ജീവിതത്തിൽ അപൂർവമായി ലഭിക്കുന്നതാണ് ഹജ്ജ് നിർവഹിക്കാനുള്ള അവസരം. ആയതിനാൽ ഹജ്ജിനും ഉംറക്കും വേണ്ടി പുറപ്പെടുന്നതിന് മുമ്പായി അവ രണ്ടിനെ സംബന്ധിച്ചും നന്നായി പഠിക്കുകയും ഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്യണം. അറിഞ്ഞ് ചെയ്യാത്ത കർമങ്ങൾ തഖ്‌വയില്ലാത്ത കർമങ്ങൾപോലെ നിഷ്്ഫലമാണ്. സാധാരണ ജീവിതത്തിൽ ഒരിക്കൽ മാത്രം ചെയ്യാൻ അവസരം ലഭിക്കുന്ന ഹജ്ജ് കർമം ഇങ്ങനെ നിഷ്ഫലമാക്കുന്നത് നമ്മുടെ വമ്പിച്ച അധ്വാനവും സമ്പത്തും പാരത്രിക പ്രതിഫലവും എല്ലാം നഷ്ടമാക്കും. അതുകൊണ്ട് ഒരുക്കങ്ങളിൽ അതിപ്രധാനമാണ് വൈജ്ഞാനിക ഒരുക്കം. ഹജ്ജ് ക്ലാസ്സുകളിൽ പങ്കെടുത്തും, പുസ്തകങ്ങളും ലേഖനങ്ങളും വായിച്ചും, വീഡിയോ കാസറ്റുകൾ കണ്ടും, പ്രഭാഷണങ്ങൾ ശ്രവിച്ചും ഹജ്ജിനെ കുറിച്ച് നാം അറിവുകൾ നേടണം. ഹജ്ജ് നിവഹിച്ചവർ അനുഭവങ്ങൾ പങ്കുവെക്കുന്നത് കേൾക്കുന്നതും ഏറെ സഹായകമാവും. ഹജ്ജിന്റെ വിധികൾ മാത്രം അറിഞ്ഞാൽ പോരാ, അതിന്റെ ആത്മാവും ഉദ്ദേശ്യവും, ഓരോ കർമങ്ങളും, ചിഹ്നങ്ങൾക്കും സ്ഥലങ്ങൾക്കും പിന്നിലുള്ള ചരിത്രവും അറിഞ്ഞുവെക്കുന്നത് ആത്മാർഥമായും മനസ്സറിഞ്ഞ് ഹജ്ജ് നിർവഹിക്കാൻ നമുക്ക് പ്രചോദനവും പ്രേരണയുമാവും.

ഹജ്ജിന്റെ റുക്നുകൾ അഞ്ചാകുന്നു
1) ഇഹ്റാം.
2) അറഫയിൽ നിൽക്കൽ.
3) ത്വവാഫുൽ ഇഫാദ.
4) സ്വഫാ-മർവക്കിടയിൽ സഅ്‌യ്.
5) മുടിവടിക്കുകയോ വെട്ടുകയോ ചെയ്യൽ.
ഹജ്ജിന്റെ റുക്്നുകളിൽ ഏതെങ്കിലും ഉപേക്ഷിക്കുകയോ നഷ്ടപ്പെടുകയോ ചെയ്താൽ ഹജ്ജ് സാധുവാകുകയില്ല. അവ നിർവഹിക്കുക മാത്രമേ പരിഹാരമുള്ളൂ. പ്രായശ്ചിത്തം മുഖേന പരിഹരിക്കാൻ കഴിയാത്തവയാണ് റുക്നുകൾ. ഉദാഹരണത്തിന്, ഇഹ്റാം ചെയ്തില്ലെങ്കിൽ ഹജ്ജ് നഷ്ടപ്പെടും. അറഫയിൽ നിൽക്കൽ നിശ്ചിത സമയത്ത് നടന്നില്ലെങ്കിൽ ഹജ്ജ് നഷ്ടപ്പെടുന്നു. അങ്ങനെ സംഭവിച്ചാൽ ത്വവാഫ്, സഅ്‌യ്, മുടിനീക്കൽ എന്നിവ ചെയ്ത്, അതായത് ഉംറയുടെ കർമങ്ങൾ നിർവഹിച്ച് ഇഹ്റാമിൽനിന്ന് ഒഴിവാകാം. അടുത്ത വർഷം ഹജ്ജ് നിർവഹിച്ച് വീട്ടുകയും വേണം. അറഫ നഷ്ടപ്പെട്ടതിന് അറവ് നടത്തുകയും വേണം (ഹനഫീ മദ്ഹബിൽ അറവ് വേണ്ടതില്ല). ത്വവാഫുൽ ഇഫാദയും സഅ്‌യും നഷ്ടപ്പെട്ടാൽ അവ നിർവഹിച്ചുതന്നെ പരിഹരിക്കണം. ത്വഫാഫുൽ ഇഫാദയോ സഅ്‌യോ ചെയ്യാതെ മക്ക വിട്ടാൽ തിരിച്ചുവന്ന് അതു രണ്ടും നിർവഹിച്ചാൽ ഹജ്ജ് ശരിയാകുന്നതാണ്. അതിനിടയിൽ ഭാര്യാ-ഭർതൃബന്ധം ഉണ്ടായിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ അതിന് പ്രായശ്ചിത്തമായി ബലി നൽകിയാൽ മതി. മുടി നീക്കൽ സ്വദേശത്തുവെച്ചും ആകാവുന്നതാണ്.

ഹജ്ജിന്റെ വാജിബുകൾ
1) മീഖാത്തിൽനിന്ന് ഇഹ്റാം ചെയ്യുക.
2) ബലിയുടെ തലേ രാത്രി മുസ്ദലിഫയിൽ പാർക്കുക.
3) തശ്്രീഖിന്റെ ദിവസങ്ങളിൽ മിനയിൽ രാപ്പാർക്കുക.
4) ജംറകളിൽ കല്ലെറിയുക.
5) വിടവാങ്ങൾ ത്വവാഫ് നിർവഹിക്കുക.
മനഃപൂർവം ഇവയിലേതെങ്കിലും വാജിബ് ഉപേക്ഷിക്കുകയോ നഷ്ടപ്പെടുകയോ ചെയ്താൽ ഓരോന്നിനും പ്രതിവിധിയായി ഹറമിൽ വെച്ച് ഓരോ ആടിനെ ബലിയറുത്ത് സാധുക്കൾക്ക് വിതരണം ചെയ്യണം. അതിൽനിന്ന് ഒന്നും സ്വയം ഭക്ഷിക്കാൻ പാടില്ല. ബലി നൽകാൻ സാധിക്കാത്തവർ പശ്ചാത്തപിച്ചു മടങ്ങുകയും വേണം. മനഃപൂർവമല്ലാതെ വാജിബ് നഷ്ടപ്പെട്ടാൽ അവർ കുറ്റക്കാരല്ല. ഈ പ്രായശ്ചിത്തം ചെയ്യുന്നതോടു കൂടി ഹജ്ജ് സാധുവാകുന്നു. ബലിക്കു പകരം തമത്തുഇനെ പോലെ 10 നോമ്പനുഷ്ഠിച്ചാലും മതി.

ഹജ്ജിന്റെ സുന്നത്തുകൾ
സുന്നത്ത് ഉപേക്ഷിക്കുന്നതുകൊണ്ട് അത് ഹജ്ജിന്റെ സാധുതയെ ബാധിക്കുന്നില്ല.
1) ഇഹ്റാമിനു മുമ്പ് കുളിയും സുഗന്ധം പൂശലും.
2) പുരുഷന്മാർ വെള്ള നിറത്തിലുള്ള അരമുണ്ടും, ചുമലിൽ ഇടാനുള്ള തുണിയും ധരിച്ചുകൊണ്ട് ഇഹ്റാമിൽ പ്രവേശിക്കൽ.
3) തൽബിയത്ത് - അത് ഉച്ചത്തിൽ ചൊല്ലൽ.
4) അറഫാ ദിവസത്തിലെ തലേ രാത്രി (ദുൽ ഹജ്ജ് 8-ന് രാത്രി) മിനയിൽ രാപ്പാർക്കൽ.
5) ഹജറുൽ അസ്്വദിനെ ചുംബിക്കൽ.
6) ഉംറയുടെയോ ഖുദൂമിന്റെയോ ത്വവാഫിൽ 'ഇദ്ത്വിബാഅ് ' (മേൽമുണ്ടിന്റെ മധ്യഭാഗം വലതു കക്ഷത്തിലും രണ്ടറ്റങ്ങൾ ഇടതു ചുമലിലും ആകുന്ന വിധത്തിൽ ഇടുക).
7) ഉംറയുടെയോ ഖുദൂമിന്റെയോ ത്വവാഫിൽ (ആദ്യ മൂന്നു പ്രദക്ഷിണത്തിൽ മാത്രം) റമൽ /വേഗത്തിൽ നടത്തം.
8) മുഫ്്രിദിനും ഖാരിനിനും ഖുദൂമിന്റെ ത്വവാഫ്.
9) ത്വവാഫിനു ശേഷം മഖാമു ഇബ്‌റാഹീമിൽ രണ്ട് റക്അത്ത് നമസ്കരിക്കൽ.

ഇഹ്‌റാമിന്റെ മുന്നൊരുക്കങ്ങള്‍
ഇഹ്‌റാമില്‍ പ്രവേശിക്കുന്നതിന് മുമ്പ് നഖം മുറിക്കുക, കക്ഷത്തിലെയും ഗുഹ്യ ഭാഗത്തെയും മുടി നീക്കുക, കുളിക്കുക, വുദൂ ചെയ്യുക എന്നീ കാര്യങ്ങള്‍ സ്ത്രീകൾക്കും പുരുഷന്മാർക്കും ഒരുപോലെ സുന്നത്താണ്. എന്നാല്‍ മീശ വെട്ടുക, ശരീരത്തില്‍ സുഗന്ധം പൂശുക എന്നിവ പുരുഷന്മാർക്ക് മാത്രം സുന്നത്താകുന്നു.
പിന്നീട് പുരുഷന്മാര്‍ സാധാരണ വസ്ത്രങ്ങള്‍ ഒഴിവാക്കി ഒരു തുണി ഉടുക്കുകയും ഒരു മേൽ മുണ്ട് കൊണ്ട് ഇരു ചുമലുകളും മൂടുന്ന തരത്തില്‍ പുതക്കുകയും ചെയ്യേണ്ടതാണ്. തുണിയും മേൽ മുണ്ടും വെള്ളയാവുന്നതാണ് ഉത്തമം. സ്ത്രീകൾക്ക് ഇഹ്‌റാമില്‍ പ്രത്യേക വസ്ത്രമോ വസ്ത്രങ്ങൾക്ക് പ്രത്യേക നിറമോ സുന്നത്തില്ല.

ഇഹ്‌റാം

ഹജ്ജിനോ ഉംറക്കോ വേണ്ടിയുള്ള നിയ്യത്തിനാണ് ഇഹ്‌റാം എന്നു പറയുന്നത്. നിഷിദ്ധമാക്കുക, നിരോധിക്കുക എന്നെല്ലാമാണ് ഇഹ്‌റാം എന്ന വാക്കിന്റെ അർഥം. ഹജ്ജിനും ഉംറക്കും നിയ്യത്ത് ചെയ്യുന്നതോടു കൂടി സാധാരണ അനുവദനീയമായ പലതും നിഷിദ്ധമാകുന്നതുകൊണ്ടാണ് ഇഹ്‌റാം എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കുന്നത്.
ഇഹ്‌റാമില്‍ പ്രവേശിക്കല്‍ ഏതെങ്കിലും നമസ്‌കാരത്തിനു ശേഷം ആയിരിക്കല്‍ ഉത്തമമാണ്. ഇഹ്‌റാം ഉദ്ദേശിച്ചുകൊണ്ട് രണ്ട് റക്അത്ത് നമസ്‌കരിക്കല്‍ സുന്നത്താണെന്ന് ഭൂരിപക്ഷം ഇമാമുകളും അഭിപ്രായപ്പെടുന്നു. അതിനു ശേഷം ഉംറക്ക് ഇഹ്‌റാം ചെയ്യുന്നവര്‍ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ عُمْرَةً - 'അല്ലാഹുമ്മ ലബ്ബൈക്ക ഉംറത്തന്‍' (അല്ലാഹുവേ, ഉംറക്ക് ഇഹ്‌റാം ചെയ്തുകൊണ്ട് ഞാന്‍ നിന്റെ വിളിക്ക് ഉത്തരം ചെയ്യുന്നു) എന്നും, ഹജ്ജിന് ഇഹ്‌റാം ചെയ്യുന്നവര്‍ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ حَجًّا - 'അല്ലാഹുമ്മ ലബ്ബൈക്ക ഹജ്ജന്‍' (അല്ലാഹുവേ, ഹജ്ജിന് ഇഹ്‌റാം ചെയ്തുകൊണ്ട് നിന്റെ വിളിക്ക് ഉത്തരം ചെയ്യുന്നു) എന്നും, ഹജ്ജിനും ഉംറക്കും ഒന്നായി ഇഹ്‌റാം ചെയ്യുന്നവര്‍ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ حَجًّا وَعُمْرَةً - 'അല്ലാഹുമ്മ ലബ്ബൈക്ക ഹജ്ജന്‍ വ ഉംറത്തന്‍' (അല്ലാഹുവേ, ഹജ്ജിനും ഉംറക്കും ഇഹ്‌റാം ചെയ്തുകൊണ്ട് നിന്റെ വിളിക്ക് ഉത്തരം ചെയ്യുന്നു) എന്നും പറയല്‍ സുന്നത്താണ്.
ഇഹ്‌റാമില്‍ പ്രവേശിച്ച സ്ത്രീ-പുരുഷന്മാർക്ക് താഴെ പറയുന്ന കാര്യങ്ങള്‍ നിഷിദ്ധമാകുന്നു:

1. മുടിയെടുക്കുക, നഖം മുറിക്കുക, സുഗന്ധ ദ്രവ്യം ഉപയോഗിക്കുക.
2. കുങ്കുമച്ചായം മുക്കിയ വസ്ത്രം ഉപയോഗിക്കുക.
3. സംഭോഗം, വിഷയാസക്തിയോടു കൂടിയ സംസാരവും സ്പർശനവും, വിവാഹം, വിവാഹാന്വേഷണം എന്നിവ.
4. പക്ഷി-മൃഗാദികളെ വേട്ടയാടുകയോ വേട്ടയാടാന്‍ സഹായിക്കുകയോ ചെയ്യുക.
5. നിഷിദ്ധമായ വാക്ക്, പ്രവൃത്തി, അനാവശ്യമായ തർക്ക വിതർക്കങ്ങള്‍ എന്നിവയില്‍ ഏർപ്പെടുക.
   ഈ കാര്യങ്ങളിലെല്ലാം സ്ത്രീകളും പുരുഷന്മാരും സമമാണ്. എന്നാല്‍, ഇഹ്‌റാമില്‍ പ്രവേശിച്ച പുരുഷന്മാർക്ക് മാത്രം നിഷിദ്ധമായ മറ്റു ചില കാര്യങ്ങളുണ്ട്:
6. ശരീരത്തിന്റെ ഒന്നായിട്ടുള്ള ആകൃതിയിലോ അവയവങ്ങളുടെ ആകൃതിയിലോ തുന്നിയ വസ്ത്രങ്ങള്‍ ധരിക്കല്‍ പുരുഷന്മാർക്ക് നിഷിദ്ധമാണ്. ഷർട്ട്, ബനിയന്‍, പൈജാമ, പാന്റ്‌സ്, അണ്ടർ വെയര്‍, മൂട്ടിയ തുണി, സോക്‌സ് എന്നിവ ഉദാഹരണം.
7. തൊപ്പി, മുണ്ട്, തലപ്പാവ്, ടവ്വല്‍ മുതലായ തലയോട് ചേർന്നുനിൽക്കുന്ന വസ്ത്രങ്ങള്‍കൊണ്ട് തലമറയ്ക്കാന്‍ പാടില്ല. സ്ത്രീകൾക്ക് തുന്നിയ വസ്ത്രങ്ങള്‍ ഉപയോഗിക്കാമെങ്കിലും കൈയുറയോ മുഖം മൂടുന്ന ബുർഖയോ ധരിക്കാന്‍ പാടില്ല.

ത്വവാഫ്

ഹാജിമാര്‍ മക്കയില്‍ എത്തിക്കഴിഞ്ഞാല്‍ ആദ്യമായി നിർവഹിക്കുന്ന കർമമാണ് ത്വവാഫ്. കഅ്ബയെ ഇടതുവശമാക്കി ഏഴു പ്രാവശ്യം ചുറ്റുന്നതിനാണ് ത്വവാഫ് എന്ന് പറയുന്നത്. ഉംറക്ക് വേണ്ടി ഇഹ്‌റാം ചെയ്തവര്‍ ആദ്യമായി നിർവഹിക്കുന്ന ത്വവാഫ് ഉംറയുടെ നിർബന്ധ ത്വവാഫാണ്. ഹജ്ജിനു മാത്രമോ ഹജ്ജിനും ഉംറക്കും ഒന്നിച്ചോ ഇഹ്‌റാം ചെയ്തവര്‍ നിർവഹിക്കുന്നത് ഹജ്ജിലെ സുന്നത്തായ 'ത്വവാഫുല്‍ ഖുദൂം' ആയിരിക്കും.

