ഖിലാഫത്ത് റാശിദയുടെ കാലത്ത് മാത്രം നില നിന്ന ഖിലാഫത്തിന്റെ സവിശേഷതയായിരുന്നു അത് വംശീയ പിന്തുടർച്ചയിൽ അധിഷ്ഠിതമായിരുന്നില്ല എന്നത് . ഖിലാഫത്ത് റാശിദയിലെ ഓരോ ഖലീഫയും കൂടിയാലോചനയിലൂടെ തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടവരായിരുന്നു എന്ന് പറഞ്ഞല്ലോ. അങ്ങനെ തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട നാല് ഖലീഫമാരും വ്യത്യസ്ത കുടുംബക്കാരായിരുന്നു എന്നത് പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധിക്കണം. അബൂബക്ർ സിദ്ദീഖ്, തൈമി കുടുംബക്കാരനാണെങ്കിൽ ഉമർ ഖത്വാബ് ബനൂ അദിയ്യ് കുടുംബക്കാരനായിരുന്നു. ഉസ് മാൻ ഉമവിയായിരുന്നുവെങ്കിൽ അലി ഹാശിമിയായിരുന്നു. വംശീയ പിന്തുടർച്ചയുടെ നേരിയ ലാഞ്ഛന പോലും ഈ തെരഞ്ഞെടുപ്പുകളിൽ ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ഇസ് ലാമിക ഖിലാഫത്തിന്റെ സകല സവിശേഷതകളും ഖിലാഫത്തുർറാശിദയിൽ മാത്രമാണ് ഉണ്ടായത് എന്നു പറയാം. ഇസ് ലാമിക ഖിലാഫത്തിന്റെ സുവർണ കാലവും അതു തന്നെ. ഖിലാഫത്തുൻ അലാ മിൻഹാജിന്നുബുവ്വ (പ്രവാചക മാതൃകയിലുള്ള ഖിലാഫത്ത്) ആയതിനാൽ അതിനെ ഇസ് ലാമിക സമൂഹം സർവാത്മനാ അനുസരിക്കുകയും അവരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ഇസ് ലാമിന്റെ വ്യാപനത്തിനായി പരിശ്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. മുകളിൽ സൂചിപ്പിച്ചതുപോലെ, അവരുടെ കാലത്ത് ആദർശമാനമുള്ള വിഭാഗീയ സംഘങ്ങൾ ഉയർന്നുവരികയോ ഭരണകൂട വിരുദ്ധമായ തീവ്രവാദ പ്രസ്ഥാനങ്ങൾ ശക്തിപ്പെടുകയോ ചെയ്തില്ല. ഭരണത്തിൽ അവർ ഉയർത്തിപ്പിടിച്ച നീതിബോധവും ഭരണ നിർവഹണത്തിൽ ദീക്ഷിച്ച കൂടിയാലോചനാ സംസ്കാരവും പിൽക്കാല ഖിലാഫത്തിനെ വിലയിരുത്താനുള്ള ഉരകല്ലായി മാറുകയും ചെയ്തു.

ഉമവികൾ തുടക്കം കുറിച്ച വംശീയ പിന്തുടർച്ചാ രീതി

ഖിലാഫത്തുർറാശിദയിൽനിന്നുള്ള വ്യതിചലനമായിരുന്നു എന്നതിൽ സംശയമില്ല. പിന്നീട് ഒരു തിരിച്ചു പോക്ക് അസാധ്യമായ ഈ വ്യതിചലനത്തിൽ ഖിലാഫത്തിന്റെ പല സവിശേഷതകളും അട്ടിമറിക്കപ്പെട്ടു. സ്വജന പക്ഷപാതമായിരുന്നു അതിൽ ഏറ്റവും വലിയ തിൻമ. ഇബ്നു ഖൽദൂൻ നിരീക്ഷിച്ചതു പോലെ, ഒരു ഭരണ സംവിധാനമോ നാഗരികതയോ നിലനിൽക്കണമെങ്കിൽ അസ്വബിയ്യ (സംഘബോധം) അനിവാര്യമാണ്. ഖിലാഫത്തുർറാശിദയിൽ ഈ സംഘബോധം ഇസ് ലാമികാദർശമായിരുന്നു. രാജവാഴ്ചയിൽ അത് ദുർബലമായപ്പോൾ പകരം വെക്കപ്പെട്ടത് ഗോത്രമോ കുടുംബമോ ആണ്. ഉമവി, അബ്ബാസി, ഉസ് മാനി ഖിലാഫത്തുകളിൽ അവരുടെ സംഘ ബോധത്തിന്റെ അടിത്തറ ഇസ് ലാമികാദർശത്തെക്കാൾ അവരവരുടെ കുടുംബമോ ഗോത്രമോ ആയിരുന്നു. ഈ സംഘബോധം നിലനിർത്തണമെങ്കിൽ വിഭവങ്ങളുടെയും അധികാരത്തിന്റെയും വിതരണത്തിൽ സ്വജന പക്ഷപാതം വേണ്ടിവരും. അത് ഇതര സമൂഹങ്ങളോടും ഗോത്രങ്ങളോടും അനീതി ചെയ്യാൻ ഭരണാധികാരികളെ നിർബന്ധിതരാക്കും. ഇത് സ്വാഭാവികമായും ജനങ്ങളിൽനിന്ന് പ്രതിഷേധം ക്ഷണിച്ചു വരുത്തും. ഖിലാഫത്തിനെ അമിതാധികാര പ്രവണതയിലേക്ക് തള്ളിവിടാൻ ഈ പ്രതിഷേധം കാരണമാവുകയും ചെയ്തു. കാരണം, അമിതാധികാര പ്രയോഗത്തിലൂടെ മാത്രമേ പ്രതിഷേധങ്ങളെ അടിച്ചമർത്താനാവൂ.

രാജവാഴ്ചക്കാലത്ത് ഖിലാഫത്തിൽ നടമാടിയ സ്വജന പക്ഷപാതം മൂലം ഉണ്ടായ അനീതിയും അതിനെതിരെ ഉയർന്നുവന്ന പ്രതിഷേധങ്ങളെ അടിച്ചമർത്താനുള്ള അമിതാധികാര പ്രയോഗവും ഖിലാഫത്തിനോടുള്ള സമീപനത്തിൽ പരസ്പര വിരുദ്ധമായ പലതരം കാഴ്ചപ്പാടുകൾ ഇസ് ലാമിക സമൂഹത്തിൽ ഉയർന്നുവരാൻ കാരണമായി. അതിലൊന്ന് അതി തീവ്രവാദപരമായിരുന്നു. നീതിമാനായ ഖലീഫയുടെ അഭാവത്തിൽ ഇസ്ലാമിന്റെ സാമൂഹികവും മതപരവുമായ മുഴുവൻ വ്യവഹാരങ്ങളും നിശ്ചലമാവുകയും ഹജ്ജ്, ജുമുഅ പോലുള്ള സംഘം ചേർന്നുള്ള ഇബാദത്തുകൾ വരെ പ്രസക്തമല്ലാതായിത്തീരുകയും ചെയ്യും എന്നായിരുന്നു ആ തീവ്രവാദ സമീപനം. മുഅ്തസിലുകളും ഖവാരിജുകളുമാണ് ഈ തീവ്ര ആശയത്തിന്റെ വക്താക്കൾ. പക്ഷേ, ഒരേ ഉദ്ദേശ്യത്തോടു കൂടിയല്ല ഈ രണ്ട് കൂട്ടരും ഈ ആശയം പ്രചരിപ്പിച്ചത്. ഖവാരിജുകൾ നിലവിലുള്ള ഖിലാഫത്തിന്റെ പ്രതിപക്ഷമായി അവർക്കെതിരെ നിരന്തരം രക്തരൂഷിതമായ പോരാട്ടം നടത്തിയവരാണ്. അവർക്ക് പോരാട്ടത്തിന്റെ പ്രത്യയശാസ്ത്രമായിരുന്നു അത്. മുഅ്തസിലുകൾ ഖിലാഫത്തിന് ഇസ് ലാമിക സാമൂഹിക നിയമത്തിൽനിന്ന് പരമാവധി വിടുതൽ നൽകാനാണ് ഈ ആശയത്തെ ഉപായമാക്കിയത്. ഫലത്തിൽ മുഅ്തസിലുകൾ ഈ ആശയത്തിലൂടെ രാഷ്ട്രീയത്തെ മത മുക്തമാക്കുകയാണ് ചെയ്തത്.

രണ്ടാമത്തെ സമീപനം, മുർജിഅകളും ജബരികളും പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്നതാണ്. ഖിലാഫത്ത് എത്ര മാത്രം അനീതിപരമോ മർദകമോ ആകട്ടെ അതിനെ ചോദ്യം ചെയ്യാതെ അനുസരിക്കാൻ മതപരമായി തന്നെ വിശ്വാസികൾ നിർബന്ധിതരാണ്. കാരണം, ദൈവിക ഇഛയും വിധിയും ആണത്. അതിൽ ഇടപെടാൻ നമുക്ക് അധികാരമോ അവകാശമോ ഇല്ല. അലി പക്ഷക്കാരായി അറിയപ്പെട്ട ശീഈകൾ മുഖ്യധാരയിൽനിന്ന് വേർപെട്ട് ഇമാമത്ത് സങ്കൽപം ഒരു ദൈവശാസ്ത്രം എന്ന നിലയിൽ രൂപപ്പെടുത്തിയതും ഖിലാഫത്ത് രാജവാഴ്ചയിലേക്ക് വ്യതിചലിച്ചപ്പോഴാണ്. അവരും ചരിത്രത്തിലുടനീളം ഖിലാഫത്തിന്റെ പ്രതിപക്ഷമായിട്ടാണ് പ്രവർത്തിച്ചത്.

രാജവാഴ്ചക്കാലത്തെ ഖിലാഫത്തിനോടുള്ള ഈ മൂന്ന് ആത്യന്തിക സമീപനങ്ങളോടും വിയോജിച്ചു കൊണ്ടാണ് അഹ് ലുസ്സുന്നത്ത് വൽജമാഅത്ത് അതിന്റെ സന്തുലിത വീക്ഷണം രൂപപ്പെടുത്തിയത്. ഇമാം അബൂ ഹനീഫയായിരുന്നു അതിന്റെ സൂത്രധാരൻ.
ആയിരിക്കേണ്ടതും ആയിരിക്കുന്നതുമായ അവസ്ഥ വേർതിരിച്ച് കാണിച്ചു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹത്തിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ ഖിലാഫത്തുർറാശിദ തന്നെയാണ് ഖിലാഫത്തിന്റെ റോൾ മോഡൽ. ഖലീഫ നീതിമാനായിരിക്കുക എന്നതും ഖിലാഫത്ത് നിയമാനുസൃതമാകാൻ അനിവാര്യമാണ്. പക്ഷേ, ഇത്തരം നിയമാനുസൃത നേതൃത്വത്തിന്റെ അഭാവത്തിൽ ഫലത്തിൽ മുസ് ലിംകളുടെ നേതൃത്വം ആരിലാണോ, അയാൾക്ക് കീഴിൽ മുസ് ലിംകളുടെ സകല സാമൂഹിക വ്യവഹാരങ്ങളും സാധുവാകും. ഇതാണ് രാജവാഴ്ചക്കാലത്തെ ഖിലാഫത്തിനോടുള്ള ഇമാം അബൂ ഹനീഫയുടെ കാഴ്ചപ്പാടിന്റെ രത്നച്ചുരുക്കം. അതു തന്നെയായിരുന്നു ഖിലാഫത്ത് സംബന്ധിച്ച സുന്നി മുഖ്യധാരയുടെയും നിലപാട്. ഖിലാഫത്തുർറാശിദക്ക് ശേഷമുള്ള എല്ലാ ഭരണാധികാരികൾക്കും ഖലീഫയായി ലെജിറ്റമസി ലഭിച്ച നിലപാടായിരുന്നു ഇത്. എന്നുവെച്ച് ഖലീഫക്കെതിരെ പ്രതിഷേധം പാടില്ലെന്നോ അക്രമിയായ ഖലീഫയെ മാറ്റി തൽസ്ഥാനത്ത് ഖിലാഫത്ത് നീതിപൂർവകമാക്കാനുള്ള വിപ്ലവം പാടില്ലെന്നോ അബൂ ഹനീഫക്ക് അഭിപ്രായമുണ്ടായിരുന്നില്ല. അബൂ ഹനീഫ തന്നെ അബ്ബാസി ഖിലാഫത്തിനെതിരെ ചില വിപ്ലവ ശ്രമങ്ങളെ സാമ്പത്തികമായി പിന്തുണച്ചിരുന്നു. എന്നാൽ, ഖിലാഫത്തിനെതിരെ യാതൊരു വിപ്ലവ ശ്രമവും പാടില്ല എന്ന നിലപാടാണ് ഹമ്പലികൾക്ക്.
ഖലീഫ ഖുറൈശിയായിരിക്കണം എന്ന നിലപാടും അഹ് ലുസ്സുന്ന പൊതുവെ വെച്ചുപുലർത്തുന്നുണ്ട്. ഈ കാഴ്ചപ്പാടിന് സമൂഹത്തിൽ വലിയ സ്വാധീനമുണ്ടായിരുന്നതുകൊണ്ടാണ് ആദ്യത്തെ ഒന്നര നൂറ്റാണ്ടിനു ശേഷം അബ്ബാസി ഖിലാഫത്ത് ദുർബലമായപ്പോൾ പോലും പിന്നീട് വന്ന സൽജൂഖി, ബുവൈഹ് സുൽത്താൻമാർ അബ്ബാസി കുടുംബക്കാരിൽനിന്നുള്ളവരെ നാമമാത്ര ഖലീഫമാരായി നിലനിർത്തി ഭരണം നടത്തിയത്. സൽജൂഖികൾക്ക് ശേഷം ഏഷ്യാ മൈനറിൽ ഉയർന്നു വന്ന ഉസ്മാനികളുടെ ഭരണം മുസ് ലിം ലോകം ഖിലാഫത്തായി അംഗീകരിച്ചത്, 1517-ൽ തുർക്കി സുൽത്താൻ ഈജിപ്തിൽ സുഖവാസ ജീവിതം നയിച്ചിരുന്ന അബ്ബാസി കുടുംബത്തിലെ മുതവക്കിലിനെ തുർക്കിയിൽ കൊണ്ടുവന്ന് നാമമാത്ര ഖലീഫയായി ആദരിച്ചതിന് ശേഷമാണ്. എന്നാൽ, ഈ മുതവക്കിൽ മരണപ്പെട്ടതിന് ശേഷം സുൽത്താൻ സലീം സ്വയം ഖലീഫയായി പ്രഖ്യാപിക്കുകയും മുസ് ലിം ലോകം അതിന് അംഗീകാരം നൽകുകയും ചെയ്തു. അതോടെ ഉസ് മാനി സൽത്തനത്ത് ഉസ് മാനി ഖിലാഫത്തായി അറിയപ്പെട്ടു.

ഉസ് മാനി ഖിലാഫത്തിനെ ദുർബലപ്പെടുത്താൻ കൊളോണിയൽ ശക്തികൾ ഖലീഫ ഖുറൈശിയായിരിക്കണം എന്ന അഹ് ലുസ്സുന്ന കാഴ്ചപ്പാടിനെ ഉപയോഗിച്ചതായി കാണാം. 1881-ൽ വിൽഫ്രണ്ട് ബ്ലന്റ്, മത കാര്യങ്ങളിൽ മാത്രം അധികാരമുള്ള ഒരു ഖുറൈശിയെ ഖലീഫയാക്കാൻ ആഹ്വാനം ചെയ്തതായി കാണാം. മുസ് ലിം ലോകത്തെ കൊ ളോണിയൽ ഭരണത്തിന് ലെജിറ്റമസി ലഭിക്കാൻ ശരീഫ് ഹുസൈൻ, ഫുആദ് രാജാവ് തുടങ്ങിയവരെ ഖലീഫമാരായി വാഴിക്കാൻ ലോക ഖിലാഫത്ത് സമ്മേളനം മക്ക, മദീന, ജറൂസലം എന്നിവിടങ്ങളിൽ വിളിച്ചുകൂട്ടിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല.

