ഇക്കഴിഞ്ഞ ജനുവരി 4-ന് അമേരിക്കയിലെ ന്യൂജേഴ്‌സിയില്‍ ഒരു പള്ളി ഇമാം വെടിയേറ്റു കൊല്ലപ്പെട്ടിരുന്നു. പള്ളിക്ക് പുറത്ത് കാറിലേക്ക് കയറുകയായിരുന്ന ഇമാമിന് നേരെ അക്രമി തുരാതുരാ നിറയൊഴിച്ചു. ഇസ്രയേല്‍ ഗസ്സക്കു മേല്‍ നരനായാട്ട് തുടങ്ങിയ ആദ്യനാളുകളില്‍, ചികാഗോയില്‍ 6 വയസ്സുള്ള ഒരു ഫലസ്ത്വീന്‍ ബാലനും കൊല്ലപ്പെട്ടിരുന്നു. മുസ്‌ലിമാണെന്ന കാരണത്താല്‍ ആ കുഞ്ഞിനെയും അതിന്റെ മാതാവിനെയും അമേരിക്കക്കാരനായ വീട്ടുടമ ആക്രമിക്കുകയായിരുന്നു. മാതാവ് മരണത്തെ അതിജീവിച്ചുവെങ്കിലും 26 കുത്തുകള്‍ ഏറ്റ ആ ബാലന്‍ ദാരുണമായി കൊല്ലപ്പെട്ടു. ഇസ്രയേല്‍-ഗസ്സ സംഘര്‍ഷ പശ്ചാത്തലത്തില്‍, അമേരിക്കയില്‍ മുസ്‌ലിംകള്‍ക്കെതിരില്‍ പൊതുവെയും, ഫലസ്ത്വീന്‍ വംശജര്‍ക്കു നേരെ പ്രത്യേകമായും കുറെയേറെ അക്രമങ്ങള്‍ റിപ്പോര്‍ട്ടു ചെയ്യപ്പെടുകയുണ്ടായി.
ഇസ്രയേല്‍ - ഗസ്സ സംഘര്‍ഷത്തെ തുടര്‍ന്ന്, മുസ്‌ലിംകള്‍ക്കെതിരിലുള്ള അതിക്രമങ്ങളുടെ 2173 പരാതികള്‍ ഇതുവരെ ലഭിച്ചുവെന്ന് CAIR ( Council on American- Islamic Relations) അതിന്റെ വെബ്‌സൈറ്റില്‍ ജനുവരി 12-ന് അപ്ഡേറ്റ് ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഈ അക്രമങ്ങളെ മുന്‍നിര്‍ത്തി, അമേരിക്കയില്‍ ഇസ്‌ലാമോഫോബിയ വളരുന്നുവെന്ന് വേണമെങ്കില്‍ വിലയിരുത്താം. പക്ഷേ, അമേരിക്കയിലെ സ്ഥിതിഗതികൾ കൂടുതല്‍ ആഴത്തില്‍ വിലയിരുത്തുന്നപക്ഷം, നേരെ മറിച്ചാണ് കാര്യങ്ങളുടെ പോക്കെന്നാണ് ബോധ്യപ്പെടുക.

ശക്തിപ്പെടുന്ന സയണിസ്റ്റ് വിരുദ്ധ വികാരം

ത്വൂഫാനുല്‍ അഖ്‌സ്വായെ തുടര്‍ന്ന് തീവ്ര വംശീയവാദികളും സയണിസ്റ്റുകളും അമേരിക്കയില്‍ മുസ്‌ലിംകള്‍ക്കെതിരില്‍ അഴിച്ചുവിടുന്ന അക്രമങ്ങളുടെ തോത് വര്‍ധിച്ചിട്ടുണ്ടെന്നത് നേരാണ്. എന്നാല്‍, അതിനെക്കാള്‍ കൂടുതൽ ഇസ്രയേല്‍ വിരുദ്ധ വികാരം അമേരിക്കയിലെ പുതുതലമുറയില്‍ ചലനമുണ്ടാക്കിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നുമുണ്ട്. രണ്ടാം ലോകയുദ്ധാനന്തരം ഹോളോകോസ്റ്റിനെ കുറിച്ച് നിരന്തരം കേള്‍ക്കുകയും പഠിപ്പിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്ത മുതിര്‍ന്ന പൗരന്‍മാരുടെ ഒരു തലമുറയാണ് അമേരിക്കയെ രാഷ്ട്രീയമായും സാമ്പത്തികമായും ഇപ്പോള്‍ നയിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത്. എന്നാല്‍, ഈ തലമുറ മാറ്റത്തിനു ശേഷം വരുന്ന പുതുതലമുറ ഇസ്രയേലിനോട് അത്ര മമതയുള്ളവരായിരിക്കില്ല എന്ന് നിരീക്ഷിക്കുന്നവരുണ്ട്. കാരണം, ഇപ്പോള്‍ ഗസ്സയില്‍ ഇസ്രയേല്‍ നടത്തുന്ന നരനായാട്ട് ഇസ്രയേലിന്റെ പ്രതിച്ഛായക്ക് വലിയ മങ്ങലാണ് ഏല്‍പ്പിച്ചിരിക്കുന്നത്. പ്രോ സയണിസ്റ്റ് ഭരണകൂടവും അമേരിക്കയിലെ മുഖ്യധാരാ മാധ്യമങ്ങളും ആരെയാണോ ഭീകരവാദികളായി ചാപ്പ കുത്താന്‍ കിണഞ്ഞുശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത് അവര്‍ക്കനുകൂലമായ പൊതുബോധമാണ് അമേരിക്കയില്‍ രൂപപ്പെട്ടുവരുന്നത്. ഹമാസിന്റെ ത്വൂഫാനുല്‍ അഖ്‌സ്വായെ തുടര്‍ന്നുള്ള ആദ്യനാളുകളില്‍ ഫലസ്ത്വീന്‍ വിരുദ്ധ വികാരമായിരുന്നു അമേരിക്കയില്‍ അലയടിച്ചത്. എന്നാല്‍, ഇപ്പോള്‍ ഫലസ്ത്വീന്‍ അനുകൂല പൊതുവികാരമാണ് രൂപപ്പെടുന്നത്.

ഫലസ്ത്വീന് ഐക്യദാര്‍ഢ്യപ്പെട്ടും സയണിസ്റ്റ് ഭീകരതയെ തുറന്നു കാണിച്ചുമുള്ള ഏറ്റവും വലിയ ബഹുജന പ്രക്ഷോഭങ്ങള്‍ ഇന്നു നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത് ഏതെങ്കിലും അറബ്-മുസ്‌ലിം രാജ്യങ്ങളിലല്ല. അത്തരം പ്രതിഷേധങ്ങളുടെ മുന്നില്‍ നടക്കുന്ന രാജ്യമായി മാറിയിരിക്കുകയാണ് യു.എസ്. എ. വന്‍ നഗരങ്ങളിലെ തെരുവുകളിലെല്ലാം യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കാനും ഫലസ്ത്വീനെ സ്വതന്ത്രമാക്കാനും ആവശ്യപ്പെട്ടുകൊണ്ടുള്ള പ്രതിഷേധങ്ങള്‍ പലവുരു നടന്നു കഴിഞ്ഞു. ഇപ്പോഴും ചെറുതും വലുതുമായ പ്രതിഷേധങ്ങള്‍ നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു. ജനുവരി 13-ന് വാഷിംഗ്ടണ്‍ ഡി.സിയില്‍ നടന്ന യുദ്ധവിരുദ്ധ റാലിയില്‍ 4 ലക്ഷത്തോളം പേര്‍ പങ്കെടുത്തു. ഈ പ്രതിഷേധം അമേരിക്കന്‍ ഭരണകൂടത്തെ വിറപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട് എന്നതിന് തെളിവാണ് വൈറ്റ് ഹൗസില്‍നിന്ന് പ്രസിഡന്റടക്കമുള്ള മുഴുവന്‍ ഉദ്യോഗസ്ഥരെയും ജീവനക്കാരെയും ഒഴിപ്പിച്ചത്. യു. എസിന്റെ ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ ഇസ്രയേല്‍ വിരുദ്ധ റാലികളില്‍ ഒന്നായും ഇതിനെ കാണാം. ഗസ്സയില്‍ വെടിനിര്‍ത്തല്‍ ആവശ്യപ്പെടുന്ന പ്രമേയം പാസ്സാക്കിയ യു.എസിലെ ഏറ്റവും വലിയ നഗരമായി മാറിയിരിക്കുകയാണ് സാന്‍ഫ്രാന്‍സിസ്‌കോ. മൂന്നിനെതിരെ 8 കൗണ്‍സിലര്‍മാരുടെ ഭൂരിപക്ഷത്തിലാണ് സാന്‍ഫ്രാന്‍സിസ്‌കോ നഗരസഭ ജനുവരി 9-ന് പ്രമേയം പാസ്സാക്കിയത്. യു.എസ് ജനത മാത്രമല്ല, നേതാക്കളും രാഷ്ട്രീയ നേതൃത്വവും മാറിചിന്തിച്ചു തുടങ്ങിയിരിക്കുന്നുവെന്നാണ് ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്.