മക്കയില്‍ എത്തിയ ഉടനെ നിർവഹിക്കുന്ന ത്വവാഫിനു മുമ്പ് പുരുഷന്മാരുടെ മേൽമുണ്ട് വലത്തേ ചുമല്‍ പുറത്തു കാണുംവിധം വലത്തേ കക്ഷത്തിലൂടെ എടുത്ത് ഇടത്തേ ചുമലിനു മുകളില്‍ ഇടുന്നത് സുന്നത്താണ്. ആദ്യത്തെ മൂന്ന് ചുറ്റലില്‍ കാലടികള്‍ അടുത്തടുത്ത് വെച്ച് വേഗത്തില്‍ നടക്കലും സുന്നത്താണ്.
കഅ്ബയുടെ ഹജറുല്‍ അസ്‌വദ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന മൂലയില്‍നിന്നാണ് ത്വവാഫ് ആരംഭിക്കേണ്ടത്. സാധിക്കുമെങ്കില്‍ ഹജറുല്‍ അസ്‌വദ് ചുംബിക്കല്‍ സുന്നത്താണ്. സാധ്യമായില്ലെങ്കില്‍ കൈകൊണ്ടോ മറ്റോ അതിനെ തൊട്ടു മുത്തുക. അതിനും സാധിച്ചില്ലെങ്കില്‍ അതിനു നേരെ കൈയുയർത്തി 'ബിസ്മില്ലാഹി അല്ലാഹു അക്ബര്‍' (അല്ലാഹുവിന്റെ നാമത്തില്‍ ഞാന്‍ ആരംഭിക്കുന്നു. അല്ലാഹു വലിയവനാണ്) എന്ന് പറഞ്ഞ് ത്വവാഫ് ആരംഭിച്ചാല്‍ മതി.

ത്വവാഫിനിടയില്‍ ഏത് ദിക്‌റും ദുആയും ഖുർആന്‍ പാരായണവും ആകാവുന്നതാണ്. ത്വവാഫിനു ശേഷം മഖാമു ഇബ്‌റാഹീമിനു പിന്നില്‍ രണ്ട് റക്അത്ത് സുന്നത്ത് നമസ്‌കരിക്കേണ്ടതാണ്. അതില്‍ ആദ്യ റക്അത്തില്‍ ഫാത്തിഹക്കു ശേഷം സൂറത്തുല്‍ കാഫിറൂനും രണ്ടാമത്തെ റക്അത്തില്‍ സൂറത്തുല്‍ ഇഖ്‌ലാസ്വും ഓതല്‍ സുന്നത്താണ്. മഖാമു ഇബ്‌റാഹീമിനു പിന്നില്‍ സൗകര്യമില്ലെങ്കില്‍ ഹറമിന്റെ ഏതു ഭാഗത്തുവെച്ചും പ്രസ്തുത രണ്ട് റക്അത്ത് നമസ്‌കരിക്കാവുന്നതാണ്.
ത്വവാഫിനും നമസ്‌കാരത്തിനും ശേഷം സംസം വെള്ളം കുടിക്കല്‍ സുന്നത്താണ്.

സഅ്‌യ്

ഉംറക്ക് ഇഹ്‌റാം ചെയ്തവര്‍ പിന്നീട് സ്വഫാ-മർവക്കിടയില്‍ സഅ്‌യ് നടത്തുന്നു. ഹജ്ജിന് ഇഹ്‌റാം ചെയ്തവര്‍ ദുൽഹജ്ജ് പത്തിനോ ശേഷമോ ത്വവാഫുല്‍ ഇഫാദക്കു ശേഷമാണ് സഅ്‌യ് നടത്തുക.
സ്വഫായും മർവയും മക്കയിലെ രണ്ട് കുന്നുകളാകുന്നു. അത് രണ്ടിനുമിടയില്‍ വേഗത്തില്‍ നടക്കുന്നതിനാണ് സഅ്‌യ് എന്ന് പറയുന്നത്. സ്വഫായില്‍ നിന്നാണ് സഅ്‌യ് ആരംഭിക്കേണ്ടത്. സ്വഫായില്‍ കയറുമ്പോള്‍
إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ…-الْبَقَرَة: 158
(നിശ്ചയം സ്വഫായും മർവയും അല്ലാഹുവിന്റെ ചിഹ്നങ്ങളില്‍ പെട്ടതാണ്) എന്ന ആയത്ത് ഓതല്‍ സുന്നത്താണ്. പിന്നീട് ഖിബ്‌ലയുടെ നേരെ തിരിഞ്ഞ് اللهُ أكبَرُ، اللهُ أكبَرُ، اللهُ أكبَرُ എന്ന് മൂന്നു പ്രാവശ്യം തക്ബീര്‍ ചൊല്ലുകയും അല്ലാഹുവെ വാഴ്ത്തുകയും കൈയുയർത്തി പ്രാർഥിക്കുകയും ചെയ്യേണ്ടതാണ്.
ശേഷം മർവയിലേക്ക് നടക്കുക. പച്ച അടയാളങ്ങൾക്കിടയിൽ പുരുഷന്മാർ ഓടുക. മർവയിലേക്ക് കയറുമ്പോൾ സ്വഫായിലേക്ക് കയറിയപ്പോൾ ചെയ്തപോലെ ആയത്ത് ഓതുക. മുകളിലെത്തിയാൽ ഖിബ്്ലക്ക് അഭിമുഖമായി നിന്ന് കൈകൾ ഉയർത്തി ദിക്ർ- ദുആകൾ ചൊല്ലാം. സഅ്‌യിൽ ചൊല്ലാൻ പ്രത്യേകം ദുആകൾ നിശ്ചയിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല. ഓരോരുത്തരും സാധിക്കുന്ന ദിക്ർ - ദുആകൾ ചൊല്ലിയാൽ മതിയാകും.

മർവയിലേക്ക് കയറുമ്പോള്‍, സ്വഫായിലേക്ക് കയറുമ്പോള്‍ ചെയ്തതു പോലെ ആയത്ത് ഓതലും മുകളില്‍ എത്തിയാല്‍ കഅ്ബക്ക് നേരെ തിരിഞ്ഞ് ദിക്‌റും ദുആയും ചെയ്യലും സുന്നത്താണ്. പിന്നീട് സ്വഫായിലേക്കുതന്നെ മടങ്ങണം. അങ്ങനെ ഏഴു പ്രാവശ്യമാണ് സഅ്‌യ് നടത്തേണ്ടത്. സ്വഫായില്‍നിന്ന് മർവയിലേക്കുള്ള നടത്തം ഒരു സഅ്‌യ് ആയും മർവയില്‍നിന്ന് സ്വഫായിലേക്കുള്ള തിരിച്ചുപോക്ക് രണ്ടാമത്തെ സഅ്‌യ് ആയുമാണ് കണക്കാക്കപ്പെടുക.
അനന്തരം ഉംറക്ക് ഇഹ്‌റാം ചെയ്തവർക്ക് മുടി കളയുകയോ വെട്ടുകയോ ചെയ്ത് ഇഹ്‌റാമില്‍നിന്ന് ഒഴിവാകാം.

ദുൽഹജ്ജ് എട്ടിലെ കർമങ്ങള്‍

ദുൽഹജ്ജ് എട്ട് മുതല്‍ പതിമൂന്ന് വരെയുള്ള ദിവസങ്ങളിലാണ് ഹജ്ജിലെ പ്രധാന കർമങ്ങള്‍ തുടർച്ചയായി നിർവഹിക്കപ്പെടുന്നത്. ഹജ്ജിന് ഇഹ്‌റാം ചെയ്തവര്‍ ദുൽഹജ്ജ് എട്ടിന് മിനായിലേക്ക് പുറപ്പെടുന്നു. ഉംറ കഴിഞ്ഞ് ഇഹ്‌റാമില്‍നിന്ന് ഒഴിവായവരും മക്കാ നിവാസികളും അന്നാണ് ഹജ്ജിന് ഇഹ്‌റാം ചെയ്യുന്നത്. ഓരോരുത്തരും അവരവരുടെ താമസസ്ഥലത്തു നിന്നാണ് ഇഹ്‌റാം ചെയ്യേണ്ടത്. അന്ന് ളുഹ്്ർ, അസ്വ്്ർ, മഗ്‌രിബ്, ഇശാഅ് എന്നീ നമസ്‌കാരങ്ങളും പിറ്റേന്ന് സ്വുബ്്ഹ് നമസ്‌കാരവും മിനായില്‍ വെച്ച് നിർവഹിക്കലും അന്ന് രാത്രി അവിടെ താമസിക്കലും സുന്നത്താണ്. ദുൽഹജ്ജ് എട്ടിനു തന്നെ മിനായിലേക്ക് പോവല്‍ ഹജ്ജിന്റെ നിർബന്ധ കർമമല്ല. ഒരാള്‍ ദുൽഹജ്ജ് ഒമ്പതിന് മക്കയിൽനിന്ന് ഇഹ്‌റാം ചെയ്ത് നേരെ അറഫയിലേക്ക് പുറപ്പെടുകയാണെങ്കില്‍ ഹജ്ജിന് ദോഷമൊന്നും സംഭവിക്കുന്നില്ല. സുന്നത്തുകള്‍ നഷ്ടപ്പെടുന്നു എന്നേയുള്ളൂ. മിനായില്‍ താമസിക്കുന്ന ദിവസങ്ങളിലെല്ലാം ഓരോ നമസ്‌കാരവും അതതിന്റെ സമയത്താണ് നിർവഹിക്കേണ്ടത്. എന്നാൽ ളുഹ്്ർ, അസ്വ്്ർ, ഇശാഅ് എന്നീ നമസ്‌കാരങ്ങള്‍ ഖസ്വ്‌റാക്കി രണ്ട് റക്അത്ത് വീതമാണ് നമസ്‌കരിക്കേണ്ടത്.

ദുൽഹജ്ജ് ഒമ്പതിലെ കർമങ്ങള്‍

ഹജ്ജിലെ സുപ്രധാന ദിനമാണ് ദുൽഹജ്ജ് ഒമ്പത് (അറഫാ ദിനം). അന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു ശേഷം ഹാജിമാര്‍ മിനായിൽനിന്ന് അറഫയിലേക്ക് പുറപ്പെടുന്നു. 'ഹജ്ജ് അറഫയാണ്' എന്ന് നബി (സ) പറയുകയുണ്ടായി.
സൗകര്യപ്പെടുമെങ്കില്‍ ഉച്ച വരെ അറഫയുടെ അതിർത്തിയിലുള്ള നമിറയില്‍ കഴിച്ചുകൂട്ടലും ളുഹ്‌റും അസ്വ്്റും അവിടെ വെച്ച് നമസ്‌കരിക്കലും സുന്നത്താണ്. അതിനു സൗകര്യപ്പെടാത്തവര്‍ അറഫയില്‍ ഇറങ്ങുകയും അവിടെ വെച്ച് ളുഹ്‌റും അസ്വ്്റും നമസ്‌കരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നതിന് വിരോധമില്ല. ളുഹ്‌റും അസ്വ്‌റും ളുഹ്‌റിന്റെ സമയത്ത് ഒരു ബാങ്കോടും രണ്ട് ഇഖാമത്തോടും കൂടി ജംഉം ഖസ്വ്‌റുമായി നമസ്‌കരിക്കുകയാണ് വേണ്ടത്. സുന്നത്ത് നമസ്‌കരിക്കേണ്ടതില്ല.
ളുഹ്്ർ-അസ്വ്്ർ നമസ്‌കാരങ്ങൾക്ക് ശേഷമാണ് അറഫയിലെ നിറുത്തം ആരംഭിക്കുന്നത്. തദവസരത്തില്‍ ഖിബ്‌ലക്ക് നേരെ തിരിഞ്ഞുനിന്നുകൊണ്ട് കൈയുയർത്തി ധാരാളമായി ദിക്‌റും ദുആയും ചെയ്യല്‍ സുന്നത്താണ്. തൽബിയത്തും ഖുർആന്‍ പാരായണവും ഉത്തമമാകുന്നു.

സൂര്യാസ്തമയം വരെയാണ് അറഫയില്‍ നിൽക്കേണ്ടത്. അതിനു മുമ്പ് അറഫയുടെ അതിർത്തി വിടാന്‍ പാടില്ല. സൂര്യാസ്തമയത്തിനു ശേഷം ഹാജിമാര്‍ മുസ്ദലിഫയിലേക്ക് പോകുന്നു. മഗ്‌രിബും ഇശാഉം മുസ്ദലിഫയിലെത്തിയ ശേഷമാണ് നമസ്‌കരിക്കേണ്ടത്. മഗ്‌രിബ് മൂന്ന് റക്അത്തും ഇശാഅ് രണ്ട് റക്അത്തും ജംഉം ഖസ്വ്‌റുമായി ഒരു ബാങ്കും രണ്ട് ഇഖാമത്തും കൊടുത്തുകൊണ്ട് നിർവഹിക്കണം.

ഹാജിമാര്‍ മുസ്ദലിഫയിലാണ് അന്ന് രാത്രി കഴിച്ചുകൂട്ടേണ്ടത്. പക്ഷേ സ്ത്രീകള്‍, കുട്ടികള്‍, രോഗികള്‍ മുതലായവർക്കും അവരുടെ കൂടെ പോകുന്നവർക്കും അർധരാത്രിക്കു ശേഷം മിനായിലേക്ക് പുറപ്പെടാവുന്നതാണ്. മറ്റുള്ളവര്‍ സ്വുബ്ഹ് നമസ്‌കാരം കഴിഞ്ഞ് നേരം വെളുത്ത ശേഷമാണ് മുസ്ദലിഫയില്‍നിന്ന് പുറപ്പെടേണ്ടത്. സ്വുബ്ഹ് നമസ്‌കാരാനന്തരം ഖിബ്‌ലക്ക് നേരെ നിന്ന് കൈയുയർത്തി ധാരാളം ദിക്‌റും ദുആയും ചെയ്യുന്നത് സുന്നത്താണ്.
ജംറത്തുല്‍ അഖബയില്‍ എറിയാനുള്ള ഏഴ് കല്ലുകള്‍ മുസ്ദലിഫയിൽനിന്ന് എടുക്കാവുന്നതാണ്; മിനായില്‍ നിന്നും എടുക്കാം.

ദുൽഹജ്ജ് പത്തിലെ കർമങ്ങള്‍

ഹജ്ജിലെ ഏറ്റവും തിരക്കുപിടിച്ച ദിവസമാണ് ദുൽഹജ്ജ് പത്ത്. അന്ന് താഴെ പറയുന്ന കർമങ്ങള്‍ അനുഷ്ഠിക്കപ്പെടുന്നു:

1. ജംറത്തുല്‍ അഖബയില്‍ കല്ലേറ്
   ഹാജിമാര്‍ മുസ്ദലിഫയിൽനിന്ന് മിനായില്‍ എത്തിക്കഴിഞ്ഞാല്‍ ആദ്യമായി ചെയ്യുന്ന കർമമാണ് ജംറത്തുല്‍ അഖബയിലെ കല്ലേറ്. ജംറയുടെ അടുത്തെത്തിയാല്‍ തൽബിയത്ത് നിർത്തുകയും ഏഴ് കല്ലുകള്‍ കൊണ്ട് ജംറയില്‍ എറിയുകയും വേണം. ഓരോ കല്ല് വീതമാണ് എറിയേണ്ടത്. ഓരോ കല്ല് എറിയുമ്പോഴും 'അല്ലാഹു അക്ബര്‍' എന്ന് പറയല്‍ സുന്നത്താണ്.
2. ബലിയറുക്കല്‍
   ജംറത്തുല്‍ അഖബയിലെ കല്ലേറ് കഴിഞ്ഞാല്‍ ബലിയറുക്കാനുള്ളവര്‍ അത് നിർവഹിക്കുകയാണ് വേണ്ടത്. ഹജ്ജ് മാസങ്ങളില്‍ ഉംറ നിർവഹിച്ച് അതേ വർഷം ഹജ്ജ് ചെയ്യുന്നവർക്കും ഹജ്ജും ഉംറയും ഒന്നായി നിർവഹിക്കുന്നവർക്കും ബലി നിർബന്ധമാണ്. ഹജ്ജ് മാത്രം നിർവഹിക്കുന്നവർക്ക് ബലി നിർബന്ധമില്ല.
   ആട്, മാട്, ഒട്ടകം എന്നിവയാണ് ബലി മൃഗങ്ങള്‍. ആടാണെങ്കില്‍ ഒരാൾക്ക് ഒന്ന് തന്നെ നിർബന്ധമാണ്. മാടോ ഒട്ടകമോ ആണെങ്കില്‍ ഒരു മൃഗത്തില്‍ ഏഴു പേര്‍ വരെ പങ്കുകാരാവാം. ബലി കർമം ദുൽഹജ്ജ് പത്തിനു തന്നെ നിർവഹിക്കണമെന്ന് നിർബന്ധമില്ല. ബലിയുടെ സമയം ദുൽഹജ്ജ് പതിമൂന്നിന്റെ സൂര്യാസ്തമയം വരെ ഉണ്ട്.
   ബലി സ്വന്തമായി നിർവഹിക്കാന്‍ സാധിക്കാത്തവർക്ക്് വർഷങ്ങളായി സുഊദി ഗവൺമെന്റ് ഏർപ്പെടുത്തിയ കൂപ്പണ്‍ സംവിധാനം ഉപയോഗപ്പെടുത്താം.
   ബലികർമത്തിന് ഒരാൾക്ക് സാധിക്കാതെ വരികയാണെങ്കില്‍ പത്തു ദിവസം നോമ്പനുഷ്ഠിക്കേണ്ടതാണ്. മൂന്ന് നോമ്പ് ഹജ്ജ് കാലത്തും ഏഴ് നോമ്പ് നാട്ടില്‍ തിരിച്ചെത്തിയ ശേഷവും അനുഷ്ഠിച്ചാല്‍ മതി.
3. മുടിയെടുക്കല്‍
   പിന്നീട് ഹാജിമാര്‍ തലമുടി എടുക്കുന്നു. മുടി മുഴുവനായി കളയുകയോ വെട്ടുകയോ ആവാം. മുഴുവനായി കളയുന്നതാണ് ഉത്തമം. സ്ത്രീകള്‍ മുടിയുടെ അറ്റത്തു നിന്ന് ഒരു വിരല്‍ തുമ്പിന്റെ അത്ര വെട്ടുകയാണ് വേണ്ടത്.
4. ത്വവാഫുല്‍ ഇഫാദ
   ഹജ്ജിന്റെ നിർബന്ധ ത്വവാഫായ ത്വവാഫുല്‍ ഇഫാദ അന്നു തന്നെ നിർവഹിക്കുകയാണ് നല്ലത്. അത് പിന്തിക്കുന്നതിനും വിരോധമില്ല. പക്ഷേ, അത് പ്രായശ്ചിത്തംകൊണ്ട് പരിഹരിക്കപ്പെടാത്ത, ഹജ്ജിന്റെ റുക്്ന് ആയതുകൊണ്ടും ഇഹ്‌റാമില്‍ നിന്ന് പൂർണമായി ഒഴിവാകാന്‍ അത് ഉപാധിയായതുകൊണ്ടും കഴിവതും നേരത്തെ തന്നെ നിർവഹിക്കുന്നതാണ് ഉത്തമം.
5. സഅ്‌യ്
   ഹജ്ജിന്റെ മറ്റൊരു നിർബന്ധ കർമമാണ് സ്വഫാ-മർവക്കിടയിലെ സഅ്‌യ്. ത്വവാഫുല്‍ ഇഫാദക്കു ശേഷമാണ് അത് നിർവഹിക്കേണ്ടത്.
   ജംറത്തുല്‍ അഖബയിലെ കല്ലേറും മുടിയെടുക്കലും കഴിഞ്ഞാല്‍ ഹാജിമാർക്ക് ഇഹ്‌റാമിൽനിന്ന് ഭാഗികമായി ഒഴിവാകാം. സ്ത്രീ-പുരുഷ സംസർഗം ഒഴികെ ഇഹ്‌റാംകൊണ്ട് നിഷിദ്ധമായ എല്ലാ കാര്യങ്ങളും അവർക്ക്് അനുവദനീയമായിരിക്കും. ത്വവാഫുല്‍ ഇഫാദ കൂടി നിർവഹിച്ചു കഴിഞ്ഞാല്‍ സ്ത്രീ-പുരുഷ സംസർഗവും അനുവദനീയമാണ്.