ഉസ് മാനി ഖിലാഫത്ത് സംരക്ഷിക്കാനായി ഇന്ത്യൻ മുസ് ലിം കൾ ഒറ്റക്കെട്ടായി ആരംഭിച്ച ഖിലാഫത്ത് പ്രസ്ഥാനത്തിൽ ഭിന്നതകൾ പ്രകടമായതും ഖലീഫ ഖുറൈശിയായിരിക്കണം എന്ന കാഴ്ചപ്പാടിനെ ചൊല്ലിയാണ്. ഒന്നാം ലോക യുദ്ധാനന്തരം കൊളോണിയൽ ശക്തികൾ ഹിജാസിനെ ഉസ് മാനി ഖിലാഫത്തിൽനിന്ന് അടർത്തി അവിടെ തങ്ങളുടെ തോഴനായ ശരീഫ് ഹുസൈനെ അധികാരത്തിൽ വാഴിച്ചപ്പോൾ അതുവരെ കൊളോണിയൽ പദ്ധതികളെ എതിർത്തിരുന്ന ഖിലാഫത്ത് പ്രസ്ഥാനത്തിലെ അബ്ദുൽ ബാരി ഫിറങ്കി മഹലിനെ പോലുള്ള പണ്ഡിതൻമാർ, ഖുറൈശിയായതിന്റെ പേരിൽ ശരീഫ് ഹുസൈനെ പിന്തുണച്ചത് ഖിലാഫത്ത് പ്രസ്ഥാനത്തിൽ ഭിന്നതയുണ്ടാക്കി. ശരീഫ് ഹുസൈനെ മുന്നിൽ നിർത്തി സാമ്രാജ്യത്വം ആസൂത്രണം ചെയ്ത ഈ ശിഥിലീകരണ പദ്ധതിയെ അംഗീകരിക്കാൻ മൗലാനാ മുഹമ്മദലി ഒരു നിലക്കും കൂട്ടാക്കിയില്ല. ഖിലാഫത്ത് ക്ഷയിച്ചതോടെ മുസ് ലിം മുഖ്യധാര അതിനെ ഒരാത്മീയ സ്ഥാപനമായി കാണാൻ തുടങ്ങിയിരുന്നുവെന്നാണ് ഇതെല്ലാം സൂചിപ്പിക്കുന്നത്.

ഇസ് ലാമിക ഖിലാഫത്തിന്റെ ദാർശനികവും പ്രായോഗികവുമായ മാനത്തെ കുറിച്ച് ഇമാം അബൂ ഹനീഫക്ക് ശേഷം ഗൗരവമായി ചർച്ച ചെയ്ത പണ്ഡിതൻമാരാണ് ഷാ വലിയ്യുല്ലാ ദഹ് ലവി, ഷാ ഇസ്്മാഈൽ ശഹീദ്, മൗലാനാ മൗദൂദി തുടങ്ങിയവർ. ഷാ വലിയ്യുല്ലാ ദഹ് ലവി തന്റെ 'ഇസാലത്തിൽ ഖഫാ അൻ ഖിലാഫത്തിൽ ഖുലഫാഅ്' എന്ന കൃതിയിൽ ഖിലാഫത്ത് രണ്ടു വിധമുണ്ട് എന്ന് പറയുന്നുണ്ട്.
1- ഖിലാഫത്ത് ഖാസ്സ്വ: അഥവാ എല്ലാ ഉപാധികളും തികഞ്ഞ ഖലീഫ.
2- ഖിലാഫത്ത് ആമ്മ: അതായത്, പിന്തുടർച്ചയിൽ അധിഷ്ഠിതമായ രാജവാഴ്ച. ഖിലാഫത്ത് ആമ്മ എങ്ങനെയാണ് ഇസ് ലാമിക സമൂഹത്തിന്റെ ധാർമികതയെ ക്ഷയിപ്പിച്ചത് എന്നും തുടർന്ന് അദ്ദേഹം വിശദീകരിക്കുന്നുണ്ട്. ഷാ ഇസ്്മാഈൽ ശഹീദിന്റെ 'മൻസിബേ ഇമാമത്ത്' എന്ന കൃതിയിലും ഖിലാഫത്തിന്റെ സവിശേഷത ചർച്ച ചെയ്യുന്നുണ്ട്. ഈ രണ്ട് കൃതികളും പ്രസരിപ്പിച്ച നവോത്ഥാന ചിന്തകളുടെ കൂടി സ്വാധീനത്തിലാണ് 1830-ൽ തഹ് രീകെ മുജാഹിദീൻ എന്ന ഇന്ത്യയിലെ ആദ്യത്തെ ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനം അഹ് മദ് ശഹീദിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ രൂപം കൊള്ളുന്നത്. അവർ പെഷവാർ ആസ്ഥാനമായി സ്ഥാപിച്ച ഇസ് ലാമിക ഭരണകൂടത്തിന് ദയൂബന്ദി, നദ് വ ധാരയിൽ പെട്ട പണ്ഡിതൻമാരും അബുൽ കലാം ആസാദ്, മൗലാനാ മൗദൂദി തുടങ്ങിയവരും ഖിലാഫത്തുൻ അലാ മിൻഹാജുന്നുബുവ്വ എന്ന വിശേഷണമാണ് നൽകിയത്. മൗലാനാ മൗദൂദിയുടെ 'ഖിലാഫത്ത് വൊ മുലൂകിയത്ത്' (ഖിലാഫത്തും രാജവാഴ്ചയും) എന്ന കൃതിയിൽ ഖിലാഫത്തുർറാശിദയുടെ സവിശേഷതകളും അത് രാജവാഴ്ചയിലേക്ക് വഴിമാറാനുള്ള കാരണങ്ങളും അതിന്റെ തെറ്റായ സ്വാധീനങ്ങളുമാണ് ചർച്ച ചെയ്യുന്നത്. ഇസ് ലാമിക രാഷ്ട്രീയ ചിന്തയിൽ മൗലാനാ മൗദൂദിയുടെ മൗലിക സംഭ‌ാവനകളിലൊന്നാണിത്; അദ്ദേഹത്തിന്റെ നവോത്ഥാന ചിന്തയുടെ അടിത്തറകളിലൊന്നും. l
(അവസാനിച്ചു)

ഇസ് ലാമിക രാഷ്ട്രീയത്തിലെ വളരെ പ്രധാനപ്പെട്ട ഒരു സാങ്കേതിക സംജ്ഞയാണ് ഖിലാഫത്ത്. പ്രാതിനിധ്യം, പിൻഗാമിത്വം എന്നെല്ലാം അതിന് അർഥമുണ്ട്. മനുഷ്യൻ അല്ലാഹുവിന്റെ ഭൂമിയിലെ പ്രതിനിധിയാണ് എന്ന ഖുർആന്റെ മനുഷ്യ സങ്കൽപ്പത്തിൽനിന്ന് തന്നെയാണ് ഇസ് ലാമിക രാഷ്ട്രീയ ചിന്തയിലും ഖിലാഫത്തിനെ കുറിച്ച ഭാവന രൂപപ്പെടുന്നത്. ഒരേസമയം മനുഷ്യന്റെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തെയും ഉത്തരവാദിത്വ ബോധത്തെയും പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന ഖുർആനികാശയമാണ് ഖലീഫത്തുല്ലാഹി ഫിൽ അർദ് (ഭൂമിയിലെ അല്ലാഹുവിന്റെ ഖലീഫ) എന്നത്. ഒരു മനുഷ്യൻ അല്ലാഹുവിന്റെ ഖലീഫയാകുന്നതോടെ, ഭൗതികമോ അഭൗതികമോ ജീവനുള്ളതോ ഇല്ലാത്തതോ ആയ ഒന്നിന്റെയും അടിമയല്ലാതായി മാറുന്നു. ഇതിലും വലിയ മനുഷ്യ സ്വാതന്ത്ര്യമില്ലല്ലോ. എന്നാൽ, ഖലീഫ എന്നത് ഒരു ഉത്തരവാദിത്വമാണ്. ആ ഉത്തരവാദിത്വം അവന്റെ നിയോഗ ലക്ഷ്യവുമാണ്. പ്രസ്തുത ഉത്തരവാദിത്വത്തിന് ഖുർആൻ അമാനത്ത് എന്ന പദവും പ്രയോഗിച്ചിട്ടുണ്ട്. ആ ഉത്തരവാദിത്വം ദൈവത്തിന് ഇബാദത്ത് ചെയ്യുകയല്ലാതെ മറ്റൊന്നുമല്ല. അത് മനുഷ്യനെ പരമാധികാരിയാക്കുന്നതിൽനിന്നും, തന്നെപ്പോലുള്ള മനുഷ്യരെ അടിമകളാക്കി അടക്കി ഭരിക്കുന്നതിൽനിന്നും തടയുന്നു.

ഖിലാഫത്തിന്റെ ഉത്തരവാദിത്വം ദൈവത്തിന് ഇബാദത്ത് ചെയ്യുകയാണെന്ന് പറഞ്ഞല്ലോ. അതിന് വ്യക്തിപരമായ തലവും സാമൂഹിക തലവുമുണ്ട്. സാമൂഹിക തലത്തിൽ ഖിലാഫത്ത് നിർവഹിക്കപ്പെടണമെങ്കിൽ ഒരു രാഷ്ട്രീയ സാമൂഹിക ക്രമം അനിവാര്യമാണ്. അപ്പോൾ അത് സവിശേഷമായ ഖിലാഫത്താണ്. പൊതുവായ ഖിലാഫത്തിൽ സകല മനുഷ്യരും ഉൾപ്പെടുമ്പോൾ സവിശേഷമായ ഖിലാഫത്തിൽ ഖിലാഫത്തിന്റെ സാമൂഹിക തലത്തെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യാൻ ചുമതലപ്പെടുത്തപ്പെട്ട വ്യക്തികളാണ് ഉൾപ്പെടുന്നത്. പ്രവാചകനായ ദാവൂദിന് അല്ലാഹു അധികാരം നൽകിയപ്പോൾ അല്ലാഹു അദ്ദേഹത്തോട് ഇങ്ങനെയാണ് പറഞ്ഞത്: "അല്ലയോ ദാവൂദ്, നിശ്ചയമായും താങ്കളെ നാം ഭൂമിയിൽ നമ്മുടെ പ്രതിനിധിയാക്കിയിരിക്കുന്നു. അതിനാൽ ജനങ്ങൾക്കിടയിൽ നീതിപൂർവം ഭരണം നടത്തുക, തന്നിഷ്ടത്തെ പിൻപറ്റരുത്. അത് താങ്കളെ അല്ലാഹുവിന്റെ മാർഗത്തിൽനിന്ന് തെറ്റിക്കും. അല്ലാഹുവിന്റെ മാർഗത്തിൽനിന്ന് തെറ്റിപ്പോകുന്നവർക്ക് കഠിനമായ ശിക്ഷയുണ്ട്. അവർ വിചാരണാ നാളിനെ മറന്നുകളഞ്ഞതിനാലാണത്" (സ്വാദ് 26).

ഇവിടെ പറഞ്ഞ ഖിലാഫത്ത് മനുഷ്യന്റെ പൊതുവായ ഖിലാഫത്തല്ല, മറിച്ച് ഭരണാധികാരം നൽകപ്പെട്ടവരുടെ സവിശേഷമായ ഖിലാഫത്താണ്. ഇങ്ങനെ സവിശേഷമായ ഖിലാഫത്ത് നൽകപ്പെട്ട പ്രവാചകൻ പോലും പരമാധികാരിയല്ല എന്ന സൂചന തന്നിഷ്ടത്തെ പിൻപറ്റരുത് എന്ന ദൈവിക നിർദേശത്തിലുണ്ട്. ഇതിൽനിന്ന് മനസ്സിലാകുന്നത് ഇസ് ലാമിക രാഷ്ട്രീയ ഘടനയിലും ചിന്തയിലും പ്രവാചകന് ശേഷം രൂപംകൊണ്ട ഖിലാഫത്ത് എന്ന പരികൽപനക്ക് ഖുർആനികാടിത്തറയുണ്ട് എന്നാണ്.
അന്ത്യ പ്രവാചകനായ മുഹമ്മദ് നബിയെ സംബന്ധിച്ചേടത്തോളം അവിടുന്ന് ദൈവ ദൂതനും പ്രബോധകനും അധ്യാപകനും ആയിരിക്കെ തന്നെ ഭരണാധികാരി കൂടിയായിരുന്നു. ഹിജ്റ ചെയ്ത് താൻ പുതുതായി എത്തിയ സ്ഥലത്തിന് പഴയ പേരായ യസ് രിബ് മാറ്റി, നഗരം എന്നർഥമുള്ള മദീന അല്ലെങ്കിൽ മദീനത്തുർറസൂൽ എന്ന പുതിയ പേര് പ്രവാചകൻ നൽകിയത്, താൻ രൂപം നൽകാൻ പോകുന്നത് ഒരു നഗര രാഷ്ട്രത്തിനാണ് എന്നതിന്റെ വ്യക്തമായ സൂചനയാണ്. കാരണം, അതിന് മുമ്പ് ലോകം പരിചയപ്പെട്ട എല്ലാ നാഗരികതകളും വളർന്നു വികസിച്ചത് ഏതെങ്കിലും നഗരത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ്. മദീനാ നഗര രാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഭരണാധികാരി നിസ്സംശയം പ്രവാചകനായിരുന്നു. പക്ഷേ, ഭരണാധികാരത്തെ സൂചിപ്പിക്കാൻ അന്ന് നിലവിലുണ്ടായിരുന്ന രാജാവ്, ചക്രവർത്തി എന്നീ പേരുകളിലൊ ന്നും അദ്ദേഹം സംബോധന ചെയ്യപ്പെട്ടില്ല. പിൽക്കാലത്ത് രൂപപ്പെട്ട ഖലീഫ, അമീർ എന്നീ പേരുകളിലും സംബോധന ചെയ്യപ്പെട്ടില്ല. റസൂലുല്ലാ (ദൈവദൂതൻ) എന്ന പദം അവയെ കവിഞ്ഞു നിൽക്കുന്നതിനാൽ അവിടുത്തെ സംബോധന ചെയ്യാൻ വേറെയൊന്നും ആവശ്യമായിരുന്നില്ല. എന്നാൽ, വ്യക്തി തലത്തിലും സാമൂഹിക തലത്തിലും അവിടുന്ന് നിർവഹിച്ചത് ഖിലാഫത്തിന്റെ ഉത്തരവാദിത്വം തന്നെയാണ്. പ്രസ്തുത ഉത്തരവാദിത്വം, പ്രത്യേകിച്ച് സാമൂഹിക ഉത്തരവാദിത്വം പ്രവാചകന്റെ മരണ ശേഷം ആര് നിർവഹിക്കും എന്ന ആലോചനയിൽനിന്നാണ് ഇസ് ലാമിക രാഷ്ട്രീയത്തിൽ ഖിലാഫത്തിനെ കുറിച്ച ഭാവന രൂപപ്പെടുന്നത്.

