന്റെയും അടിസ്ഥാനത്തില്‍ ചിന്തിച്ചാല്‍ പരലോകമെന്ന യാഥാര്‍ഥ്യം ഉള്‍ക്കൊള്ളാനാവും എന്നു സാരം).
മനുഷ്യരിലെ സഹജാവബോധവും പഞ്ചേന്ദ്രിയാനുഭവങ്ങളും, നബിമാര്‍ക്ക് ലഭിച്ച ദിവ്യബോധനത്തിലൂടെ ലഭിക്കുന്ന അഭൗതിക ജ്ഞാനങ്ങളും ചേര്‍ന്നായിരിക്കണം മാനവ സംസ്‌കാരവും നാഗരികതയും മുന്നോട്ടു പോകേണ്ടതെന്ന വസ്തുതയാണ് ഇതിലൂടെ അനാവൃതമാവുന്നത്.

അമാനുഷിക സംഭവങ്ങള്‍ ശാസ്ത്രമല്ല

ദൈവം, പരലോകം, പ്രവാചകത്വം പോലുള്ള യാഥാര്‍ഥ്യങ്ങളെ പ്രബോധിതര്‍ക്ക് ബോധ്യപ്പെടുത്താനായി അല്ലാഹു താനുദ്ദേശിക്കുമ്പോള്‍ പ്രകടിപ്പിക്കുന്ന ചില അസാധാരണ നടപടികളുണ്ട്. അവ മുഅ്ജിസത്തുകള്‍ (അമാനുഷ സംഭവങ്ങള്‍ അഥവാ സാധാരണ ഗതിയില്‍ മനുഷ്യ സാധ്യമല്ലാത്ത കാര്യങ്ങള്‍) എന്നറിയപ്പെടുന്നു. മൂസാ നബിയുടെ വടി പാമ്പായതും ഈസാ നബി മരിച്ചവരെ ജീവിപ്പിച്ചതും ഉദാഹരണം. മുഹമ്മദ് നബിയുടെ വാനാരോഹണവും ഈ ഗണത്തില്‍ പെടുന്നു. ഇവ ശാസ്ത്ര തത്ത്വങ്ങൾക്കതീതവും അതിന്റെ അളവുകോലുകള്‍ വെച്ച് വ്യാഖ്യാനിക്കാന്‍ കഴിയാത്തതുമാണ്. തികച്ചും അതീന്ദ്രിയവും അഭൗതികവുമാണ് അവ. നബിമാര്‍ക്ക് പ്രവാചകത്വ ലബ്ധിക്ക് ശേഷമാണ് മുഅ്ജിസത്ത് ലഭിക്കുന്നതെങ്കില്‍ പ്രവാചകത്വത്തിന് മുമ്പു തന്നെ അവര്‍ക്കും അവരുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രബോധിത ജനങ്ങള്‍ക്കും ചില അസാധാരണാനുഭവങ്ങളുണ്ടാകാം. ഇവ 'ഇര്‍ഹാസ്വാത്തു'കള്‍ എന്നറിയപ്പെടുന്നു.

കഅ്ബ പൊളിക്കാനെത്തിയ അബ്റഹത്ത് ചക്രവര്‍ത്തിയുടെയും സൈന്യത്തിന്റെയും ദുരനുഭവം, നബി(സ)യെ ഗര്‍ഭം ചുമന്ന ഘട്ടത്തില്‍ മാതാവ് ആമിന, തന്നില്‍നിന്ന് പുറത്തേക്ക് ഒരു പ്രകാശം പ്രസരിക്കുന്നതായി കണ്ട സ്വപ്‌നം (അഹ്്മദ്, ഹാകിം- അല്‍ബാനി സ്വഹീഹാക്കിയത്), മുഹമ്മദ് നബിയെ ശിശുവായിരിക്കെ മുലകൊടുത്തു വളര്‍ത്താൻ കൊണ്ടുവരാനായി പോയപ്പോഴും തിരിച്ചുവന്നപ്പോഴുമുണ്ടായ അനുഭവങ്ങള്‍ (ബലപ്പെടുത്തുന്ന ധാരാളം പരമ്പരകളിലൂടെ വന്നതെന്ന് ഇമാം ദഹബി) മുതലായവ ഇർഹാസ്വാത്തുകളുടെ ഇനത്തിൽ ‍പെടുന്നു. ഭാവിയില്‍ പ്രവാചകത്വം ലഭിക്കാനിരിക്കുന്ന വ്യക്തിയിലേക്ക് ജനങ്ങളുടെ ശ്രദ്ധയാകര്‍ഷിക്കുക എന്നതാണ് ഇതിലെ യുക്തി. ഈ വക ഇർഹാസ്വാത്തുകളോ, പ്രവാചകത്വ ശേഷം ലഭിക്കുന്ന മുഅ്ജിസത്തുകളോ ഭൗതിക ശാസ്ത്രത്തിന്റെ മാനദണ്ഡങ്ങള്‍ വെച്ച് വിശദീകരിക്കാന്‍ കഴിയുന്നതല്ല. അത് അവയുടെ ലക്ഷ്യവുമല്ല. അതുകൊണ്ടുതന്നെ, ഇസ് ലാമിക വീക്ഷണത്തില്‍, അമാനുഷ സംഭവങ്ങളെ ശാസ്ത്രമായല്ല, ശാസ്ത്രാതീത യാഥാര്‍ഥ്യങ്ങളായാണ് അവതരിപ്പിക്കുന്നത്.