അയ്യാമുത്തശ്്രീഖിൽ മിനായില്‍ താമസം
ഹാജിമാര്‍ പെരുന്നാള്‍ ദിവസം കൂടാതെ മൂന്ന് ദിവസമാണ് മിനായില്‍ താമസിക്കേണ്ടത്- ദുൽഹജ്ജ് പതിനൊന്ന്, പന്ത്രണ്ട്, പതിമൂന്ന്. പ്രസ്തുത ദിനങ്ങളില്‍ മൂന്ന് ജംറകളില്‍ കല്ലെറിയേണ്ടതാണ്. ആദ്യം ജംറത്തുസ്സ്വുഗ്‌റായിലും പിന്നീട് ജംറത്തുല്‍ വുസ്ത്വായിലും അവസാനം ജംറത്തുല്‍ അഖബയിലും. ഒന്നാമത്തെയും രണ്ടാമത്തെയും ജംറകളില്‍ കല്ലേറ് കഴിഞ്ഞ ശേഷം ഖിബ്‌ലക്കു നേരെ തിരിഞ്ഞുനിന്ന് പ്രാർഥിക്കല്‍ സുന്നത്താണ്.
കല്ലെറിയാന്‍ ശാരീരിക ശേഷിയില്ലാത്തവർക്ക് എറിയുന്നതിന് മറ്റുള്ളവരെ വക്കാലത്ത് ഏൽപിക്കാം. ഏൽപിക്കപ്പെടുന്ന വ്യക്തി ആ വർഷം ഹജ്ജ് നിർവഹിക്കുന്ന ആളായിരിക്കണം. മറ്റുള്ളവർക്ക് വേണ്ടി എറിയുന്ന ആള്‍ ഓരോ ജംറയിലും ആദ്യം സ്വന്തത്തിനു വേണ്ടി എറിഞ്ഞ ശേഷം അവിടെ നിന്നുകൊണ്ട് തന്നെ ഏൽപിച്ച ആൾക്ക് എറിഞ്ഞാല്‍ മതി. ജംറകളില്‍ കല്ലെറിയാന്‍ മറ്റുള്ളവരെ ഏൽപിച്ചവരും നിശ്ചിത ദിവസങ്ങളില്‍ മിനായില്‍ താമസിക്കല്‍ നിർബന്ധമാണ്.
ദുൽഹജ്ജ് പന്ത്രണ്ടിന് ജംറകളിലെ കല്ലേറ് കഴിഞ്ഞ ശേഷം മിനാ വിടാന്‍ ഉദ്ദേശിക്കുന്നവർക്ക് അങ്ങനെ ചെയ്യാം. പക്ഷേ, മിനാ വിടുന്നവര്‍ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുമ്പ് മിനായില്‍നിന്ന് പുറപ്പെട്ടിരിക്കണം. ഇല്ലെങ്കില്‍ അന്നു രാത്രി കൂടി മിനായില്‍ താമസിക്കലും പിറ്റേ ദിവസം കല്ലെറിയലും നിർബന്ധമാണ്. ദുൽഹജ്ജ് പന്ത്രണ്ടിന് മിനാ വിടുന്നവര്‍ പതിമൂന്നിന് എറിയേണ്ട കല്ലുകള്‍ കൂടി മുൻകൂട്ടി എറിയേണ്ടതില്ല.
ജംറത്തുൽ അഖബയിലെ കല്ലേറും മുടിയെടുക്കലും കഴിഞ്ഞാൽ ഹാജിമാർക്ക് ഇഹ്റാമിൽനിന്ന് ഭാഗികമായി ഒഴിവാകാം. ഇതിന് ഒന്നാം തഹല്ലുൽ എന്ന് പറയുന്നു. സ്ത്രീ-പുരുഷ സംസർഗമൊഴികെ, ഇഹ്റാംകൊണ്ട് നിഷിദ്ധമായ മറ്റെല്ലാ കാര്യങ്ങളും അവർക്ക് അനുവദനീയമാകും. ത്വവാഫുൽ ഇഫാദ കൂടി നിർവഹിച്ചു കഴിഞ്ഞാൽ സ്ത്രീ-പുരുഷ സംസർഗവും അനുവദനീയമാണ്. ഇതിന് രണ്ടാം തഹല്ലുൽ എന്നും പറയുന്നു.

ജംറത്തുൽ അഖബയിൽ കല്ലേറ്, ബലി, തലമുണ്ഡനം അല്ലെങ്കിൽ മുടിമുറിക്കൽ, ത്വവാഫുൽ ഇഫാദ എന്നീ ക്രമം പാലിക്കുന്നതാണ് ഉത്തമം. എന്നാൽ, ഈ ക്രമം തെറ്റുന്നതുകൊണ്ട് വിരോധമില്ല.. കാരണം, ബലിദിവസത്തെ കർമങ്ങളിൽ മുന്തിക്കുകയോ പിന്തിക്കുകയോ ചെയ്തതായി നബി(സ)യോടു ചോദിച്ച എല്ലാ കാര്യത്തിനും അവിടുത്തെ മറുപടി, അങ്ങനെ ചെയ്തുകൊള്ളുക; അതിൽ തെറ്റില്ല എന്നായിരുന്നു. പെരുന്നാൾ രാവിന്റെ അർധരാത്രി മുതൽ കല്ലേറിന്റെ സമയം ആരംഭിക്കുന്നു. അയ്യാമുത്തശ്്രീഖിന്റെ ‍അസ്തമയം വരെ എറിയാനുള്ള സമയമാണ്. പെരുന്നാൾ ദിനം സൂര്യൻ ഉദിച്ചുയർന്നതു മുതൽ മധ്യത്തിൽനിന്ന് നീങ്ങുന്നതു വരെയുള്ള സമയമാണ് ഏറ്റവും ശ്രേഷ്ഠം.

ത്വവാഫുല്‍ വിദാഅ്

ഹജ്ജിലെ അവസാനത്തെ കർമമാണ് ത്വവാഫുല്‍ വിദാഅ്. ഹാജിമാര്‍ മക്ക വിടുമ്പോള്‍ നിർവഹിക്കുന്ന ത്വവാഫായതുകൊണ്ടാണ് അതിന് ത്വവാഫുല്‍ വിദാഅ് (വിടവാങ്ങുന്ന ത്വവാഫ്) എന്നു പറയുന്നത്. ആർത്തവം, പ്രസവം എന്നീ കാരണങ്ങളാല്‍ ശാരീരിക പ്രയാസമുള്ള സ്ത്രീകള്‍ ഒഴികെ എല്ലാ ഹാജിമാർക്കും അത് നിർബന്ധമാണ്. l

റമദാനിൽ ആവര്‍ത്തിക്കപ്പെടുന്ന ചോദ്യങ്ങള്‍ - 2

കഴിഞ്ഞ റമദാനില്‍ എന്റെ ഭാര്യ ഗർഭിണിയായിരുന്നു. ശാരീരിക പ്രയാസങ്ങള്‍ ഉള്ളതിനാല്‍ നോമ്പനുഷ്ഠിക്കാന്‍ സാധിച്ചില്ല. റമദാന് ശേഷം കുഞ്ഞിന് മുലയൂട്ടുന്നതിനാല്‍ നോമ്പ് നോറ്റുവീട്ടാനും സാധിച്ചില്ല. ചിലര്‍ പറയുന്നു, ഗർഭിണികള്‍ നോമ്പൊഴിവാക്കിയാല്‍ പകരം നോറ്റുവീട്ടേണ്ടതില്ലെന്ന്. ഗർഭിണികളുടെ നോമ്പുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഇസ്ലാമിക കാഴ്ചപ്പാട് എന്താണ്?

ഗർഭിണികളും മുലയൂട്ടുന്നവരും നോമ്പൊഴിവാക്കിയാലുള്ള വിധിയെ സംബന്ധിച്ച് പണ്ഡിതന്മാര്‍ ഭിന്നവീക്ഷണങ്ങള്‍ പ്രകടിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. അവര്‍ നോമ്പൊഴിവാക്കിയാല്‍ എന്താണ് ചെയ്യേണ്ടതെന്ന് അല്ലാഹുവോ റസൂലോ വ്യക്തമായി ഒന്നും നിർദേശിച്ചിട്ടില്ലാത്തതിനാലാണ് ഈ ഭിന്നത.
അവരെ രണ്ട് രൂപത്തില്‍ വേർതിരിക്കാം:
ഒന്ന്: ന്യായമായ ഒരു തടസ്സവും ഇല്ലാതിരിക്കെ നോമ്പ് ഒഴിവാക്കിയവര്‍. ഗർഭിണിയോ മുലയൂട്ടുന്നവളോ ആണ്. പക്ഷേ, നോമ്പെടുക്കുന്നതിന് ശാരീരികമോ അല്ലാത്തതോ ആയ യാതൊരു തടസ്സവുമില്ല. പകല്‍ ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കിയാല്‍ തനിക്കോ, അതുപോലെ മുലപ്പാല്‍ കുറഞ്ഞ്, തളർച്ച ബാധിച്ച് കുഞ്ഞിനോ പ്രത്യേകിച്ച് എന്തെങ്കിലും ബുദ്ധിമുട്ട് അനുഭവപ്പെടാനിടയില്ല. അങ്ങനെയിരിക്കെ നോമ്പൊഴിവാക്കുന്നത് അക്ഷന്തവ്യമായ വീഴ്ചയാണ്. ഗുരുതരമായ കുറ്റവുമാണ്. അത് നോറ്റു വീട്ടേണ്ടതും പ്രായശ്ചിത്തം നൽകേണ്ടതും തൗബ ചെയ്യേണ്ടതുമാണ്.
രണ്ട്: ന്യായമായ പ്രതിബന്ധങ്ങള്‍ കാരണം നോമ്പൊഴിവാക്കിയവര്‍. ഇത് രണ്ട് വിധത്തിലാവാം:

1. സ്വന്തം പ്രശ്നം കാരണം നോമ്പൊഴിവാക്കേണ്ടി വരിക. ഗർഭിണിയായതിനാലോ മുലയൂട്ടുന്നതിനാലോ ശാരീരികവും മറ്റുമായ പ്രയാസങ്ങളുണ്ടാകുന്നതിനാലാണ് നോമ്പ് ഒഴിവാക്കിയത്. ഇവരെ രോഗികളുടെ ഗണത്തില്‍ പെടുത്തി ആ വിധി ബാധകമാക്കുകയാണ് പണ്ഡിതന്മാര്‍ ചെയ്തിട്ടുള്ളത്. അതായത്, തൽക്കാലം നോമ്പ് ഒഴിവാക്കുകയും പിന്നീട് നോറ്റുവീട്ടുകയും ചെയ്യണമെന്നർഥം. ഇങ്ങനെയുള്ള സ്ത്രീകൾക്ക് നോമ്പ് ഒഴിവാക്കാമെന്ന കാര്യത്തില്‍ തർക്കമില്ല. റമദാനില്‍ രോഗം കാരണം നോമ്പൊഴിവാക്കിയവരെ പോലെ സൗകര്യാനുസൃതം അടുത്ത റമദാനിനു മുമ്പ് അവരത് നോറ്റുവീട്ടിയാല്‍ മതി. എന്നാല്‍, അലസതയോ അശ്രദ്ധയോ മൂലം തൊട്ടടുത്ത റമദാനിന് മുമ്പ് നോറ്റുവീട്ടിയില്ലെങ്കില്‍ ഖദാഅ് വീട്ടുന്നതോടൊപ്പം പ്രായശ്ചിത്തം കൂടി നല്കണം.
2. നോമ്പനുഷ്ഠിക്കുന്നതിന് ആരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളോ ശാരീരിക പ്രയാസങ്ങളോ ഇല്ല. എന്നാല്‍ ഗർഭിണിയോട്, തന്റെ കുഞ്ഞിന്റെ കാര്യത്തില്‍ ശ്രദ്ധിക്കണമെന്നും, ദീർഘനേരം അന്നപാനീയങ്ങള്‍ ഒഴിവാക്കുന്നതും വയറുകായുന്നതും ഗർഭസ്ഥ ശിശുവിന് ദോഷം ചെയ്യുമെന്നതിനാല്‍ സൂക്ഷിക്കണമെന്നും വിദഗ്ധരായ ഡോക്ടർമാര്‍ നിർദേശിച്ചിരിക്കുന്നു. കുഞ്ഞിന് പാലുകൊടുക്കുന്ന പ്രായത്തില്‍ അത് മുടങ്ങാതെ കൊടുക്കണമെന്നും, ദീർഘനേരം അമ്മിഞ്ഞപ്പാല്‍ കൊടുക്കാതിരുന്നാല്‍ കുഞ്ഞിന്റെ ആരോഗ്യത്തെ അത് പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കുമെന്നും ബോധ്യപ്പെടുകയും ചെയ്തിരിക്കുന്നു.

ഇത്തരം സന്ദർഭങ്ങളില്‍ ഗർഭിണികളായവരും മുലയൂട്ടുന്ന സ്്ത്രീകളും നോമ്പ് ഒഴിവാക്കുന്നതിന് വിരോധമില്ല. അതുപക്ഷേ, തങ്ങളുടെ പ്രശ്നം കാരണമല്ല. പ്രത്യുത, തങ്ങളുടെ ശിശുക്കളുടെ നന്മക്ക് വേണ്ടി മാത്രമാണ്. ഇവിടെ ഇത്തരം സ്ത്രീകളെ രോഗികളായി പരിഗണിക്കുക പ്രയാസമാണ്. എന്നാല്‍, നോമ്പൊഴിവാക്കാൻ അവര്‍ നിർബന്ധിതരുമാണ്. ഇവിടെയാണ് അഭിപ്രായ വ്യത്യാസം.
ഇത്തരം സ്ത്രീകള്‍ തങ്ങളുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളുടെ ജീവനും ആരോഗ്യവും അപായപ്പെടാതിരിക്കാന്‍ വേണ്ടിയാണ് നോമ്പൊഴിവാക്കുന്നത്. മുങ്ങിച്ചാവുന്നവരെ രക്ഷിക്കാന്‍ വെള്ളത്തിലേക്ക് എടുത്തുചാടിയപ്പോള്‍ നോമ്പ് മുറിഞ്ഞുപോയവന്റെ, അല്ലെങ്കില്‍ ഒരാളെ അപകടത്തില്‍നിന്ന് രക്ഷിക്കാന്‍ നോമ്പ് മുറിക്കേണ്ടി വന്നവന്റെ ഗണത്തിലാണ് ഇവര്‍ പെടുകയെന്നും ഇങ്ങനെയുള്ളവര്‍ നഷ്ടപ്പെട്ട നോമ്പ് നോറ്റുവീട്ടുന്നതോടൊപ്പം ഓരോ നോമ്പിനും ഫിദ്്യ (ഒരഗതിക്ക് ആഹാരം) കൂടി നല്‌കേണ്ടതാണെന്നുമാണ് ഒരു അഭിപ്രായം. വളരെ ഞെരുക്കത്തോടു കൂടി നോമ്പിന് സാധിക്കുന്നവർ ഒരഗതിക്ക് ആഹാരമായി ഫിദ്്യ നൽകേണ്ടതാണ് എന്ന അൽ ബഖറയിലെ 184-ാം ആയത്താണ് അവരുദ്ധരിക്കുന്ന തെളിവ്. ഈ ആയത്തിന്റെ വിശദീകരണത്തില്‍, ഗർഭിണികളും മുലയൂട്ടുന്നവരും ആശങ്കാകുലരാണെങ്കില്‍ നോമ്പ് ഒഴിവാക്കുകയും ആഹാരം നല്കുകയുമാണ് ചെയ്യേണ്ടത് എന്ന ഇബ്നു അബ്ബാസിന്റെ അഭിപ്രായം ഇമാം അബൂ ദാവൂദ് ഉദ്ധരിച്ചതും അവര്‍ തെളിവാക്കുന്നു. ഇവിടെ 'അവര്‍ ആശങ്കാകുലരാണെങ്കില്‍' എന്ന് ഖുർആന്‍ പ്രസ്താവിച്ചിടത്ത് 'തങ്ങളുടെ സന്താനങ്ങളുടെ കാര്യത്തില്‍' എന്നുകൂടി ആ റിപ്പോർട്ടില്‍ ഇമാം അബൂ ദാവൂദ് രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട് (അബൂ ദാവൂദ് 2320).