തനിക്കു ശേഷം മുസ് ലിം സമൂഹം വ്യക്തി തലത്തിലും സാമൂഹിക തലത്തിലും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ട ഒട്ടേറെ കാര്യങ്ങൾ മരണാസന്ന വേളയിൽ വസ്വിയ്യത്തുകളായി അനുയായികൾക്ക് പ്രവാചകൻ നൽകിയിരുന്നു. അതിലൊന്നും തനിക്ക് ശേഷം, ഭരണാധികാരി ആര് എന്നതിനെ കുറിച്ച് യാതൊരു സൂചനയുമില്ല. എന്നാൽ ഒരു ഭരണാധികാരി നിർവഹിക്കേണ്ട ഉത്തരവാദിത്വങ്ങളെ കുറിച്ചും, ഭരണാധികാരിയെ അനുസരിക്കേണ്ടതിന്റെ പ്രാധാന്യത്തെ കുറിച്ചും പ്രസ്തുത അനുസരണത്തിന്റെ പരിധി എത്രത്തോളമാണെന്നതിനെ കുറിച്ചുമെല്ലാം വിശദമായി ഖുർആനും സുന്നത്തും പ്രതിപാദിച്ചിട്ടുണ്ട്. അല്ലാഹുവിനെയും റസൂലിനെയും അനുസരിക്കുക എന്ന കൽപനയോടൊപ്പം ഉലുൽ അംറിനെയും (കൈകാര്യ കർത്താക്കളെയും) അനുസരിക്കുക എന്ന് ഖുർആൻ പറഞ്ഞത് ഭരണാധികാരിയെ അനുസരിക്കേണ്ടതിന്റെ പ്രാധാന്യത്തെ കുറിച്ചാണല്ലോ. ദൈവ ധിക്കാരത്തിൽ സൃഷ്ടികളെ അനുസരിക്കരുത് എന്നു പറഞ്ഞത് ആ അനുസരണത്തിന്റെ പരിധിയാണ്. 'നിങ്ങളുടെ ഭരണാധികാരിയായി വരുന്നത് ഒരു കാപ്പിരിയാണെങ്കിലും അയാളെ അനുസരിക്കണം' എന്ന് പ്രവാചകൻ പഠിപ്പിച്ചത് ശ്രേണീ ബന്ധിതമായ അധികാര ഘടനക്കെതിരെയുള്ള ചാട്ടുളിയാണ്. ഭരണാധികാരത്തിന്റെ ഉത്തരവാദിത്വത്തെ സംബന്ധിച്ചാകട്ടെ, മദീനാ ജീവിതത്തിന്റെ സമ്പൂർണ മാതൃകയും വിട്ടേച്ചാണ് റസൂൽ വിടവാങ്ങിയത്. ഇത്രയെല്ലാം വ്യക്തമാക്കിയ പ്രവാചകൻ തന്റെ പിൻഗാമിയെ നിശ്ചയിക്കാതിരുന്നത്, മൗലാനാ അബുൽ ഹസൻ അലി നദ് വി നിരീക്ഷിച്ചതു പോലെ, തന്റെ അനുയായികളെ കുറിച്ച് ഒരു നേതാവിനുള്ള വിശ്വാസമാണ് വ്യക്തമാക്കുന്നത്. താൻ ശിക്ഷണം നൽകി വളർത്തിക്കൊണ്ടുവന്ന അനുയായികൾ കൂടിയാലോചിച്ച് തങ്ങളിൽ ഒരാളെ തങ്ങളുടെ ഭരണാധികാരിയാക്കും എന്ന് ആ നേതാവിന് ഉറച്ച വിശ്വാസമുണ്ടായിരുന്നു. കൂടിയാലോചനയുടെ തത്ത്വവും അദ്ദേഹം സ്വന്തം നിലക്കും ഖുർആൻ വഴിയും അവരെ പഠിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ടല്ലോ.

ചരിത്രപരത

യഥാർഥത്തിൽ തിരുമേനിയുടെ മരണ ശേഷം പ്രവാചകൻ പ്രതീക്ഷിച്ചതു പോലെ അവിടുത്തെ അനുയായികൾ, ഭരണാധികാരിയാര് എന്നതിനെ കുറിച്ച് നടത്തിയ കൂടിയാലോചനയിൽനിന്നാണ് ഇസ് ലാമിക ഖിലാഫത്തിന്റെ ചരിത്രപരത ആരംഭിക്കുന്നത്. അതോടെ അത് ഇസ് ലാമിക രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ അടിസ്ഥാന ഭാവമായി മാറി. പ്രവാചകന്റെ പിൻഗാമിയാര് എന്നതിനെ കുറിച്ച് സ്വാഭാവികമായും അവർക്കിടയിൽ അഭിപ്രായ വ്യത്യാസമുണ്ടായി. ഒരു വിഭാഗം അൻസാറുകളിൽ നിന്നാണ് ഖലീഫയുണ്ടാകേണ്ടത് എന്ന് വാദിച്ചപ്പോൾ മറു വിഭാഗം മുഹാജിറുകളിൽ നിന്നാവണം ഖലീഫ എന്ന് വാദിച്ചു. ഓരോരുത്തർക്കും അവരുടേതായ ന്യായങ്ങളുണ്ടായിരുന്നു. കലവറ കൂടാതെ അവ പ്രകടിപ്പിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്തു. സഖീഫ ബനീ സാഇദയിലാണ് ഈ വാദ പ്രതിവാദം നടന്നത്. ഈ ചർച്ചയുടെ ഭാഗമാകാത്ത പ്രവാചക കുടുംബത്തിൽ പെട്ട ചിലർക്ക് ഖലീഫ തങ്ങളുടെ കുടുംബത്തിൽനിന്നാണ് ഉണ്ടാകേണ്ടത് എന്ന അഭിപ്രായം ഉണ്ടായിരുന്നു. പക്ഷേ, ആ അഭിപ്രായത്തെ ചുറ്റിപ്പറ്റി പിൽക്കാലത്ത് അലിയുടെ അനുയായികൾ എന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നവർ വികസിപ്പിച്ച ഇമാമത്ത് സങ്കൽപവുമായി, അന്ന് ജീവിച്ചിരുന്ന അലിയടക്കമുള്ള നബികുടുംബത്തിലെ ആർക്കും ഉത്തരവാദിത്വമില്ല. കാരണം, ശീഈകളുടെ ഇമാമത്ത് സങ്കൽപം കേവലം രാഷ്ട്രീയ സ്ഥാപനം മാത്രമല്ല, അതിലുപരി അത് ഒരാത്മീയ സ്ഥാപനം കൂടിയാണ്. അതിൽ ഇമാം ദൈവ നിശ്ചിതമാണ്; അല്ലാതെ ഖിലാഫത്തിനെപ്പോലെ മനുഷ്യന്റെ തെരഞ്ഞെടുപ്പല്ല. പ്രവാചകനെപ്പോലെ പാപ സുരക്ഷിതത്വം ഉള്ളവൻ കൂടിയാണ് ഇമാം. അതിനാൽ തന്നെ അയാൾ വിമർശനാതീതനുമാണ്. ഇത്തരം കാഴ്ചപ്പാടുകളൊന്നും അലിക്കോ അദ്ദേഹത്തിന്റെ മക്കളായ ഹസനോ ഹുസൈനോ ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. സഖീഫ ബനീ സാഇദയിൽ നടന്ന ചർച്ചയിൽ സംഗതിവശാൽ അലിയടക്കമുള്ള നബിയുടെ അടുത്ത കുടുംബക്കാർ ഉണ്ടായിരുന്നില്ല എന്നതിനാൽ തങ്ങളോട് ചോദിക്കാതെ ഖലീഫയെ തെരഞ്ഞെടുത്തതിൽ അവർക്ക് പരിഭവമുണ്ടായിരുന്നിരിക്കാം. എന്നാൽ, അവിടെ നടന്ന ചർച്ച ഒടുവിൽ അബൂബക്ർ സിദ്ദീഖിന്റെ തെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ കലാശിച്ചപ്പോൾ നബികുടുംബം ഒന്നടങ്കം പ്രസ്തുത ഖിലാഫത്തിനെ അംഗീകരിക്കുകയും അലി, അബൂബക്റിന്റെ ഖിലാഫത്തിൽ കൂടിയാലോചനയിൽ അംഗമായി പ്രവർത്തിക്കുകയും ചെയ്തു.അതിനാൽ സിദ്ദീഖുൽ അക് ബറിന്റെ ഖിലാഫത്ത് ഇജ്മാഅ് ഉള്ള ഒന്നായിട്ടാണ് അഹ് ലുസ്സുന്നത്ത് കാണുന്നത്. അതോടെ ഇസ് ലാമിക ഖിലാഫത്ത് ഇസ് ലാമിക രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെയും ചിന്തയുടെയും പ്രമാണാധിഷ്ഠിത ഭാവനയായി മാറി.

ഈ ഭാവനയുടെ ഏറ്റവും വലിയ സവിശേഷത അത് ദൈവ നിശ്ചിതമായിരുന്നില്ല, മറിച്ച് മനുഷ്യരുടെ തെരഞ്ഞെടുപ്പായിരുന്നു എന്നതാണ്. ഖിലാഫത്തുർറാശിദ അഥവാ സച്ചരിതരായ നാല് ഖലീഫമാരുടെയും തെരഞ്ഞെടുപ്പ് സ്വഭാവത്തിൽ വ്യത്യാസമുണ്ടെങ്കിലും നാലു പേരും കൂടിയാലോചനയിലൂടെയാണ് ഖലീഫമാരായത്. അബൂബക്ർ മുകളിൽ സൂചിപ്പിച്ചതു പോലെ സഖീഫ ബനീസാഇദയിൽ മുഹാജിറുകളും അൻസാറുകളും പങ്കെടുത്ത കൂടിയാലോചനാ യോഗത്തിലാണ് ഖലീഫയായി തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടത്. രണ്ടാം ഖലീഫ ഉമറിനെ, അബൂബക്ർ തന്റെ ജീവിത കാലത്ത് തന്നെ നാമനിർദേശം ചെയ്യുകയായിരുന്നു. എങ്കിലും പ്രമുഖരുമായി കൂടിയാലോചിച്ചാണ് അത് ചെയ്തത്. മൂന്നാം ഖലീഫ ഉസ്മാനെ നിലവിലുള്ള ഖലീഫ നിശ്ചയിച്ച ഒരു കൂടിയാലോചനാ സമിതിയാണ് ഖലീഫയായി തെരഞ്ഞെടുത്തത്. നാലാം ഖലീഫ അലിയെ മദീനയിൽ നടന്ന കലാപ പശ്ചാത്തലത്തിൽ കലാപകാരികൾ ഇടപെട്ടാണ് ഖലീഫയാക്കിയതെങ്കിലും അദ്ദേഹം അത് ഏറ്റെടുക്കാൻ കൂട്ടാക്കിയിരുന്നില്ല. പിന്നീട് ബദ് റിലും ഉഹുദിലും പങ്കെടുത്ത പ്രമുഖ സ്വഹാബികളിൽ ബഹുഭൂരിപക്ഷവും സ്ഥാനം ഏറ്റെടുക്കാൻ നിർബന്ധിച്ചപ്പോഴാണ് അത് ഏറ്റെടുത്തത്.

ഈ നാല് ഖലീഫമാരുടെയും ഖിലാഫത്ത് ദൈവികമായ നിയമനം അല്ലാത്തതിനാൽ അത് ശീഈകളുടെ ഇമാമത്തിനെ പോലെ ഒരാത്മീയ സ്ഥാപനമായിരുന്നില്ല; മറിച്ച്, ഒരു രാഷ്ട്രീയ സ്ഥാപനം മാത്രമായിരുന്നു. ആദ്യ നാല് ഖലീഫമാരും മറ്റാർക്കും മുൻകടക്കാനാവാത്ത വിധം ദൈവിക ബോധത്തിന്റെയും ഉത്കൃഷ്ട സ്വഭാവ ഗുണങ്ങളുടെയും ഉടമകളായിരുന്നു എന്നതിനാൽ അവരെ ജനം അതിരറ്റ് ബഹുമാനിക്കുകയും ആദരിക്കുകയും അനുസരിക്കുകയും ചെയ്തിരുന്നു എന്നത് നേര്. എന്നാൽ, അനുസരണവും ബഹുമാനവും അവർ നേടിയെടുത്തത് പിൽക്കാലത്തെ പല മുസ് ലിം ഖലീഫമാരും ചെയ്തതു പോലെ, പിരടിയിൽ വാൾ വെച്ചുകൊണ്ടല്ല. മറിച്ച്, തങ്ങളുടെ സ്വഭാവ ചെയ്തികളിലൂടെ അവർ സ്വയം നേടിയെടുത്തതാണ്. എന്നാലും അവർ മഅ്സ്വൂം അഥവാ പാപസുരക്ഷിതത്വം ഉള്ളവരായിരുന്നില്ല. അതിനാൽ വിമർശനാതീതരും ആയിരുന്നില്ല. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ഈ നാല് ഖലീഫമാരും വിമർശനത്തെ പ്രോൽസാഹിപ്പിക്കുകയും, തിരുത്തൽ വേണമെന്ന് ബോധ്യപ്പെട്ടാൽ തിരുത്തുകയും ചെയ്തിരുന്നു.

ഖിലാഫത്ത് പരമാധികാര സ്വപ്നമല്ല

ഖിലാഫത്തിന്റെ മൂന്നാമത്തെ സവിശേഷത പരമാധികാരവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതാണ്. പരമാധികാരം രാഷ്ട്രമീമാംസയിലെ ഒരു പ്രധാന വിഷയമാണ്. രാജവാഴ്ചയിൽ രാജാവാണ് പരമാധികാരി. ഈ പരമാധികാരം നടപ്പാക്കുക ചിലപ്പോൾ ജീവനുള്ള പുരോഹിതൻമാരുടെ ചെലവിലായിരിക്കും, മറ്റു ചിലപ്പോൾ ദൈവങ്ങളുടെ പേരിലായിരിക്കും എന്ന വ്യത്യാസമേ ഉള്ളൂ. മധ്യ കാല യൂറോപ്പിൽ നടമാടിയത് പുരോഹിതൻമാരെ മുന്നിൽ നിർത്തി രാജാവിന്റെ പരമാധികാരമാണെങ്കിൽ, കേരളത്തിലെ തിരുവിതാംകൂറിൽ നടമാടിയത് വിഗ്രഹമോ പ്രതിഷ്ഠയോ ആയി മാറിയ ശ്രീ പത്മനാഭന്റെ പേരിലുള്ള രാജാക്കൻമാരുടെ പരമാധികാരമായിരുന്നു. ശ്രീ മാർത്താണ്ഡ വർമ മുതലുള്ള സ്വേഛാധിപതികളായ തിരുവിതാംകൂർ രാജാക്കൻമാരെല്ലാം, തങ്ങളെ ജനങ്ങളുടെ മുന്നിൽ അവതരിപ്പിച്ചത് ശ്രീ പത്മനാഭ ദാസൻമാരായിട്ടാണ്.