ഫലസ്ത്വീന് വേണ്ടി ശബ്ദിക്കാൻ ജൂതരും

യുദ്ധവിരുദ്ധ പ്രക്ഷോഭങ്ങള്‍ക്കു പിന്നില്‍ അണിനിരക്കുന്നവര്‍ അമേരിക്കയിലെ ഫലസ്ത്വീന്‍ വംശജരോ മുസ്‌ലിംകളോ മാത്രമല്ല. വെള്ളക്കാരുടെയും ആഫ്രോ അമേരിക്കക്കാരുടെയും വമ്പിച്ച പ്രാതിനിധ്യം ഈ പ്രക്ഷോഭങ്ങളില്‍ കാണാനുണ്ട്. സയണിസ്റ്റുകളല്ലാത്ത സമാധാന പ്രിയരായ ജൂതരും, ലിബറലുകളും ഡെമോക്രാറ്റുകളും കമ്യൂണിസ്റ്റുകാരും എല്‍.ജി.ബി.ടി കമ്യൂണിറ്റിയും ലൈംഗിക തൊഴിലാളികളും ഈ യുദ്ധവിരുദ്ധ പ്രക്ഷോഭങ്ങളില്‍ മുന്നിലുണ്ട്. ഈ സമരങ്ങളിലെ ജൂതപങ്കാളിത്തം അതിശയിപ്പിക്കുന്നതാണ്. അമേരിക്കയിലെ ജൂതസമൂഹത്തില്‍നിന്ന് ഉയരുന്ന ശക്തമായ എതിര്‍പ്പ് ജൂതരാഷ്ട്രത്തിനും അമേരിക്കന്‍ ഭരണകൂടത്തിനും വലിയ തലവേദന സൃഷ്ടിക്കുന്നു. ഫലസ്ത്വീന് ഐക്യദാര്‍ഢ്യപ്പെട്ട്, പ്രസിഡന്റ് ജോ ബൈഡന്റെ പ്രസംഗം തടസ്സപ്പെടുത്തിയ പല ജൂത പ്രതിഷേധങ്ങളുടെയും വീഡിയോകള്‍ സമൂഹ മാധ്യമങ്ങളില്‍ വൈറലായി. രാജ്യത്തെ 140 ജൂതസംഘടനകളിലെ 500-ലധികം വരുന്ന അംഗങ്ങള്‍ ഒപ്പുവെച്ച, യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കാന്‍ ആവശ്യപ്പെടുന്ന തുറന്ന കത്ത് ജോ ബൈഡന് സമര്‍പ്പിച്ചത് NBC News ചാനല്‍ റിപ്പോര്‍ട്ട് ചെയ്തിരുന്നു. വെടിനിര്‍ത്തലിനും ഫലസ്ത്വീന്‍ മോചനത്തിനും ശബ്ദമുയര്‍ത്തുന്ന സംഘടനയാണ് Jewish Voice for Peace.

മുസ്‌ലിംകളുടേതടക്കമുള്ള മറ്റു പല സംഘടനകള്‍ക്കും ഈ സംഘത്തോടൊപ്പം യുദ്ധവിരുദ്ധ റാലിയില്‍ അണിചേരുകയേ വേണ്ടതുള്ളൂ. Jewish Voice for Peace-ന്റെ പ്രവര്‍ത്തകര്‍, കൊളറാഡോയിലെ ഡെന്‍വറില്‍ നടന്ന Jewish National Fund Conference ല്‍ പ്രതിഷേധിക്കുകയും 12 പേര്‍ അറസ്റ്റ് വരിക്കുകയും ചെയ്തത് കഴിഞ്ഞ നവംബറിലാണ്. ഇസ്രയേലില്‍ ഭൂമി വാങ്ങുന്നതിനു വേണ്ടി ഫണ്ട് ശേഖരണം നടത്തുന്ന സയണിസ്റ്റ് സംഘടനയാണ് 1901-ൽ സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ട Jewish National Fund. രാജ്യത്തെ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ സയണിസ്റ്റുകള്‍ പങ്കെടുത്ത ഈ സമ്മേളന വേദിക്കരികിലാണ് ഫലസ്ത്വീന് വേണ്ടി Jewish Voice for Peace പ്രതിഷേധം തീര്‍ത്തത്. സയണിസ്റ്റുകള്‍ക്കെതിരെ സമാധാനവും നീതിയും കൊതിക്കുന്ന ജൂതരുടെ പ്രതിഷേധം. ഏഴു മാസങ്ങള്‍ക്കു മുമ്പ് ഒരു കോണ്‍ഫറന്‍സിനു വേണ്ടി ജൂതര്‍ കൂടുതലായുള്ള റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റി സന്ദര്‍ശിച്ചപ്പോഴുള്ള എന്റെ അനുഭവം പക്ഷേ, മറിച്ചായിരുന്നു. നിരവധി ജൂത പ്രഫസര്‍മാരും ഗവേഷകരും പങ്കെടുത്ത ആ കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍ ഫലസ്ത്വീന്‍ വിഷയം അറിയാതെ പോലും സംസാരിക്കരുതെന്നായിരുന്നു സമ്മേളനത്തില്‍ പങ്കെടുത്ത അമേരിക്കന്‍ മുസ്‌ലിം സുഹൃത്തുക്കളുടെ ഉപദേശം. 'ജൂതരെ സംബന്ധിച്ചേടത്തോളം, മറ്റേതൊരു കാര്യത്തിലും അവര്‍ സഹകരിച്ചെന്നു വരാം. പക്ഷേ, ഫലസ്ത്വീന്‍ അവര്‍ക്ക് സെന്‍സിറ്റീവായ വിഷയമാണ്; അക്കാര്യത്തില്‍ അവര്‍ എന്നും ഇസ്രയേല്‍പക്ഷത്തായിരിക്കും. അതിനാല്‍, ഫലസ്ത്വീന്‍ വിഷയം അവരോട് സംസാരിക്കരുത്' എന്നാണ് അന്നവര്‍ പറഞ്ഞത്. എന്നാല്‍, ഇപ്പോഴത്തെ ഇസ്രയേല്‍-ഗസ്സ സംഘര്‍ഷം ഫലസ്ത്വീനികളോടുള്ള ജൂതമനോഭാവത്തില്‍ വലിയ മാറ്റമുണ്ടാക്കിയിരിക്കുന്നു.