ഇവിടെ കുഞ്ഞുങ്ങൾക്കും ഗർഭസ്ഥശിശുക്കൾക്കും വേണ്ടി അവരുടെ ജീവന്റെയും ആരോഗ്യത്തിന്റെയും കാര്യത്തിലുള്ള ആശങ്ക കാരണം നോമ്പുപേക്ഷിക്കുന്നതും, തന്റെ വ്യക്തിപരമോ ശാരീരികമോ മറ്റോ ആയ പ്രയാസവും ബുദ്ധിമുട്ടും കണക്കിലെടുത്ത് നോമ്പ് ഉപേക്ഷിക്കുന്നതും തമ്മില്‍ വ്യത്യാസമേതുമില്ല എന്നാണ് മറ്റു ചില ഫുഖഹാക്കളുടെ വാദം. അവരുടെ വീക്ഷണപ്രകാരം സ്വന്തം ശരീരത്തിലെ ഒരവയവം പോലെ തന്നെയാണ് ശിശുക്കളും (അശ്ശർഹുല്‍ കബീര്‍ 1/539), (അല്‍ മൗസൂഅത്തുല്‍ ഫിഖ്ഹിയ്യ 28/54). തന്റെ ഏതെങ്കിലും ഒരവയവത്തിന് ദീനം ബാധിച്ചാല്‍ അതിനുവേണ്ടി നോമ്പ് ഒഴിവാക്കേണ്ടി വരുന്ന രോഗി ചെയ്യേണ്ടത് മറ്റൊരു ദിവസം ആ നോമ്പ് നോറ്റുവീട്ടുക എന്നതാണ്. അതിനുപുറമെ ഫിദ്്യ കൊടുക്കേണ്ടതില്ല. അതിനാല്‍ ശിശുക്കളുടെ കാര്യത്തില്‍ ആശങ്കയുള്ളത് കാരണം നോമ്പ് പാഴായിപ്പോയ ഗർഭിണികളും മുലയൂട്ടുന്നവരും അവർക്ക് നഷ്ടപ്പെട്ട നോമ്പ് പിന്നീട് നോറ്റുവീട്ടിയാല്‍ മതി. അല്ലാതെ ഒരു ഫിദ്്യ കൂടി കൊടുക്കേണ്ടതില്ല (കശ്ശാഫുല്‍ ഖിനാഅ് 2/313).

തിരുമേനി (സ) പറയുകയുണ്ടായി: അല്ലാഹു യാത്രക്കാരന് നമസ്‌കാരത്തില്‍ പകുതി ഭാഗവും, യാത്രക്കാരന്നും ഗർഭിണിക്കും മുലയൂട്ടുന്നവർക്കും നോമ്പും ഇളവ് ചെയ്തിരിക്കുന്നു (അഹ്മദ് 19047, നസാഈ 2286, തിർമിദി 719).
ഇവിടെ യാത്രക്കാരോടൊപ്പം ഗർഭിണികളെയും മുലയൂട്ടുന്നവരെയും ചേർത്തുപറഞ്ഞിരിക്കയാണ്. മാത്രമല്ല, അവര്‍ തങ്ങൾക്കു വേണ്ടിയാണോ ശിശുക്കൾക്ക് വേണ്ടിയാണോ നോമ്പ് ഒഴിവാക്കുന്നത് എന്നൊന്നും തിരുമേനി വേർതിരിച്ചു പറഞ്ഞിട്ടുമില്ല. യാത്രക്കാര്‍, ഗർഭിണികള്‍, മുലയൂട്ടുന്നവര്‍ എന്നിങ്ങനെ സാമാന്യവൽക്കരിക്കുകയാണ് ചെയ്തത് (അഹ്കാമുല്‍ ഖുർആന്‍- ജസ്സ്വാസ്വ് 1/224).
സ്വഹാബിമാരില്‍ ഇബ്നു അബ്ബാസ്, ഇത്തരക്കാര്‍ നോമ്പ് നോറ്റുവീട്ടിയാല്‍ മാത്രം മതിയെന്ന വീക്ഷണക്കാരനാണ്. പല വിഷയങ്ങളിലും ഇബ്നു അബ്ബാസിന്റെ എതിർപക്ഷത്തായിരുന്ന ഇബ്നു ഉമറില്‍നിന്നും ഇതേ വീക്ഷണം ഉദ്ധരിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട് എന്നതാണ് കൗതുകം. അതനുസരിച്ച് ഇത്തരം സ്ത്രീകള്‍ നോമ്പ് എടുത്തുവീട്ടുക മാത്രമേ ചെയ്യേണ്ടതുള്ളൂ. ഫിദ്്യ നൽകേണ്ടതില്ല. അത് ശിശുക്കൾക്ക് വേണ്ടി നോമ്പുപേക്ഷിച്ചതാണെങ്കിലും ശരി (അല്‍ ഇസ്തിദ്കാര്‍ 14642, 14644).
ഈ അഭിപ്രായം പക്ഷേ, ബഹു ഭൂരിഭാഗം ഫുഖഹാക്കളും അംഗീകരിച്ചിട്ടില്ല. ഇവര്‍ തെണ്ടം നല്‍കിയാല്‍ പോരെന്നും നോറ്റുവീട്ടല്‍ നിര്‍ബന്ധമാണെന്നുമാണ് അവരുടെ മതം. ഇബ്‌നു അബ്ബാസില്‍നിന്ന് ഇതേ വീക്ഷണം മുസ്വന്നഫ് അബ്ദുറസ്സാഖില്‍ (7564) ഉദ്ധരിച്ചത് കാണാം. അതേപോലെ ഇബ്‌നു ഉമറിനും ഇതേ അഭിപ്രായം തന്നെയാണുള്ളതെന്ന് ഇമാം ബൈഹഖിയും ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുണ്ട് (അസ്സുനനുല്‍ കുബ്‌റാ 8335).
ഈ അഭിപ്രായങ്ങളെല്ലാം പരാമർശിച്ച ശേഷം ശൈഖ് ഖറദാവി നടത്തിയ ഈ നിരീക്ഷണം വളരെ പ്രസക്തമാണ്:

''തുടരെ ഗർഭവും മുലയൂട്ടലുമുണ്ടാകുന്നവളുടെ കാര്യത്തില്‍ ഇബ്നു ഉമറിന്റെയും ഇബ്നു അബ്ബാസിന്റെയും അഭിപ്രായത്തിനാണ് ഞാന്‍ മുൻതൂക്കം കല്പിക്കുന്നത്. അവള്‍ റമദാനില്‍ ഒന്നുകില്‍ ഗർഭിണി അല്ലെങ്കില്‍ മുലയൂട്ടുന്നവള്‍ ആയിരിക്കും. നഷ്ടപ്പെട്ടവ നോറ്റുവീട്ടാന്‍ കല്പിക്കാതിരിക്കുകയും പ്രായശ്ചിത്തം ചെയ്താല്‍ മതിയെന്ന് അനുശാസിക്കുകയും ചെയ്തത് ഇവരോടുള്ള കാരുണ്യമാണ്. പ്രായശ്ചിത്തമായി ആഹാരം നിശ്ചയിച്ച നടപടിയിലാവട്ടെ, ആവശ്യക്കാർക്കും അഗതികൾക്കും ആശ്വാസവുമുണ്ട്. ഇന്നത്തെ മിക്ക മുസ്ലിം സമൂഹങ്ങളിലെയും, വിശിഷ്യാ നഗരങ്ങളിലെ സ്ത്രീകള്‍ ഗർഭധാരണത്തിന്റെയും മുലയൂട്ടലിന്റെയും ക്ലേശം അനുഭവിക്കുന്നത് ആയുസ്സില്‍ രണ്ടോ മൂന്നോ തവണ മാത്രമാണ്. ഗർഭധാരണങ്ങൾക്കിടയിലെ ഇടവേളക്ക് ദീർഘം കൂടുതലുള്ള ഇത്തരക്കാര്‍ വ്രതം നോറ്റുവീട്ടുന്നതിനാണ് മുൻഗണന നൽകേണ്ടത്. ഭൂരിപക്ഷം പണ്ഡിതന്മാരും ഈ അഭിപ്രായക്കാരാണ്'' (ഫിഖ്ഹുസ്സ്വിയാം, പേജ് 72). ഇതേ വീക്ഷണം തന്നെയാണ് ശാഹ് വലിയ്യുല്ലാഹിദ്ദഹ്്ലവിക്കും (തുഹ്ഫത്തുല്‍ അഹ്്വദി 3/331), സുഊദി ഫത്്വാ കമ്മിറ്റിക്കും ഉള്ളത് (ഫതാവാ ഇസ്ലാമിയ്യ 1/396).

നോമ്പ് നോറ്റുവീട്ടാതെ
വൈകിപ്പിച്ചാല്‍…
പ്രത്യേകിച്ച് കാരണങ്ങളൊന്നും ഇല്ലാതെ അശ്രദ്ധ കാരണം നോമ്പ് നോറ്റുവീട്ടാതെ വൈകിപ്പിച്ചാല്‍ എന്താണ്‌ ചെയ്യേണ്ടത്?

നോമ്പ് നഷ്ടപ്പെട്ടവന്‍ ആ നോമ്പ് നോറ്റുവീട്ടണം എന്ന കാര്യത്തില്‍ പക്ഷാന്തരമില്ല. ഒരു റമദാനില്‍ നഷ്ടപ്പെട്ട നോമ്പ് അടുത്ത റമദാന്‍ വരുന്നതിനു മുമ്പ്‌ നോറ്റുവീട്ടാന്‍ സാധിക്കുമെങ്കില്‍ നിർബന്ധമായും അങ്ങനെതന്നെ നോറ്റുവീട്ടണം. യാതൊരു കാരണവശാലും വൈകിപ്പിക്കാന്‍ പാടില്ല. ഇനി രോഗമോ മുലകുടിയോ ഗർഭമോ പോലുള്ള ന്യായമായ കാരണങ്ങളാല്‍ ഒരു റമദാനിലെ നോമ്പ് അടുത്ത റമദാനിന് മുമ്പ്‌ നോറ്റുവീട്ടാന്‍ സാധിക്കാതെ വന്നാല്‍, അത് പിന്നീടായാലും നോറ്റുവീട്ടുക തന്നെയാണ് വേണ്ടത്. എന്നാല്‍, ഒരു റമദാനില്‍ നഷ്ടപ്പെട്ട നോമ്പ് മറ്റൊരു റമദാനിന് മുമ്പ് നോറ്റുവീട്ടാതിരുന്നാല്‍ നോറ്റുവീട്ടുന്നതോടൊപ്പം അഗതിക്ക് ഭക്ഷണവും കൂടി നല്‍കേണ്ടതാണ്. ഒരു റമദാനിലെ നോമ്പ് മറ്റൊരു റമദാനിലേക്ക് വൈകിപ്പിക്കാന്‍ കൃത്യമായ കാരണം ഉള്ളവര്‍ നോറ്റുവീട്ടിയാല്‍ മാത്രം മതി. നോറ്റുവീട്ടുന്നതോടൊപ്പം ഫിദ്്യ നൽകേണ്ടതില്ല.

ഇമാം മാലിക് (റ), ഇമാം ശാഫിഈ(റ), ഇമാം അഹ്മദ് (റ) തുടങ്ങിയവര്‍ അകാരണമായി വൈകിപ്പിച്ചവര്‍ നോമ്പ് നോറ്റുവീട്ടുന്നതോടൊപ്പം വൈകിപ്പിച്ച ഓരോ നോമ്പിനും പ്രായശ്ചിത്തമായി അഗതിക്ക് ഒരു നേരത്തെ ഭക്ഷണവും നൽകേണ്ടതുണ്ട് എന്ന അഭിപ്രായക്കാരാണ്. ഇബ്‌നു ഉമര്‍ (റ), ഇബ്‌നു അബ്ബാസ് (റ), അബൂ ഹുറയ്‌റ (റ) തുടങ്ങിയ സ്വഹാബികളില്‍നിന്ന് ഇക്കാര്യം സ്ഥിരീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ഇമാം ഇബ്‌നു ഖുദാമയും ഇതാണ് പ്രബല അഭിപ്രായമായി രേഖപ്പെടുത്തുന്നത്.

ഇനി നോറ്റുവീട്ടാതെ ഭക്ഷണം മാത്രം കൊടുക്കുക എന്നുള്ളത് വാർധക്യ കാരണത്താല്‍ നോമ്പ് എടുക്കാന്‍ സാധിക്കാത്തവർക്കും, പൊതുവില്‍ ശമനം പ്രതീക്ഷിക്കാത്ത മാറാ രോഗം കാരണത്താല്‍ നോമ്പെടുക്കാന്‍ സാധിക്കാത്തവർക്കും മാത്രമുള്ളതാണ്. താല്ക്കാലിക രോഗികളോ ഗർഭിണികളോ മുലയൂട്ടുന്ന സ്ത്രീകളോ അതില്‍ പെടില്ല. അവര്‍ വൈകിയാലും ശരി, നോമ്പ് നോറ്റുവീട്ടണം. മേൽ പറഞ്ഞ കാരണങ്ങള്‍കൊണ്ട് വൈകിയാല്‍ നോറ്റുവീട്ടിയാല്‍ മാത്രം മതി. അകാരണമായാണ് മറ്റൊരു റമദാന്‍ വന്നിട്ടും നോറ്റുവീട്ടാതിരുന്നതെങ്കില്‍, പിന്നീടത് നോറ്റുവീട്ടുകയും ഓരോ ദിവസത്തിനും ഒരഗതിക്ക് ഭക്ഷണം നല്കുകയും വേണം. l

എത്രയാണ് ഫിദ് യ?
റമദാനില്‍ നോമ്പെടുക്കാനോ പിന്നീടത് നോറ്റുവീട്ടാനോ കഴിയാത്തവര്‍ ഫിദ് യ (പ്രായശ്ചിത്തം) നല്‍കണമെന്നാണല്ലോ വിധി. എന്താണ് ഫിദ് യ നല്‍കേണ്ടത്?

നോമ്പെടുക്കാന്‍ കഴിയാത്തവരും പിന്നീടത് നോറ്റുവീട്ടാന്‍ നിര്‍വാഹമില്ലാത്തവരും‍ തങ്ങൾ ഒഴിവാക്കുന്ന ഓരോ നോമ്പിനും പകരമായി ഫിദ് യ നല്‍കണമെന്നാണ് ഖുര്‍ആനും സുന്നത്തും പഠിപ്പിക്കുന്നത്. ഒരു അഗതിയുടെ ആഹാരം എന്ന് പറയുകയല്ലാതെ അതിന്റെ തോതോ, അളവോ, ഇനമോ വ്യക്തമായി പരാമര്‍ശിച്ചിട്ടില്ല. അതുകൊണ്ടു തന്നെ അതില്‍ സ്വഹാബിമാര്‍ മുതലിങ്ങോട്ട് ഭിന്ന വീക്ഷണങ്ങള്‍ കാണാം.
ഇങ്ങനെ നൽകുന്ന ഭക്ഷണം എന്തായിരിക്കണമെന്നോ, എത്രയായിരിക്കണമെന്നോ വ്യക്തമാക്കുന്ന പ്രമാണങ്ങളൊന്നും തന്നെയില്ല. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ഇക്കാര്യത്തില്‍ പല അഭിപ്രായങ്ങളുമുണ്ട്. ഒരു മുദ്ദ് (രണ്ടു കൈകളും ചേർത്തു പിടിച്ചാല്‍ കൊള്ളുന്ന അളവ് അഥവാ 543 ഗ്രാം), രണ്ട് മുദ്ദ് അഥവാ അര സ്വാഅ് (1.100 കിലോ ഗ്രാം), ഇങ്ങനെയൊക്കെ പറഞ്ഞുവരുന്നതായി കാണാം.