ആധുനിക ദേശരാഷ്ട്രത്തിൽ സ്റ്റേറ്റാണ് പരമാധികാരി. അവിടെയും രാജവാഴ്ച പോലെ നിയമം ഉണ്ടാക്കുന്നതും നടപ്പാക്കുന്നതും മനുഷ്യ നിർമിത സ്റ്റേറ്റാണ്. ജനാധിപത്യത്തിൽ ഈ അധികാരം ജനങ്ങളിലേക്ക് കൈമാറുന്നുണ്ടെങ്കിലും ഭൂരിപക്ഷാധികാരമായി അത് മാറുന്നു. എന്നാൽ, ഇസ് ലാമിക ഖിലാഫത്ത് ഒരു പരമാധികാര സ്ഥാപനമല്ല. ചില മൂല്യങ്ങളും തത്ത്വങ്ങളുമാണ് അതിനെ നയിക്കുന്നത്. ആ തത്ത്വങ്ങളെ ഖിലാഫത്ത് മുറുകെ പിടിക്കുമ്പോൾ മാത്രമേ അതിനെ അനുസരിക്കാൻ ഭരണീയർക്ക് ബാധ്യതയുള്ളൂ. അതുകൊണ്ടാണ് പരമാധികാരത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന രാജാവ്, ചക്രവർത്തി തുടങ്ങിയ പേരുകളിൽ അഭിസംബോധന ചെയ്യപ്പെടാതെ ഉത്തരവാദിത്വത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന ഖലീഫ എന്ന പേരിൽ ഇസ് ലാമിക ഭരണാധികാരികൾ സംബോധന ചെയ്യപ്പെട്ടത്. യഥാർഥ ഖിലാഫത്തിന്റെ മാതൃകകളിൽനിന്ന് വ്യതിചലിച്ച് രാജവാഴ്ചയുടെ ചിഹ്നങ്ങളും രീതികളും ആദ്യമായി സ്വീകരിച്ച ഉമവി ഖലീഫ ഹസ് റത്ത് മുആവിയയെ പ്രമുഖ സ്വഹാബി സഅ്ദുബ്്നു അബീ വഖാസ് രാജാവ് എന്ന് അഭിസംബോധന ചെയ്തത് വെറുതെയല്ല. ഖലീഫ എന്ന സ്ഥാനപ്പേര് കൈവിടാതെ തന്നെ, മുആവിയ ഒരിക്കൽ താനാണ് ഇസ് ലാമിലെ ആദ്യത്തെ രാജാവ് എന്ന് ആത്മഗതം ചെയ്തതും, ഖിലാഫത്ത് ഒരു പരമാധികാര സ്ഥാപനമല്ല എന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ ബോധ്യം കൊണ്ടാണ്.
ഇസ് ലാമിക ഖിലാഫത്ത് പാപ സുരക്ഷിതത്വമുള്ള ആത്മീയ സ്ഥാപനമോ പരമാധികാരമുള്ള രാഷ്ട്രീയ സ്ഥാപനമോ അല്ലാത്തതുകൊണ്ടാണ് ഖിലാഫത്തിന്റെ യഥാർഥ മാതൃകകൾ പൂർണമായി നിലനിന്ന ഖിലാഫത്ത് റാശിദയുടെ അവസാന കാലം, കുറേ കൂടി സൂക്ഷ്മമായി പറഞ്ഞാൽ സ്വിഫ്ഫീൻ യുദ്ധം വരെ, ആദർശ മാനമുള്ള വിഭാഗീയ ചിന്തകളോ, ഖിലാഫത്തിന് വെല്ലുവിളികൾ ഉയർത്തുന്ന തീവ്രവാദ പ്രസ്ഥാനങ്ങളോ ഇസ് ലാമിക സമൂഹത്തിൽനിന്ന് ഉയർന്നുവരാതിരുന്നത്. കാരണം, സച്ചരിതരായ ഖലീഫമാർ ആത്മീയ പരിവേഷം അണിഞ്ഞ് ജന മനസ്സുകളെ വിധേയപ്പെടുത്തുകയോ പരമാധികാരം ചമഞ്ഞ് എതിരഭിപ്രായങ്ങളെ അടിച്ചമർത്തുകയോ ചെയ്തിരുന്നില്ല. വിമർശന സ്വാതന്ത്ര്യം ഏത് സാധാരണക്കാരനും അവർ വകവെച്ചു കൊടുത്തു. സ്വതന്ത്രമായ ജുഡീഷ്യൽ സിസ്റ്റം നടപ്പാക്കി. ഖലീഫയും ഖാദിയും വിശാലാർഥത്തിൽ ദൈവത്തിന്റെ ഖലീഫമാരായിരുന്നു. രണ്ടു പേരുടെയും അമാനത്തുകൾ വ്യത്യസ്തമായിരുന്നുവെങ്കിലും അതിനോട് നീതി പുലർത്താൻ രണ്ടു പേരും ബാധ്യസ്ഥരായിരുന്നു. പൊതുജനങ്ങളുടെ ധനം സ്വന്തം കുടുംബത്തിനും ഗോത്രത്തിനും അനിയന്ത്രിതമായി വിട്ടുനൽകാതിരിക്കാനും ഖിലാഫത്തുർറാശിദ സൂക്ഷ്മത പുലർത്തി. ഇതിൽ നേരിയ തോതിലുള്ള ഒരു വ്യതിചലനം ഖിലാഫത്തുർറാശിദയുടെ അവസാന കാലത്ത് സംഭവിച്ചതോടെ അറബികളുടെ പഴയ ഗോത്രചിന്ത തലയുയർത്തുകയും അത് ഖിലാഫത്തുർറാശിദയുടെ തന്നെ തകർച്ചക്ക് കാരണമാവുകയും ചെയ്തു. സ്വിഫ്ഫീൻ, ജമൽ യുദ്ധങ്ങളിൽ ഉയർന്നുകേട്ടത് അറബികളുടെ പഴയ ഗോത്രാഭിമാനം തന്നെയാണ്. ആദർശ മാനമുള്ള വിഭാഗീയ ചിന്തകൾ ഉടലെടുത്തതും തീവ്രവാദ പ്രസ്ഥാനങ്ങൾ ശക്തിപ്പെട്ടതും രാജവാഴ്ചക്കാലത്ത് ഇസ് ലാമിക ഖിലാഫത്ത് പരമാധികാര സ്വഭാവം ചെറിയ തോതിൽ പ്രകടിപ്പിക്കാൻ തുടങ്ങിയതോടെയാണ്.

എന്നാൽ, ഇസ് ലാമിക ഖിലാഫത്ത് രാജവാഴ്ചയുടെ നിഴലിലായിരുന്ന കാലത്ത് പോലും അതിന് അടിസ്ഥാനപരമായി പരമാധികാര സ്വഭാവം ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. കാരണം, രാഷ്ട്രമീമാംസയിൽ ഒരധികാര രൂപത്തിന് പരമാധികാരം ഉണ്ടാകണമെങ്കിൽ ഭരണ നിർവഹണത്തിൽ പരമാധികാര വാസന പ്രകടിപ്പിച്ചാൽ മാത്രം പോരാ; നിയമ നിർമാണത്തിലും പരമാധികാരം വേണം. ഇസ് ലാമിക ഖിലാഫത്തിന് ഒരു കാലത്തും, രാജവാഴ്ചക്കാലത്ത് പോലും നിയമ നിർമാണത്തിൽ പരമാധികാരം ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. ഖുർആനും സുന്നത്തും അടിസ്ഥാനമാക്കി ഫുഖഹാക്കൾ രൂപപ്പെടുത്തിയ ശരീഅ ചട്ടക്കൂടുകളാണ് നിയമ നിർമാണം നടത്തിയിരുന്നത്. അതിൽനിന്ന് വ്യതിചലിച്ചു പോകാൻ ഇസ് ലാമിക ചരിത്രത്തിലെ അപൂർവം ഭരണാധികാരികളേ ധൈര്യപ്പെട്ടിരുന്നുള്ളൂ. ഖലീഫ എന്ന് സംബോധന ചെയ്യപ്പെട്ട ഒറ്റ ഭരണാധികാരിയും അതിന് ധൈര്യപ്പെട്ടില്ല.

ഇസ് ലാമിക ഖിലാഫത്തിന്റെ അടിസ്ഥാന സവിശേഷതകളിൽ ഒന്നായിരുന്നു അതിന് പരമാധികാരമുണ്ടായിരുന്നില്ല എന്നത് എന്ന് ഇതിൽനിന്ന് മനസ്സിലാക്കാം; ഭരണ നിർവഹണത്തിൽ പരമാധികാര വാസന പ്രകടിപ്പിച്ചവരുണ്ടായിരുന്നുവെങ്കിലും. അതിനോട് ഉമ്മത്തിന്റെ പ്രതികരണം എന്തായിരുന്നുവെന്നത് തുടർന്ന് വ്യക്തമാക്കാം. l
(തുടരും)

കേരള മുസ് ലിംകളുടെ ഏറ്റവും വലിയ രാഷ്ട്രീയ സംഘടന മുസ് ലിം ലീഗും ഏറ്റവും വലിയ മത സംഘടന സമസ്ത കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമയുമാണെന്ന കാര്യത്തില്‍ സംശയമില്ല. സമസ്ത കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമയുടെ രൂപവത്കരണ ലക്ഷ്യം മുസ് ലിം സമുദായത്തിലെ പരിഷ്‌കരണ ചിന്തയെ തടയിടലായിരുന്നുവെങ്കിലും അത് അതിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുമായി മുന്നോട്ടു പോയപ്പോള്‍ പരിഷ്‌കരണ ചിന്തയെ തടയിടുക എന്ന അടിസ്ഥാന ലക്ഷ്യം കൈയൊഴിഞ്ഞില്ലെങ്കിലും, മുസ് ലിം സമുദായത്തിന് ആഴത്തില്‍ പ്രയോജനം ചെയ്ത രചനാത്മകമായ ഒട്ടനേകം ഉപലക്ഷ്യങ്ങളും പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും അതിന്റെ ഭാഗമായി മാറി എന്നതൊരു വസ്തുതയാണ്. മഹല്ലുകളുടെ ഒരു പരിധി വരെയുള്ള സംസ്‌കരണം, മുസ് ലിം സമുദായത്തിലെ ലക്ഷക്കണക്കിന് കുട്ടികള്‍ക്ക് പ്രാഥമിക ഇസ്ലാമിക വിദ്യാഭ്യാസവും ശിക്ഷണങ്ങളും നല്‍കുക തുടങ്ങിയവ സമസ്തയോട് സമുദായം കടപ്പെട്ട അതിന്റെ പ്രധാന പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളാണ്. സമസ്ത രൂപം കൊള്ളുന്നതിന് മുമ്പും ഉണ്ടായിരുന്ന പള്ളിദര്‍സുകള്‍ കാലോചിതമായ പരിഷ്കരണത്തോടെ നിലനിര്‍ത്തിയതും സമസ്തയുടെ മഹത്തായ സേവനം തന്നെ. ഉന്നത മത വിദ്യാഭ്യാസം പള്ളിദര്‍സുകളില്‍നിന്ന് വികസിച്ച്, പള്ളിദര്‍സുകളെ പൂര്‍ണമായും കൈവിടാതെ തന്നെ ഉന്നത നിലവാരമുള്ള മത വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളും സമന്വയ വിദ്യാഭ്യാസ പദ്ധതികളും ഇസ്ലാമിക സര്‍വകലാശാലകളും ആര്‍ട്‌സ് ആന്റ് സയന്‍സ് കോളേജുകളും പ്രഫഷണല്‍ എഞ്ചിനീയറിംഗ് കോളേജുകളും വരെ നടത്തുന്ന വലിയൊരു വിദ്യാഭ്യാസ ഏജന്‍സിയായി സമസ്ത ഇന്ന് മാറിയിട്ടുണ്ട്.

ഉന്നത മത വിദ്യാഭ്യാസമാകട്ടെ, സമന്വയ വിദ്യാഭ്യാസമാകട്ടെ, ഭൗതിക വിദ്യാഭ്യാസമാകട്ടെ അവയുടെ എണ്ണത്തില്‍ മാത്രമല്ല ഗുണ നിലവാരത്തിലും ഈ രംഗത്ത് ആദ്യ ചുവടുവെപ്പുകള്‍ നടത്തിയ പരിഷ്കരണ പ്രസ്ഥാനങ്ങളെ ചില മേഖലകളിൽ മുൻകടക്കാനും സമസ്ത കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമക്ക് സാധിച്ചിട്ടുണ്ട്. ബഹുജന സംഘാടനം, പത്ര പ്രസിദ്ധീകരണം എന്നിവയിലൂടെയും മുസ് ലിം സമുദായത്തെ ശാക്തീകരിക്കുന്നതില്‍ സമസ്തക്ക് നിര്‍ണായക റോളുണ്ട്. അതിനാല്‍, നല്ലതോ ചീത്തയോ എന്ന് നോക്കാതെയുള്ള പാരമ്പര്യങ്ങളുടെ സംരക്ഷണം, പരിഷ്കരണ പ്രസ്ഥാനങ്ങളോടും ചിന്തകളോടുമുള്ള എതിര്‍പ്പ് തുടങ്ങിയ സമസ്തയുടെ രൂപവത്കരണ ലക്ഷ്യങ്ങൾ അത്യന്തം പ്രതിലോമപരമായിരിക്കെ തന്നെ, അതിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തില്‍ മാത്രം സമസ്തയെ വിലയിരുത്തുന്നത് നീതി കേടായിരിക്കും. മുകളില്‍ സൂചിപ്പിച്ച രചനാത്മക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുടെ കൂടി അടിസ്ഥാനത്തില്‍ വേണം സമസ്തയെ വിലയിരുത്തുന്നത്.

ഈ രചനാത്മക നേട്ടങ്ങളെല്ലാം സമസ്ത കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമക്കുണ്ടായതില്‍, തുടക്കം മുതലേ അത് കേരളത്തിലെ ഏറ്റവു വലിയ മുസ്‌ലിം രാഷ്ട്രീയ സംഘടനയായ മുസ്‌ലിം ലീഗുമായി പുലര്‍ത്തിയ ബന്ധം ഒരു നിര്‍ണായ ഘടകമാണ്. സമസ്ത മുസ്‌ലിം ലീഗിന്റെയോ മുസ് ലിം ലീഗ് സമസ്തയുടെയോ പോഷക സംഘടനയല്ല. സമസ്തയുടെ എല്ലാ നേതാക്കളും അനുയായികളും നിര്‍ബന്ധമായും മുസ്‌ലിം ലീഗുകാരായിരിക്കണമെന്ന് സമസ്ത നിര്‍ബന്ധം പിടിക്കാറുമില്ല. മുസ്‌ലിം ലീഗിന്റെ നേതാക്കളിലും അനുയായികളിലും എല്ലാ കാലത്തും സമസ്തയുമായി ബന്ധമില്ലാത്തവരുമുണ്ട്. എന്നിരുന്നാലും സമസ്തയുടെ അനുയായികളിലും നേതാക്കളിലും മഹാ ഭൂരിപക്ഷവും എല്ലാ കാലത്തും മുസ് ലിം ലീഗുമായി ബന്ധമുള്ളവരുമായിരുന്നു. സയ്യിദ് അബ്ദുര്‍റഹ്‌മാന്‍ ബാഫഖി തങ്ങള്‍ മുതല്‍ ഈയിടെ മരണപ്പെട്ട ഹൈദറലി ശിഹാബ് തങ്ങള്‍ വരെ ഒരേ സമയം ലീഗിന്റെയും സമസ്തയുടെയും നേതാക്കളായിരുന്നു. മുസ് ലിം ലീഗിന്റെ സംസ്ഥാന പ്രസിഡന്റ് മതപരമായ പല വിഷയങ്ങളിലും തങ്ങളുടെ എതിര്‍പക്ഷത്തുള്ള സമസ്തയുടെ കൂടി നേതാവാകുന്നതില്‍ മുസ് ലിം ലീഗിലെ ഇസ് ലാഹി ആശയക്കാരോ, ലീഗുമായി വിമര്‍ശനാത്മക സഹകരണം പുലര്‍ത്തുന്ന ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനമോ എന്തെങ്കിലും അസ്വസ്ഥത പ്രകടിപ്പിച്ചതായും അറിയില്ല. മാത്രമല്ല, മുസ് ലിം ലീഗ് പ്രസിഡന്റിന്റെ ഈ സമസ്ത ബന്ധം മുസ്ലിം സമുദായത്തിന്റെ പൊതുവായ പ്രശ്‌നങ്ങളില്‍ മുസ് ലിം സംഘടനകളുടെ പൊതു കൂട്ടായ്മകളോ പൊതുവേദികളോ രൂപപ്പെടുത്താന്‍ വളരെയധികം സഹായകരമായി മാറിയതാണ് അനുഭവം.