അമേരിക്കൻ പ്രസിഡന്റ് ബൈഡന്റെ അഡ്മിനിസ്‌ട്രേറ്റീവ് സ്റ്റാഫംഗങ്ങളില്‍ നിന്നു തന്നെ 36 പേര്‍ വെടിനിര്‍ത്തല്‍ ആവശ്യപ്പെട്ട് വൈറ്റ് ഹൗസിനു മുമ്പില്‍ മുഖം മൂടി പ്രതിഷേധിച്ചിരുന്നു. ബൈഡന്റെ ഇസ്രയേല്‍ അനുകൂല നിലപാടില്‍ പ്രതിഷേധിച്ച് സ്റ്റേറ്റ് ഡിപ്പാര്‍ട്ട്‌മെന്റ് ഉദ്യോഗം രാജിവെച്ചയാളാണ് ജോഷ് പോള്‍. ബൈഡന്റെ ഇപ്പോഴത്തെ ഇസ്രയേല്‍ അനുകൂല നിലപാട്, ഡൊണാള്‍ഡ് ട്രംപിനെക്കാള്‍ മോശം പ്രസിഡന്റായി ബൈഡനെ പല രാഷ്ട്രീയ നിരീക്ഷകരും വിലയിരുത്തുന്നതിലേക്ക് കാര്യങ്ങള്‍ എത്തിച്ചിട്ടുണ്ട്. അമേരിക്കയില്‍ രൂപപ്പെട്ടുവരുന്ന ഈ മാറ്റം വരാനിരിക്കുന്ന തെരഞ്ഞെടുപ്പില്‍ പ്രതിഫലിക്കുമെന്നാണ് ഡെന്‍വറില്‍ ഇക്‌നയുടെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്കു ചുക്കാന്‍ പിടിക്കുന്ന സമീര്‍ ബിന്‍ ഖാലിദിന്റെ അഭിപ്രായം. l

കോണ്‍ഫറന്‍സ് വേദിയായ നസ്‌റത്ത് കോളേജ് റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലാണ്. അയല്‍രാജ്യമായ കാനഡയെയും യു.എസിനെയും വേര്‍തിരിക്കുന്ന ഓന്റോറിയ തടാകതീരത്താണ് ന്യൂയോര്‍ക്ക് സ്‌റ്റേറ്റിന്റെ തന്നെ ഭാഗമായ ഈ നഗരം. അമേരിക്കയുടെ തെക്കു-കിഴക്ക് അറ്റ്്ലാന്റിക് സമുദ്രതീരത്തോട് ചേര്‍ന്ന് സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ന്യൂയോർക്ക് നഗരത്തില്‍ നിന്ന് വടക്കുള്ള റോചസ്റ്ററിലേക്ക് 500 കിലോമീറ്ററിലധികം ദൂരമുണ്ട്. കേരളത്തിന്റെ തെക്ക് തിരുവനന്തപുരവും വടക്ക് കാസര്‍കോടും പോലെയാണ് യഥാക്രമം ന്യൂയോർക്കും റോചസ്റ്ററും. ന്യൂയോർക്കില്‍നിന്ന് റോചസ്റ്ററിലേക്ക് സംഘാടകര്‍ വിമാന യാത്രയാണ് നിര്‍ദേശിച്ചതെങ്കിലും റോഡു മാര്‍ഗമാണ് ഞാന്‍ തെരഞ്ഞെടുത്തത്. അമേരിക്കയിലെ പബ്ലിക് ട്രാന്‍സ്‌പോര്‍ട്ടേഷന്‍, ജനങ്ങള്‍, ഭൂപ്രകൃതി ഇവയൊക്കെ അടുത്തറിയാന്‍ റോഡുയാത്രയാണ് ഉപകരിക്കുക എന്ന് തോന്നിയിരുന്നു. പ്രതീക്ഷിച്ച പോലെ, അമേരിക്കയുടെ 'ആത്മാവ്' തൊട്ടറിയാന്‍ ആ യാത്ര സഹായകമായി.

റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലെ
മുസ്‌ലിംകള്‍

അമേരിക്കയിലെ മറ്റു പല വലിയ നഗരങ്ങളിലെയും പോലെ, റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലും മുസ്‌ലിംകളുണ്ട്. ജനസംഖ്യയില്‍ കുറവാണെങ്കിലും നാള്‍ക്കു നാള്‍ അവരുടെ സ്വാധീനം വര്‍ധിച്ചുവരുന്നു. അമേരിക്കയിലെ മൊത്തം കുടിയേറ്റ മുസ്‌ലിംകളില്‍ കൂടുതലും പാക് വംശജരാണ്. റോചസ്റ്റര്‍ മുസ്‌ലിംകളിലും അങ്ങനെതന്നെ. പാക് വിഭജനത്തിനു മുമ്പ് കിഴക്കന്‍ പാകിസ്താനി(ഇപ്പോഴത്തെ ബംഗ്ലാദേശ്)ല്‍ നിന്ന് കുടിയേറിയവരും അവരുടെ പിന്‍തലമുറക്കാരുമാണ് റോചസ്റ്ററിലെ മുസ് ലിംകളിലധികവും. സോമാലിയ പോലുള്ള ആഫ്രിക്കന്‍ രാജ്യങ്ങളില്‍നിന്നും മധ്യപൗരസ്ത്യ ദേശത്തുനിന്നും കുടിയേറിയവരുമുണ്ട്. നസ്‌റത്ത് കോളേജിലെ തിയോളജി വിഭാഗം തലവനും ഹിക്കിസെന്റര്‍ ഡയറക്ടറുമായ ഡോ. മുഹമ്മദ് ശഫീഖ് അവിഭക്ത പാകിസ്താനില്‍നിന്ന് കുടിയേറിയതാണ്. സമ്മേളനത്തില്‍ സംബന്ധിച്ച മതനേതാക്കന്മാരുമായും പണ്ഡിതന്‍മാരുമായും നല്ല സൗഹൃദം സൂക്ഷിക്കുന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രവര്‍ത്തന മണ്ഡലം, അക്കാദമിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ പരിമിതമല്ല. ഇന്റര്‍ഫെയ്ത്ത് ഡയലോഗുകള്‍ക്കുപുറമേ, വിവിധ മതവിഭാഗങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ സഹകരണം വളര്‍ത്തുന്ന മറ്റു പരിപാടികളിലും നേതൃപരമായ പങ്ക് വഹിക്കുന്നു അദ്ദേഹം. അമേരിക്കയിലെയും കാനഡയിലെയും പല യൂനിവേഴ്‌സിറ്റികളില്‍നിന്നും കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍ പങ്കെടുക്കാനെത്തിയ ജൂത-ക്രൈസ്തവ-ബുദ്ധ പണ്ഡിതന്‍മാര്‍ക്കും പ്രഫ. ശഫീഖിനോട് തികഞ്ഞ ആദരവും സ്‌നേഹവുമാണെന്ന് അവരുടെ സംസാരങ്ങളില്‍നിന്ന് വ്യക്തമായി. റോചസ്റ്ററിലെ പ്രധാന മസ്ജിദിന്റെ രക്ഷാധികാരിയും അദ്ദേഹമാണ്.