ഇതെല്ലാം പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായങ്ങളാണെന്നല്ലാതെ ഖുർആനിലോ സുന്നത്തിലോ വ്യക്തമായി വന്നിട്ടുള്ളതല്ല. അങ്ങനെ വരാത്തതിനാലാണീ അഭിപ്രായാന്തരവും. എന്തായാലും നോമ്പിന് പ്രായശ്ചിത്തമായി ഒരാൾക്ക് മാന്യമായി ഭക്ഷണം കഴിക്കാനുള്ള വക നല്കണം. അത് ഭക്ഷണമായി നൽകാം. ലഭിക്കുന്നവർക്ക് സൗകര്യം അതിന്റെ വിലയാണെങ്കില്‍ വിലയായി നല്കിയാലും മതിയാകും. കാല-ദേശങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് അതിന്റെ തോത് വ്യത്യസ്തമായിരിക്കും.

കേരളത്തിലിന്ന് ഇരുനൂറ് രൂപ കണക്കാക്കിയാല്‍ രണ്ടുനേരം ഭക്ഷണം വാങ്ങാനുള്ള കാശായി. ഹോട്ടലില്‍ കയറി ഇടത്തരം ഭക്ഷണം കഴിക്കാനും ഏതാണ്ടിത് മതിയാകും. അങ്ങനെ വരുമ്പോള്‍ ഒരു മാസത്തെ റമദാന് 6000 രൂപ കൊടുക്കാം. നമ്മുടെ രാജ്യത്തുതന്നെ പല ഇടങ്ങളിലും അന്നത്തിനു വകയില്ലാതെ കഷ്ടപ്പെടുന്ന ധാരാളമാളുകളുണ്ട്. അങ്ങനെയുള്ളവർക്ക് ശരിയാംവണ്ണം അത് എത്തിച്ചുകൊടുക്കാനുള്ള സംവിധാനങ്ങള്‍ ഇന്ന് നമ്മുടെ നാട്ടിലുണ്ട്. ഫിദ് യ നൽകുന്നതിന് അത് ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നതാവും ഏറെ ഉചിതം. സ്വന്തം പ്രദേശത്തും അറിവിലും അങ്ങനെ വല്ലവരും ഉണ്ടെങ്കില്‍ അവർക്കാണ് മുൻഗണന. ഫിദ് യയെ പറ്റി പറഞ്ഞപ്പോൾ, നോമ്പുതുറക്കും അത്താഴത്തിനുമുള്ള ഭക്ഷണം എന്നു കൂടി വിശദീകരിച്ചിട്ടുണ്ടല്ലോ. ഒരു അഗതിക്ക് ഒരു ദിവസം അത്താഴത്തിനും നോമ്പുതുറക്കാനും ഉതകുന്ന തരത്തില്‍ ഭക്ഷണമോ, ഭക്ഷണം വാങ്ങിച്ചു കഴിക്കാനുള്ള തുകയോ, ഏതാണോ അവര്‍ക്ക് ഗുണകരം അതു ചെയ്തുകൊടുക്കാം.
ഇമാം ബുഖാരി രേഖപ്പെടുത്തുന്നു: 'പടുകിഴവനായ ആള്‍ക്ക് നോമ്പെടുക്കാന്‍ പറ്റാത്ത അവസ്ഥയില്‍ എന്താണ് ചെയ്യേണ്ടത് എന്നതിന് മഹാനായ സ്വഹാബി അനസ് (റ) ചെയ്തതാണ് മാതൃക. അദ്ദേഹം വൃദ്ധനായപ്പോള്‍ ഒന്നോ രണ്ടോ വര്‍ഷം ഓരോ ദിവസവും ഒരു അഗതിയെ ഇറച്ചിയും പത്തിരിയും കഴിപ്പിച്ചിരുന്നു' (ബുഖാരി). ഇതിന്റെ വിശദീകരണത്തില്‍ ഹാഫിള് ഇബ്‌നു ഹജര്‍ പറയുന്നു: അബ്ദുബ്‌നു ഹുമൈദ് നള്‌റു ബ്‌നു അനസില്‍നിന്ന് ഉദ്ധരിക്കുന്നു: 'അനസ് (റ) ഒരു റമദാനില്‍ നോമ്പൊഴിവാക്കി. അദ്ദേഹം വാർധക്യത്തിലെത്തിയിരുന്നു. അങ്ങനെ ഓരോ ദിവസവും ഒരഗതിക്ക് ഭക്ഷണം നല്‍കുകയുണ്ടായി. …. അദ്ദേഹം മരണപ്പെട്ട വര്‍ഷം നോമ്പെടുക്കാന്‍ പറ്റാതായി. അദ്ദേഹത്തിന്റെ മകന്‍ ഉമറിനോട് ഞാന്‍ ചോദിച്ചു: അദ്ദേഹത്തിന് നോമ്പെടുക്കാന്‍ പറ്റിയോ? ഇല്ല. പിന്നീട് നോമ്പെടുത്തു വീട്ടാനും കഴിയില്ല എന്ന് ബോധ്യമായപ്പോള്‍ ഇറച്ചിയും പത്തിരിയും ഏര്‍പ്പാടാക്കാന്‍ നിർദേശിക്കുകയും എന്നിട്ട് അത്രയും എണ്ണമോ അതിലധികമോ ദിവസം അത് ഭക്ഷണമായി നൽകുകയും ചെയ്തു' (ഫത്ഹുല്‍ ബാരി).

ഉപേക്ഷിക്കുന്ന ഓരോ നോമ്പിനും പകരം ഒരു അഗതിക്ക് ആഹാരം നല്കിയാല്‍ മതിയാകും. 30 നോമ്പ് ഉപേക്ഷിക്കുന്നവര്‍ 30 അഗതികൾക്ക് ഒരു തവണയായോ, ഒരു അഗതിക്ക് 30 തവണയായോ സൗകര്യം പോലെ ആഹാരം നല്കാം. സാമ്പത്തിക ഞെരുക്കം മൂലം വല്ലവർക്കും സാധ്യമാകുന്നില്ലെങ്കില്‍ അതില്‍ ആശങ്കപ്പെടുകയോ ദുഃഖിക്കുകയോ വേണ്ടതില്ല. അല്ലാഹു പറഞ്ഞല്ലോ 'ഒരാൾക്ക് കഴിയാത്തത് അല്ലാഹു കൽപിക്കുകയില്ല…' (അല്‍ ബഖറ 286, അത്ത്വലാഖ് 7). അത്തരക്കാര്‍ ദിക്റുകളും പ്രാർഥനകളും വർധിപ്പിക്കുക, തൗബ പുതുക്കിക്കൊണ്ടിരിക്കുക, തങ്ങളാലാകുന്ന സൽക്കർമങ്ങള്‍, ഖുർആൻ പഠനം, പാരായണം, മറ്റു ഉപകാരപ്രദമായ കാര്യങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയവ വർധിപ്പിക്കുക. മനസ്സുകൊണ്ട് നോമ്പുകാരനായിരിക്കുക. l
(തുടരും)

പുതിയ കാലത്ത് ജനങ്ങളുടെ വരുമാന സ്രോതസ്സുകൾ ധാരാളമായി വർധിച്ചിരിക്കുന്നു. സർവീസ് മേഖലയിലാണ് വലിയ വികാസം ഉണ്ടായിരിക്കുന്നത്. നബിയുടെയോ സ്വഹാബിമാരുടെയോ കാലത്ത് ഇല്ലാതിരുന്ന അത്തരം വരുമാന സ്രോതസ്സുകൾക്ക് സകാത്ത് വേണ്ടതില്ല എന്ന് പ്രമാണങ്ങളുടെ പിൻബലമില്ലാതെ ചിലർ പ്രചരിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്. ഇത് സാധാരണക്കാർക്കിടയിൽ സംശയങ്ങളും ആശയക്കുഴപ്പങ്ങളും വർധിപ്പിക്കുന്നു. സകാത്ത് നൽകുന്നതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സംശയങ്ങൾക്ക് മറുപടി നൽകുകയാണ് ഇവിടെ.

ഷെയറിന്റെ സകാത്ത്

കമ്പനിയിൽ ഷെയർ എടുത്ത ആളുടെ സകാത്ത് കമ്പനിയാണോ ആ വ്യക്തിയാണോ നൽകേണ്ടത്? ഷെയറിന്റെ സകാത്ത് വിഹിതം എങ്ങനെയാണ് കണക്കാക്കുക?

കമ്പനി തന്നെ നേരിട്ട് സകാത്ത് നൽകിയ ശേഷമാണ് ഓഹരി ഉടമകൾക്ക് ലാഭം വിതരണം ചെയ്യുന്നതെങ്കിൽ പിന്നെ ഓഹരി ഉടമകൾ ആ തുകക്ക് വീണ്ടും സകാത്ത് നൽകേണ്ടതില്ല. എന്നാൽ, കമ്പനി അതിന് സകാത്തു നൽകാറില്ലെങ്കിൽ ഓഹരി ഉടമകൾ ഓരോരുത്തരും അവനവന്റെ സകാത്ത് സ്വന്തം നിലക്ക് നൽകേണ്ടതാണ്.
ഇനി ഷെയർ തന്നെ വിൽക്കുകയും വാങ്ങുകയും ചെയ്യുന്ന കമ്പനികളിലാണ് ഇൻവെസ്റ്റ് ചെയ്തിട്ടുള്ളത്; ഷെയർ വാല്യു കൂടുമ്പോൾ ലാഭത്തിന് വിൽക്കാമെന്ന ഉദ്ദേശ്യാർഥമാണ് ഷെയർ വാങ്ങിയിട്ടുള്ളതും - എങ്കിൽ തങ്ങളുടെ ഷെയറിന്റെ കമ്പോള വില നോക്കുകയും അത് നിസ്വാബ് തികയാൻ മാത്രം ഉണ്ടെങ്കിൽ അഥവാ 85 ഗ്രാം സ്വർണത്തിന്റെ വിലയുടെ അത്രയും വരുമെങ്കിൽ അതിന്റെ രണ്ടര ശതമാനം സകാത്ത് നൽകുകയും വേണം. അത് സ്വന്തം നിലക്ക് നിസ്വാബ് തികയില്ലെങ്കിലും തന്റെ ഉടമസ്ഥതയിൽ മറ്റു വകയിൽ ഉള്ള സംഖ്യ കൂടി ചേർത്താൽ നിസ്വാബ് തികയുമെങ്കില്‍ അപ്പോഴും സകാത്ത് നൽകണം.

ഇനി ഇങ്ങനെയുള്ള ഷെയറല്ല, മറിച്ച് കമ്പനി ഉണ്ടാക്കുന്ന ലാഭത്തിന്റെ ഒരു വിഹിതം പറ്റാമെന്ന ഉദ്ദേശ്യത്തില്‍ പണം ഇൻവെസ്റ്റ് ചെയ്തതാണെങ്കിൽ ആ ലഭിക്കുന്ന ലാഭം നിസ്വാബ് തികയുമെങ്കിൽ അഥവാ 85 ഗ്രാം സ്വർണത്തിന്റെ വിലയുടെ അത്രയും വരുമെങ്കിൽ അതിന്റെ രണ്ടര ശതമാനം സകാത്ത് നൽകണം. അത് സ്വന്തം നിലക്ക് നിസ്വാബ് തികയില്ലെങ്കിലും തന്റെ ഉടമസ്ഥതയിൽ മറ്റു വകയിൽ ഉള്ള സംഖ്യ കൂടി ചേർത്താൽ നിസ്വാബ് തികയുമെങ്കിലും സകാത്ത് നൽകണം.
കച്ചവട സ്ഥാപനത്തിലാണ് ഷെയറെങ്കിൽ കച്ചവടത്തിന്റെ സകാത്താണ് അതിന് ബാധകമാവുക.

കച്ചവടത്തിന്റെ സകാത്ത്

എനിക്കൊരു കടയുണ്ട്, അതിൽനിന്ന് തരക്കേടില്ലാത്ത വരുമാനവും ഉണ്ട്. ഞാനെങ്ങനെയാണ് സകാത്ത് നൽകേണ്ടത്?

താങ്കൾ എങ്ങനെയാണ് സകാത്ത് നൽകേണ്ടത് എന്ന് ചുരുക്കിപ്പറയാം:

1. കച്ചവടം തുടങ്ങി ഒരു വർഷം പൂർത്തിയാവുമ്പോൾ ചരക്കുകളുടെ സ്റ്റോക്കെടുക്കണം.
2. സ്റ്റോക്കെടുത്തു കഴിഞ്ഞാൽ വിറ്റുപോവാൻ സാധ്യതയില്ലാത്തതും, കേടുവന്നതും, കാലഹരണപ്പെട്ടതിനാൽ വിൽക്കാൻ പറ്റാത്തതുമായവ ഒഴിവാക്കാവുന്നതാണ്. അഥവാ അവക്ക് സകാത്ത് നിർബന്ധമല്ല എന്നർഥം.
3. സ്റ്റോക്കെടുത്തപ്പോൾ 85 ഗ്രാം സ്വർണത്തിന്റെ വിലയ്ക്ക് തുല്യമായ സംഖ്യക്കുള്ള ചരക്കുകൾ ഉണ്ടെങ്കിൽ അതിന്റെ രണ്ടര ശതമാനം സകാത്ത് നൽകണം.
4. ഇനി അത് സ്വന്തം നിലക്ക് നിസ്വാബ് തികയാൻ മാത്രം ഇല്ലെങ്കിലും, മറ്റുള്ള വകയിൽ കൈവശം ബാങ്കിലോ മറ്റോ കാശുണ്ട്, അല്ലെങ്കിൽ തിരിച്ചു കിട്ടുമെന്ന് പ്രതീക്ഷയുള്ള കടമുണ്ട് അങ്ങനെ ഇതെല്ലാം കൂട്ടുമ്പോൾ നിസ്വാബ് തികഞ്ഞാലും മൊത്തം തുകയുടെ രണ്ടര ശതമാനം സകാത്ത് നൽകണം.
5. സകാത്ത് നൽകാനായി വിൽപ്പനക്കുള്ള ചരക്കുകൾ മാത്രമേ സ്റ്റോക്കിൽ ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതുള്ളൂ. അഥവാ കടയിൽ വിൽപ്പനക്കല്ലാതെ വെച്ചിട്ടുള്ള ഇനങ്ങൾക്ക് സകാത്ത് ബാധകമല്ല.
6. ബാങ്ക് ഡിപ്പോസിറ്റ്, സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിട്ടുള്ള സ്വർണം, കാശ് എല്ലാം കണക്കുകൂട്ടി കച്ചവടത്തിന്റെ സകാത്തിനോടൊപ്പം ഒന്നിച്ച് കൊടുത്താൽ മതി.
7. എല്ലാ വർഷവും ഇതുപോലെ തന്നെയാണ് ചെയ്യേണ്ടത്.
   ചുരുക്കത്തിൽ, സകാത്ത്‌ നല്‍കാന്‍ സമയമായാല്‍ കച്ചവടക്കാരന്‍ താന്‍ വില്‍പനക്ക്‌ വെച്ച വസ്‌തുക്കളുടെ സ്റ്റോക്കെടുപ്പ്‌ നടത്തി അവയുടെ മാര്‍ക്കറ്റ്‌ വില കണക്കാക്കുകയും തുടര്‍ന്ന്‌ കിട്ടാന്‍ സാധ്യതയുള്ള കടങ്ങളും കൈയിരിപ്പുള്ള ധനവും -അത് കച്ചവടത്തില്‍ നിന്ന്‌ ലഭിച്ചതാകട്ടെ അല്ലാതിരിക്കട്ടെ- എല്ലാം അതിനോട്‌ ചേര്‍ക്കണം. ശേഷം കൊടുത്തുവീട്ടാനുള്ള കടങ്ങള്‍ കഴിച്ച്‌ ബാക്കിയുള്ള മൊത്തം സംഖ്യ എത്രയാണെന്ന്‌ കണക്കാക്കി അതിന്റെ 2.5% സകാത്ത്‌ നല്‍കുക.

കച്ചവടത്തിൽ മുഴുവൻ കച്ചവടച്ചരക്കുകൾക്കുമാണോ സകാത്ത്? അതോ വർഷാവസാനമുള്ള മൊത്തം ലാഭത്തിനോ?

ഒരാളുടെ ഉടമസ്ഥതയിൽ വിൽപ്പനയാവശ്യാർഥം സ്റ്റോക്കുള്ള എല്ലാ വസ്തുക്കൾക്കും സകാത്ത് കൊടുക്കൽ നിർബന്ധമാണ്. കച്ചവടത്തിന്റെ ലാഭത്തിനു മാത്രമല്ല, മുതലിനും കൂടി വർഷാവർഷം സകാത്ത് നൽകൽ നിർബന്ധമാണ്.
അനാഥകളുടെ സ്വത്ത് പോലും സകാത്ത് കൊടുത്ത് തീര്‍ന്നുപോയേക്കാമെന്നും അതിനിടവരുത്താതെ വല്ല ബിസിനസ്സ് സംരംഭങ്ങളിലും ഇറക്കി പരിപോഷിപ്പിക്കണമെന്നുമൊക്കെ ഹദീസുകളിൽ കാണാം. എങ്കില്‍ പിന്നെ ഒരു കച്ചവടക്കാരന്‍ തന്റെ മുതലിന് ഒരു പ്രാവശ്യം സകാത്ത് കൊടുക്കുകയും അതോടെ തന്റെ ബാധ്യത തീര്‍ന്നുവെന്ന് മനസ്സിലാക്കുകയും ചെയ്യുന്നതിന് യാതൊരു ന്യായവുമില്ല. നിസ്വാബ് തികഞ്ഞ പണത്തിന് എല്ലാ വര്‍ഷവും സകാത്ത് കൊടുക്കണം. ഇതിലാര്‍ക്കും സംശയമില്ല. തന്റെ പണംകൊണ്ട് ചരക്കുകള്‍ വാങ്ങിയ ശേഷം അത് എത്ര വര്‍ഷം സൂക്ഷിച്ചാലും അതിന് സകാത്ത് കൊടുക്കേണ്ടതില്ല എന്ന് പറയുന്നതില്‍ എന്ത് യുക്തിയാണുള്ളത്?!