എന്നാല്‍, ലീഗ് വിരുദ്ധമായ രാഷ്ട്രീയ മോഹം സമസ്തയിലെ ഒരു വിഭാഗം എല്ലാ കാലത്തും വെച്ചുപുലര്‍ത്തിയിരുന്നുവെന്നതും നേരാണ്. അവര്‍ ചിലപ്പോള്‍ കോണ്‍ഗ്രസിനോട് അനുഭാവം പുലര്‍ത്തി. ലീഗ് പിളര്‍ന്ന് അഖിലേന്ത്യാ ലീഗ് ഉണ്ടായപ്പോള്‍ അവരില്‍ ചിലര്‍ അതിനോടും അനുഭാവം പുലര്‍ത്തി. പക്ഷേ, ഈ അനുഭാവങ്ങള്‍ക്കൊന്നും സംഘടിത സ്വഭാവമില്ലാത്തതിനാല്‍ ശ്രദ്ധിക്കപ്പെടുകയോ വലിയ സമുദായ പ്രശ്‌നമായി മാറുകയോ ചെയ്തില്ല. മാത്രമല്ല, സമസ്ത കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമ ഒരു സംഘടന എന്ന നിലയില്‍ ഒരു രാഷ്ട്രീയ പാര്‍ട്ടിയുടെയും ഭാഗമല്ലാത്തതിനാല്‍ സമസ്തയിലെ പണ്ഡിതന്‍മാര്‍ അഖിലേന്ത്യാ ലീഗിനോടോ കോണ്‍ഗ്രസിനോടോ അനുഭാവം പുലര്‍ത്തുന്നതില്‍ അസാംഗത്യമൊന്നുമില്ല. 1983-ല്‍ എം.ഡി.പി (മുസ് ലിം ഡെമോക്രാറ്റിക്ക് പാര്‍ട്ടി) എന്ന പേരില്‍ ഒരു രാഷ്ട്രീയ പാര്‍ട്ടിയുടെ രൂപവല്‍ക്കരണത്തോടെയാണ് സമസ്തയിലെ ഒരു വിഭാഗത്തിന്റെ രാഷ്ട്രീയ മോഹം സംഘടിത രൂപമാര്‍ജിക്കുന്നത്. ലീഗ് നേതൃത്വം മുജാഹിദുകള്‍ കൈയടക്കിയിരിക്കുന്നുവെന്നും അതിനാല്‍ സുന്നികള്‍ക്ക് മാത്രമായി ഒരു രാഷ്ട്രീയ സംഘടന ആവശ്യമാണെന്നുമുള്ള, സുന്നികളില്‍ വളരുകയോ വളര്‍ത്തപ്പെടുകയോ ചെയ്ത ആശയമാണ് പാലക്കാട്ടുകാരനായ ഒരു ഫാറൂഖ് മൗലവി രൂപവത്കരിച്ച എം.ഡി.പിയുടെ രൂപവല്‍ക്കരണത്തിന് പ്രചോദനമായത്. സമസ്ത കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമയിലെ ഒരു മുശാവറ അംഗം പോലും പ്രസ്തുത പാര്‍ട്ടിയുടെ ഭാഗമായില്ലെങ്കിലും സമസ്തയിലെ ചില ലീഗ് വിരുദ്ധ മുശാവറ അംഗങ്ങളുടെ ആശീര്‍വാദം എം.ഡി.പി രൂപവൽക്കരണത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. പക്ഷേ, സി.എച്ച് മുഹമ്മദ് കോയയുടെ നിര്യാണത്തോടെ ഒഴിവ് വന്ന മഞ്ചേരി നിയമസഭാ മണ്ഡലത്തില്‍ നടന്ന ഉപ തെരഞ്ഞെടുപ്പില്‍ സംഘടനയുടെ സ്ഥാപക നേതാവ് ഫാറൂഖ് മൗലവിയെ തന്നെ സ്ഥാനാർഥിയാക്കി നിര്‍ത്തി എം.ഡി.പി നടത്തിയ ആദ്യ പരീക്ഷണത്തില്‍ തന്നെ ചുരുങ്ങിയ വോട്ടുകള്‍ മാത്രം നേടി പാര്‍ട്ടിയുടെ കാലിടറിയതോടെ ആ പരീക്ഷണം ബന്ധപ്പെട്ടവര്‍ തന്നെ അവസാനിപ്പിച്ചു.

സമസ്തയിലെ ലീഗ് വിരുദ്ധര്‍ തല്‍ക്കാലം മാളത്തിലേക്ക് വലിഞ്ഞെങ്കിലും ലീഗ് വിരുദ്ധ രാഷ്ട്രീയ മോഹം അവര്‍ ഉപേക്ഷിച്ചില്ല. 1985-ല്‍ കോഴിക്കോട്ട് നടന്ന സമസ്ത അറുപതാം വാര്‍ഷിക സമ്മേളനത്തെ അക്ഷരാർഥത്തില്‍ മുസ് ലിം ലീഗിന് താക്കീതാക്കി ബന്ധപ്പെട്ടവര്‍ മാറ്റിയത്, സമസ്തയിലെ ചിലരുടെ ലീഗ് വിരുദ്ധ രാഷ്ട്രീയ മോഹം അവസാനിച്ചിട്ടില്ല എന്നതിന്റെ തെളിവായിരുന്നു. സമ്മേളനത്തിന്റെ മുഖ്യ സംഘാടകനായിരുന്ന അവിഭക്ത സമസ്തയുടെ സെക്രട്ടറി കാന്തപുരം എ.പി അബൂബക്കര്‍ മുസ്ലിയാരുടെ ഒരു മണിക്കൂറിലേറെ നീണ്ടുനിന്ന സ്വാഗത പ്രസംഗത്തിലും, ജനറല്‍ സെക്രട്ടറി ശംസുല്‍ ഉലമയുടെ മുക്കാല്‍ മണിക്കൂര്‍ നീണ്ട ഉദ്ഘാടന പ്രസംഗത്തിലും ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ നിറഞ്ഞുനിന്നത് മുസ് ലിം ലീഗ് വിമര്‍ശനവും ലീഗിനുള്ള താക്കീതുമായിരുന്നു. പരിഷ്കരണ പ്രസ്ഥാനങ്ങളുമായി മുസ് ലിം ലീഗ് ബന്ധം പുലര്‍ത്തുന്നതിലായിരുന്നു അവരുടെ അരിശം മുഴുവൻ. എന്നാല്‍, ശാബാനു കേസിനെ തുടര്‍ന്ന് ശരീഅത്ത് സംരക്ഷണം ഇന്ത്യന്‍ മുസ് ലിംകളുടെ പൊതു പ്രശ്‌നമായി ഉയര്‍ന്നുവരികയും ശരീഅത്ത് വിരുദ്ധ വാഴ്ത്താരിയിലൂടെ കേരളത്തിന്റെ പൊതു മണ്ഡലത്തെ മാര്‍ക്സിസ്റ്റ് പാര്‍ട്ടി മുസ് ലിം വിരുദ്ധമാക്കാന്‍ തുടങ്ങുകയും, അവരോടൊപ്പം നില്‍ക്കാന്‍ കഴിയാതെ അഖിലേന്ത്യാ ലീഗ്, മുസ് ലിം ലീഗില്‍ ലയിക്കുകയും ചെയ്തപ്പോള്‍ സമസ്ത ജനറല്‍ സെക്രട്ടറി ശംസുല്‍ ഉലമ ഇ.കെ അബൂബക്കര്‍ മുസ്ലിയാര്‍ പഴയ ലീഗ് വിരുദ്ധത കൈയൊഴിഞ്ഞ് ശരീഅത്ത് പോലുള്ള മുസ് ലിംകളുടെ പൊതു പ്രശ്‌നങ്ങളുടെ സംരക്ഷണത്തിന് സമുദായത്തിലെ ആരുമായും സഹകരിക്കാന്‍ തയാറായി. ഇ.കെ അബൂബക്കർ മുസ്ല്യാരുടെ ഈ മാറ്റം മുസ് ലിം സമുദായ ഐക്യത്തിന് പൊതുവേയും, രാഷ്ട്രീയമായി മുസ് ലിം ലീഗിന് സവിശേഷമായും വലിയ ഗുണം ചെയ്തുവെന്ന് പറയാതെ വയ്യ. അദ്ദേഹം സമുദായത്തില്‍ എന്നെന്നും ഓര്‍മിക്കപ്പെടാന്‍ നിര്‍ണായക സന്ദർഭത്തിലെ ഈ മാറ്റം മാത്രം മതി.

എന്നാല്‍, കാന്തപുരം എ.പി അബൂബക്കര്‍ മുസ് ലിയാര്‍ തന്റെ ലീഗ് വിരുദ്ധ രാഷ്ട്രീയ മോഹം ഉപേക്ഷിച്ചില്ല. അത് സമസ്തയുടെ പിളര്‍പ്പിലേക്കും സുന്നി സമസ്ത മഹല്ലുകളുടെ ശിഥിലീകരണത്തിലേക്കും വഴി തെളിയിച്ചു. പ്രത്യക്ഷമായി ഇടതുപക്ഷത്തിന്റെയും പരോക്ഷമായി യു.ഡി.എഫിലെ തന്നെ പരമ്പരാഗത ലീഗ് വിരുദ്ധ കോണ്‍ഗ്രസുകാരുടെയും പിന്തുണയും അനിതരസാധാരണമായ സംഘടനാ മികവും കൊണ്ടാണ് കാന്തപുരം തന്റെ മത സാമൂഹിക അടിത്തറ വികസിപ്പിച്ചത്. അതിനോട് മല്‍സരിച്ച് സുന്നി മഹല്ലുകളില്‍ വലിയ മേൽക്കൈ നേടാന്‍ പിളര്‍പ്പിന് ശേഷം ഇ.കെ വിഭാഗം സമസ്തക്ക് സാധിച്ചതില്‍ ഇ.കെ അബൂബക്കര്‍ മുസ് ലിയാര്‍ ഒരു ഘടകമാണെങ്കിലും, മുസ് ലിം ലീഗിന്റെ ബഹുജനാടിത്തറയും അതിന്റെ അധ്യക്ഷ സ്ഥാനത്തുള്ള പാണക്കാട് തങ്ങന്‍മാര്‍ക്ക് സമൂഹം പൊതുവെ നല്‍കിവന്നിരുന്ന ആത്മീയ പരിവേഷവും തന്നെയാണ് പ്രധാന ഘടകം. പിളര്‍പ്പിന് ശേഷം സമസ്ത ഇ.കെ വിഭാഗത്തിന്റെ പോഷക സംഘടനകളുടെയെല്ലാം തലപ്പത്ത് പാണക്കാട് കുടുംബാംഗങ്ങള്‍ അവരോധിക്കപ്പെട്ടതും യാദൃഛികമായിരുന്നില്ല. ലീഗ് വിരുദ്ധമായ രാഷ്ട്രീയ മോഹത്തിനും അതിന്റെ പ്രത്യയശാസ്ത്ര സാധൂകരണമായി അവതരിപ്പിക്കപ്പെടുന്ന, പരിഷ്കരണ പ്രസ്ഥാനങ്ങളുമായി യാതൊരു ബന്ധവും പാടില്ല എന്ന സിദ്ധാന്തത്തിനും പിളര്‍പ്പിന് ശേഷം ഇ.കെ വിഭാഗം സമസ്തയില്‍ യാതൊരു പ്രസക്തിയും ഇല്ല എന്ന് വ്യക്തമാക്കാനാണ് ഈ ചരിത്രം ഇവിടെ ഹ്രസ്വമായി വിവരിച്ചത്.

അതിന് പ്രസക്തിയുണ്ടായിരുന്നുവെങ്കില്‍ പിന്നെ സമസ്ത എന്തിന് പിളര്‍ന്നു എന്ന ചോദ്യം ഉയരും. മാത്രമല്ല, ഏതെങ്കിലും രാഷ്ട്രീയ പാര്‍ട്ടിയുടെ പിന്തുണയില്ലാതെ സമസ്ത പോലുള്ള ഒരു മത സംഘടനക്ക് തങ്ങളുടെ സാമൂഹിക മതാടിത്തറ നിലനിര്‍ത്താനോ വികസിപ്പിക്കാനോ ആവില്ല. ഉമറാ - ഉലമാ സഹകരണം സമസ്തയുടെ പ്രഖ്യാപിത നിലപാടാണ്. ഇതില്‍ ഉമറാഇനെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്നത് ഓരോ മഹല്ലിലും സ്വാധീനമുള്ള രാഷ്ട്രീയ പാര്‍ട്ടികളുടെ നേതാക്കളാണ്. മുസ് ലിം സമുദായത്തില്‍ സ്വാധീനമുള്ള രാഷ്ട്രീയ സംഘടന മുസ് ലിം ലീഗ് കഴിഞ്ഞാല്‍ പിന്നെ സി.പി.എമ്മും കോണ്‍ഗ്രസുമാണ്. ഇതില്‍ പ്രധാനമായും സി.പി.എമ്മിന്റെയും പരമ്പരാഗത ലീഗ് വിരുദ്ധരായ കുറച്ച് കോണ്‍ഗ്രസുകാരുടെയും പിന്തുണയാണ് കാന്തപുരം വിഭാഗം സമസ്തയുടെ സാമൂഹികാടിത്തറക്ക് നിദാനം. ഇ.കെ വിഭാഗം സമസ്തയുടെ സാമൂഹികാടിത്തറയുടെ നിദാനം മുസ് ലിം ലീഗും. ഇകെ വിഭാഗം സമസ്തയാകട്ടെ, കാന്തപുരം വിഭാഗം സമസ്തയാകട്ടെ വലിയ ബഹുജന സംഘടനകളാണെന്ന് പറയുമെങ്കിലും ഈ സംഘടനകളുടെ ഭാഗമായ രാഷ്ട്രീയക്കാര്‍ക്ക് അവരുടെ പ്രധാന കൂറ് അവരവരുടെ രാഷ്ട്രീയ സംഘടനകളോടാണ്. ആ രാഷ്ട്രീയ സംഘടനകളുടെ താല്‍പര്യങ്ങളോട് ഏറ്റുമുട്ടാത്ത കാലത്തോളം മാത്രമേ അവര്‍ ഈ മത സംഘടനകളുടെ കൂടെ നില്‍ക്കൂ.
അതിനാല്‍, സമുദായത്തില്‍ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ സ്വാധീനമുള്ള മുസ്ലിം ലീഗുമായി ഇക്കാലമത്രയും കൂടെനിന്ന് എല്ലാ ആനുകൂല്യങ്ങളും പറ്റിയ സമസ്ത ഇ.കെ വിഭാഗം ലീഗുമായി ഇടഞ്ഞാല്‍ അത് സുന്നി മഹല്ലുകളെ വലിയ സംഘര്‍ഷങ്ങളിലേക്ക് തള്ളി വിടും. പണ്ട് എ.പി വിഭാഗം പിളര്‍ന്നപ്പോള്‍ മഹല്ലുകളിലുണ്ടായ സംഘര്‍ഷം ആരും മറന്നിട്ടുണ്ടാവില്ല. അന്ന് കാന്തപുരത്തിന്റെ തുണ സി.പി.എമ്മായിരുന്നു. സമുദായത്തില്‍ ശിഥിലീകരണം ആഗ്രഹിക്കുന്ന സി.പി.എം തീര്‍ച്ചയായും ഇ.കെ വിഭാഗം, ലീഗ് ഭിന്നതയുടെ പേരില്‍ മഹല്ലുകളില്‍ സംഘര്‍ഷമുണ്ടായാല്‍ അതില്‍ പക്ഷം പിടിക്കാതിരിക്കില്ല. സി.പി.എം കേരളത്തില്‍ സംഘ് പരിവാറിനെയും വെല്ലുന്ന ഇസ്ലാമോഫോബിക്കായ പശ്ചാത്തലത്തിലാണ് സമസ്തയില്‍ ഒരു സി.പി.എം ഫ്രാക്്ഷന്‍ രൂപംകൊള്ളുന്നത് എന്നത് അതിന്റെ അപകടത്തെ പതിന്‍മടങ്ങ് വര്‍ധിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്. കഴിഞ്ഞ എട്ട് വര്‍ഷത്തെ ഭരണത്തിനിടയില്‍ പൗരത്വ ഭേദഗതി നിയമത്തിനെതിരെ കേവലം അധര വ്യായാമം നടത്തി എന്നതല്ലാതെ മുസ്ലിംകളുടെ ന്യായമായ എല്ലാ അവകാശങ്ങള്‍ക്കെതിരെയും കണ്ണടക്കുകയാണ് പിണറായി സര്‍ക്കാര്‍ ചെയ്തിട്ടുള്ളത്. സാമ്പത്തിക സംവരണം മുതല്‍ സംവരണ അട്ടിമറി, പ്ലസ്ടു കാര്യത്തില്‍ മലബാറിനോടുള്ള അവഗണന, ആഭ്യന്തര വകുപ്പിന്റെ സംഘ് പരിവാര്‍ പ്രീണനം വരെ കേരളത്തിലെ ഒരു മുസ് ലിം സംഘടനക്കും സി.പി.എം പക്ഷത്തേക്ക് ചായാന്‍ പറ്റാത്ത സാഹചര്യമാണ് പിണറായി ഭരണത്തിന്റെ ബാക്കി പത്രം. അതിനെല്ലാം മീതെയാണ് സി.പി.എം കേരളത്തിൽ തങ്ങളുടെ നിലനില്‍പിനു വേണ്ടി നടത്തുന്ന ഹിന്ദു - മുസ് ലിം ധ്രുവീകരണ രാഷ്ട്രീയം. 2019-ലെ ലോക്്സഭാ തെരഞ്ഞെടുപ്പ് മുതല്‍ സി.പി.എം പയറ്റുന്ന ധ്രുവീകരണ രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ ഏറ്റവും വൃത്തികെട്ട മുഖമാണ് വടകര പാര്‍ലമെന്റ് തെരഞ്ഞെടുപ്പില്‍ കണ്ടത്. എന്നിട്ടും ഇക്കാലമത്രയും ലീഗിന്റെ കൂടെ നിന്ന സമസ്തയിലെ ഒരു വിഭാഗം സി.പി.എം പക്ഷത്തേക്ക് ചായുന്നുണ്ടെങ്കില്‍ അത് ചിലരുടെ വ്യക്തിപരമായ അജണ്ടകളെയും താല്‍പര്യങ്ങളെയും സംരക്ഷിക്കുമെങ്കിലും സമുദായത്തിന് യാതൊരു ഗുണവും ചെയ്യാൻ പോകുന്നില്ല.
എല്ലാ ഭിന്നതകളും മറന്ന് മുസ്ലിം സംഘബോധം ഏറ്റവും ആവശ്യമായ ഒരു ഘട്ടത്തിലാണ് സമുദായത്തിലെ ചില രാഷ്ട്രീയ ഭിക്ഷാംദേഹികളുടെ ശിഥിലീകരണ അജണ്ടക്ക് സമസ്തയിലെ ഒരു വിഭാഗം ബോധപൂര്‍വം തലവെച്ച് കൊടുക്കുന്നത്. സമുദായത്തിന്റെ രാഷ്ട്രീയ സംഘടിത ശക്തിയെ അത് തകര്‍ക്കുമെന്ന് മാത്രമല്ല, സമസ്തയുടെ കീഴില്‍ ഉന്നത നിലവാരത്തില്‍ നടന്നുപോരുന്ന പല ഉന്നത വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളുടെയും സുഗമമായ മുന്നോട്ട് പോക്കിനെയും അത് തടസ്സപ്പെടുത്തും. അതിന്റെ ചില സൂചനകള്‍ ഇതിനകം തന്നെ വന്നുകഴിഞ്ഞിട്ടുമുണ്ട്. സമുദായ ഐക്യത്തിന് വേണ്ടി കൂടെ നിന്നവരെ പോലും അനിവാര്യമായ ഒരു ഘട്ടത്തില്‍ കൈയൊഴിഞ്ഞ്, മുസ് ലിം സംഘടിത ശക്തിയുടെ കൂടെ ഉറച്ചുനിന്ന് മര്‍ഹൂം ഇ.കെ അബൂബക്കര്‍ മുസ് ലിയാരുടെ അരുമ ശിഷ്യനെന്ന് സ്വയം അവകാശപ്പെടുന്ന മാന്യദേഹം സമസ്ത പ്രസിഡന്റിന്റെ കസേരയില്‍ ഇരിക്കുമ്പോഴാണ് സമസ്തയില്‍ ഒരു ചെറു വിഭാഗം സി.പി.എം ഫ്രാക്്ഷന്‍ രൂപവത്കരിക്കാന്‍ ചുക്കാന്‍ പിടിക്കുന്നത് എന്നത് വിരോധാഭാസമാണ്. അതിന്റെ അപകടം സമസ്ത പ്രസിഡന്റ് തിരിച്ചറിഞ്ഞേ തീരൂ.