റോചസ്റ്ററില്‍ ബസ്്സ്റ്റാന്റില്‍ നിന്ന് എന്നെ കൂട്ടാന്‍ വന്ന വളണ്ടിയര്‍മാര്‍ നസ്‌റത്ത് കോളേജിലെതന്നെ ബിരുദ വിദ്യാർഥികളാണ്. വാനിയ അന്‍സാരി; അമേരിക്കയുടെ പുതുതലമുറയെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന പെണ്‍കുട്ടിയാണ് അവരിലൊരാള്‍. രണ്ടു തലമുറകള്‍ക്കു മുമ്പ് അവര്‍ പാകിസ്താനില്‍നിന്ന് കുടിയേറിയതാണ്. ഒരു വൈകുന്നേരം റോചസ്റ്റര്‍ നഗരപ്രദക്ഷിണത്തിന് എന്നെ കൊണ്ടുപോയതും പാക്-അമേരിക്കന്‍ വിദ്യാർഥി റാസിയായിരുന്നു. പ്രഫ. ശഫീഖിനെ ഈ സമ്മേളനത്തിന്റെ സംഘാടനത്തില്‍ സഹായിക്കുന്നത് പത്തില്‍ താഴെ വരുന്ന ഈ ബിരുദവിദ്യാർഥികളാണ്. റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലേക്ക് വരുംമുമ്പേ, 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരില്‍നിന്ന് ഈ നഗരത്തില്‍ സോഫ്റ്റ്്വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായി ജോലി ചെയ്യുന്ന ഒരു മലയാളിയെ കുറിച്ച് കേട്ടിരുന്നു. കോഴിക്കോട്ടുകാരനായ സലീത് തിരക്കിനിടയിലും നസ്‌റത്ത് കോളേജില്‍ എന്നെ സന്ദര്‍ശിക്കാനെത്തിയത് ഏറെ സന്തോഷം നല്‍കി.

ക്രിസ്ത്യന്‍ മാനേജ്‌മെന്റിനു കീഴിലുള്ള നസ്‌റത്ത് കോളേജില്‍ ഇസ് ലാമിക് തിയോളജിക്ക് ഒരു ഡിപ്പാര്‍ട്ടുമെന്റ് ഉണ്ടാവുന്നതും, അവിടെ ധാരാളം വിദ്യാർഥികള്‍ക്ക് ഇസ് ലാമിനെ പഠിക്കാനുള്ള അവസരം ഉണ്ടാകുന്നതും വലിയ കാര്യംതന്നെ. ഇവിടത്തെ പല പൊതു യൂനിവേഴ്‌സിറ്റികളും മതങ്ങളെക്കുറിച്ച് പഠിക്കാന്‍ അവസരം നല്‍കുന്ന അവിടത്തെ ഡിപ്പാര്‍ട്ടുമെന്റുകളും ഇസ്‌ലാമിന് വലിയ സാധ്യതകളുടെ ലോകമാണ് തുറന്നിടുന്നത്. അതിനു പുറമേ, ഇത്തരം കോണ്‍ഫറന്‍സുകള്‍ ഇസ്‌ലാമിനെക്കുറിച്ച് മറ്റു മതസ്ഥര്‍ക്ക് കൂടുതല്‍ അറിയാനുള്ള വലിയ അവസരം കൂടി തുറന്നിടുകയാണ്. ഈ കോണ്‍ഫറന്‍സ് തന്നെയും അതുപോലെ ഒന്നായിരുന്നു എന്ന് തോന്നി. മുസ് ലിംകളെക്കാള്‍ കൂടുതല്‍ മറ്റു മതസ്ഥരായിരുന്നു ഈ കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍. അവര്‍ക്ക് ഇസ് ലാമിനെ കുറിച്ച് കൂടുതല്‍ അറിയാനുള്ള വേദിയായി ഈ സമ്മേളനം മാറുകയായിരുന്നു. ഇസ് ലാമുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നിസ്സാരമെന്നു തോന്നുന്ന കാര്യങ്ങളില്‍ പോലും ഇതര മതസ്ഥര്‍ക്കുണ്ടായിരുന്ന തെറ്റുധാരണകള്‍ നീക്കുന്നതിന് ഈ കോണ്‍ഫറന്‍സ് വഴിയൊരുക്കി. ഖത്തറിലെ ഹമദ് ബിന്‍ ഖലീഫ യൂനിവേഴ്‌സിറ്റിയില്‍ നിന്നു വന്ന സിറിയക്കാരി ഗാഥ ഗസലിന്റെ വിഷയാവതരണത്തിന് ശേഷമുള്ള ചര്‍ച്ച അതിനൊരുദാഹരണമാണ്. ഒരു മുസ്‌ലിം എന്ന നിലയില്‍ മാത്രമല്ല, മുസ് ലിം സ്്ത്രീ എന്ന നിലയിലും ഹിജാബി വനിത എന്ന നിലയിലും ഉന്നയിക്കപ്പെട്ട ചോദ്യങ്ങള്‍ക്കുള്ള അവരുടെ മറുപടികള്‍ പടിഞ്ഞാറുള്ളവരിൽ പൊതുവേ കാണുന്ന പല തെറ്റുധാരണകളും തിരുത്താന്‍ പര്യാപ്തമായിരുന്നു. എന്റെ വിഷയാവതരണത്തില്‍, മദീനാ കരാറില്‍ ഏര്‍പ്പെട്ട മുസ്‌ലിംകളും അമുസ് ലിംകളും ഉള്‍പ്പെട്ട സമൂഹത്തെ മുഹമ്മദ് നബി (സ) ഒറ്റ സമൂഹമായി പരിഗണിച്ചതും, ജൂതരുടെ മതവിശ്വാസം അംഗീകരിക്കുന്ന മദീനാ കരാറിലെ ഭാഗങ്ങളും സമ്മേളനത്തില്‍ പങ്കെടുത്ത അമുസ്‌ലിംകള്‍ക്ക് പുതിയ അറിവായിരുന്നു. തങ്ങൾക്ക് ലഭിക്കുന്ന പുതിയ അറിവുകള്‍ എത്ര ചെറുതെങ്കിലും അതിന്റെ പേരിൽ അഭിനന്ദിക്കുന്നതില്‍ അവര്‍ പിശുക്ക് കാട്ടാറില്ല.

ജൂത പ്രാതിനിധ്യം പുതിയ അനുഭവം

സമ്മേളനത്തിൽ പ്രബന്ധാവതാരകരുള്‍പ്പെടെ വലിയ ജൂത പ്രാതിനിധ്യം ഉണ്ടായിരുന്നു. ജൂതരുമൊത്തുള്ള സഹവാസം ജീവിതത്തിലെ ആദ്യാനുഭവമാണ്. ജൂതര്‍ക്ക് വലിയ സ്വാധീനമുള്ള നാടാണ് അമേരിക്ക; ഇസ്രായേല്‍ കഴിഞ്ഞാല്‍ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ ജൂതരുള്ള രാജ്യം. അതില്‍ തന്നെ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ ജൂതര്‍ ന്യൂയോർക്കിലാണ്. ഓർത്തഡോക്‌സ്, കണ്‍സര്‍വേറ്റീവ്, റിഫോം എന്നിങ്ങനെ ജൂതര്‍ പല വിഭാഗങ്ങളുണ്ട്. പേര് സൂചിപ്പിക്കും പോലെ, പാരമ്പര്യ നിയമങ്ങളും ആചാരങ്ങളും കര്‍ശനമായി പിന്തുടരുന്നവരാണ് ഓർത്തഡോക്‌സ്-കണ്‍സര്‍വേറ്റീവ് ജൂതര്‍. കൂട്ടത്തില്‍ പരിഷ്‌കാരികളാണ് റിഫോം ജൂതര്‍. സയണിസ്റ്റ് ആശയങ്ങളെ എതിര്‍ക്കുന്നവരും ജൂതരുടെ കൂട്ടത്തിലുണ്ട്. ഇങ്ങനെ ജൂതപാരമ്പര്യമുള്ള ഒരു രാജ്യത്ത് നടക്കുന്ന മതാന്തര സമ്മേളനത്തില്‍ ജൂതര്‍ പങ്കെടുത്തില്ലെങ്കിലേ അത്ഭുതപ്പെടേണ്ടതുള്ളൂ.