മതത്തെ മതമായും ശാസ്ത്രത്തെ ശാസ്ത്രമായും ഭൗതികാതീത യാഥാര്‍ഥ്യങ്ങളെ അങ്ങനെയായും മനസ്സിലാക്കുകയും അവതരിപ്പിക്കുകയുമാണ് വിവേക മതികള്‍ ചെയ്യേണ്ടത്. മതത്തെ നിരാകരിക്കുന്നതുപോലെ തന്നെ അപക്വമായ നടപടിയാണ് ശാസ്ത്ര സത്യങ്ങളെ അവഗണിക്കുന്നതും.
l

മുഹമ്മദ് നബി(സ)ക്ക് അവതീര്‍ണമായ സന്ദേശങ്ങളുടെ സമാഹാരമായ ഖുര്‍ആനാണ് ഇസ്‌ലാമിന്റെ പ്രഥമ പ്രമാണം. ഖുര്‍ആനൊഴികെ നബി(സ)യില്‍നിന്ന് വന്ന വിധികളും വ്യാഖ്യാനങ്ങളുമെല്ലാം സുന്നത്ത് അഥവാ ഹദീസ് എന്ന പേരിലാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. അവ ഒന്നുകില്‍ അല്ലാഹുവില്‍നിന്നുള്ള വഹ്‌യാവാം, അല്ലെങ്കില്‍ നബി(സ)യില്‍നിന്നുള്ള ഇജ്തിഹാദാവാം. ഇജ്തിഹാദ് പിഴച്ചാല്‍ അദ്ദേഹം അത് തിരുത്തുന്നതായിരിക്കും. ഇതനുസരിച്ച് സുന്നത്തും വഹ്‌യ് തന്നെ. ഖുര്‍ആന്‍ ആരാധനാപൂര്‍വം പാരായണം ചെയ്യപ്പെടുന്ന വഹ്‌യായും സുന്നത്ത് ആരാധനാപൂര്‍വം പാരായണം ചെയ്യപ്പെടാത്ത വഹ്‌യായുമാണ് ഇസ്‌ലാമില്‍ പരിഗണിക്കപ്പെടുന്നത്. ഇമാം ഇബ്നു ഹസം എഴുതുന്നു: ''ഇസ്‌ലാമിക ശരീഅത്ത് വിധികളുടെ ആധാരം ഖുര്‍ആനാണ്. നബി(സ)യുടെ കല്‍പനകള്‍ അനുസരിക്കണമെന്ന് ഖുര്‍ആനില്‍ നിര്‍ദേശമുണ്ട്; 'അദ്ദേഹം തന്നിഷ്ടപ്രകാരം സംസാരിക്കുന്നില്ല. അത് അദ്ദേഹത്തിന് ദിവ്യസന്ദേശമായി നല്‍കപ്പെടുന്ന  ഉദ്ബോധനം മാത്രമാകുന്നു' (അന്നജ്മ് 4). ഇതനുസരിച്ച് ദിവ്യസന്ദേശം രണ്ടു തരമാണ്: ഒന്ന്, അമാനുഷ ഘടനയുള്ളതും പാരായണം ചെയ്യപ്പെടുന്നതുമായ ഖുര്‍ആന്‍. രണ്ട്,  ആരാധനാ ഭാവത്തോടെ പാരായണം ചെയ്യപ്പെടുന്നില്ലെങ്കിലും വായിക്കപ്പെടുന്നതും അമാനുഷ ഘടന ഇല്ലാത്തതും നിവേദകരിലൂടെ ഉദ്ധരിക്കപ്പെടുന്നതും നബി(സ)യില്‍നിന്ന് വന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നതുമായ ദിവ്യസന്ദേശം അഥവാ സുന്നത്ത്.
അല്ലാഹുവിന്റെ വചനങ്ങളെ നമുക്ക് വിശദീകരിച്ചുതരുന്നത് നബി(സ)യാണ്. നബി(സ)യുടെ ഉത്തരവാദിത്തമായി അല്ലാഹു പറയുന്നത് ഈ വിശദീകരണ ദൗത്യമാണ്. 'നിനക്ക് നാം ഉദ്ബോധനം അവതരിപ്പിച്ചുതന്നിരിക്കുന്നു. ജനങ്ങള്‍ക്കായി അവതരിപ്പിക്കപ്പെട്ടത് നീ അവര്‍ക്ക് വിവരിച്ചുകൊടുക്കാന്‍ വേണ്ടിയും അവര്‍ ചിന്തിക്കാന്‍ വേണ്ടിയും' (അന്നഹ്ല്‍ 44). ഖുര്‍ആന്‍ എന്ന പോലെ സുന്നത്തിനെയും പിന്‍പറ്റാന്‍ അല്ലാഹു കല്‍പിച്ചിരിക്കുന്നു. രണ്ടും തമ്മില്‍ വ്യത്യാസമില്ല'' (അല്‍ ഇഹ്കാം ഫീ ഉസ്വൂലില്‍ അഹ്കാം 1/87).
ചുരുക്കത്തില്‍, ഖുര്‍ആനും സുന്നത്തും പരസ്പരപൂരകങ്ങളായ നിയമാവിഷ്‌കാര സ്രോതസ്സുകളാണ്. സാധാരണക്കാര്‍ക്കു മാത്രമല്ല പണ്ഡിതന്മാര്‍ക്കും ഗവേഷകര്‍ക്കു പോലും ഒന്നു തള്ളി മറ്റേത് മാത്രം കൊള്ളാനാവില്ല.