പറഞ്ഞുവരുന്നത് സമസ്ത മുസ് ലിം ലീഗിന്റെ ഒരു പോഷക സംഘടനയെ പോലെ പ്രവര്‍ത്തിക്കണമെന്നല്ല. തീര്‍ച്ചയായും, മുസ് ലിം ലീഗിന് തെറ്റ് പറ്റുമ്പോള്‍ തിരുത്തല്‍ ശക്തിയായി നിലകൊള്ളാന്‍ സമസ്തക്ക് കഴിയേണ്ടതുണ്ട്. അത് ഏറ്റവും ആവശ്യമുള്ളത് ലീഗ് ഭരണത്തിലുള്ളപ്പോഴാണ്. പക്ഷേ, അക്കാലത്തെല്ലാം ലീഗിന്റെ ഭാഗത്തുനിന്ന് എന്തു തെറ്റ് പറ്റിയാലും അതില്‍ ഒരു ചെറു വിമര്‍ശനം പോലും നടത്താതെ ലീഗിന്റെ പോഷക സംഘടനയെ പോലെ പ്രവര്‍ത്തിച്ചതാണ് സമസ്ത ഇ.കെ വിഭാഗത്തിന്റെ ചരിത്രം. മുസ് ലിം ലീഗിന് വേണ്ടി സമുദായത്തിലെ ചില സംഘടനകളെ തീവ്രവാദ ചാപ്പ കുത്തി ഭ്രഷ്ട് കല്‍പ്പിക്കാന്‍ മുന്നില്‍ നിന്ന അനുഭവവും സമസ്തയില്‍ നിന്നുണ്ടായിട്ടുണ്ട്. കോട്ടക്കല്‍ കഷായമൊന്നും ആരും മറന്നിട്ടുണ്ടാവില്ല. പക്ഷേ, ഇപ്പോള്‍ മുസ്ലിം ലീഗ് അധികാരത്തില്‍നിന്ന് പുറത്തായ സന്ദര്‍ഭത്തില്‍ മുസ് ലിം ലീഗിനെ തകര്‍ക്കാന്‍ സി.പി.എമ്മിന് വേണ്ടി ചിലര്‍ നടത്തുന്ന ശിഥിലീകരണ അജണ്ടക്ക് സമസ്തയിലെ ചിലര്‍ ചൂട്ട് പിടിക്കുന്നത് ഒരു നിലക്കും ന്യായീകരിക്കാനാവില്ല. l

ഐ.പി.എച്ചിന്റെ പ്രയാണത്തിലെ ഒരു പ്രധാന ചുവട് വെപ്പായിരുന്നു 2024 ജനുവരി 11,12,13,14 തീയതികളിൽ എറണാകുളത്ത് നടന്ന പുസ്തക മേളയും സാംസ്കാരിക സദസ്സും. കോഴിക്കോടിനെ പ്പോലെ പുസ്തകമേളയുടെ അനുഭവം അധികമില്ലാത്ത എറണാകുളത്ത് പുസ്തക മേള നടത്താൻ തീരുമാനിച്ചപ്പോൾ ആശങ്കയായിരുന്നു കൂടുതൽ. പക്ഷേ, എല്ലാ ആശങ്കകളും അപ്രസക്തമാക്കുന്നതായിരുന്നു എറണാകുളം ടൗൺഹാളിലും പരിസരത്തുമായി നാല് നാൾ നീണ്ടുനിന്ന പുസ്തകോത്സവം. സംഘാടന മികവ്കൊ ണ്ടും ജനപങ്കാളിത്തംകൊണ്ടും മേള ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടു.

ഐ.പി.എച്ച് അതിന്റെ പുസ്തക മേളകളിൽ ഇതു വരെയും ഒരുക്കിയിട്ടില്ലാത്തത്ര വൻ ഗ്രന്ഥശേഖരം ഈ മേളയിൽ ഉണ്ടായിരുന്നു. ആയിരത്തോളം ഐ.പി.എച്ച് പുസ്തകങ്ങൾക്ക് പുറമെ കേരളത്തിലും പുറത്തുമുള്ള എല്ലാ പ്രമുഖ പ്രസാധകരുടെയും മലയാളം, ഇംഗ്ലീഷ്, അറബി പുസ്തകങ്ങൾ മേളയിൽ ഒരുക്കിയിരുന്നു. ആവശ്യക്കാർ തേടുന്ന പുസ്തകം ലഭിക്കാത്ത അനുഭവം മേളയിൽ ഉണ്ടായില്ലെന്ന് സന്ദർശകർ എഴുതിയ കുറിപ്പിൽനിന്ന് മനസ്സിലാകുന്നു.

മേളയുടെ എല്ലാ ദിവസവും നല്ല തിരക്ക് അനുഭവപ്പെട്ടു. ഇംഗ്ലീഷിലും മലയാളത്തിലുമുള്ള കുട്ടികളുടെ പുസ്തകങ്ങൾക്ക് വൻ ഡിമാന്റായിരുന്നു. സ്ത്രീകളും കുടുംബവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പുസ്തകങ്ങളും വൻതോതിൽ വിറ്റഴിക്കപ്പെട്ടു. ഇസ് ലാമിക സാഹിത്യങ്ങൾക്കു പുറമെ ജനറൽ പുസ്തകങ്ങളുടെ വൻ ശേഖരവും മേളയിലുണ്ടായിരുന്നു. എല്ലാതരം ബുക്കുകൾക്കും ആവശ്യക്കാർ ധാരാളമുണ്ടായി. സമൂഹത്തിലെ എല്ലാ തലത്തിലുള്ളവരും സന്ദർശകരുടെ കൂട്ടത്തിലുണ്ടായിരുന്നു. സ്ത്രീകളുടെ പങ്കാളിത്തവും അതിശയിപ്പിക്കുന്നതായിരുന്നു. പുസ്തകം വാങ്ങുന്നവരുടെ കൂട്ടത്തിലും സ്ത്രീകൾ ഒരു ചുവട് മുന്നിലാണെന്ന് പറയാം.
എറണാകുളം എം.എൽ.എ ജി. വിനോദാണ് മേള ഉദ്ഘാടനം ചെയ്തത്. നാടും ലോകവും നേരിടുന്ന വെല്ലുവിളികൾ നേരിടാൻ പുസ്തകങ്ങളുടെ പ്രചാരണം അനിവാര്യമായ ഘട്ടത്തിൽ പുസ്തക മേളകൾ നിർവഹിക്കുന്ന ദൗത്യം മഹത്തരമാണെന്ന് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു.

ഐ.പി.എച്ച് ഡയറക്ടർ ഡോ. കൂട്ടിൽ മുഹമ്മദലി അധ്യക്ഷനായിരുന്നു. അക്ഷരങ്ങളുടെ വ്യാപാരമല്ല, മറിച്ച് അക്ഷരങ്ങളുടെ വ്യവഹാരമാണ് ഐ.പി.എച്ച് നടത്തുന്നതെന്ന് മുഖ്യ പ്രഭാഷണം നിർവഹിച്ച ജമാഅത്തെ ഇസ് ലാമി കേരള അസിസ്റ്റന്റ് അമീർ വി.ടി അബ്ദുല്ലക്കോയ തങ്ങൾ പറഞ്ഞു. ഡോ. ജമാൽ മുഹമ്മദ്, അഡ്വ. ഇബ്റാഹീം ഖാൻ, മമ്മുട്ടി അഞ്ച്കുന്ന്, ജമാൽ അസ് ഹരി, കെ.കെ സലീം പ്രസംഗിച്ചു.
രണ്ടാം ദിവസം നടന്ന 'മധ്യ കേരളത്തിലെ മുസ് ലിം മുന്നേറ്റങ്ങൾ' എന്ന സെമിനാറിലൂടെ പുതിയ ഒരു ചർച്ചക്കും പഠനത്തിനും തുടക്കമിടുകയായിരുന്നു ഐ.പി.എച്ച്. എന്തുകൊണ്ടെന്നാൽ കേരള മുസ് ലിം നവോത്ഥാനത്തെ കുറിച്ചും മുന്നേറ്റത്തെ കുറിച്ചുമുള്ള എഴുത്തുകളും പഠനങ്ങളും പൊതുവേ മലബാർ കേന്ദ്രീകൃതമാണ്. അതിനുള്ള തിരുത്തായിരുന്നു ഈ സെമിനാർ. അലിയാർ ഖാസിമി സെമിനാർ ഉദ്ഘാടനം ചെയ്തു. ഡോ. സൈഫുദ്ദീൻ കുഞ്ഞ് വിഷയം അവതരിപ്പിച്ചു. ജമാൽ പാനായിക്കുളം അധ്യക്ഷനായിരുന്നു. സലാഹുദ്ദീൻ മദനി, അബൂബക്കർ ഫാറൂഖി, സോളിഡാരിറ്റി സംസ്ഥാന സെക്രട്ടറി തൻസീൽ, കെ.എ ഫിറോസ്, എ. അനസ് ചർച്ചയിൽ പങ്കെടുത്തു.

മൂന്നാം ദിവസം 'സ്ത്രീ: ശരീരം, വസ്ത്രം മതം, സംസ്കാരം' ചർച്ച ഡോ. ജി. ഉഷാകുമാരി ഉദ്ഘാടനം ചെയ്തു. ജമാഅത്ത് വനിതാ വിഭാഗം അധ്യക്ഷ പി.ടി.പി സാജിദ അധ്യക്ഷ ഭാഷണം നടത്തി. വെൽഫെയർ പാർട്ടി വൈസ് പ്രസിഡന്റ് പ്രേമ ജി. പിഷാരടി, ജി.ഐ.ഒ സെക്രട്ടറി ലുലു, ജുമാന, വി.കെ റംല, സൗദ ഫൈസൽ പ്രസംഗിച്ചു.
അവസാന ദിവസം 'പശ്ചിമേഷ്യൻ സംഘർഷവും ഇന്ത്യൻ നിലപാടും' എന്ന തലക്കെട്ടിൽ സംവാദം നടന്നു. ഇസ്രയേൽ-ഫലസ്ത്വീൻ സംഘർഷത്തിൽ ഇന്ത്യ ഔദ്യോഗികമായി ഇസ്രയേലിനോടൊപ്പം നിൽക്കുന്നത് ഇന്ത്യ പരരാഗതമായി പുലർത്തിവന്നിരുന്ന സാമ്രാജ്യത്വ വിരുദ്ധ നിലപാടിനെ തുരങ്കംവെക്കുന്നതാണെന്ന് സംവാദത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ അഭിപ്രായപെട്ടു. ഡോ. അരവിന്ദാക്ഷൻ, പി.കെ നിയാസ്, കെ.ടി ഹുസൈൻ, കെ. ബാബുരാജ്, ഡോ. അശ്്റഫ് കടക്കൽ, ഷിബു മീരാൻ, യൂസുഫ് ഉമരി, കെ.എ ഫൈസൽ, അബൂബക്കർ കാക്കനാട് പ്രസംഗിച്ചു.
അന്നുച്ചക്ക് നടന്ന, കുടുംബാംഗങ്ങൾ ഒരുമിച്ച് പങ്കെടുത്ത എഴുത്ത് പരീക്ഷ വളരെയധികം ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടു. വൈകുന്നേരം ശരീഫ് കൊച്ചിൻ നയിച്ച ഗാനമേളയും ഗംഭീരമായി.