സമ്മേളന നാളുകളില്‍ നസ്റത്ത് കോളേജ് ഒരുക്കിയ താമസസ്ഥലത്ത് ഡാനിയല്‍ മാവോസ് എന്ന ജൂതനായിരുന്നു എന്റെ സഹമുറിയന്‍. കാനഡയിലെ മാര്‍ട്ടിന്‍ ലൂഥര്‍ യൂനിവേഴ്‌സിറ്റി കോളേജിലെ പ്രഫസറായ അദ്ദേഹം ജൂത-ഹീബ്രു വേദ പണ്ഡിതനും കൂടിയാണ്. എഴുപതിനു മുകളില്‍ പ്രായം കാണുമെങ്കിലും യുവത്വത്തിന്റെ ചുറുചുറുക്കും പ്രസരിപ്പുമുണ്ട്. അദ്ദേഹം സദാ ധരിക്കുന്ന തലയിലെ ക്യാപ് മാറ്റിയാല്‍, ജൂതത്തൊപ്പിയായ കിപ്പ കാണാം. തികഞ്ഞ യഹൂദ മതവിശ്വാസിയാണെങ്കിലും കുലീനമായ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പെരുമാറ്റം മുസ്‌ലിംകളോടും മറ്റും ആദരവും സ്‌നേഹവും കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്ന ആളാണെന്ന് വ്യക്തമാക്കുന്നതായിരുന്നു. പ്രായംകൊണ്ടും അനുഭവങ്ങള്‍കൊണ്ടും പദവികൊണ്ടുമൊക്കെ ഏറെ എളപ്പമുള്ള എന്നോടും തികഞ്ഞ ബഹുമാനത്തോടെയാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ സംസാരം. അധ്യാപനത്തിനു പുറമേ, വിവിധ മതവിഭാഗങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ സഹകരണത്തിന്റെ പാലം പണിയുന്ന തന്റെ വിശാലമായ പ്രവര്‍ത്തന മേഖലയെക്കുറിച്ച് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. അഭിവാദ്യം ചെയ്യുമ്പോൾ ഹസ്തദാനം നിരസിക്കുന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ രീതി, ഹസ്തദാനം ശീലിച്ചുപോന്ന നമ്മെപ്പോലുള്ളവര്‍ക്ക് അല്‍പം നീരസമുണ്ടാക്കിയേക്കാം. പകരം കൈ നെഞ്ചോടു ചേര്‍ത്തു വെച്ചുള്ള മറ്റൊരു അഭിവാദ്യരീതി അദ്ദേഹം സ്വന്തമായി വികസിപ്പിച്ചതുപോലെയുണ്ട്. കോവിഡ് രൂക്ഷമായ കാലത്ത്, കൈതൊടാതെയുള്ള നമ്മുടെ നാട്ടിലെ അഭിവാദ്യരീതിക്ക് സമാനമാണത്. കോവിഡ്ഭീതി വടക്കേ അമേരിക്കയില്‍നിന്ന് പാടേ വിട്ടുപോകാത്തതുകൊണ്ടുമാകാം ഇങ്ങനെ.

സമ്മേളനം കഴിഞ്ഞ് ഞങ്ങള്‍ പിരിയുമ്പോള്‍, ഏറെ ദൂരം താണ്ടി ഇന്ത്യയില്‍നിന്നെത്തിയ എനിക്കു വേണ്ടി അദ്ദേഹം ഹീബ്രു ഭാഷയില്‍ ഒരു പ്രാർഥന നടത്തി; ആത്മീയ നേതാക്കള്‍ ഭക്തരുടെ തലയില്‍ കൈവെച്ച് പ്രാർഥിക്കുന്നതുപോലെ. ഹീബ്രുവാചകങ്ങളുടെ അർഥം മനസ്സിലായില്ലെങ്കിലും എന്റെ നന്മക്കു വേണ്ടിയാണ് ആ പ്രാർഥനയെന്ന് എന്റെ മനസ്സ് മന്ത്രിച്ചു. ആദ്യമായി പരിചയപ്പെട്ട ഒരു ജൂതന്‍ എന്തായാലും നല്ലൊരു ഇംപ്രഷനാണ് തന്നിരിക്കുന്നത്. കൈനിറയെ കൊച്ചുകൊച്ചു സമ്മാനങ്ങള്‍ നല്‍കി, എന്റെ ഇഷ്ടം പിടിച്ചുപറ്റി ആ ജൂതപ്രഫസര്‍ പിരിയുമ്പോള്‍ മനസ്സില്‍ ഓർമവന്നത് വിശുദ്ധ ഖുര്‍ആനിലെ ഈ വചനങ്ങളാണ്: "വേദവിശ്വാസികളിലും ഈവിധം ചിലരുണ്ട്: അല്ലാഹുവിലും നിങ്ങള്‍ക്കവതരിച്ച വേദത്തിലും അതിനു മുമ്പവതരിച്ച വേദത്തിലും വിശ്വസിക്കുന്നവര്‍; അല്ലാഹുവിന്റെ മുമ്പില്‍ ഭക്തിപൂര്‍വം നിലകൊള്ളുന്നവര്‍; അല്ലാഹുവിനെ ഭയപ്പെടുന്നവര്‍. അല്ലാഹുവിന്റെ സൂക്തങ്ങളെ അവര്‍ തുച്ഛവിലയ്ക്കു വില്‍ക്കുകയില്ല. നാഥങ്കല്‍ അവര്‍ക്ക് പ്രതിഫലമുണ്ട്. അല്ലാഹുവോ, അതിശീഘ്രം കണക്കുനോക്കുന്നവനാകുന്നു " (ആലു ഇംറാന്‍ 199).

കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍ പ്രബന്ധമൊന്നും അവതരിപ്പിച്ചില്ലെങ്കിലും സജീവസാന്നിധ്യമായിരുന്നു ഒരു ജൂതസ്ത്രീ. എണ്‍പതു വയസ്സിലധികം പ്രായം തോന്നിക്കുന്ന അവര്‍ മുമ്പ് യൂനിവേഴ്‌സിറ്റി പ്രഫസറായിരുന്നു. പ്രബന്ധാവതരണത്തിന് ശേഷമുള്ള ചര്‍ച്ചകളെ ചോദ്യങ്ങള്‍കൊണ്ടും തുടര്‍വിശദീകരണങ്ങള്‍കൊണ്ടും സജീവമാക്കുന്ന അവരുടെ അറിവും വാക്ചാതുരിയും ആരുടെയും ശ്രദ്ധയാകര്‍ഷിക്കും. ഇസ്‌ലാമും യഹൂദമതവും തമ്മിലെ സാംസ്‌കാരിക വിനിമയമാണ് അവരുടെ സംസാരത്തിലെ മുഖ്യ പ്രമേയം. ഈ വാര്‍ധക്യത്തിലും അക്കാദമിക-ബൗദ്ധിക ചര്‍ച്ചകളില്‍ പങ്കെടുക്കാനുള്ള അവരുടെ ഉത്സാഹവും താൽപര്യവും നമ്മള്‍ കണ്ടുപഠിക്കേണ്ടതുതന്നെ. വിവാഹത്തോടെ പഠനവും ബൗദ്ധിക വ്യായാമവും അവസാനിപ്പിച്ച് വെറും കുടുംബിനികളായി വീടകങ്ങളില്‍ ഒതുങ്ങിക്കൂടുന്ന നമ്മുടെ സ്ത്രീകള്‍ എവിടെ നില്‍ക്കുന്നു, റിട്ടയര്‍മെന്റിനു ശേഷവും പഠനവും വായനയും തുടരുന്ന ഈ സ്ത്രീകള്‍ എവിടെ നില്‍ക്കുന്നു എന്നു വെറുതെ ആലോചിച്ചുപോയി. ഇസ് ലാമിക പ്രമാണങ്ങള്‍ ജ്ഞാനപോഷണത്തിന് നല്‍കുന്ന പ്രാധാന്യം കണക്കിലെടുക്കുമ്പോള്‍ നമ്മളായിരുന്നു ഇങ്ങനെയൊക്കെ ആകേണ്ടിയിരുന്നത്. ജീവിതസായാഹ്നത്തിലും അവരുടെ ഊർജസ്വലതയുടെയും ബുദ്ധികൂർമതയുടെയും കാരണം മറ്റെവിടെയും തിരയേണ്ടതില്ല. ജ്ഞാനാന്വേഷണം ഉപാസനയാക്കിയ അവരുടെ ഉറച്ച മനസ്സാകും അവരെ ഇത്രയും ശക്തയായ സ്ത്രീയാക്കി മാറ്റുന്നത്.