ഖുര്‍ആനും സുന്നത്തും തമ്മിലെ അന്തരം

ഒന്ന്, ഖുര്‍ആനും സുന്നത്തും അല്ലാഹുവില്‍നിന്നുള്ള  ദിവ്യബോധനമാണെങ്കിലും എല്ലാ അര്‍ഥത്തിലും അവ സമമാണെന്ന് വിവക്ഷയില്ല. ഉദാഹരണമായി, ഖുര്‍ആന്‍ മുഴുവന്‍ അല്ലാഹുവിന്റെ വചനങ്ങളാണ്. എന്നാല്‍, സുന്നത്തില്‍ അല്ലാഹുവിന്റെ വചനങ്ങളുണ്ട്. ഇവ ഖുദ്സിയായ ഹദീസ് എന്നറിയപ്പെടുന്നു. നബി(സ)യുടെ വചനങ്ങളാണ് മറ്റൊരു വക. നബി(സ)യുടെ പ്രവൃത്തികള്‍ വിശദീകരിച്ചുകൊണ്ടുള്ള സ്വഹാബികളുടെ വചനങ്ങളാണ് മൂന്നാമതൊരു തരം.
രണ്ട്,  ഖുര്‍ആന്‍ പദപരമായിത്തന്നെ അമാനുഷമാണ്. എന്നാല്‍ ഖുദ്സിയായവ ഉള്‍പ്പെടെയുള്ള ഹദീസുകള്‍ക്ക് ഖുര്‍ആന്റെ അമാനുഷികതയില്ല. ഖുര്‍ആന്‍ മുന്‍നിര്‍ത്തി പ്രതിയോഗികളെ വെല്ലുവിളിച്ചതുപോലെ സുന്നത്തിനെ മുന്‍നിര്‍ത്തി അതുപോലൊന്ന് കൊണ്ടുവരാന്‍ വെല്ലുവിളിച്ചിട്ടില്ല. അല്ലാഹു പറയുന്നു: ''നബിയേ! താങ്കള്‍ പറയുക: ഖുര്‍ആന്‍ പോലൊന്നു കൊണ്ടുവരാന്‍ മനുഷ്യരും ജിന്നുകളും ഒരുമിച്ചുകൂടിയാലും അതുപോലൊന്നുകൊണ്ടുവരാന്‍ അവര്‍ക്കു കഴിയില്ല, അവരില്‍ ചിലര്‍ മറ്റു ചിലര്‍ക്ക് സഹായികളായാലും'' (അല്‍ ഇസ്റാഅ്: 88). നബി (സ) പറയുന്നു: ''എല്ലാ നബിമാര്‍ക്കും മനുഷ്യര്‍ വിശ്വസിക്കുന്ന വേദഗ്രന്ഥത്തിനു തുല്യമായ മറ്റൊന്നു കൂടി നല്‍കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. എനിക്ക് അല്ലാഹു നല്‍കിയത് അല്ലാഹുവിങ്കല്‍നിന്നുള്ള വഹ്‌യ് ആയിരുന്നു'' (ബുഖാരി, മുസ്‌ലിം). ഭൗതികവും അമാനുഷികവുമായ ഇതര ദൃഷ്ടാന്തങ്ങളേക്കാള്‍ നബി(സ)യെ സംബന്ധിച്ചേടത്തോളം ഖുര്‍ആന്‍ തന്നെയാണ് പ്രധാനവും മഹത്തരവുമെന്നു സാരം.
മൂന്ന്, ഖുര്‍ആന്‍ പ്രതിഫല കാംക്ഷയോടെ ആരാധനാപൂര്‍വം പാരായണം ചെയ്യപ്പെടുന്ന ഗ്രന്ഥമാണ്. അതിലെ ഒരക്ഷരം പാരായണം ചെയ്താല്‍ പത്ത് പുണ്യം ലഭിക്കും. അതേസമയം സുന്നത്തിന് ആ പുണ്യം ഉണ്ടെന്ന് പറഞ്ഞിട്ടില്ല. എങ്കിലും അതിലെ ചില ദിക്റുകള്‍ക്ക് പ്രത്യേക പ്രതിഫലം വാഗ്ദാനം ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ഹദീസ് പഠിക്കുന്നതും ചര്‍ച്ച ചെയ്യുന്നതും പ്രയോജനകരമായ അറിവു നേടലായി പരിഗണിക്കുകയും സല്‍ക്കര്‍മമായി എണ്ണുകയും ചെയ്തിരിക്കുന്നു.
നാല്, ഖുര്‍ആന്‍ മുഴുവനും അനിഷേധ്യമാംവിധം അനവധി പരമ്പരകളിലൂടെ നമുക്ക് ലഭിച്ചിട്ടുള്ളതാണ്. അതേസമയം, സുന്നത്തില്‍ അനിഷേധ്യമാംവിധം അനേക പരമ്പരകളിലൂടെ ലഭിച്ചവയും ഏകനിവേദനങ്ങളിലൂടെ ലഭ്യമായവയും ഉണ്ട്.
അഞ്ച്, മനോഹരമായും രാഗാത്മകമായും പാരായണം ചെയ്യപ്പെടുന്നതാണ് ഖുര്‍ആന്‍. എന്നാല്‍ സുന്നത്ത് അങ്ങനെ വായിക്കാന്‍ നിര്‍ദേശിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല.
ആറ്, നമസ്‌കാരത്തില്‍ ഖുര്‍ആന്റെ അര്‍ഥം പാരായണം ചെയ്താല്‍ പോരാ. എന്നാല്‍, അര്‍ഥത്തിനോ ആശയത്തിനോ മാറ്റമില്ലാത്തവിധം ഹദീസുകള്‍ ഉദ്ധരിക്കാം. കാരണം ചില സ്ഥലങ്ങളിലൊഴികെ ഖുര്‍ആന്‍ പോലെ പദനിഷ്ഠമല്ല സുന്നത്ത്. ഉദാഹരണമായി, ഉറങ്ങും മുമ്പ് നിര്‍വഹിക്കേണ്ട ഒരു ദിക്റിലെ 'വറസൂലിക' എന്നതിനു പകരം ഒരാള്‍ 'വനബിയ്യിക' എന്നു ചൊല്ലിയത് നബി (സ) തിരുത്തുകയുണ്ടായി (ബുഖാരി 244).
ഏഴ്, റുകൂഅ് - സുജൂദ് പോലുള്ളവയില്‍ ഖുര്‍ആന്‍ ഒാതാവതല്ല. ഇതുപോലുള്ളവയില്‍ നബി(സ)യില്‍നിന്നുള്ള ദിക്റുകളാണ് ചൊല്ലേണ്ടത്.
എട്ട്, ലൈംഗിക ബന്ധത്തിലൂടെ വലിയ അശുദ്ധിയുള്ളവര്‍ക്ക് ഖുര്‍ആന്‍ പാരായണം നിഷിദ്ധമാണ്. സുന്നത്തിന് വിലക്കില്ല.
ഒമ്പത്, ഖുര്‍ആന്‍ അധ്യായങ്ങള്‍, സൂക്തങ്ങള്‍ എന്നിങ്ങനെ വിഭജിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. എന്നാല്‍ സുന്നത്തില്‍ ഹദീസ്, ഖബര്‍, അസര്‍ പോലുള്ള വിഭജനങ്ങളാണുള്ളത്.
നബി(സ)യെ അനുസരിച്ചാല്‍ അല്ലാഹുവിനെ അനുസരിച്ചു
ഇബ്നുല്‍ ഖയ്യിം (റ) എഴുതുന്നു. ''സത്യവിശ്വാസികളേ, നിങ്ങള്‍ അല്ലാഹുവെ അനുസരിക്കുക. (അല്ലാഹുവിന്റെ) ദൂതനെയും നിങ്ങളില്‍നിന്നുള്ള കൈകാര്യകര്‍ത്താക്കളെയും അനുസരിക്കുക. ഇനി വല്ല കാര്യത്തിലും നിങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ ഭിന്നിപ്പുണ്ടാവുകയാണെങ്കില്‍ നിങ്ങളത് അല്ലാഹുവിലേക്കും റസൂലിലേക്കും മടക്കുക. നിങ്ങള്‍ അല്ലാഹുവിലും അന്ത്യദിനത്തിലും വിശ്വസിക്കുന്നുവെങ്കില്‍ (അതാണ് വേണ്ടത്), അതാണ് ഉത്തമവും കൂടുതല്‍ നല്ല പര്യവസാനമുള്ളതും (അന്നിസാഅ് 59) എന്ന സൂക്തം അല്ലാഹുവിനെ എന്ന പോലെ നബി(സ)യെയും അനുസരിക്കണമെന്ന് പഠിപ്പിക്കുന്നു. 'അത്വീഊ' (നിങ്ങള്‍ അനുസരിക്കുവിന്‍) എന്ന ക്രിയ ആവര്‍ത്തിച്ചത്, നബി(സ)യുടെ കല്‍പനകളെ ഖുര്‍ആന്റെ മുന്നില്‍ വെക്കാതെ സ്വതന്ത്രമായിത്തന്നെ അനുസരിക്കണമെന്ന് സൂചിപ്പിക്കാനാണ്. അതായത്, നബി(സ)യുടെ കല്‍പനകള്‍ സത്യവിശ്വാസികള്‍ നിരുപാധികം അനുസരിച്ചിരിക്കണം. കല്‍പന ഖുര്‍ആനിലുള്ളതാവട്ടെ, അല്ലാത്തതാവട്ടെ. ഖുര്‍ആനു തുല്യം ചിലതുകൂടി നബിക്ക് നല്‍കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ആ ചിലതില്‍ സുന്നത്തുള്‍പ്പെടുന്നു. കൈകാര്യകര്‍ത്താക്കളെ പരാമര്‍ശിച്ചപ്പോള്‍ 'അത്വീഊ' എന്ന് ആവര്‍ത്തിച്ചില്ല. അതിനുപകരം അവര്‍ക്കുള്ള അനുസരണത്തെ നബി(സ)ക്കുള്ള അനുസരണത്തില്‍ ഉള്‍പ്പെടുത്തുകയാണ് ചെയ്തത്. അതായത്, കൈകാര്യകര്‍ത്താക്കള്‍ക്കുള്ള അനുസരണം നബിക്കുള്ള അനുസരണത്തിന് വിധേയമായിട്ടായിരിക്കണം എന്നര്‍ഥം. നബി(സ)യുടെ കല്‍പനകള്‍ക്ക് വിരുദ്ധമായി കല്‍പിച്ചാല്‍ അനുസരിക്കേണ്ടതില്ലെന്ന് സാരം'' (ഇഅ്ലാമുല്‍ മുവഖ്ഖിഈന്‍ 1/48).
സുന്നത്തനുസരിച്ച് പ്രവര്‍ത്തിക്കല്‍ നിര്‍ബന്ധമായതിനാലും ഖുര്‍ആന്‍ പോലെ 'വഹ്‌യ്' ആയതിനാലും സുന്നത്ത്, ഖുര്‍ആന്റെ തൊട്ടടുത്ത് നില്‍ക്കുന്നു. ഖുര്‍ആന്‍ അടിസ്ഥാനവും സുന്നത്ത് അതിന്റെ ശാഖയുമാണ്. സുന്നത്ത് ഖുര്‍ആനെ വിശദീകരിക്കുന്നു. അടിസ്ഥാനം ശാഖയേക്കാളും, തത്ത്വം അതിന്റെ വിവരണത്തേക്കാളും കൂടുതലായി പരിഗണിക്കപ്പെടുമെന്നത് തര്‍ക്കമില്ലാത്ത കാര്യം. യമനിലേക്ക് നിയോഗിതനായ മുആദ് (റ) ഈ മുന്‍ഗണനാക്രമം എടുത്തു പറയുകയുണ്ടായല്ലോ. ഖുര്‍ആനും ഹദീസുമല്ലാത്ത ഏതു തെളിവും അന്തിമമായി അവ രണ്ടിലേക്കും മടക്കേണ്ടതാണ്.