ഏഴ് പുതിയ പുസ്തകങ്ങൾ മേളയിൽ പ്രകാശനം ചെയ്തു. വായനയും പുസ്തകങ്ങളും മരിക്കുന്നില്ലെന്ന് ബോധ്യപ്പെടുത്തുന്നതായിരുന്നു മേളക്ക് ലഭിച്ച ജനശ്രദ്ധയും അംഗീകാരവും. l

കേരള മുസ്‌ലിംകളെ  ആധുനികതയുമായി ചേര്‍ത്ത് നിര്‍ത്തുന്നതില്‍ സുപ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ച കേരള മുസ്‌ലിം ഐക്യ സംഘത്തിന് ഒരു നൂറ്റാണ്ട് പൂര്‍ത്തിയായി. കേവലം പത്ത് വര്‍ഷം മാത്രമേ പ്രവര്‍ത്തിച്ചുള്ളൂവെങ്കിലും മലബാര്‍ സമരം സര്‍വ മേഖലയിലും തകര്‍ത്ത് കളഞ്ഞ ഒരു സമൂഹത്തെ പുരോഗതി സ്വപ്‌നം കാണാന്‍ പഠിപ്പിച്ചത് 1922-ല്‍ രൂപീകരിക്കപ്പെട്ട കേരള മുസ്‌ലിം ഐക്യ സംഘമാണെന്ന കാര്യത്തില്‍ സംശയമില്ല. മലബാര്‍ സമരം കേരള മുസ്‌ലിം ചരിത്രത്തിലെ ഐതിഹാസിക സംഭവമാണെന്ന  കാര്യത്തില്‍ ആര്‍ക്കും തര്‍ക്കമില്ല. എങ്കിലും പരമ്പരാഗത മുസ്‌ലിം നേതൃത്വത്തിന്റെ പരാജയം കൂടിയാണ് മലബാര്‍ സമരം പുറത്ത് കൊണ്ട് വന്നത്. നല്ല രാഷ്ട്രീയ ബോധവും  ശരിയായ ഇസ്‌ലാമിക കാഴ്ച്ചപ്പാടുമുള്ള ആലി മുസ്‌ലിയാരെ പോലെയുള്ള ഒരു  മത പണ്ഡിതനാണ്  മലബാര്‍ സമരത്തിന് നേതൃത്വം നല്‍കിയിരുന്നത് എന്നത്  ശരിയാണ്. എങ്കിലും സമൂഹത്തില്‍ സ്വാധീനമുള്ള യാഥാസ്ഥിതിക മത പണ്ഡിതന്മാരില്‍ നല്ലൊരു പങ്കും ആലി മുസ്‌ലിയാരുടെ കൂടെയായിരുന്നില്ല. അവരില്‍ ഒരു വിഭാഗം പരസ്യമായി ബ്രിട്ടീഷുകാരുടെ കുടെ നിന്ന് സമരത്തെ തകര്‍ക്കാന്‍ ശ്രമിച്ചു. കുറെ കൂടി  സൂക്ഷ്മതയുള്ള മത പണ്ഡിതന്മാര്‍ നിഷ്പക്ഷത പാലിച്ചു. ഇത്തരം നിര്‍ണായക ഘട്ടത്തിലുള്ള നിഷ്പക്ഷത ഫലത്തില്‍ പ്രതിലോമ പക്ഷത്തിനാണ് ഗുണം ചെയ്യുക എന്നുറപ്പാണല്ലോ. സ്വാഭാവികമായും മുസ്‌ലിം പ്രമാണിമാരും ബ്രീട്ടീഷുകാരുടെ കൂടെ നിന്നു.
മുസ്‌ലിം സമുദായത്തില്‍ വലിയ സ്വാധീനമുണ്ടായിരുന്ന പരമ്പരാഗത മത പണ്ഡിതന്മാര്‍ മുഴുവനായും ആലി മുസ്‌ലിയാരുടെ കൂടെ നിന്നിരുന്നുവെങ്കില്‍ മലബാര്‍ സമരത്തിന്റെ ഫലം ഒരു പക്ഷേ  മറ്റൊന്നാകുമായിരുന്നു. പക്ഷെ 15-ഉം 16-ഉം നൂറ്റാണ്ടുകളിലെ മഖ്ദൂമൂകളുടെയും 18-ാം  നൂറ്റാണ്ടിലെ മമ്പുറം തങ്ങന്മാരുടെയും പാരമ്പര്യം കൈ വിട്ട് ഇസ്‌ലാമിനെ കേവലം ആചാരപരമായി മാത്രം മനസ്സിലാക്കിയത് കൊണ്ടാണ് അവര്‍ക്ക് ആലി മുസ്‌ലിയാരുടെ കൂടെ നില്‍ക്കാന്‍ കഴിയാതെ വന്നത്. മഖ്ദൂം, മമ്പുറം പാരമ്പര്യത്തിലെ അവസാന കണ്ണിയായിരുന്നു ആലി മുസ്‌ലിയാര്‍. മലബാര്‍ സമരത്തില്‍ ആ അവസാന കണ്ണികൂടി പൊട്ടി വീണതോടെ കേരള മുസ്‌ലിംകള്‍ അക്ഷരാര്‍ഥത്തില്‍ നയിക്കാന്‍ ഇടയനില്ലാത്ത ആട്ടിന്‍ പറ്റത്തെ പോലെയായി.
അവരവരുടെ മഹല്ലുകളില്‍ സ്വാധീനമുണ്ടായിരുന്ന നടേ പറഞ്ഞ യാഥാസ്ഥിതിക മത പണ്ഡിതന്മാര്‍ക്ക് രാഷ്ട്രീയ ബോധമോ, പുതിയ വിജ്ഞാനങ്ങളെ കുറിച്ചും കാലത്തിന്റെ മാറ്റങ്ങളെ കുറിച്ചും  അറിവോ ഉണ്ടായിരുന്നില്ല.  എന്ന് മാത്രമല്ല ഇസ്‌ലാമിലെ ആചാരങ്ങള്‍ എന്ന പേരില്‍ അവര്‍ കൊണ്ട് നടന്നിരുന്ന പലതും യഥാര്‍ഥ ഇസ്‌ലാമിക പാരമ്പര്യത്തില്‍ വേരുകളില്ലാത്ത തനി അന്ധവിശ്വാസങ്ങളായിരുന്നു. അവരുടെ കാര്‍മികത്വത്തില്‍ നടന്നിരുന്ന പ്രാധാന ആചാരം പുണ്യ പുരുഷന്മാരുടെ മഖ്ബറകള്‍ കേന്ദ്രീകരിച്ചുള്ള പല തരം ഉറൂസുകളും നേര്‍ച്ചകളും ആയിരുന്നല്ലോ. മഖ്ദൂമുകളുടെ കാലത്തോ മമ്പുറം തങ്ങന്മാരുടെ കാലത്തോ കേരളത്തില്‍ അത്തരത്തില്‍ മഖ്ബറകളോ നേര്‍ച്ചകളോ ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. ഇനി ചെറിയ രീതിയില്‍ ഉണ്ടായിരുന്നാല്‍ പോലും ആദ്യ കാല മഖ്ദൂമുകളൊന്നും അതിന്റെ നടത്തിപ്പുകാരും ആയിരുന്നില്ല. യഥാര്‍ഥത്തില്‍ മഖ്ബറ പ്രധാനമായി കരുതുന്ന ശീഈസത്തിന്റെ സ്വാധീനത്തില്‍ പെട്ട 'കൊണ്ടോട്ടി കൈക്കാരു'മായി  നടന്ന സംവാദ വേഴ്ച്ചയിലൂടെയാണ് പല അന്ധവിശ്വാസങ്ങളും കേരള സുന്നികളിലേക്ക് അരിച്ചെത്തിയത്.
പറഞ്ഞ് വന്നത്, രാഷ്ട്രീയമായി മാത്രമല്ല ആചാരപരമായും ആദ്യ കാല മഖ്ദൂമുകളില്‍ നിന്നുള്ള  വിഛേദമായിരുന്നു മലബാര്‍ സമരത്തിന് മുമ്പും ശേഷവും ഇവിടെയുണ്ടായിരുന്ന മത പണ്ഡിതന്മാര്‍ എന്നാണ്. അവരെ യാഥാസ്ഥിതിക പണ്ഡിതന്മാര്‍ എന്ന് പറയാമെന്നല്ലാതെ പാരമ്പര്യ ഉലമകള്‍ എന്ന് വിളിക്കുന്നതില്‍ അര്‍ഥമില്ല. കാരണം അവര്‍ ആദ്യകാല മഖ്ദൂമുകളുടെയും മമ്പുറം തങ്ങന്‍മാരുടെയും വിമോചനപരമായ  ഇസ്‌ലാമിനേയോ ആചാരപരമായി അവരുടെ ശരിയായ ഇസ്‌ലാമിക പാരമ്പര്യത്തെയോ അല്ല പ്രതിനിധാനം ചെയ്തിരുന്നത്. മറിച്ച് രാഷ്ട്രീയമായി നിഷ്‌ക്രിയതയെയും, ആചാരപരമായി ശീഈ സ്വൂഫി വേഴ്ച്ചയിലൂടെ രൂപപ്പെട്ട പൗരോഹിത്യ ഇസ്‌ലാമിനെയുമാണ് അവര്‍ പ്രതിനിധാനം ചെയ്തിരുന്നത്. രാഷ്ട്രീയ, സാമൂഹിക മാറ്റങ്ങളെ ഉള്‍ക്കൊണ്ട് സമുദായത്തിന് ദിശാബോധത്തോടെ നേത്യത്വം നല്‍കാന്‍ അതിനാല്‍ തന്നെ അവര്‍ക്ക് സാധ്യമാകുമായിരുന്നില്ല.
ഈ ശൂന്യതയിലേക്കാണ് കേരള  മുസ്‌ലിം ഐക്യ സംഘം കടന്ന് വരുന്നത്. അതിനാല്‍ മുസ്‌ലിം നേതൃത്വത്തില്‍ വലിയൊരു പാരഡൈം ഷിഫ്റ്റാണ് ഐക്യ സംഘമുണ്ടാക്കിയത്. ഐക്യ സംഘത്തിന്റെ ലക്ഷ്യം, അവര്‍ നടപ്പിലാക്കിയ പദ്ധതികള്‍, അതിന് നേതൃത്വം നല്‍കിയവരുടെ ലോക ബോധം, വൈജ്ഞാനിക പശ്ചാത്തലം എന്നിവ  പരിശോധിച്ചാല്‍  മാത്രമേ അതിന്റെ പ്രാധാന്യം നമുക്ക് മനസ്സിലാക്കാനാകൂ.
കേരള മുസ്‌ലിം ഐക്യ സംഘത്തിന്റെ നേരവകാശികള്‍ എന്ന നിലയില്‍ പില്‍ക്കാലത്ത് പ്രവര്‍ത്തനം തുടങ്ങിയ കേരള നദ്‌വത്തുല്‍ മുജാഹിദീനെ പോലെ, സമുദായത്തില്‍ അള്ളിപ്പിടിച്ചിരുന്ന അന്ധ വിശ്വാസങ്ങള്‍ക്കെതിരായ പോരാട്ടം മാത്രമായിരുന്നില്ല കേരള മുസ്‌ലിം ഐക്യ സംഘത്തിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനം. മറിച്ച്, സമുദായത്തിന്റെ സാമ്പത്തികവും സാമൂഹികവും രാഷ്ട്രീയവുമായ ശാക്തീകരണമായിരുന്നു അവരുടെ പ്രധാന  അജണ്ട. കോണ്‍ഗ്രസിനെ പിന്തുണക്കണം എന്ന മുഹമ്മദ് അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ സാഹിബിന്റെ പ്രമേയം ഐക്യ സംഘം തള്ളിയിരുന്നു എന്നത് നേരാണ്. പക്ഷേ അത് കൊണ്ട് മാത്രം ഐക്യ സംഘം അരാഷ്ട്രീയമായിരുന്നു എന്ന് പറയാനാവില്ല. മലബാര്‍ സമരത്തിന് ശേഷമുള്ള കോണ്‍ഗ്രസിനോടുള്ള മുസ്‌ലിംകളുടെ  സമീപനവും മലബാര്‍ സമരം കൊളോണിയല്‍ ഭരണ വ്യവസ്ഥയിലുണ്ടാക്കിയ മാറ്റവും മനസ്സിലാക്കിയാലേ ഐക്യ സംഘത്തിന്റെ  അക്കാലത്തെ രാഷ്ട്രീയം തിരിച്ചറിയാനാവൂ. മുനിസിപ്പല്‍, ജില്ലാ ബോര്‍ഡ് തുടങ്ങിയ പല പ്രാദേശിക സമിതികളിലേക്കും തെരഞ്ഞെടുപ്പ് നടത്തി അധികാരത്തില്‍ തദ്ദേശീയരെ പങ്കാളികളാക്കും വിധമുള്ള ഭരണ പരിഷ്‌കാരങ്ങളിലേക്ക് കടക്കാന്‍ മലബാര്‍ സമരം കൊളോണിയല്‍ ഭരണകൂടത്തെ നിര്‍ബന്ധിച്ചിരുന്നു. അത്തരം തെരഞ്ഞെടുപ്പുകളില്‍ മുസ്‌ലിം സ്വത്വ രാഷ്ട്രീയ നിലപാട് ഉയര്‍ത്തിപ്പിടിക്കുന്ന സ്ഥാനാര്‍ത്ഥികളുടെ വിജയം ഉറപ്പിക്കുന്ന നിലപാടാണ് ഐക്യ സംഘം പൊതുവില്‍ സ്വീകരിച്ചത്.
ഇത് കോണ്‍ഗ്രസ് വിരുദ്ധമാവുക സ്വാഭാവികം. കാരണം, മലബാര്‍ സമരത്തോട് കോണ്‍ഗ്രസ് കാണിച്ച വഞ്ചന സമുദായത്തിലുണ്ടാക്കിയ രോഷം ഒരു അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ സാഹിബ് വിചാരിച്ചാല്‍  മാത്രം മറികടക്കാന്‍ കഴിയുന്നതായിരുന്നില്ല. അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ സാഹിബും ഇ. മൊയ്തു മൗലവിയും കഴിച്ചാല്‍ ഐക്യ സംഘത്തിലെ ഭൂരിപക്ഷവും സ്വത്വ രാഷ്ട്രീയപരമായ നിലപാടുള്ളവരായിരുന്നു.
അതേസമയം, തെരഞ്ഞെടുപ്പുകളില്‍ മത്സരിക്കുന്നത് കോണ്‍ഗ്രസായാലും മറ്റുള്ളവരായാലും സ്ഥാനാര്‍ഥികള്‍  മുസ്‌ലിംകളാണെങ്കില്‍ അവര്‍ക്കിടയിലെ മത്സരം ആരോഗ്യകരമാക്കുന്നതില്‍ ഐക്യസംഘം ഇടപെട്ടിരുന്നു. വ്യക്ത്യാധിക്ഷേപങ്ങള്‍ ഒഴിവാക്കി ധാര്‍മിക പരിധികള്‍ പാലിക്കാന്‍ സ്ഥാനാര്‍ഥികളെ സംഘം ഉദ്‌ബോധിപ്പിച്ചു.
ഏതായാലും ഐക്യ സംഘത്തിന്റെ സ്വത്വവാദപരമായ നിലപാട് പില്‍ക്കാലത്ത് കേരളത്തില്‍ മുസ്‌ലിം ലീഗിന്റെ വളര്‍ച്ചക്ക് മണ്ണൊരുക്കിയെന്നത്  നേരാണ്. മുസ്‌ലിം ലീഗ് ഒരു പാര്‍ട്ടിയെന്ന നിലയില്‍ മലബാറില്‍ പോലും നിലവില്‍ വരുന്നത് ഐക്യ സംഘം ഇല്ലാതായതിന് ശേഷമാണ്. അതിനാല്‍ സലഫികളാണ് കേരളത്തില്‍ മുസ്‌ലിം ലീഗുണ്ടാക്കിയത് എന്ന് ഇസ്‌ലാഹി പ്രസ്ഥാനക്കാര്‍ അവകാശപ്പെടുന്നതിലോ സുന്നികളെ മുസ്‌ലിം ലീഗില്‍ നിന്നകറ്റാന്‍ ഉഗ്രവാദ സുന്നികള്‍ അത്തരം ആരോപണങ്ങള്‍ ഉന്നയിക്കുന്നതിലോ അര്‍ഥമില്ല.