ഇസ്‌ലാം ഭീതിയൊഴിയുന്ന അമേരിക്ക

9/11 സംഭവങ്ങൾക്ക് ശേഷം അമേരിക്കയില്‍നിന്ന് ഇസ്‌ലാമോഫോബിയയുടെ അനേകം വാര്‍ത്തകള്‍ ലോകം കേട്ടിരുന്നു. ഹിജാബ് ധാരികളായ സ്ത്രീകളും താടി നീട്ടിവളര്‍ത്തിയ പുരുഷന്‍മാരും ആക്രമിക്കപ്പെട്ട സംഭവങ്ങളുണ്ടായി. എ.പി.ജെ അബ്ദുല്‍ കലാം, ഷാരൂഖ് ഖാന്‍ തുടങ്ങിയ അതിപ്രശസ്തര്‍ പോലും, അമേരിക്കന്‍ സുരക്ഷാ ഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ക്കു മുമ്പില്‍, മുസ് ലിം സ്വത്വം കൊണ്ടുമാത്രം ഉടുതുണിയുരിയാന്‍ നിര്‍ബന്ധിതരായ വാര്‍ത്ത അന്നേ മാധ്യമശ്രദ്ധ നേടിയിരുന്നു. മുസ് ലിം പേരും സ്വത്വവും പ്രശ്‌നമാകുമോ എന്ന ഭയം വിസക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ഇന്റര്‍വ്യൂ മുതല്‍ എനിക്കുമുണ്ടായിരുന്നു. എന്നാല്‍, അനുഭവങ്ങള്‍ മറിച്ചായിരുന്നു. അമേരിക്കയുടെ പൊതു ഇടങ്ങളിലും സാധാരണക്കാര്‍ക്കിടയിലും ഇസ് ലാമിനെയും മുസ് ലിംകളെയും കുറിച്ചുള്ള നിറംപിടിപ്പിച്ച ഭീതിക്കഥകളുടെ സ്വാധീനം ഇന്ത്യയിലുള്ളതുപോലെ ഉണ്ടെന്നു തോന്നുന്നില്ല. അത്തരം ഇസ് ലാമോഫോബിക് കഥകള്‍ 9/11 സംഭവത്തിന് ശേഷമുള്ള തുടര്‍ വര്‍ഷങ്ങളില്‍ അവര്‍ കുറേ കണ്ടിട്ടുണ്ട്. എന്നാല്‍, തങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ ജീവിക്കുന്ന മുസ് ലിംകളില്‍ നിന്നുള്ള നേരനുഭവങ്ങള്‍ മറിച്ചായതാകാം ഇത്തരം ഭീകരകഥകള്‍ക്ക് അമേരിക്കയില്‍ വലിയ മാർക്കറ്റ് വാല്യു ലഭിക്കാതെ പോകാന്‍ കാരണം.

അമേരിക്കക്കാരില്‍ അധികവും മുസ് ലിംകളോട് നല്ല ബന്ധം കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്നവരും മുസ്‌ലിംകളെ ഗുണകാംക്ഷയോടെ നോക്കിക്കാണുന്നവരുമാണ്. മുസ് ലിംകളുടെ സാഹോദര്യം, കെട്ടുറപ്പുള്ള കുടുംബജീവിതം, വൈവാഹിക ജീവിതത്തിലെ പരസ്പര വിശ്വാസം തുടങ്ങിയ ഗുണങ്ങളെ വളരെ പോസിറ്റീവായി മനസ്സിലാക്കുന്നവരാണ് സാധാരണക്കാരായ അധിക അമേരിക്കക്കാരും. മുസ് ലിംകള്‍ക്ക് പൊതുവില്‍ അമേരിക്കക്കാരുടെ ആദരവ് ലഭിക്കുന്ന കാര്യങ്ങളാണ് ഇതൊക്കെ. മുസ്‌ലിംകള്‍ എന്നല്ല, എല്ലാ മത-വംശ-ഭാഷാ വൈവിധ്യങ്ങളെയും സ്വീകരിക്കുന്ന നിയമമാണ് അമേരിക്കയുടേത്. വര്‍ഷംതോറും ഇത്തരം വൈവിധ്യങ്ങളുള്‍ക്കൊള്ളുന്ന വലിയൊരു ജനസഞ്ചയത്തെ പൗരന്‍മാരായി സ്വീകരിക്കുന്ന അമേരിക്കയില്‍ മതാടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള വിവേചനം ഇന്ത്യപോലെ എളുപ്പമല്ല. മാത്രമല്ല, മറ്റൊരു മതക്കാരനായതുകൊണ്ടു മാത്രം വെറുപ്പ് ഉൽപാദിപ്പിക്കാന്‍ മാത്രം നിലവാരംകുറഞ്ഞ വര്‍ഗീയ മനസ്സുള്ളവര്‍ ഇന്ത്യയിലേതുപോലെ ഇവിടെയില്ല. അമേരിക്കയെ അമേരിക്കയാക്കുന്നത് ബഹുസ്വര-ബഹുവർണ-ബഹുമത സാഹചര്യമാണെന്ന് ഇന്നാട്ടുകാര്‍ക്കറിയാം. ട്രംപിന്റെ ഭരണകാലത്ത്, തീവ്ര വലതുപക്ഷക്കാരുടെ വംശീയതയും അപരമതവിദ്വേഷവും കുടിയേറ്റവിരുദ്ധതയും മറനീക്കി പുറത്തുവന്നത് അതിനൊരു അപവാദമാണ്. എങ്കിലും അമേരിക്കയുടെ പൊതുമനസ്സ് അത്തരം വിവേചനങ്ങള്‍ക്കെതിരാണ്. ഇന്ത്യയില്‍ മാധ്യമങ്ങളും അവ സൃഷ്ടിക്കുന്ന വാര്‍ത്തകളും കോടതിവിധികളും രാഷ്ട്രീയവുമൊക്കെ ഇസ് ലാമോഫോബിക്കായി മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സന്ദര്‍ഭത്തില്‍, അമേരിക്കയിലെ പൊതു സമൂഹം അത്ര ഇസ്‌ലാമോഫോബിക് അല്ലെന്ന് നിസ്സംശയം പറയാം. l (തുടരും)