സുന്നത്ത് പ്രമാണമാണെന്നതിന്റെ
തെളിവുകള്‍

(എ) സത്യവിശ്വാസം
ഒരാളുടെ ഇസ്‌ലാം വിശ്വാസം പൂര്‍ത്തിയാവണമെങ്കില്‍ ഇസ്‌ലാമുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് നബി(സ)യില്‍നിന്ന് വന്നുകിട്ടിയതെല്ലാം അയാള്‍ വിശ്വസിച്ചിരിക്കണം. ''അല്ലാഹുവിന് നന്നായറിയാം, തന്റെ ദൗത്യം എവിടെയാണ് ഏല്‍പ്പിക്കേണ്ടതെന്ന്'' (അല്‍അന്‍ആം 124). ''ദൈവദൂതന്മാരുടെ മേല്‍ സ്പഷ്ടമായ പ്രബോധനമല്ലാതെ വല്ല ബാധ്യതയുമുണ്ടോ?'' (അന്നഹ്ല്‍ 35). നബിമാരുടെ സവിശേഷതയും ബാധ്യതയും മേല്‍ സൂക്തങ്ങളിലുണ്ട്. ''അല്ലാഹു അവന്റെ ദൂതന്മാരില്‍നിന്ന് അവന്‍ ഉദ്ദേശിക്കുന്നവരെ തെരഞ്ഞെടുക്കുന്നു. അതിനാല്‍ നിങ്ങള്‍ അല്ലാഹുവിലും അവന്റെ ദുതന്മാരിലും വിശ്വസിക്കുവിന്‍'' (ആലുഇംറാന്‍ 179). മൊത്തം നബിമാരിലുള്ള വിശ്വാസത്തെക്കുറിച്ചെന്ന പോലെ മുഹമ്മദ് നബി(സ)യെക്കുറിച്ച് പ്രത്യേകം എടുത്തുപറയുന്നുണ്ട് ഖുര്‍ആന്‍. ''സത്യവിശ്വാസികളേ, നിങ്ങള്‍ അല്ലാഹുവിലും അവന്റെ ദൂതനിലും, അവന്റെ ദൂതന് അവതരിപ്പിച്ച ഗ്രന്ഥത്തിലും വിശ്വസിക്കുവിന്‍'' (അന്നിസാഅ് 136). ''നിങ്ങള്‍ അല്ലാഹുവിലും അവന്റെ ദൂതനിലും വിശ്വസിക്കുക'' (അല്‍അഅ്റാഫ് 158). അല്ലാഹുവിലും അവന്റെ ദൂതനിലുമുള്ള വിശ്വാസം എല്ലാറ്റിന്റെയും വ്യാഖ്യാനത്തില്‍ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. നബി (സ) അല്ലാഹുവിന്റെ ശരീഅത്തിന്റ വിശ്വസ്ത കൈകാര്യാധികാരിയാണ്. തനിക്ക് വഹ്‌യായി ലഭിക്കാത്തതൊന്നും അദ്ദേഹം ജനങ്ങള്‍ക്ക് കൈമാറുകയില്ല. നബി(സ)ക്ക് പാപസുരക്ഷിതത്വമുണ്ട്  എന്നതിന്റെ അര്‍ഥം, സുന്നത്തിനെ അവലംബിക്കണമെന്നും അതിനെ തെളിവായി സ്വീകരിക്കണമെന്നും അദ്ദേഹത്തെ മാതൃകയായി അംഗീകരിക്കണമെന്നുമാണ്.