ഉദാഹരണമായി, ഒരാള്‍ പത്ത് ലക്ഷം ബാങ്കില്‍ നിക്ഷേപിച്ചു. മറ്റൊരാള്‍ ലാഭത്തിനു മറിച്ചു വിൽക്കാമെന്ന ഉദ്ദേശ്യത്തോടെ ഭൂമി വാങ്ങി പരമാവധി ലാഭത്തിന് മറിച്ചു വില്‍ക്കാമെന്നും വെച്ചു. ഭീമമായ തോതില്‍ വിലവർധിക്കുമ്പോള്‍ കൂടുതല്‍ വിലയും ലാഭവും പ്രതീക്ഷിച്ച് മൂന്ന് വര്‍ഷം വരെ അയാളത് വില്‍ക്കാതെ വെച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ബാങ്കില്‍ നിക്ഷേപിച്ച വ്യക്തി വര്‍ഷം തോറും 2.5% സകാത്ത് നല്‍കണം. അതേസമയം വില്‍പനക്കായി ഭൂമി വാങ്ങിയ മറ്റേ വ്യക്തി സകാത്ത് നല്‍കേണ്ടതില്ലെന്നോ? അതിനാല്‍ കച്ചവടത്തിന്റെ സകാത്ത് മുതലും ആദായവും ചേര്‍ത്ത് കണക്കാക്കി, വര്‍ഷം തോറും കൊടുക്കണമെന്നാണ് ഫുഖഹാക്കള്‍ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുള്ളത്.

അതേസമയം, ന്യായമായ പ്രതിബന്ധങ്ങള്‍ കാരണം കച്ചവടം മുടങ്ങിപ്പോയവരാണെങ്കില്‍ അവരുടെ ഒഴികഴിവുകള്‍ മനസ്സിലാക്കാമായിരുന്നു. അങ്ങനെ വരുമ്പോള്‍, എപ്പോഴാണോ വില്‍പന നടക്കുന്നത് അപ്പോള്‍ സകാത്ത് നല്‍കിയാല്‍ മതിയാവുമെന്ന് ഇമാം മാലികിനെ പോലുള്ളവർ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്.

റിയൽ എസ്റ്റേറ്റിന്റെ സകാത്ത്

റിയൽ എസ്റ്റേറ്റിന്റെ സകാത്ത് എങ്ങനെ? ചിലരതിനെ കൃഷിഭൂമിയായി കണ്ട് ലഭിക്കുന്ന കാർഷികോൽപ്പന്നങ്ങൾക്ക് മാത്രം സകാത്ത് നൽകുന്നത് ശരിയാകുമോ?

മറിച്ചു വിൽക്കാനുദ്ദേശിച്ച് ഒരാൾ സ്വന്തമാക്കിയ ഭൂമി, കെട്ടിടം പോലുള്ളവക്ക് സകാത്ത് നിർബന്ധമാണ്. അവ കച്ചവട വസ്തുക്കളാണ് എന്ന നിലക്ക് കച്ചവടത്തിന്റെ സകാത്താണ് ഇത്തരം സമ്പത്തിനു ബാധകമാവുക. സ്വാഭാവികമായും നിസ്വാബ് തികയുന്നവയായിരിക്കും അവയെല്ലാം എന്ന നിലക്കാണിത് പറയുന്നത്. അഥവാ 85 ഗ്രാം സ്വർണത്തിന്റെ വിലയുടെ അത്രയും വരുമെങ്കിൽ. അഥവാ അവ കൈവശം വന്ന് ഒരു വർഷം പൂർത്തിയാവുന്ന മുറക്ക് അവയുടെ വിലയുടെ രണ്ടര ശതമാനമാണ് നൽകേണ്ടത് എന്നർഥം.

എപ്പോഴും വിറ്റുപോകാവുന്ന വിലയാണ് പരിഗണിക്കേണ്ടത്. ഇത്തരം സമ്പത്ത് ഒരാളുടെ ഉടമസ്ഥതയിൽ എത്ര വർഷം ഇരിക്കുന്നുവോ അത്രയും വർഷം ഉടമസ്ഥൻ അതിന് സകാത്ത് നൽകണം. എന്നാൽ, തന്റേതല്ലാത്ത കാരണത്താൽ വിൽപ്പന മുടങ്ങിക്കിടക്കുന്ന സാഹചര്യമാണെങ്കിൽ എപ്പോഴാണോ അവ വിറ്റു പോവുന്നത് അപ്പോൾ ഒരു വർഷത്തെ സകാത്ത് കൊടുത്താൽ മതിയാവും.

സർവീസിന്റെ സകാത്ത്

സർവീസ് മേഖല ഇന്ന് വലിയൊരു ധനാഗമന സ്രോതസ്സാണ്. അതിന്റെ സകാത്ത് എങ്ങനെ കണക്കാക്കും?

സകാത്തിനെക്കുറിച്ചും, വിശിഷ്യാ അതിന്റെ അടിസ്ഥാന ഉപാധികളെ കുറിച്ചും സാമാന്യ ധാരണ ഉണ്ടായിക്കഴിഞ്ഞാൽ ഇത് എളുപ്പത്തിൽ മനസ്സിലാവും. നിസ്വാബ് തികഞ്ഞ ഒരു തുക ഒരാളുടെ കൈവശംം വരികയും, അതിന് ഒരു വർഷം പൂർത്തിയാവുകയും ചെയ്യുന്ന മുറക്ക് അതിന് സകാത്ത് നിർബന്ധമാകും എന്ന കാര്യത്തിൽ പക്ഷാന്തരമില്ല.

ഈ ചോദ്യത്തിലേക്ക് വന്നാൽ, സർവീസിലൂടെ ഒരാളുടെ കൈവശം എത്തിച്ചേരുന്ന പണം എപ്പോഴാണോ നിസ്വാബ് തികയുന്നത് (85 ഗ്രാം സ്വർണത്തിന്റെ വിലയ്ക്ക് തുല്യമായ തുക) അപ്പോള്‍ അതിന്റെ സകാത്ത് വർഷം ആരംഭിച്ചു. അങ്ങനെ ഒരു വർഷം പൂർത്തിയായപ്പോൾ നിസ്വാബിൽ കുറയാത്ത തുക അയാളുടെ കൈവശം ശേഷിക്കുന്നുവെങ്കിൽ അതിന്റെ രണ്ടര ശതമാനം സകാത്ത് നൽകൽ നിർബന്ധമാണ്. തുടർന്നുള്ള വർഷങ്ങളിലും അതേ പോലെ തുടരുക. എന്നാൽ, വർഷം പൂർത്തിയായപ്പോൾ അത്രയും തുകയില്ലെങ്കിൽ അങ്ങനെയുള്ളവർക്ക് സകാത്ത് നിർബന്ധമാവുകയില്ല.

വാടകയുടെ സകാത്ത്

വാടകക്കെട്ടിടങ്ങൾക്ക് വരുമാനത്തിന്റെ എത്ര ശതമാനമാണ് സകാത്ത്? ആസ്തിയും വരുമാനവും കൂട്ടിയാണോ സകാത്ത് കൊടുക്കേണ്ടത്?

വാടകക്കെട്ടിടങ്ങൾ, അവ എത്ര വിലമതിക്കുന്ന കെട്ടിടങ്ങളായാലും അവക്ക് സകാത്തില്ല. എന്നാൽ, അതിൽനിന്ന് ലഭിക്കുന്ന വാടകക്ക് അത് നിസ്വാബ് തികയുമെങ്കിൽ സകാത്തുണ്ട്. ലഭിക്കുന്ന വാടക 85 ഗ്രാം സ്വർണത്തിന്റെ വിലയ്ക്ക് തുല്യമായ തുകയുണ്ടെങ്കിൽ അപ്പോൾ മുതൽ അല്ലെങ്കിൽ അത്രയും തുക തന്റെ കൈവശം എപ്പോൾ വന്നുചേരുന്നുവോ അപ്പോൾ മുതൽ സകാത്ത് വർഷം ആരംഭിക്കുകയായി. അങ്ങനെ ഒരു വർഷം പൂർത്തിയായപ്പോൾ നിസ്വാബ് കുറയാത്ത തരത്തിൽ തുക അവശേഷിക്കുന്നുവെങ്കിൽ അതിന്റെ രണ്ടര ശതമാനം സകാത്ത് നൽകേണ്ടതാണ്. തുടർന്നുള്ള വർഷങ്ങളിൽ അതേ പോലെ തന്നെ ചെയ്യേണ്ടതാണ്. എന്നാൽ, വർഷം പൂർത്തിയായപ്പോൾ അത്രയും തുകയില്ലെങ്കിൽ അങ്ങനെയുള്ളവർക്ക് സകാത്ത് നിർബന്ധമാവുകയില്ല.

ടാക്സി വാഹനങ്ങളുടെ സകാത്ത്

ടാക്സിയായി ഓടുന്ന വാഹനങ്ങൾക്ക് സകാത്ത് ബാധകമല്ലേ? കുടുംബാവശ്യങ്ങൾക്ക് ഉപയോഗിക്കുന്ന വാഹനങ്ങൾക്ക് സകാത്തുണ്ടോ?

ടാക്സിയായി ഓടുന്ന വാഹനങ്ങൾക്ക് അവ എത്ര വിലമതിക്കുന്ന വാഹനങ്ങളായാലും അവക്ക് സകാത്തില്ല. എന്നാൽ, അതു വഴി ലഭിക്കുന്ന വരുമാനം നിസ്വാബ് തികയുമെങ്കിൽ സകാത്തുണ്ട്. ലഭിക്കുന്ന വരുമാനം 85 ഗ്രാം സ്വർണത്തിന്റെ വിലയ്ക്ക് തുല്യമായ തുകയുണ്ടെങ്കിൽ അപ്പോൾ മുതൽ - അല്ലെങ്കിൽ അത്രയും തുക തന്റെ കൈവശം എപ്പോൾ വന്നുചേരുന്നുവോ അപ്പോൾ മുതൽ- സകാത്ത് വർഷം ആരംഭിക്കുകയായി. അങ്ങനെ ഒരു വർഷം പൂർത്തിയായപ്പോൾ നിസ്വാബ് കുറയാത്ത തരത്തിൽ തുക അവശേഷിക്കുന്നുവെങ്കിൽ അതിന്റെ രണ്ടര ശതമാനം സകാത്ത് നൽകുക. തുടർന്നുള്ള വർഷങ്ങളിൽ അതേ പോലെ തുടരുക. എന്നാൽ, വർഷം പൂർത്തിയായപ്പോൾ അത്രയും തുകയില്ലെങ്കിൽ നിർബന്ധ സകാത്ത് ബാധ്യതയില്ല.

ആഭരണങ്ങളുടെ സകാത്ത്

ഉപയോഗിക്കാത്ത ആഭരണങ്ങൾക്ക് മാത്രമാണോ സകാത്തുള്ളത്? അവയുടെ സകാത്ത് വിഹിതം എത്രയാണ്?

സാധാരണ ഗതിയിൽ ഒരു സ്ത്രീ മിതമായ തോതിൽ ഉപയോഗിക്കുന്ന ആഭരണങ്ങൾക്ക് സകാത്തില്ല. 10-ഉം 20-ഉം 30-ഉം ലക്ഷം രൂപ വിലയുള്ള വാഹനങ്ങളും ഉപയോഗിക്കുന്നവർ അതിനൊന്നും സകാത്ത് നൽകേണ്ടതില്ല. ഉപയോഗിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു എന്നതാണ് ന്യായം. ഉപയോഗിക്കുക എന്ന ന്യായം ആഭരണം ഉപയോഗിക്കുന്ന സ്ത്രീകൾക്കും ബാധകമാണ്. എന്നാൽ, ഉപയോഗിക്കാതെ സൂക്ഷിച്ചുവെക്കുന്നതിനും പരിധി വിട്ട് ധൂർത്തോളം എത്തിയതുമായ ആഭരണങ്ങൾക്കും സകാത്ത് നൽകൽ നിർബന്ധമാണ്. 85 ഗ്രാം എത്തിക്കഴിഞ്ഞാൽ നിസ്വാബെത്തി. നിസ്വാബെത്തിയ സ്വർണം കൈയിൽ വന്ന് ഒരു വർഷം പൂർത്തിയാവുന്ന മുറക്ക് അതിന്റെ രണ്ടര ശതമാനം സകാത്ത് നൽകണം.

ശമ്പളത്തിന്റെ സകാത്ത്

50,000 രൂപ മാസശമ്പളം വാങ്ങിക്കുന്ന ഒരു സർക്കാർ ജീവനക്കാരനാണ് ഞാന്‍. ഞാൻ സകാത്ത് നൽകേണ്ടതുണ്ടോ? എങ്കിൽ എങ്ങനെയാണത് നൽകേണ്ടത്?

താങ്കളുടെ കൈവശം നിസ്വാബ് എത്തിയ തുക അഥവാ 85 ഗ്രാം സ്വർണത്തിന്റെ വിലക്ക് തുല്യമായ തുക എപ്പോൾ വന്നുചേരുന്നുവോ അപ്പോൾ മുതൽ അതിന്റെ സകാത്ത് വർഷം ആരംഭിക്കുന്നു. അങ്ങനെ ഒരു വർഷം പൂർത്തിയായപ്പോൾ അതിൽ കുറയാത്ത തുക താങ്കളുടെ കൈവശം അവശേഷിക്കുന്നുവെങ്കിൽ അതിന്റെ രണ്ടര ശതമാനം സകാത്ത് നൽകുക. തുടർന്നുള്ള വർഷങ്ങളിൽ അതേ പോലെ തുടരുക. എന്നാൽ, വർഷം പൂർത്തിയായപ്പോൾ അത്രയും തുകയില്ലെങ്കിൽ താങ്കൾക്ക് സകാത്ത് നിർബന്ധമല്ല.

കൃഷിയുടെ സകാത്ത്

തേങ്ങ, വാഴക്കുല, പച്ചക്കറികൾ എന്നിവ കൃഷി ചെയ്യുകയും അവ വിറ്റ് വരുമാനം ഉണ്ടാക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരു കർഷകനാണ് ഞാൻ. ലാഭകരമല്ലാത്തതിനാലും തൊഴിലാളികളെ വേണ്ട രീതിയിൽ ലഭിക്കാത്തതിനാലും നെൽകൃഷി ചെയ്യാറില്ല. കൃഷിയുടെ സകാത്ത് എങ്ങനെയാണ് കണക്കാക്കുക?

വരുമാനത്തിനായി തേങ്ങ, റബ്ബർ, വാഴപ്പഴം, പച്ചക്കറി തുടങ്ങിയവ കൃഷി ചെയ്ത് ധനം സമ്പാദിക്കുന്നവർ അവ വിറ്റും അല്ലാതെയും തങ്ങളുടെ കൈവശം നിസ്വാബ് എത്തിയ തുക അഥവാ 85 ഗ്രാം സ്വർണത്തിന്റെ വിലയ്ക്ക് തുല്യമായ തുക എപ്പോൾ വന്നുചേരുന്നുവോ അപ്പോൾ മുതൽ അതിന്റെ സകാത്ത് വർഷം ആരംഭിച്ചതായി കണക്കാക്കുക. അങ്ങനെ ഒരു വർഷം പൂർത്തിയാവുമ്പോൾ അതിൽ കുറയാത്ത തുക തന്റെ ഉടമസ്ഥതയിൽ അവശേഷിക്കുന്നുവെങ്കിൽ അതിന്റെ രണ്ടര ശതമാനം സകാത്ത് നൽകുക. തുടർന്നുള്ള വർഷങ്ങളിലും അതേ പോലെ തുടരുക. എന്നാൽ, വർഷം പൂർത്തിയായപ്പോൾ അത്രയും തുകയില്ലെങ്കിൽ അങ്ങനെയുള്ളവക്ക് സകാത്ത് നിർബന്ധ ബാധ്യതയില്ല. l

അഗതികളെയും ദരിദ്രരെയും സ്വയം പര്യാപ്തരാക്കുക എന്നതാണ് സകാത്തിന്റെ പ്രധാന ലക്ഷ്യങ്ങളിലൊന്ന്. ഒരാൾക്ക് ഒരിക്കൽ നൽകിക്കഴിഞ്ഞാൽ വീണ്ടും അയാൾക്ക് തന്നെ സകാത്ത് കൊടുക്കേണ്ട അവസ്ഥ വരാതിരിക്കാൻ പാകത്തിൽ വേണം കൊടുക്കാൻ. അതു വഴി അയാൾ ധനികനൊന്നും ആയില്ലെങ്കിലും നന്നേ ചുരുങ്ങിയത് അയാൾ മറ്റുള്ളവരെ ആശ്രയിക്കാതെ ജീവിക്കാൻ സ്വയം പര്യാപ്തത നേടുകയെങ്കിലും ചെയ്തിരിക്കണം. ഇവിടെയാണ് സംഘടിത സകാത്തിന്റെ പ്രസക്തി. ധനികനായ ഒരാളുടെ സകാത്ത് ചില്ലറയായും തുട്ടുകളായും പലർക്കായി വിതരണം ചെയ്താൽ ഒരാളെയും സ്വയം പര്യാപ്തനാക്കാൻ കഴിഞ്ഞുകൊള്ളണമെന്നില്ല. എന്നാൽ, ഒരു മഹല്ലിലെ/പ്രദേശത്തെ സമ്പന്നരുടെ എല്ലാവരുടെയും സകാത്ത് ഒരുമിച്ചുകൂട്ടിയാൽ മഹല്ലിലെ ഏതാനും കുടുംബങ്ങളെ സ്വയം പര്യാപ്തരാക്കാൻ പറ്റിയേക്കും. അങ്ങനെ ഏതാനും വർഷങ്ങൾകൊണ്ട് മഹല്ല് മൊത്തം സ്വയം പര്യാപ്തത കൈവരിക്കുന്ന അവസ്ഥ സംജാതമാവും. ഖത്തറിലെ സ്വുൻദൂഖുസ്സകാത്ത്, കുവൈത്തിലെ ബൈത്തുസ്സകാത്ത് പോലെ ലോകത്ത് പല അറബ് മുസ് ലിം രാജ്യങ്ങളിലും ഇത്തരം സംവിധാനങ്ങൾ ഇസ്‌ലാമിക പണ്ഡിതന്മാരുടെ മേൽനോട്ടത്തിൽ വ്യവസ്ഥാപിതമായി പ്രവർത്തിക്കുന്നുണ്ട്.