ന്യൂയോര്‍ക്കില്‍നിന്ന് റോചസ്റ്ററിലേക്കുള്ള യാത്രയിലാണ് ഫരീദയെ പരിചയപ്പെടുന്നത്. എഴുപതിനടുത്ത് പ്രായം കാണുമെങ്കിലും ആരോഗ്യവതി. മേല്‍കോട്ടും പാന്റ്‌സും ധരിച്ച അവര്‍ ഒറ്റനോട്ടത്തില്‍ ഉദ്യോഗസ്ഥയാണെന്ന് തോന്നും. തല മറയ്ക്കാത്ത അവരെ വേഷംകൊണ്ട് മുസ്‌ലിമാണെന്ന് തിരിച്ചറിയാന്‍ കഴിയില്ല. എനിക്കും അവര്‍ക്കും അടുത്തടുത്തായിരുന്നു സീറ്റ്. അവര്‍ക്കനുവദിക്കപ്പെട്ട സീറ്റാണതെങ്കിലും സഹയാത്രികനായ എന്നോട് ഉപചാരപൂര്‍വം അനുവാദം ചോദിച്ചാണ് അവര്‍ അവിടെയിരുന്നത്. സംസാരത്തിലും പെരുമാറ്റത്തിലും കുറെയേറെ ഉപചാരങ്ങളുണ്ട് അമേരിക്കക്കാര്‍ക്ക്. പരസ്പരം കണ്ടുമുട്ടുന്നവര്‍ സലാം പറഞ്ഞ് അഭിവാദ്യം ചെയ്തു സംസാരിച്ചുതുടങ്ങുമ്പോള്‍ മുസ്‌ലിംകൾക്കുണ്ടാകുന്ന പോസിറ്റീവ് ഫീലിംഗിന് സമാനമായ ഒരു വികാരമാണ് അമേരിക്കക്കാര്‍ ഹായ് ഹലോ പറഞ്ഞ് സംസാരമാരംഭിക്കുമ്പോള്‍. രാവിലെ ജോഗിംഗിനിറങ്ങുമ്പോള്‍ കണ്ടുമുട്ടുന്ന അപരിചതരായ വെള്ളക്കാര്‍പോലും എത്ര പ്രസന്നവദരായാണ് ഹലോയും ഗുഡ് മോണിംഗും പറഞ്ഞ് അഭിവാദ്യം ചെയ്യുന്നത്! മറുനാട്ടിലാകുമ്പോള്‍ മനസ്സില്‍ അറിയാതെ രൂപപ്പെടുന്ന ഒരുതരം 'വിദേശി' അന്യതാബോധത്തെ അലിയിച്ചുകളയാന്‍ മാത്രം ശക്തിയുണ്ട് അവരുടെ പുഞ്ചിരിക്കും ഗുഡ്‌മോണിംഗിനും. ആറ് മണിക്കൂറിലധികം നീണ്ട ബസ്‌യാത്ര ഫരീദയുമായി സാമാന്യം സുദീര്‍ഘമായി സംസാരിക്കാന്‍ അവസരം നല്‍കി. അതുവഴി ഒരു ടിപ്പിക്കല്‍ അമേരിക്കന്‍ വനിതയുടെ ജീവിതം എനിക്കു മുമ്പില്‍ അനാവൃതമായി.

ടൊറണ്ടോ നഗരത്തില്‍ ഒരു സൂപ്പര്‍മാർക്കറ്റിലെ മാനേജറാണവര്‍. ആഴ്ചയിലെ അവസാന ദിവസങ്ങള്‍ ന്യൂയോർക്കില്‍ ചെലവഴിച്ച് (അടിച്ചുപൊളിച്ച്) കാനഡയിലേക്ക് മടങ്ങുകയാണ്. എന്നോ വിവാഹമോചിതയായ അവര്‍ക്ക് മക്കളില്ല. ആകെയുള്ളത് മാതാവ് മാത്രം. ആഴ്ച മുഴുവന്‍ ജോലി ചെയ്ത് വീകെന്‍ഡ് നഗരത്തില്‍ സുഹൃത്തുക്കൾക്കൊപ്പം ആസ്വദിക്കുന്ന ഒരു ശരാശരി അമേരിക്കക്കാരിയുടെ പ്രതീകമാണ് ഫരീദ. വാര്‍ധക്യത്തിലേക്ക് നടന്നടുക്കുമ്പോഴും ജീവിതം ആസ്വദിക്കുന്നവള്‍. പ്രായമായിട്ടും തൊഴിലെടുക്കാന്‍ മടിയില്ലാത്തവള്‍. മാതാവിനപ്പുറമുള്ള കുടുംബ ബന്ധങ്ങളിലേക്ക് ആലോചനകള്‍ നീളാത്തവള്‍. ഫരീദയെപ്പോലെ വിവാഹ ബന്ധം വേർപ്പെടുത്തിയോ, അങ്ങനെയല്ലാതെയോ ഏകാന്ത ജീവിതം നയിക്കുന്ന അനേകം സ്ത്രീകളുണ്ടിവിടെ. കുടുംബ ബന്ധങ്ങളെക്കാളും മതമൂല്യങ്ങളെക്കാളും ലിബറല്‍ ജീവിതമൂല്യങ്ങളാല്‍ സ്വാധീനിക്കപ്പെട്ടവര്‍. ആഴ്ചയിലെ അവസാന രാവുകളില്‍ സജീവമാകുന്ന അമേരിക്കന്‍ തെരുവുകളില്‍ അവധി ദിനങ്ങള്‍ ആഘോഷിക്കുന്ന ജനത. ആട്ടവും പാട്ടും മദ്യസേവയുമൊക്കെ ആ ജീവിതത്തിലെ പതിവ് കാഴ്ചകള്‍ മാത്രം. എല്ലാവരും അവരവരുടെ ജീവിതം കരുപ്പിടിപ്പിക്കാനോ ആഘോഷിക്കാനോ ഉള്ള നെട്ടോട്ടത്തിലാണിവിടെ. തങ്ങളുടെ സ്വകാര്യതയിലേക്കും സുഖസൗകര്യങ്ങളിലേക്കും മാത്രം ചുരുണ്ടുകൂടുന്നവര്‍. ഒരു ശരാശരി അമേരിക്കക്കാരിയുടെ ജീവിതം ഇങ്ങനെയൊക്കെയാണ്.

സ്വയം പര്യാപ്തരാണ് ഇവിടെ സ്ത്രീകള്‍. തൊഴില്‍, ഉദ്യോഗം, കല ഇങ്ങനെ തങ്ങള്‍ക്കിഷ്ടപ്പെട്ട ഏതെങ്കിലും കാര്യങ്ങളില്‍ വ്യാപൃതരാണ് അധിക സ്ത്രീകളും. പുരുഷന്റെ വരുമാനംകൊണ്ട് മാത്രം വര്‍ധിച്ചുവരുന്ന കുടുംബചെലവുകള്‍ താങ്ങാനാകാത്ത സാഹചര്യവും സ്ത്രീകളെ ജോലി ചെയ്യാന്‍ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നുണ്ടാവാം. രാത്രി വൈകിയും ബസ്സിലും സ്‌റ്റേഷനുകളിലുമെല്ലാം സ്ത്രീകള്‍ സ്വതന്ത്രരായും സുരക്ഷിതരായും യാത്ര ചെയ്യുന്നു. ദീര്‍ഘദൂര ബസ്സ് യാത്രികരില്‍ അധികവും സ്ത്രീകളാണ്. ആഫ്രിക്കനും യൂറോപ്യനും കറുത്തവനും വെളുത്തവനുമൊക്കെ തോളോടുതോള്‍ ചേര്‍ന്നിരുന്നു യാത്ര ചെയ്യുന്ന ഈ ബസ്സില്‍ പോലും ഈ രാജ്യത്തിന്റെ വൈവിധ്യം ദൃശ്യമാണ്.