(ബി) വിശുദ്ധ ഖുര്‍ആന്‍
നബി(സ)യെ അനുസരിച്ചിരിക്കണമെന്ന് ഖുര്‍ആന്‍ പല ഇടങ്ങളിലായി ഉണര്‍ത്തുന്നുണ്ട്. ഏതെങ്കിലും കാര്യത്തില്‍ അഭിപ്രായ വ്യത്യാസമുണ്ടായാല്‍ അല്ലാഹുവിലേക്കും നബി(സ)യിലേക്കും മടങ്ങണം (അന്നിസാഅ് 59). അല്ലാഹുവിലേക്ക് മടങ്ങുക എന്നാല്‍ ഖുര്‍ആനിലേക്കും, നബി(സ)യിലേക്ക് മടങ്ങുക എന്നാല്‍ സുന്നത്തിലേക്കും മടങ്ങുക എന്നാണര്‍ഥം. ''നിങ്ങള്‍ അല്ലാഹുവിനെ അനുസരിക്കുക, ദൂതനെയും അനുസരിക്കുക, നിങ്ങള്‍ ജാഗ്രത പുലര്‍ത്തുക'' (അല്‍മാഇദ 92). ''ദൂതനെ അനുസരിച്ചവന്‍ അല്ലാഹുവിനെ അനുസരിച്ചിരിക്കുന്നു'' (അന്നിസാഅ് 80). ''തീര്‍ച്ചയായും താങ്കളുമായി അനുസരണ പ്രതിജ്ഞ ചെയ്യുന്നവര്‍ അല്ലാഹുവിനോടാണ് അനുസരണ പ്രതിജ്ഞ ചെയ്യുന്നത്'' (അല്‍ ഫത്ഹ് 10). ''ദൂതന്‍ നിങ്ങള്‍ക്ക് നല്‍കിയത് നിങ്ങള്‍ സ്വീകരിക്കുക, അദ്ദേഹം നിങ്ങളെ വിലക്കിയതില്‍നിന്ന് നിങ്ങള്‍ വിട്ടുനില്‍ക്കുക'' (ഹശ്ര്‍ 7). ''ഇല്ല, നിന്റെ രക്ഷിതാവിനെ തന്നെയാണ് സത്യം, അവര്‍ക്കിടയില്‍ ഭിന്നതയുണ്ടായ കാര്യത്തില്‍ അവര്‍ നിന്നെ വിധികര്‍ത്താവാക്കുകയും, നീ വിധി കല്‍പിച്ചതിനെപ്പറ്റി പിന്നീടവരുടെ മനസ്സുകളില്‍ ഒരു വിഷമവും തോന്നാതിരിക്കുകയും അത് പൂര്‍ണമായി സമ്മതിച്ച് അനുസരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നതുവരെ അവര്‍ വിശ്വാസികളാവുകയില്ല'' (അന്നിസാഅ് 65). ''നിങ്ങള്‍ നമസ്‌കാരം നിലനിര്‍ത്തുകയും സകാത്ത് നല്‍കുകയും ദൂതനെ അനുസരിക്കുകയും ചെയ്യുക, നിങ്ങള്‍ക്ക് കരുണ ലഭിച്ചേക്കാം'' (അന്നൂര്‍ 56).
മുകളിലെ സൂക്തങ്ങളെല്ലാം നബി(സ)യെ അനുസരിക്കേണ്ടത് നിര്‍ബന്ധമാണെന്ന് വ്യക്തമാക്കുന്നു. അനുസരണമെന്നതിന്റെ വിവക്ഷ അദ്ദേഹം ജീവിച്ചിരുന്ന കാലത്ത് അദ്ദേഹത്തിന് വിധേയനാവുക, തിരുചര്യ പിന്‍പറ്റുക, വിയോഗാനന്തരം പിന്‍ഗാമികള്‍ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സന്മാര്‍ഗം അനുധാവനം ചെയ്യുക എന്നൊക്കെയാണ്.