സകാത്ത് കൊണ്ട് ഇസ് ലാം ഉദ്ദേശിക്കുന്ന ലക്ഷ്യം സാക്ഷാത്കരിക്കാൻ ഏറ്റവും ഉചിതമായ വിതരണത്തിന്റെ ഉത്തമ രൂപവും ഇതു തന്നെ. ശാഫിഈ മദ്ഹബിലെ പ്രഗൽഭരായ പണ്ഡിതന്മാർ എല്ലാവരും ഇക്കാര്യം വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഇമാം നവവി പറയുന്നു: ''സ്ഥിരമായി തൊഴിലെടുക്കുന്നവർക്കാണ് സകാത്ത് നൽകുന്നതെങ്കിൽ അവരുടെ തൊഴിലിനോ, അല്ലെങ്കില്‍ അതിനാവശ്യമായ ഉപകരണങ്ങള്‍ വാങ്ങാനോ ഉതകും വിധമുള്ള ഒന്നാണ് അവർക്ക് സകാത്തായി നൽകേണ്ടത്; അതിന്റെ വില കുറയട്ടെ, കൂടട്ടെ. എന്തായാലും അവന്റെ ഉപജീവനത്തിന് മതിയാകുന്ന വരുമാനം അതിൽനിന്ന് കരസ്ഥമാകുന്ന നിലവാരത്തിലുള്ളതായിരിക്കണം. തൊഴിൽ, നാട്, കാലം, വ്യക്തി എന്നിവക്കനുസൃതമായി ഇതിന്റെ തോത് വ്യത്യാസപ്പെട്ടുകൊണ്ടിരിക്കും. കച്ചവടക്കാർ, ഹോട്ടലുകാർ, അത്തർ കച്ചവടക്കാർ, സ്വർണക്കച്ചവടക്കാർ ഇവർക്കൊക്കെ അനുയോജ്യമായവയാണ് നൽകേണ്ടത്.
തയ്യൽക്കാർ, ആശാരിമാർ, കെട്ടിട നിർമാതാക്കൾ, ഇറച്ചിക്കച്ചവടക്കാർ ഇത്തരക്കാർക്കും തങ്ങൾക്കു പറ്റിയ പണിയായുധങ്ങൾ വാങ്ങാൻ ആവശ്യമായത് നൽകണം.

ഇനി ഒരാൾക്ക് തൊഴിലോ കച്ചവടമോ, ജീവസന്ധാരണത്തിനുള്ള മറ്റു വഴികളോ വശമില്ലെങ്കിൽ ആ നാട്ടിൽ അവനെപ്പോലുള്ള ഒരാൾക്ക് സാധാരണ ജീവിതത്തിനുതകും വിധത്തിലുള്ളവ നൽകണം. അത് ഒരു വർഷത്തേക്ക് പരിമിതപ്പെടുത്തേണ്ടതില്ല. കൃഷി ചെയ്യാനറിയുന്നവർക്ക് കൃഷിക്ക് അനുയോജ്യമായ കൃഷിയിടവും സകാത്തായി നൽകാവുന്നതാണ്.
ഇമാം റാഫിഈ (റ) പറയുന്നു: ''ചിലരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽനിന്ന് ബോധ്യപ്പെടുന്നത് അവരുടെ ജീവിതത്തിനുതകുന്ന വസ്തുക്കൾ തന്നെ നൽകപ്പെടണമെന്നാണ്. വാസ്തവത്തിൽ നാം നേരത്തെ പറഞ്ഞതാണ് ശരി. ആജീവനാന്തം ജീവിക്കാൻ മതിയാവുന്നത്രയും നൽകണം എന്നതാണ് ഏറ്റവും സാധുവും ശരിയുമായ വീക്ഷണം'' (ശര്‍ഹുല്‍ മുഹദ്ദബ് - സകാത്ത് വിതരണം എന്ന അധ്യായം).
ഫത്ഹുൽ മുഈനിൽ പറയുന്നു: ''ഫഖീർ, മിസ്കീൻ എന്നിവർ കച്ചവടം ചെയ്യാനറിയുന്നവരാണെങ്കിൽ അവരുടെ ജീവിതച്ചെലവിനുള്ള ലാഭം നേടാൻ കഴിയുന്ന കച്ചവടത്തിന് മൂലധനം നൽകണം, കൈത്തൊഴിൽ അറിയുമെങ്കിൽ തൊഴിലുപകരണം നൽകണം. കച്ചവടവും കൈത്തൊഴിലും അറിയില്ലെങ്കിൽ ശരാശരി പ്രായത്തിൽനിന്ന് അവശേഷിക്കുന്ന കാലം ജീവിക്കാനുള്ള വക നൽകണം'' (അദാഉസ്സകാത്ത് എന്ന അധ്യായം).

ഇമാം റംലി പറയുന്നു: ''കിതാബുല്‍ ഉമ്മില്‍ ഇമാം ശാഫിഈ വ്യക്തമായി രേഖപ്പെടുത്തിയതും, ഏറ്റവും ശരിയായതും ഭൂരിപക്ഷം ഫുഖഹാക്കൾ അഭിപ്രായപ്പെട്ടിട്ടുള്ളതും ഫഖീര്‍, മിസ്കീന്‍ എന്നീ രണ്ട് വിഭാഗത്തിനും ശരാശരി ആയുഷ്കാലത്തേക്ക് മതിയാവുന്നത്രയും നൽകണമെന്നാണ്. അതായത് ശേഷിക്കുന്ന ആയുസ്സ് മുഴുവൻ; കാരണം അവനെ സ്വയം പര്യാപ്തനാക്കുക എന്നതാണ് ലക്ഷ്യം. ഇതു മുഖേനയല്ലാതെ ആ ലക്ഷ്യം സാക്ഷാത്കരിക്കപ്പെടുകയില്ല. ഇവിടെ ശരാശരി ആയുസ്സ് എന്നത് അറുപത് വർഷമാണ്. അതിന് ശേഷമുള്ളത് വർഷാവർഷം എന്ന നിലക്കുമാണ്. പണം ശരിയാംവണ്ണം കൈകാര്യം ചെയ്യാൻ അറിയാത്തവന് കൊടുക്കുക എന്നതു കൊണ്ടുള്ള ഉദ്ദേശ്യം ആ കാലയളവിലേക്ക് അവന് മതിയായ നാണയം കൊടുക്കുക എന്നതല്ല; കാരണം, അത് അപ്രായോഗികമാണ്. മറിച്ച്, അവന് ആവശ്യമായ വരുമാനത്തിനുതകുന്ന വസ്തുവിന്റെ വിലയാണ് നൽകേണ്ടത്. അങ്ങനെ അതുപയോഗിച്ച് അവന് സ്വത്ത് വാങ്ങുകയും അതു മുഖേന അവൻ സകാത്ത് ആവശ്യമില്ലാത്ത വിധം സമ്പന്നനാവുകയും, തന്റെ കാലശേഷം അനന്തരാവകാശികൾക്ക് അവകാശം ലഭിക്കാൻ പാകത്തിൽ അവനത് ഉടമപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്ന വിധത്തിലായിരിക്കണം നൽകേണ്ടത്'' (നിഹായതുല്‍ മുഹ്താജ് , അധ്യായം: നൽകലും നൽകുന്നതിന്റെ അളവും).

സംഘടിത സകാത്തും കമ്മിറ്റികളും

എന്താണ് സകാത്ത് കമ്മിറ്റി? സമ്പന്നരായ വ്യക്തികൾ തങ്ങളുടെ സകാത്ത് അർഹരായവർക്ക് ഏറ്റവും ഗുണകരമായ വിധത്തിൽ എത്തിക്കാനായി ഏൽപ്പിക്കുന്ന ബോഡിയാണ് സകാത്ത് കമ്മിറ്റികൾ. കർമശാസ്ത്ര അടിസ്ഥാനത്തിൽ പറയുകയാണെങ്കിൽ വക്കീലിന്റെ (ഏജൻറ്) സ്ഥാനത്താണ് ഈ കമ്മിറ്റികൾ എന്നു പറയാം. നിയമപ്രകാരം രജിസ്റ്റർ ചെയ്ത, കൃത്യമായി ഓഡിറ്റ് നടത്തുന്ന, ബാങ്ക് അക്കൗണ്ടുള്ള, ഭാരവാഹികളും മെമ്പർമാരും ആരൊക്കെയാണെന്ന് രേഖയുള്ള, ഒരു നിയമാനുസൃത സംവിധാനമാണ് സകാത്ത് കമ്മിറ്റികൾ. അതിന്റെ ഏതു തീരുമാനവും ചർച്ചയിലൂടെ അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടാൽ അതിൽ ഔദ്യോഗികമായി ഒപ്പ് വെക്കുന്നത് കമ്മിറ്റിയുടെ ചെയർമാൻ ആയിരിക്കും.
കമ്മിറ്റിക്ക് ലഭിക്കുന്ന സകാത്ത്ഫണ്ട് കൃത്യമായ ഉപാധികൾക്ക് വിധേയമായി സകാത്തിന്റെ ഏറ്റവും അർഹരായ അവകാശികളിൽ എത്തിക്കുന്നു. ഇവിടെ ഗുണഭോക്താക്കളുടെ ആവശ്യവും താൽപര്യവുമാണ് മുഖ്യമായും പരിഗണിക്കുക. ഇങ്ങനെ പരിഗണിക്കപ്പെടുന്നവയിൽ പ്രധാനപ്പെട്ടവ:

1. ഭവന നിർമാണത്തിന്/കേടുപാടുള്ളവ നന്നാക്കാൻ.
2. പണി പൂർത്തിയാവാത്ത വീടുകൾ പൂർത്തിയാക്കാൻ.
3. തൊഴിലുപകരണങ്ങൾ ലഭ്യമാക്കാൻ.
4. ചികിത്സാ സഹായത്തിന്.
5. വിദ്യാഭ്യാസ സഹായത്തിന്.
6. വാഹനം, പശു തുടങ്ങി ഉപജീവനത്തിനുതകുന്ന കാര്യങ്ങൾക്ക് വേണ്ടി.
7. കടബാധ്യതകൾ തീർക്കാൻ.
   ഓരോരുത്തരും വ്യക്തിനിഷ്ഠമായി സകാത്ത് നൽകുമ്പോൾ ഉണ്ടാവുന്നതിനെക്കാൾ എത്രയോ മടങ്ങ് ഫലപ്രദമാണ് ഈ സംവിധാനം.

വക്കീലിനെ ഏൽപിക്കാമോ‍?

സകാത്ത് നൽകാനായി ഇങ്ങനെ വക്കീലിനെ (ഏജൻറ്) ചുമതലപ്പെടുത്താമോ എന്ന ചോദ്യമുണ്ട്. ഇമാം നവവി പറഞ്ഞു: ''ഒരാൾക്ക് തന്റെ സകാത്ത് സ്വന്തം നിലക്ക് വിതരണം ചെയ്യാവുന്നതു പോലെ തന്നെ മറ്റൊരാളെ ചുമതലപ്പെടുത്താവുന്നതുമാണ്. സകാത്ത് നൽകുന്ന വിഷയത്തിൽ ഭരണാധികാരിയെയോ, അദ്ദേഹം നിശ്ചയിച്ച ഉദ്യോഗസ്ഥരെയോ ഏൽപ്പിക്കുകയാണെങ്കിൽ അങ്ങനെയും ചെയ്യാം. ഇനി അവകാശികളിൽ എല്ലാവർക്കും വിതരണം ചെയ്യാൻ ഉദ്ദേശിക്കുന്നുവെങ്കിൽ അതും അനുവദനീയമാണ് എന്നതിലും തർക്കമില്ല. സകാത്ത് ഒരു ഇബാദത്ത് ആയിരിക്കെ അതിൽ വക്കാലത്ത് അനുവദനീയമായത് അത് കടം വീട്ടുന്നതിനോട് സാമ്യമുള്ളതുകൊണ്ടാണ്. മുതൽ കൈയിലില്ലാത്തതിനാൽ വക്കാലത്ത് ഏൽപ്പിക്കേണ്ട ആവശ്യം വന്നേക്കാം. നമ്മുടെ മദ്ഹബിന്റെ ആചാര്യന്മാർ പറഞ്ഞു: ''ഏൽപ്പിക്കുന്ന വ്യക്തി തന്റെ മുതലിൽനിന്ന് തന്നെ വിതരണം ചെയ്യാൻ ഏൽപ്പിച്ചതാണെങ്കിലും അതല്ല, വക്കീലിന്റെ മുതലിൽനിന്ന് നൽകാൻ അയാളെ ഏൽപ്പിക്കുകയാണെങ്കിലും രണ്ടായാലും അനുവദനീയമാണ് എന്ന കാര്യത്തിൽ തർക്കമില്ല'' (ശര്‍ഹുൽ മുഹദ്ദബ് - സകാത്ത് വിതരണം എന്ന അധ്യായം).

വക്കീൽ നിയ്യത്ത് ചെയ്തില്ലെങ്കിലും സാധുവാകും

സകാത്ത് ശരിയാവണമെങ്കിൽ നിയ്യത്ത് ശർത്വാണെന്നും കമ്മിറ്റി എങ്ങനെയാണ് നിയ്യത്ത് വെക്കുക എന്നുമാണ് മറ്റൊരു ചോദ്യം. യഥാർഥത്തിൽ ശാഫിഈ മദ്ഹബനുസരിച്ചു തന്നെ സകാത്ത് നൽകുന്ന മുതലാളി നിയ്യത്ത് ചെയ്താൽ മതിയാവും. അങ്ങനെ ഒരാൾക്ക് വക്കാലത്ത് ഏൽപ്പിക്കുമ്പോൾ മുതലാളി നിയ്യത്ത് ചെയ്താൽ പിന്നെ ഏൽപ്പിക്കപ്പെട്ട വക്കീൽ നിയ്യത്ത് ചെയ്തില്ലെങ്കിലും യാതൊരു കുഴപ്പവുമില്ല. എങ്കിലും വക്കീൽ കൂടി നിയ്യത്ത് ചെയ്താൽ അതാണുത്തമം.
ഇമാം നവവി തന്നെ പറയട്ടെ: ''ഏറ്റവും പ്രബലമായ അഭിപ്രായമനുസരിച്ച് ഒരാൾ തന്റെ സകാത്ത് വക്കീലിനെ ഏൽപ്പിക്കുമ്പോൾ അയാളുടെ നിയ്യത്ത് മതിയാവും. എങ്കിലും സകാത്ത് വിതരണം ചെയ്യുമ്പോൾ വക്കീലും നിയ്യത്ത് ചെയ്യുന്നതാണുത്തമം'' (മിൻഹാജ്).

സകാത്ത് കമ്മിറ്റികൾ ഈ കാര്യം നിർവഹിക്കുമ്പോൾ സോദ്ദേശ്യപൂർവം (നിയ്യത്തോട് കൂടി) തന്നെയാണ് ഇതൊക്കെ ചെയ്യാറുള്ളത്. നിയ്യത്തിന്റെ കാര്യം പറഞ്ഞുള്ള ആരോപണത്തിനും യാതൊരു അടിസ്ഥാനവുമില്ല എന്നർഥം.
ഇനി അങ്ങനെ ചുമതലപ്പെടുത്തുന്നത് മുസ് ലിം അല്ലാത്ത ഒരാളെ തന്നെയായാലും ഒരു പ്രശ്നവുമില്ലെന്ന് ഇമാം ബഗവി പറഞ്ഞത് ഇമാം നവവി ഉദ്ധരിക്കുന്നുമുണ്ട്.

കമ്മിറ്റി വ്യക്തിയല്ല, ആശയമാണ്?!