മതപരമായി ഐക്യ സംഘത്തെയും അത് രൂപം നല്‍കിയ കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമയേയും ഇന്ന് മനസ്സിലാക്കപ്പെടുന്ന  തരത്തിലുള്ള ഒരു സലഫി സംഘടനയായി കരുതുന്നതിലും  അര്‍ഥമില്ല. മുസ്‌ലിംകളെ ആധുനിക മാറ്റങ്ങള്‍ ഉള്‍ക്കൊണ്ട് മുന്നോട്ട് പോകാന്‍ പ്രാപ്തരാക്കും വിധമുള്ള പുരോഗമന കാഴ്ച്ചപ്പാട് ഐക്യസംഘം പൊതുവെ പുലര്‍ത്തിയിരുന്നു എന്നേ പറയാന്‍ പറ്റൂ. ഐക്യ സംഘത്തിന്റെ രൂപീകരണത്തിന് ചുക്കാന്‍ പിടിച്ചവരിലൊരാളായ ഹമദാനി തങ്ങള്‍ക്ക് ത്വരീഖത്തുണ്ടായിരുന്നു. അദ്ദേഹമെങ്ങനെ സലഫിയാകും? ജമാലുദ്ദീന്‍ അഫ്ഗാനിയും മുഹമ്മദ് ബ്‌നു അബ്ദുവും റഷീദ് റിളയും ആഴത്തില്‍ സ്വാധിനിച്ച വക്കം മൗലവി തികച്ചും യാഥാസ്ഥികമായ വഹാബി സലഫിസവുമായി ഒത്ത് പോകും എന്ന് കരുതാനാകില്ല. മുഹമ്മദ് അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ സാഹിബും പോക്കര്‍ സാഹിബും സീതി സാഹിബും മണപ്പാടനും ഒന്നും സലഫികളായിരുന്നില്ല .
ഐക്യ സംഘത്തിന്റെ നേതാക്കളില്‍ കെ.എം മൗലവിയെയും ഇ.കെ മൗലവിയെയും മാത്രമേ ശുദ്ധ സലഫികളായി എണ്ണാന്‍ കഴിയൂ. ഐക്യസംഘം രൂപം നല്‍കിയ കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമയില്‍ തുടക്കത്തില്‍ പില്‍ക്കാല സമസ്ത സ്ഥാപക നേതാവായ പാങ്ങില്‍ അഹമ്മദ് കുട്ടി മുസ്‌ലിയാരും പിന്നീട് ജമാഅത്തെ ഇസ്‌ലാമിയിലേക്ക് പോയ കെ.സി അബ്ദുല്ല മൗലവിയും ഇസ്സുദ്ദീന്‍ മൗലവിയും ഉണ്ടായിരുന്നു. ഐക്യ സംഘത്തിന്റെ രണ്ടാം വാര്‍ഷിക സമ്മേളനം ഉദ്ഘാടനം ചെയ്തത്  അശ്അരി മദ്ഹബീ ധാരയില്‍ പെട്ട അബ്ദുല്‍ ജബ്ബാര്‍ ഹസറത്താണ്.
പറഞ്ഞ് വന്നത്, ഐക്യ സംഘത്തിന്റെ അജണ്ട ഒരിക്കലും ആചാരപരമായിരുന്നില്ല, സത്യസാക്ഷ്യപരവും സാമൂഹികവുമായിരുന്നു എന്നാണ്. ഐക്യ സംഘത്തിന്റെ ഒരു വാര്‍ഷിക സമ്മേളനം ഉദ്ഘാടനം ചെയ്ത ഖുര്‍ആന്റെ ഇംഗ്ലീഷ് പരിഭാഷകന്‍ മുഹമ്മദ് മാര്‍മഡ്യൂക്ക് പിക്താള്‍, ഇന്ത്യന്‍ മുസ്‌ലിംകള്‍ യഥാര്‍ഥ സത്യ സാക്ഷ്യ നിര്‍വഹണത്തില്‍ വരുത്തിയ വീഴ്ച്ചകള്‍ ചൂണ്ടിക്കാണിച്ച്  അത് പരിഹരിക്കാന്‍  ഐക്യ സംഘം മുന്നോട്ട് വരണമെന്ന് ആഹ്വാനം ചെയ്യുകയുണ്ടായി.
ചുരുക്കത്തില്‍ ഇസ്‌ലാമിക പ്രബോധനം, മത ഭൗതിക വിദ്യാഭ്യാസ ബോധവല്‍ക്കരണം, സാമ്പത്തിക - രാഷ്ട്രീയ  ശാക്തീകരണം, സ്ത്രീ ശാക്തീകരണം, പ്രസാധനം തുടങ്ങി മുസ്‌ലിം സമുദായത്തെ അവരുടെ വിശ്വാസപരവും സാമുദായികവുമായ സ്വത്വം നിലനിര്‍ത്തി കൊണ്ട് തന്നെ ആധുനികതയുമായി ചേര്‍ന്ന് പോകാന്‍ പ്രാപ്തമാക്കുന്ന  അജണ്ടകളാണ്, കേരള മുസ്‌ലിം ഐക്യ സംഘത്തിനുണ്ടായിരുന്നത്. പക്ഷേ മുസ്‌ലിം സമുദായത്തില്‍ പില്‍ക്കാലത്ത് വന്ന് ചേര്‍ന്ന കൊടിക്കുത്ത്, നേര്‍ച്ച, ഉറൂസുകള്‍ തുടങ്ങിയ അനാചാരങ്ങളെ  ഐക്യസംഘം എതിര്‍ത്തതിലുള്ള യാഥാസ്ഥിതികരായ ഒരു വിഭാഗം പണ്ഡിതന്മാരുടെ എതിര്‍പ്പും, കോണ്‍ഗ്രസിനെ പിന്തുണക്കണമെന്ന അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ സാഹിബിന്റെ നിര്‍ബന്ധവും കാരണം ഐക്യ സംഘത്തിന് അതിന്റെ അജണ്ടകള്‍ പൂര്‍ണ്ണ വിജയത്തിലെത്തുന്നതിന് മുമ്പു സ്വയം പിരിഞ്ഞ് പോകേണ്ടതായി വന്നു. യഥാര്‍ത്ഥത്തില്‍ കേരള മുസ്‌ലിം ഐക്യ സംഘത്തിലും അവര്‍ രൂപം നല്‍കിയിരുന്ന കേരള ജംഇയത്തുല്‍ ഉലമയിലും പ്രവര്‍ത്തിച്ചിരുന്ന ഒരു വിഭാഗം പണ്ഡിതന്മാര്‍ 1926-ല്‍ സമസ്ത കേരള ജംഇയത്തുല്‍ ഉലമക്ക് രൂപം നല്‍കിയതോടെയാണ് ആചാരങ്ങളുടെ പേരിലുള്ള കടുത്ത വിഭാഗീയതയിലേക്ക് കേരള മുസ്‌ലിംകള്‍ വഴുതി വീണത്. സമസ്തയുടെ പിറവിയോടെ ഒരു സംഘടന കൂടി ഉണ്ടായി എന്നതല്ല പ്രശ്‌നം. ക്രിയാത്മക ലക്ഷ്യങ്ങളോ ചിന്താപരമായ വികാസമോ  ഉണ്ടാക്കുന്നതാണെങ്കില്‍ ഒന്നിലധികം സംഘടനകള്‍ ഉണ്ടാകുന്നത് മോശപ്പെട്ട കാര്യമൊന്നുമല്ല; അതനുഗ്രഹവുമാണ്.
എന്നാല്‍ രൂപീകരണം മുതല്‍ 1950 വരെ സമസ്ത കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമക്ക് ക്രിയാത്മകമായ അജണ്ടകളോ ലക്ഷ്യങ്ങളോ  ഉണ്ടായിരുന്നില്ല എന്നത് കൊണ്ടാണ് സമസ്തയുടെ രൂപീകരണം നിഷേധാത്മകമായിരുന്നു എന്ന് പറയേണ്ടി വരുന്നത്. ആചാരങ്ങളുടെ സംരക്ഷണമായിരുന്നുവല്ലോ സമസ്തയുടെ പ്രഖ്യാപിത ലക്ഷ്യം. സമസ്ത സംരക്ഷിക്കാന്‍ മുന്നിട്ടിറങ്ങിയ ഉറൂസുകള്‍, നേര്‍ച്ചകള്‍ തുടങ്ങിയവ അനാചാരമല്ല എന്ന് വാദത്തിന് വേണ്ടി സമ്മതിച്ചാലും അതിന് ദീനുല്‍ ഇസ്‌ലാമില്‍ എന്തെങ്കിലും പ്രാധാന്യമുണ്ട് എന്നാരും പറയില്ല. മാത്രമല്ല നേര്‍ച്ചകളും ഉറൂസുകളും എതിര്‍ക്കുക എന്നത് ഐക്യ സംഘത്തിന്റെ പ്രധാന പരിപാടിയും ആയിരുന്നില്ല. എതിര്‍ക്കുന്നതിനേക്കാള്‍ മുസ്‌ലിംകളെ മുന്നോട്ട് കൊണ്ട് പോകാന്‍ ആവശ്യമായ, ദീനില്‍ വിലക്കില്ലാത്ത കാര്യങ്ങള്‍ കൊണ്ട് വരിക എന്ന രചനാത്മക ലക്ഷ്യങ്ങളാണ് ഐക്യ സംഘത്തിന് ഉണ്ടായിരുന്നത്. അത് കൊണ്ടാണ് 20-ാം നൂറ്റാണ്ടിലെ കേരള മുസ്‌ലിം നവോത്ഥാനത്തിലെ പ്രധാന ചാലക ശക്തിയാകാന്‍ കേരള മുസ്‌ലിം ഐക്യ സംഘത്തിന് സാധിച്ചത്.
എന്നാല്‍ ഐക്യ സംഘത്തില്‍ വിള്ളലുണ്ടാക്കി  രൂപീകരിക്കപ്പെട്ട സമസ്തയുടെ രൂപീകരണം തന്നെ  പ്രതിലോമമാകുന്നത് അതിന് തുടക്കത്തില്‍ ഐക്യ സംഘത്തെ പോലെ  രചനാത്മക ലക്ഷ്യങ്ങളൊന്നും ഉണ്ടായിരുന്നില്ല എന്നത് കൊണ്ടാണ്. ആചാരങ്ങളുടെ  സംരക്ഷണം മുഖ്യ ലക്ഷ്യമായ സമസ്ത, ഐക്യ സംഘം മുന്നോട്ട് വെച്ച സ്ത്രീ വിദ്യാഭ്യാസം, പ്രാഥമിക മതപഠന കേന്ദ്രങ്ങളായ മദ്‌റസകള്‍, ആധുനിക വിദ്യാഭ്യാസം തുടങ്ങി എല്ലാറ്റിനേയും എതിര്‍ത്തു. 
എന്നാല്‍ 50 കള്‍ക്ക് ശേഷം സയ്യിദ് അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ ബാഫഖി തങ്ങളുടെ ഇടപെടലിനെ തുടര്‍ന്ന് പ്രാഥമിക മദ്‌റസകള്‍ സമസ്ത ഏറ്റെടുത്തതോടെയാണ് രചനാത്മക ലക്ഷ്യങ്ങള്‍ സമസ്ത കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമക്കുണ്ടായത്. ഇന്ന് കേരളത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ മദ്‌റസാ പ്രസ്ഥാനം സമസ്തയുടേതാണ്. മാത്രമല്ല ഏകീകൃത സിലബസും പരീക്ഷകളും നടത്താല്‍ എജുക്കേഷന്‍ ബോര്‍ഡ് രൂപീകരിച്ച് കൊണ്ട്  ഈ രംഗത്ത് ആദ്യ കാല്‍വെപപ്പ് നടത്തിയ മുജാഹിദ് വിഭാഗങ്ങളെയും ജമാഅത്തെ ഇസ്‌ലാമിയെയും സമസ്ത മുന്‍കടക്കുകയും ചെയ്തു. ഇന്ന് ഹയര്‍ സൈക്കന്ററി തലം വരെ മദ്‌റസകള്‍ സ്ഥാപിച്ച് സമസ്ത ബഹുദൂരം മുന്‍പിലെത്തിയിരിക്കുന്നു. ഉന്നത മത പഠനങ്ങള്‍ക്ക് പളളി ദര്‍സുകള്‍ മാത്രം ആശ്രയിച്ചിരുന്ന സമസ്ത 1960-കളില്‍ പട്ടിക്കാട് ജാമിഅ നൂരിയ അറബിക്കോളേജ് സ്ഥാപിച്ച് കൊണ്ട് ഉന്നത മത കലാലയ രംഗത്തേക്ക് കാലെടുത്ത് വെച്ചതും ബാഫഖി തങ്ങളുടെ ഇടപെടലിനെ തുടര്‍ന്നാണ്. കേരളത്തില്‍ മത ഭൗതിക സമന്വയ വിദ്യാഭ്യാസം ആദ്യം പരീക്ഷിച്ചത് ശാന്തപുരം ഇസ്‌ലാമിയ കോളേജിലൂടെ ജമാഅത്തെ ഇസ്‌ലാമിയാണ്. പിന്നീട് ദാറുല്‍ ഹുദാ സര്‍വകലാശാലയിലൂടെ സമസ്തയും അത് അനുകരിക്കുകയുണ്ടായി. ഇന്ന് സമന്വയ വിദ്യാഭ്യാസം മാത്രമല്ല എഞ്ചീനിയറിംഗ് കോളേജ്, ആര്‍ട്ട്‌സ് കോളേജ്, ലോ കോളേജ് തുടങ്ങിയ ഭൗതിക വിദ്യാഭ്യാസ മേഖലയിലും സമസ്ത സ്തുത്യര്‍ഹമായ  കാല്‍വെപ്പ് നടത്തിയിരിക്കുന്നു. 
അതായത് തുടക്കത്തില്‍ എതിര്‍ത്തിരുന്നെങ്കിലും, കേരള മുസ്‌ലിം ഐക്യ സംഘം മുന്നോട്ട് വെച്ച ഏതാണ്ട് എല്ലാ പുരോഗമന ആശയങ്ങളും സമസ്ത കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമ ഏറ്റെടുക്കുന്നതാണ് പിന്നീട് നാം കാണുന്നത്.
അതേസമയം, ആചാരങ്ങളുടെ സംരക്ഷണം ഏക അജണ്ടയായി ഐക്യ സംഘത്തില്‍ നിന്ന് ഒരു വിഭാഗം പണ്ഡിതന്മാര്‍ വേര്‍പിരിഞ്ഞു സമസത കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമ രൂപീകരിച്ച് പ്രവര്‍ത്തനം ആരംഭിച്ചതോടെ ഐക്യ സംഘം രൂപം നല്‍കിയ കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമയും പിന്നീട് കേരള നദ്‌വത്തുല്‍ മുജാഹിദീനും പടിപടിയായി വിഭാഗീയ അജണ്ടകളിലേക്ക് ചുരുങ്ങിപ്പോയി. 1926-ല്‍ സമസ്ത കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമ രൂപീകരിച്ച മത പണ്ഡിതന്മാരും പീന്നീട് കേരളത്തില്‍ ജമാഅത്തെ ഇസ്‌ലാമിയുടെ രൂപീകരണത്തിന് ചുക്കാന്‍ പിടിച്ച ഇസ്സുദ്ദീന്‍ മൗലവി, കെ.സി അബ്ദുല്ല മൗലവി, അബുല്‍ ജലാല്‍ മൗലവി തുടങ്ങിയ പണ്ഡിതന്മാരും ഐക്യസംഘം രൂപം നല്‍കിയ കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമ വിട്ടു. സലഫി ആശയമുള്ള പണ്ഡിതന്മാര്‍ മാത്രം കേരള ജംഇയ്യത്തുല്‍ ഉലമയില്‍ അവശേഷിച്ചതോടെയാണ്  ഐക്യസംഘം മുന്നോട്ട് വെച്ച പുരോഗമന ആശയങ്ങളില്‍ പലതും വിസ്മൃതമാകാനും ചില ആചാരങ്ങളോടും അനുഷ്ഠാനങ്ങളോടുമുള്ള എതിര്‍പ്പ് മാത്രം അവരുടെ അജണ്ടയായി മാറാനും ഇടയാക്കിയത്. വിഭാഗീയത അതിന്റെ അനിവാര്യ ഫലമാണ്.