സുന്നത്തിന്റെ പ്രാമാണികത
ഹദീസുകളില്‍

താഴെ ചേര്‍ത്തതുപോലുള്ള ഹദീസുകള്‍ നബി(സ)ക്ക് ഖുര്‍ആന്‍ മാത്രമല്ല, ഹദീസും നല്‍കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെന്നും അവ രണ്ടും ഒരുപോലെ സ്വീകരിക്കണമെന്നും പഠിപ്പിക്കുന്നു.
'ഞാന്‍ നിങ്ങളില്‍ രണ്ടു കാര്യങ്ങള്‍ വിട്ടേച്ചു പോകുന്നു. അവ രണ്ടും മുറുകെ പിടിക്കുവോളം നിങ്ങള്‍ വഴിപിഴക്കില്ല തന്നെ' (മുവത്വ 2/3).
'അറിയുക! എനിക്ക് ഗ്രന്ഥവും (ഖുര്‍ആന്‍) അതിന്റെ കൂടെ അതിനു തുല്യം മറ്റൊന്നും (ഹദീസ്) നല്‍കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു' (അബൂദാവൂദ്) 'നിങ്ങള്‍ എന്റെ ചര്യയും സന്മാര്‍ഗചാരികളായ ഖുലഫാഉര്‍റാശിദുകളുടെ ചര്യയും പിന്‍പറ്റുക. നിങ്ങള്‍ അവയെ മുറുകെ പിടിക്കുക. നിങ്ങള്‍ അവയെ അണപ്പല്ലുകള്‍ കൊണ്ട് കടിച്ചു പിടിക്കുക' (അബൂദാവൂദ്).
സുന്നത്ത് തള്ളിക്കളഞ്ഞ് ഖുര്‍ആന്‍ മാത്രം സ്വീകരിച്ചാല്‍ മതി എന്ന് വാദിക്കുന്നവരുണ്ടാകും എന്ന് ദീര്‍ഘദര്‍ശനം ചെയ്ത നബി (സ) അതേക്കുറിച്ച് മുന്നറിയിപ്പു നല്‍കുന്നു; 'ഒരാള്‍ തന്റെ ചാരുകസേരയിലിരുന്ന് എന്റെ ഒരു ഹദീസ് ഉദ്ധരിക്കുന്നു. എന്നിട്ടയാള്‍ പറയുന്നു: നമുക്കും നിങ്ങള്‍ക്കുമിടയില്‍ വിധിപറയാന്‍ അല്ലാഹുവിന്റെ ഗ്രന്ഥമുണ്ട്. അതില്‍ ഹലാലായി കണ്ടത് നാം ഹലാലായി അംഗീകരിക്കും. അതില്‍ ഹറാമായി കണ്ടതിനെ നാം ഹറാമായി സ്വീകരിക്കും. അറിയുക! അല്ലാഹുവിന്റെ ദൂതന്‍ ഹറാമാക്കിയതും അല്ലാഹു ഹറാമാക്കിയതിന് തുല്യമായിരിക്കും' (അബൂദാവൂദ്)6.  'എന്റെ ഒരു ഹദീസ് കിട്ടിയിട്ട് ആരെങ്കിലും അത് കളവാക്കിയാല്‍ മൂന്നെണ്ണത്തെയാണയാള്‍ കളവാക്കുന്നത്. അല്ലാഹുവിനെ, അവന്റെ ദൂതനെ, പറഞ്ഞ കാര്യത്തെ' (ത്വബറാനി). പ്രമുഖ പണ്ഡിതന്‍ അയ്യൂബുസ്സഖ്തിയാനി പറയുന്നു: 'നിങ്ങള്‍ ഒരാളോട് സുന്നത്തിനെക്കുറിച്ച് പറയുമ്പോള്‍, അത് വിടൂ, ഖുര്‍ആനില്‍നിന്ന് പറയൂ എന്ന് നിങ്ങളോടൊരാള്‍ പറഞ്ഞാല്‍, അയാള്‍ പിഴച്ചവനും പിഴപ്പിക്കുന്നവനുമാണെന്ന് മനസ്സിലാക്കണം' ഇത് വിശദീകരിച്ച് ഇമാം ദഹബി എഴുതുന്നു: ''ഖുര്‍ആനും ഏക നിവേദക പരമ്പരയുള്ള ഹദീസുകളും ഉദ്ധരിക്കുമ്പോള്‍, അതു കള, ബുദ്ധിക്ക് യോജിക്കുന്നില്ല എന്നാണ് ഒരാള്‍ പറയുന്നതെങ്കില്‍, അയാള്‍ അബൂജഹ്‌ലാണെന്ന് മനസ്സിലാക്കിയാല്‍ മതി'' (സിയറു അഅ്ലാമിന്നുബലാഅ്).