കമ്മിറ്റി വ്യക്തിയല്ല ആശയമാണെന്നും, ആശയത്തെ വക്കാലത്താക്കാൻ പറ്റില്ലെന്നും, ശാഫിഈ മദ്ഹബ് പ്രകാരം വ്യക്തി തന്നെ ആയിരിക്കൽ നിർബന്ധമാണെന്നും, അങ്ങനെയല്ലാത്തതിനാൽ കമ്മിറ്റികൾക്ക് സകാത്ത് കൊടുത്താൽ വീടുകയില്ലെന്നുമാണ് മറ്റൊരു വാദം.
ഈ വാദം പക്ഷേ, സകാത്ത് കമ്മിറ്റികൾക്കു മാത്രമേ ഇവർ ബാധകമാക്കുകയുള്ളൂ എന്നതാണ് കൗതുകകരം. കച്ചവടം, വാടക, കടം, പണയം എന്ന് തുടങ്ങി എല്ലാതരം സാമ്പത്തിക ഇടപാടുകളും (الْعُقُودُ) നടത്തുമ്പോൾ ഇരു കക്ഷികളും (الْعَاقِدَانِ) പ്രായ പൂർത്തിയും ബുദ്ധിയും വിവേകവുമൊക്കെയുള്ള വ്യക്തികൾ ആയിരിക്കണമെന്ന് ഫിഖ്ഹീ ഗ്രന്ഥങ്ങളിൽ കാണാം. എന്നാൽ, ഈ നിബന്ധന കമ്പനികൾക്കും സ്ഥാപനങ്ങൾക്കും ഇവർ ബാധകമാക്കാറുണ്ടോ? കമ്പനിയും കമ്പനിയും തമ്മിൽ ഇടപാടുകൾ നടത്താറില്ലേ? അതൊക്കെ ബാത്വിലാണ് എന്നാണോ വാദം?
ബിസിനസ്സ് ഇടപാടുകൾ നടത്തുമ്പോൾ ക്രേതാവും വിക്രേതാവും (الْبَائِعُ / الْمُشْتَرِي) കമ്പനികളായിരിക്കും. അല്ലെങ്കിൽ ട്രസ്റ്റും കമ്പനിയുമായിരിക്കും. അതുകൊണ്ട് ആ ഇടപാട് ബാത്വിലാണോ?
ഇനി കരാറിൽ ഒപ്പുവെക്കുന്നത് വ്യക്തികളാണല്ലോ എന്നാണ് ഉത്തരമെങ്കിൽ സകാത്ത് കമ്മിറ്റികളിലും മജ്ജയും മാംസവുമുള്ള വ്യക്തികളാണ്, അല്ലാതെ റോബോട്ടുകളല്ല എന്നാണ് പറയാനുള്ളത്.
അപ്പോൾ ഈ ഇരട്ടത്താപ്പിന്റെ അർഥമെന്താണ്? ശാഫിഈ മദ്ഹബ് മുറുകെ പിടിക്കാനുള്ള വ്യഗ്രതയൊന്നുമല്ല ഇതിന് പിന്നിലെന്ന് വ്യക്തം. വ്യവസ്ഥാപിതമായ സകാത്ത് സംവിധാനത്തിലൂടെ ഒരുപാട് പാവങ്ങൾക്ക് ഐശ്വര്യമുണ്ടാവുന്ന സംവിധാനത്തോടുള്ള കലിപ്പ്! മറ്റൊന്നും ഈ പ്രചാരണ കോലാഹലങ്ങൾക്ക് പിന്നിലില്ല.

വക്കീലിനെ നിജപ്പെടുത്തല്‍

വക്കീലിനെ നിജപ്പെടുത്തണം, എന്നാലേ വക്കാലത്ത് ശരിയാവൂ എന്നും, കമ്മിറ്റി വ്യക്തിയല്ലാത്തതിനാല്‍ നിജപ്പെടുത്തല്‍ സാധ്യമല്ലെന്നും അതിനാല്‍ വക്കാലത്ത് സാധുവാകില്ലെന്നുമാണ് മറ്റൊരു വാദം.
ഇവിടെ നിജപ്പെടുത്തണമെന്ന് പറഞ്ഞതില്‍ മജ്ജയും മാംസവുമുള്ള മനുഷ്യന്‍ തന്നെയാവണമെന്നുണ്ടോ?
ശൈഖുല്‍ ഇസ് ലാം സകരിയ്യല്‍ അന്‍സ്വാരി പറയുന്നു: ''വക്കീല്‍ ആരെന്ന് നിജപ്പെടുത്തണം എന്നത് നിരുപാധിക ഉപാധിയാണ്. ആയതിനാല്‍, എന്റെ വീട് വില്‍ക്കാന്‍ ഉദ്ദേശിക്കുന്ന ഏതൊരാള്‍ക്കും അത് വില്‍ക്കാനുള്ള അനുമതി ഞാന്‍ നല്‍കിയിരിക്കുന്നു എന്നോ, അല്ലെങ്കില്‍ രണ്ടു പേരോട് ഞാന്‍ നിങ്ങളില്‍ ഒരാളെ എന്റെ വീട് വില്‍ക്കാന്‍ ചുമതലപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു എന്നോ പറഞ്ഞാല്‍ അത് സാധുവാകുകയില്ല'' (അസ്‌നല്‍ മത്വാലിബ് 2 /265).

ഇതിലെവിടെയാണ് വ്യക്തിയാവണം എന്നുള്ളത്? വക്കീല്‍ വ്യക്തിയാവണം എന്ന ഇവരുടെ ശാഠ്യം പക്ഷേ, എല്ലാ ഇടപാടുകളിലും കാണാറുമില്ല. കച്ചവടത്തില്‍ ക്രേതാവും വിക്രേതാവും എങ്ങനെയുള്ളവര്‍ ആയിരിക്കണമെന്ന് പറയുന്നത് കമ്പനിക്ക് ബാധകമാണോ എന്നു ചോദിച്ചാല്‍ ഇവര്‍ക്ക് ഉത്തരം മുട്ടും. കാരണം കച്ചവടം, വാടക, പണയം എന്നു തുടങ്ങിയ ഇടപാടുകളില്‍ ഏര്‍പ്പെടുന്നവർ ബുദ്ധിയും വിവേകവുമുള്ള വ്യക്തികളായിരിക്കണമെന്ന ഉപാധി (شرط) പ്രത്യേകം പറഞ്ഞതു കാണാം.

ഇമാം നവവി പറഞ്ഞു: ''ഇടപാടുകാരന്‍ കാര്യബോധമുള്ളവനായിരിക്കുക എന്നത് ഉപാധിയാണ്'' (മിന്‍ഹാജ്). ഖത്വീബുശ്ശിര്‍ബീനി പറയുന്നു: ''ക്രേതാവായാലും വിക്രേതാവായാലും ഇടപാടുകാരന്‍ കാര്യബോധമുള്ളവനായിരിക്കുക എന്നത് ഉപാധിയാണ്. എന്നു വെച്ചാല്‍ പ്രായപൂര്‍ത്തി, ദീനീ നിഷ്ഠയിലും സമ്പത്ത് കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിലും യോഗ്യത എന്നീ ഗുണങ്ങളുണ്ടായിരിക്കണം എന്നര്‍ഥം'' (മുഗ്‌നില്‍ മുഹ്താജ്: കച്ചവടത്തിന്റെ അധ്യായം).

وَقَالَ الإِمَامُ النَّوَوِيُّ: وَشَرْطُ الْعَاقِدِ الرُّشْدُ.- مِنْهَاج الطَّالِبِين. قَالَ الْعَلَّامَةُ مُحَمَّدٌ الشِّرْبِينِيُّ الْخَطِيبُ: وَشَرْطُ الْعَاقِدِ بَائِعًا أَوْ مُشْتَرِيًا الرُّشْدُ وَهُوَ أَنْ يَتَّصِفَ بِالْبُلُوغِ وَالصَّلَاحِ لِدِينِهِ وَمَالِهِ.-مُغْنِي الْمُحْتَاجِ: كِتَابُ البَيعِ

എന്നാല്‍, ഇന്ന് മുസ് ലിംകള്‍ പല കമ്പനികളും നടത്തുന്നുണ്ട്. ആ കമ്പനികള്‍ ഒക്കെയും പലവിധ ഇടപാടുകളിലും ഏര്‍പ്പെടുന്നുമുണ്ട്. അപ്പോഴൊക്കെ കമ്പനിയാണ് ഇടപാടുകാരനായിട്ടുണ്ടാവുക. അത് ശാഫിഈ മദ്ഹബനുസരിച്ച് ശരിയാകുമോ? കമ്പനി ഇടപാടുകാരനാവാന്‍ പറ്റുമോ? പറ്റില്ലെങ്കില്‍ കമ്പനികള്‍ (العَاقِد) ആയി നടത്തുന്ന ഇടപാടുകള്‍ ബാത്വിലാണോ? ഹജ്ജ് - ഉംറ വരെ നടത്തുന്ന ട്രാവല്‍ ഏജന്‍സികള്‍ നടത്തുന്ന ഇടപാടുകള്‍ ബാത്വിലാണോ? അതോ, ഇപ്പറഞ്ഞ ശാഫിഈ മദ്ഹബ് പ്രേമം സകാത്ത് കമ്മിറ്റിയുടെ വിഷയത്തില്‍ മാത്രമാണോ ബാധകം?
സകാത്ത് കമ്മിറ്റിയിലുള്ളവർ ജിന്നുകളോ മലക്കുകളോ ഒന്നുമല്ല; വിശ്വസ്തരും സത്യസന്ധരുമായ മനുഷ്യരാണ്. ആ വ്യക്തികളെയാണ് ഈ സകാത്ത് ഏല്‍പ്പിക്കുന്നത്. അങ്ങനെ ഏല്‍പ്പിക്കുമ്പോള്‍ അതിലുള്ള ഏത് വ്യക്തിയെയാണോ ഏല്‍പ്പിക്കുന്നത് ആ വ്യക്തിയെ നിജപ്പെടുത്തിയാല്‍ മതി, അദ്ദേഹത്തോടൊപ്പം ഏത് മുസ് ലിം കൂടെ കൂടിയാലും വക്കാലത്തിനെ അതു ബാധിക്കുകയില്ല. അക്കാര്യം ശാഫിഈ മദ്ഹബിന്റെ ആധികാരിക ഗ്രന്ഥങ്ങളില്‍ തന്നെ കാണാം.

ഖത്വീബ്, ബുജൈരിമി, ജമല്‍ തുടങ്ങിയവരും ഇക്കാര്യം വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. (وعلَيْهِمَاالعَمَلُ - അതാണ് പ്രാബല്യത്തിലുള്ളത്) എന്നു കൂടി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്.
അല്ലാമാ മുഹമ്മദുശ്ശിര്‍ബീനില്‍ ഖത്വീബ് പറയുന്നു: ''ഒരാള്‍ ഒരാളോട്, 'ഞാന്‍ നിന്നെ ഇന്ന ഇടപാടില്‍ വക്കീലാക്കിയിരിക്കുന്നു; എല്ലാ മുസ് ലിംകളെയും' എന്നു പറഞ്ഞാല്‍, നമ്മുടെ ശൈഖ് ചര്‍ച്ച ചെയ്തതുപോലെ, സാധുവാകും. അതാണ് പ്രാബല്യത്തിലുള്ളത്.''
قَالَ الْعَلَّامَةُ مُحَمَّدٌ الشِّرْبِينِيُّ الْخَطِيبُ: لَوْ قَالَ: وَكَّلْتُك فِي بَيْعِ كَذَا مَثَلًا وَكُلَّ مُسْلِمٍ صَحَّ كَمَا بَحَثَهُ شَيْخُنَا. قَالَ: وَعَلَيْهِ الْعَمَلُ- مُغْنِي الْمُحْتَاجِ: كِتَابُ الْوَكَالَةِ
ശൈഖ് ഉസ്മാനുബ്‌നുല്‍ അല്ലാമ സുലൈമാനിസ്സുവൈഫീ പറയുന്നു: ''ഒരാള്‍ ഒരാളോട് 'ഇന്ന ഇടപാടില്‍ നിന്നെ ഞാന്‍ വക്കീലാക്കിയിരിക്കുന്നു; എല്ലാ മുസ് ലിംകളെയും' എന്നു പറഞ്ഞാല്‍ അത് സാധുവാകും. പില്‍ക്കാല പണ്ഡിതന്മാര്‍ ഇക്കാര്യം ചര്‍ച്ച ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. അതാണ് പ്രാബല്യത്തിലുള്ളതും.''
ഇവരെല്ലാം ഇക്കാര്യം പറഞ്ഞ ശേഷം, അതാണ് പ്രാബല്യത്തിലുള്ളതെന്നും പ്രത്യേകം സൂചിപ്പിക്കുന്നുമുണ്ട്.

'ദ ലീഗൽ പേഴ്സണാലിറ്റി'

ഇവിടെയാണ് പൗരാണിക ഫുഖഹാക്കൾ നേർക്കു നേരെ കൈകാര്യം ചെയ്തിട്ടില്ലാത്തതും, എന്നാൽ ആധുനിക ഫുഖഹാക്കൾ അംഗീകരിച്ചതുമായ ഒരു സാങ്കേതിക സംജ്ഞയുടെ പ്രസക്തി. അതാണ്, الشَّخْصِيَّةُ الِاعْتِبَارِيَّةُ അഥവാ, The legal personality. നിയമാനുസൃത വ്യക്തിത്വം എന്ന് പരിഭാഷപ്പെടുത്താം. കമ്പനികൾ, ട്രസ്റ്റുകൾ, കമ്മിറ്റികൾ, ഏജൻസികൾ, സംഘടനകൾ തുടങ്ങിയവയെയൊക്കെ ആധുനിക ഫുഖഹാക്കൾ ഇതിലാണ് പെടുത്തിയിട്ടുള്ളത്. ആധുനിക കാലത്തെ പ്രമുഖ ഫഖീഹും, 11 വാള്യങ്ങളുള്ള ഫിഖ്ഹ് വിജ്ഞാന കോശത്തിെന്റ കർത്താവുമായ ഡോ. അല്ലാമാ വഹബതുസ്സുഹൈലി, പള്ളികളും സഹകരണ സംഘങ്ങളും കമ്പനികളുമൊക്കെ 'നിയമ പ്രാബല്യമുള്ള വ്യക്തിത്വ'ത്തിന്റെ ഉദാഹരണങ്ങളാണെന്ന് പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. ഇതിന് പ്രമാണങ്ങളിൽനിന്നും മുൻകാല പണ്ഡിതന്മാരുടെ ആധികാരിക പഠനങ്ങളിൽനിന്നും ധാരാളം തെളിവുകൾ ഉദ്ധരിക്കാനാവുമെന്നും അദ്ദേഹം ചൂണ്ടിക്കാട്ടുന്നു (അൽ ഫിഖ്ഹുൽ ഇസ് ലാമി വ അദില്ലത്തുഹു: അർകാനുൽ ഹഖ് 4/368).

'ആധുനിക സാമ്പത്തിക ഇടപാടുകൾക്കൊരു പ്രവേശിക' (അൽ മദ്ഖലു ഇലാ ഫിഖ്ഹിൽ മുആമലാത്തിൽ മാലിയ്യ) എന്ന ഗ്രന്ഥത്തിൽ ഡോ. മുഹമ്മദ് ഉസ്മാൻ ശുബൈർ നിയമാനുസൃത വ്യക്തിത്വ(Legal Personality)ത്തെ താഴെ പറയും പ്രകാരമാണ് നിർവചിച്ചിട്ടുള്ളത്: "നടത്തിപ്പുകാർക്ക് പകരം, ഒരു നിശ്ചിത ലക്ഷ്യത്തിനായി പ്രവർത്തിക്കുന്ന സ്ഥാപനത്തെ തന്നെ സ്വതന്ത്രമായ വ്യക്തിയായി പരിഗണിക്കുന്നതിനെയാണ് ലീഗൽ പേഴ്സൺ എന്നു പറയുന്നത്. ഈ കൽപിത നിയമദത്ത വ്യക്തിക്ക് (സ്ഥാപനത്തിന്), സ്ഥാപകരോ നടത്തിപ്പുകാരോ ആയവരിൽനിന്ന് വേറിട്ട സ്വതന്ത്രവും സവിശേഷവുമായ സാമ്പത്തികാധികാരങ്ങളും ഉത്തരവാദിത്വങ്ങളുമുണ്ടാകും. ഒരു സാധാരണ വ്യക്തിക്കെന്ന പോലെ, ഈ കൽപിത (deemed) വ്യക്തി മുഖേന വസ്തുവഹകൾ സ്വായത്തമാക്കാനും ഇടപാടുകളിൽ ഏർപ്പെടാനും കഴിയും. കടം നൽകാനും കടം വാങ്ങാനും, അവകാശങ്ങൾ കൈയേൽക്കാനും ബാധ്യതകൾ ഏറ്റെടുക്കാനുമാകും.''

ലോക ഇസ് ലാമിക സമൂഹം വളരെ വ്യവസ്ഥാപിതമായി നടത്തുന്ന ഒരു കാര്യം; ലോകത്തറിയപ്പെട്ട പണ്ഡിതന്മാരും പണ്ഡിതവേദികളും ഫത് വാ സമിതികളും ഫിഖ്ഹീ സഭകളുമെല്ലാം അനുവദനീയമാണെന്ന് അംഗീകരിച്ച ഒരു കാര്യം - അത് ഇസ് ലാമികമല്ല എന്നു പറയുന്നതിന് യാതൊരു അടിസ്ഥാനവുമില്ല; പ്രമാണങ്ങളുടെയോ മദ്ഹബുകളുടെയോ പിൻബലവുമില്ല. l