സുന്നത്തിനെ മുറുകെ പിടിച്ചതിന്റെ ഉദാഹരണങ്ങള്‍

* ഹജറുല്‍ അസ്‌വദിന് മുമ്പില്‍ നില്‍ക്കുകയായിരുന്ന ഉമര്‍ (റ) പറഞ്ഞു: 'നീ ഒരു കല്ലാണെന്ന് തീര്‍ച്ചയായും എനിക്കറിയാം. എന്റെ പ്രിയന്‍ -നബി(സ) - നിന്നെ ചുംബിക്കുകയോ തൊട്ടുമുത്തുകയോ ചെയ്യുന്നത് ഞാന്‍ കണ്ടില്ലായിരുന്നുവെങ്കില്‍ നിന്നെ ഞാന്‍ ചുംബിക്കുകയോ തൊട്ടുമുത്തുകയോ ചെയ്യുമായിരുന്നില്ല.' 'നിങ്ങള്‍ക്ക് നബി(സ)യില്‍ ഉത്തമമായ മാതൃകയുണ്ട്' (അഹ്മദ് സ്വഹീഹായ പരമ്പരയോടെ).
* സഈദുബ്നുല്‍ മുസയ്യബ് (റ) പറയുന്നു: ഉസ്മാന്‍ (റ) ഒരിടത്തിരുന്ന് തീയില്‍ പാകം ചെയ്ത ഭക്ഷണം കൊണ്ടുവരാന്‍ പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹം അതു തിന്നു. ശേഷം പോയി നമസ്‌കരിച്ചു. എന്നിട്ടദ്ദേഹം പറഞ്ഞു: 'ഞാന്‍ നബി (സ) ഇരിക്കുന്നതുപോലെ ഇരുന്നു; നബി (സ) തിന്ന അതേ ഭക്ഷണം കഴിച്ചു, എന്നിട്ട് നബി (സ) നമസ്‌കരിച്ചതുപോലെ നമസ്‌കരിച്ചു' (അഹ്മദ് സ്വഹീഹായ പരമ്പരയോടെ. മദീനാ പള്ളിയിലെ വുദൂ ചെയ്യാനിരിക്കുന്ന സ്ഥലത്താണ് ഉസ്മാന്‍ (റ) ഇരുന്നത് എന്നാണ് പശ്ചാത്തലത്തില്‍നിന്ന് മനസ്സിലാകുന്നത്).
* അബ്ദുഖൈറുബ്നു യസീദ് (റ), അലി(റ)യില്‍നിന്ന് ഉദ്ധരിക്കുന്നു: 'കാല്‍പാദങ്ങളുടെ അവകാശമാണ്, പുറം ഭാഗത്തേക്കാള്‍ തടവാന്‍ അര്‍ഹം എന്നായിരുന്നു ഞാന്‍ കരുതിയിരുന്നത്. എന്നാല്‍, നബി(സ) പുറംഭാഗം തടവുന്നത് ഞാന്‍ കാണുകയായിരുന്നു' (അഹ്മദ് സ്വഹീഹായ നിവേദനത്തോടെ).
* മയ്യിത്ത് നമസ്‌കാരത്തില്‍ നില്‍ക്കുന്നതിനെപ്പറ്റി അലി (റ) പറയുന്നു: 'നബി (സ) നില്‍ക്കുന്നത് ഞങ്ങള്‍ കണ്ടു. അതുകൊണ്ട് ഞങ്ങള്‍ നിന്നു. അദ്ദേഹം ഇരുന്നു, അതുകൊണ്ട് ഞങ്ങള്‍ ഇരുന്നു' (അഹ്മദ് സ്വഹീഹായ പരമ്പരയോടെ).
* ഒരാള്‍ അബ്ദുല്ലാഹിബ്നു ഉമറി(റ)നോട് പറഞ്ഞു: 'യാത്രയിലെ നമസ്‌കാരത്തെക്കുറിച്ച് ഖുര്‍ആനില്‍ നാം ഒന്നും കാണുന്നില്ലല്ലോ?' ഇബ്നു ഉമര്‍: 'അല്ലാഹു മുഹമ്മദ് നബി(സ)യെ നമ്മിലേക്കയച്ചു, നമുക്ക് ഒന്നും അറിയില്ലായിരുന്നു. മുഹമ്മദ് നബി(സ) ചെയ്യുന്നതു കണ്ട് നാമും അതുപോലെ ചെയ്യുകയാണ്.' മറ്റൊരു റിപ്പോര്‍ട്ടില്‍ ഇങ്ങനെ: 'നാം വഴി തെറ്റിയവരായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിലൂടെ അല്ലാഹു നമുക്ക് വഴി കാണിച്ചുതന്നു. അദ്ദേഹത്തെ നാം പിന്തുടരുക' (അഹ്മദ്).
* ഒരാള്‍ താബിഈയായ മുത്വര്‍റഫിനോട്, 'നിങ്ങള്‍ ഞങ്ങള്‍ക്ക് ഖുര്‍ആന്‍ മാത്രം പറഞ്ഞു തന്നാല്‍ മതി' എന്നു പറഞ്ഞപ്പോള്‍ മുത്വര്‍റഫിന്റെ പ്രതികരണം, 'ഖുര്‍ആന് പകരം മറ്റൊന്നില്ല, പക്ഷെ, നമ്മേക്കാള്‍ ഖുര്‍ആന്‍ അറിയുന്ന ആളെ- നബി(സ)യെ- നമുക്ക് വേണം' എന്നായിരുന്നു.

ഖുര്‍ആന്‍ സുന്നത്തിനെ എങ്ങനെ വിശദീകരിക്കുന്നു?

നബി(സ)യുടെ കാലത്ത് വിധികളുടെ സ്രോതസ്സ് ഖുര്‍ആനും സുന്നത്തും മാത്രമായിരുന്നു. ശരീഅത്ത് വിധികളുടെ പൊതുതത്ത്വങ്ങള്‍ ഖുര്‍ആനിലുണ്ട്. വിശ്വാസ കാര്യങ്ങള്‍, ആരാധനാനുഷ്ഠാനങ്ങള്‍, മുന്‍കാല സമൂഹങ്ങളുടെ ചരിത്രം, പൊതുമര്യാദകള്‍, മൂല്യങ്ങള്‍ മുതലായവയും ഖുര്‍ആന്‍  ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്നു. ഇതോട് ചേര്‍ന്നുതന്നെയാണ് സുന്നത്തിന്റെയും സ്ഥാനം. ഖുര്‍ആനില്‍ അവ്യക്തമായി സൂചിപ്പിച്ചത് വ്യക്തമാക്കുക, സംഗ്രഹിച്ചു പറഞ്ഞത് വിശദീകരിക്കുക, നിരുപാധികമായി പറഞ്ഞത് സോപാധികമാക്കുക, പൊതുവായി പറഞ്ഞ കാര്യം  നിജപ്പെടുത്തുക, വിധികള്‍ വിവരിക്കുക, ലക്ഷ്യം നിര്‍ണയിക്കുക, ഖുര്‍ആന്‍ പരാമര്‍ശിച്ചിട്ടില്ലാത്ത വിഷയങ്ങളില്‍ വിധികള്‍ ആവിഷ്‌കരിക്കുക മുതലായവയാണ് സുന്നത്തിന്റെ മുഖ്യദൗത്യം.

ചില ഉദാഹരണങ്ങള്‍:
1. ഖുര്‍ആന്‍ സംക്ഷിപ്തമായി മാത്രം പരാമര്‍ശിച്ച ആരാധനാനുഷ്ഠാനങ്ങള്‍, വിധികള്‍ പോലുള്ളവ വിശദീകരിക്കുകയാണ് സുന്നത്തിന്റെ ഒരു ധര്‍മം. അല്ലാഹു സത്യവിശ്വാസികള്‍ക്ക് നിര്‍ബന്ധമാക്കിയ നമസ്‌കാരത്തിന്റെ സമയം, നിര്‍ബന്ധ ഘടകങ്ങള്‍, റക്അത്തുകളുടെ എണ്ണം മുതലായവയെല്ലാം  വിശദീകരിച്ചുതന്നത് നബി(സ)യാണ്.
'ഞാന്‍ എവ്വിധം നമസ്‌കരിക്കുന്നതായി നിങ്ങള്‍ കണ്ടുവോ, അതുപോലെ നിങ്ങള്‍ നമസ്‌കരിക്കുക' (ബുഖാരി). ഹജ്ജിന്റെ ചടങ്ങുകള്‍ നമുക്ക് ലഭിക്കുന്നത് ഹദീസില്‍നിന്നാണ്. 'നിങ്ങളുടെ ഹജ്ജ് കര്‍മങ്ങള്‍ നിങ്ങള്‍ എന്നില്‍നിന്ന് പഠിക്കുക' (മുസ്‌ലിം). സകാത്തിനെ സംബന്ധിച്ച മൗലികമായ ആശയങ്ങള്‍ പങ്കുവെക്കുന്ന ഖുര്‍ആന്‍ പക്ഷേ, അതിന്റെ വിശദാംശങ്ങള്‍ നല്‍കുന്നില്ല. അതിന് ഹദീസുകളെ തന്നെ ആശ്രയിക്കണം.
2. ഖുര്‍ആന്‍ പറഞ്ഞ ചില കാര്യങ്ങള്‍ നബി(സ) പ്രത്യേകം നിര്‍ണയിച്ചു പറഞ്ഞതായി കാണാം. ഉദാ: ''കള്ളന്റെയും കള്ളിയുടെയും കൈകള്‍ നിങ്ങള്‍ മുറിച്ചുകളയുക'' (അല്‍മാഇദ 38). കൈയുടെ ഏതു ഭാഗമാണ് മുറിക്കേണ്ടത്, കൈപത്തിയോ, മുഴങ്കൈയോ, തോള്‍കൈയോ? അത് വിശദീകരിച്ചിരിക്കുന്നത് സുന്നത്തിലാണ്. മണികണ്ഠമാണ് മുറിക്കേണ്ടതെന്ന് സുന്നത്തില്‍ നിര്‍ണയിച്ചിരിക്കുന്നു (സുബുലുസ്സലാം പേ: 4/27,28).
3. ഖുര്‍ആനില്‍ പറഞ്ഞ കാര്യങ്ങളെ ശക്തമായി സ്ഥാപിക്കുന്നവയാണ് ചിലതരം ഹദീസുകള്‍. നമസ്‌കാരം, സകാത്ത്, നോമ്പ്, ഹജ്ജ് മുതലായവയുടെ പ്രാധാന്യം എടുത്തു പറയുന്ന ഹദീസുകള്‍ ഉദാഹരണം.
4. ഖുര്‍ആനില്‍ വന്നിട്ടില്ലാത്ത വിധികളാണ് മറ്റൊരു തരം. നാടന്‍ കഴുതയുടെയും തേറ്റയുള്ള ജീവികളുടെയും മാംസം നിരോധിച്ചുകൊണ്ടുള്ള ഹദീസുകള്‍ ഉദാഹരണം. 
ഖുര്‍ആനെപോലെ നബി(സ)യും പലതും നടപ്പിലാക്കിയിരിക്കുന്നു. ഖുര്‍ആനില്‍ പ്രമാണമായി വന്നിട്ടില്ലാത്തവയിലും നബി(സ)യുടേതായ നിയമാവിഷ്‌കാരങ്ങളുണ്ട്. എല്ലാം സത്യവിശ്വാസികളെ സംബന്ധിച്ചേടത്തോളം പിന്തുടരേണ്ടവ തന്നെ.
ഇതേപ്പറ്റി ഇബ്നുല്‍ ഖയ്യിം എഴുതുന്നു: ''ഖുര്‍ആനിലുപരിയായ നിയമങ്ങളെല്ലാം നബി(സ) എന്ന സ്രോതസ്സില്‍നിന്നുള്ളവയാണ്. അദ്ദേഹത്തെ വിശ്വാസികള്‍ അനുസരിച്ചിരിക്കണം, ധിക്കരിക്കാവതല്ല. അത് ഖുര്‍ആനെ മുന്‍കടന്ന് അദ്ദേഹത്തെ അനുസരിക്കലല്ല. തന്റെ ദൂതനെ അനുസരിക്കണമെന്ന അല്ലാഹുവിന്റെ തന്നെ കല്‍പനയുടെ പാലനമാണ്. ഖുര്‍ആനിലുപരിയായ മേഖലയില്‍ നബി(സ)യെ അനുസരിക്കേണ്ടതില്ലെന്നു വന്നാല്‍ അദ്ദേഹത്തെ അനുസരിക്കണമെന്നു പറഞ്ഞതിന് അര്‍ഥമില്ലെന്നു വരും. അദ്ദേഹത്തിനു മാത്രം സവിശേഷമായ അനുസരണത്തെ നിരാകരിക്കലാവും. അതായത്, ഖുര്‍ആനിലുള്ള കാര്യങ്ങളില്‍ മാത്രം അനുസരിച്ചാല്‍ മതി, അതിനപ്പുറം അനുസരിക്കേണ്ടതില്ല എന്നാണെങ്കില്‍ അദ്ദേഹത്തെ സത്യവിശ്വാസികള്‍ അനുസരിച്ചിരിക്കണമെന്ന സവിശേഷ നിര്‍ദേശത്തിന് എന്തു പ്രസക്തിയാണുണ്ടാവുക? 'ദൂതനെ ആരെങ്കിലും അനുസരിച്ചാല്‍ അയാള്‍ തീര്‍ച്ചയായും അല്ലാഹുവിനെ അനുസരിച്ചിരിക്കുന്നു' (അന്നിസാഅ് 80) എന്ന സൂക്തത്തിലെ ഊന്നല്‍ ശ്രദ്ധിക്കൂ'' (ഇഅ്ലാമുല്‍ മുവഖ്ഖിഈന്‍ 2/289).
'നിങ്ങള്‍ എന്നില്‍നിന്ന് കേള്‍ക്കുന്നവ ഖുര്‍ആനുമായി തട്ടിച്ചു നോക്കണം. ഖുര്‍ആനുമായി യോജിച്ചതാണെങ്കില്‍ ഞാനാണത് പറഞ്ഞത്. അല്ലെങ്കില്‍ ഞാന്‍ അങ്ങനെ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ടാവില്ല' എന്നൊരു ഹദീസ് ഉദ്ധരിക്കപ്പെടാറുണ്ട്. ഈ ഹദീസ് നിര്‍മത വാദികളുടെ വ്യാജ സൃഷ്ടിയാണെന്ന് യഹ്‌യബ്നു മഈന്‍ വിധിയെഴുതുന്നു. ഇതേ അഭിപ്രായം അബ്ദുര്‍റഹ്മാനുബ്നു മഹ്ദിയും രേഖപ്പെടുത്തുന്നു. ഇബ്നു ഹജര്‍ എഴുതുന്നു: 'ഈ ഹദീസ് സാധുവല്ല. ഖുര്‍ആനില്‍ കാണുന്നില്ല എന്നുവെച്ച് ഹദീസ് നിഷേധിക്കാവതല്ല. നബി(സ)യെ അനുസരിക്കണമെന്നും ധിക്കരിക്കരുതെന്നുമാണ് ഖുര്‍ആനിക നിര്‍ദേശം.'