സ്ത്രീകളും ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും

അമേരിക്കന്‍ ജീവിതം പൊതുവില്‍ ഇങ്ങനെയൊക്കെയായിരിക്കാം. എന്നാല്‍, ഇതില്‍നിന്ന് തീര്‍ത്തും വ്യത്യസ്തമാണ് ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരായ സ്ത്രീകളുടെ ജീവിതം. കാരണം, ഓരോരുത്തര്‍ക്കും അവരവര്‍ ഇഷ്ടപ്പെടുന്ന ജീവിതം കരുപ്പിടിപ്പിക്കാനുള്ള സാഹചര്യമുണ്ടിവിടെ. അവനവന്റെ ഇഷ്ടങ്ങളുടെയും നിയന്ത്രണങ്ങളില്ലാത്ത സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെയും നാടാണിത്. ഒരാളുടെ സ്വാതന്ത്ര്യം അപരന്റെ അവകാശങ്ങളെ കവരാത്തിടത്തോളം ഇവിടെ ആര്‍ക്കും എന്തും ചെയ്യാം. അനിയന്ത്രിതമായ ഈ സ്വാതന്ത്ര്യം ചിലരെ അധാർമികതയിലേക്ക് നയിക്കുന്നുവെന്നത് വാസ്തവമാണ്. എന്നല്ല, അങ്ങനെയുള്ളവരായിരിക്കാം ഭൂരിഭാഗവും. എന്നാല്‍, ആ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ അതേ സാധ്യതകള്‍ തന്നെ നല്ല മനുഷ്യര്‍ക്കു മുമ്പിലും വലിയ അവസരങ്ങള്‍ തുറന്നിടുന്നുണ്ടിവിടെ. മുസ്‌ലിംകള്‍ ഇത്രയും ന്യൂനപക്ഷമായ ഒരു രാജ്യത്ത് ഒരു മുസ് ലിമിന്റെ വ്യക്തിജീവിതവും മറ്റു ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും ഇത്ര വ്യവസ്ഥാപിതമായും സുന്ദരമായും കൊണ്ടുപോകാന്‍ കഴിയുന്നതെങ്ങനെയെന്ന് ചോദിച്ചാല്‍, അമേരിക്ക തങ്ങളുടെ ജനതക്ക് നല്‍കുന്ന സ്വാതന്ത്ര്യം എന്ന ഒറ്റ ഉത്തരമേയുള്ളൂ. നല്ല മനുഷ്യര്‍ അത് പരമാവധി നന്മകളില്‍ മുന്നേറാന്‍ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുമ്പോള്‍, ദുര്‍വൃത്തര്‍ അവരുടെ ഇഷ്ടങ്ങള്‍ക്കും ഈ സ്വാതന്ത്ര്യം ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു.

അമേരിക്കയിലെ വിവിധ പ്രദേശങ്ങളിലെ മുസ് ലിംകളുമായി സംവദിച്ചപ്പോള്‍ ശ്രദ്ധയിൽപെട്ട ഒരു പ്രധാന കാര്യം ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലും സാമൂഹിക സേവനരംഗങ്ങളിലുമുള്ള സ്ത്രീകളുടെ സജീവതയും പങ്കാളിത്തവുമാണ്. ഒറ്റവാക്കില്‍ പറഞ്ഞാല്‍, സ്ത്രീ ഇവിടെ 'സൂപ്പര്‍ വുമൺ' ആണ്. അമേരിക്കയിലെ ഒരു ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകക്ക് നാട്ടിലെ ഏറ്റവും നല്ല ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകയെക്കാള്‍ കർമകുശലതയുണ്ട്. മുസ് ലിം സ്ത്രീകള്‍ക്ക് സാമൂഹിക സേവന രംഗത്ത് പ്രവര്‍ത്തിക്കാന്‍ അമേരിക്ക തുറന്നിടുന്ന സാധ്യതകളുടെ വലിയ ലോകമായിരിക്കാം ഈ മാറ്റത്തിന് കാരണം. സ്ത്രീകളുടെ പൊതുരംഗത്തെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെയും അവരുടെ സ്വതന്ത്ര ഉദ്യമങ്ങളെയും സംശയദൃഷ്ടിയോടെ കണ്ടുശീലിച്ച സമൂഹത്തില്‍ സ്ത്രീശാക്തീകരണവും വനിതാക്ഷേമവുമൊക്കെ വാചാടോപങ്ങള്‍ മാത്രമായിരിക്കും. നമ്മുടെ കേരളീയ സാമൂഹിക ഘടന സ്ത്രീക്ക് വിലക്കിയ കുറേ പദവികളും ഉത്തരവാദിത്വങ്ങളും അവര്‍ക്ക് യഥേഷ്ടം കൈകാര്യം ചെയ്യാന്‍ കഴിയുന്ന കാര്യങ്ങളാണെന്ന് അമേരിക്ക പോലൊരു സാമൂഹിക ചുറ്റുപാടില്‍ അവര്‍ തെളിയിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു.

ഒരേ സമയം ഗൃഹഭരണവും ജോലിയും കമ്യൂണിറ്റി സര്‍വീസും മതപഠനവും ഷോപ്പിംഗും തുടങ്ങി ബഹുമുഖ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ വ്യാപൃതയാണ് ഇവിടത്തെ മുസ്‌ലിം സ്ത്രീ. ഈ ദൃശ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ അമിത ഭാരമേറ്റി മനസ്സില്ലാ മനസ്സോടെ ചെയ്യുകയല്ല. വീട്ടുജോലികളിലും പഠനത്തിലും ക്ലാസ്സുകളിലും കമ്യൂണിറ്റി സര്‍വീസിലുമൊക്കെ അവളുടെ മനസ്സും ശരീരവും ഒരുപോലെ അര്‍പ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. ജോലിയും കമ്യൂണിറ്റി സേവനങ്ങളും അറിഞ്ഞാസ്വദിച്ച് ചെയ്യുന്ന കർമനിരതരായ അനേകം സ്ത്രീകളുണ്ടിവിടെ. നാട്ടില്‍ മതപരമായി പിന്നാക്കം നിന്നവര്‍ പോലും സ്വയം പ്രചോദിതരായി ഇസ്‌ലാമിന്റെ മുന്നണിപ്പോരാളികളായ ധാരാളം കഥകളുണ്ട് ഇവിടത്തെ കുടിയേറ്റ മുസ്‌ലിംകള്‍ക്കിടയില്‍. ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനത്തിനുള്ള സാധ്യതകള്‍ അത്രയുമുണ്ടിവിടെ.

കഴിഞ്ഞ കുറേ നാളുകളായി അമേരിക്കയിലെ ഡെന്‍വറില്‍ സ്ഥിരതാമസമാക്കിയ ലബീബ സമീർ അമേരിക്കൻ മുസ്‌ലിം വനിതയുടെ വ്യക്തി-സാമൂഹിക ജീവിതത്തെ അടയാളപ്പെടുത്തുന്നുണ്ട്. മൂന്ന് കുട്ടികളുടെ മാതാവായ അവര്‍ ഒരേസമയം വ്യക്തി-കുടുംബ ജീവിതത്തിലും സാമൂഹിക രംഗങ്ങളിലും നിറഞ്ഞുനില്‍ക്കുന്നു. സോഫ്റ്റ് വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായ അവര്‍ അമേരിക്കയിലെ ഏറ്റവും വലിയ മുസ് ലിം സംഘടനയായ ICNA (Islamic Council of North America) യുടെ വെസ്റ്റ് റീജ്യന്‍ വനിതാ വിംഗ് ശൂറാ മെമ്പര്‍, ഇസ്‌ലാം ദഅ്വാ ഗ്രൂപ്പായ Why Islam ന്റെ സെന്‍ട്രല്‍ ടീം മെമ്പര്‍, വെസ്റ്റ് റീജ്യന്‍ ഔട്ട്‌റീച് റപ്രസന്ററ്റീവ് തുടങ്ങിയ ഉത്തരവാദിത്വങ്ങള്‍ വഹിക്കുന്നു. നോര്‍ത്ത് അമേരിക്കന്‍ മലയാളി ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെ മദ്റസാ സംവിധാനമായ 'വെളിച്ചം' ഓണ്‍ലൈന്‍ മദ്റസയില്‍ അധ്യാപിക കൂടിയാണ് ലബീബ. ICNA വനിതകള്‍ക്കായി നടത്തുന്ന ചതുര്‍വര്‍ഷ തഫ്‌സീര്‍ കോഴ്‌സ്, Online Institute of Woman ന്റെ ഉലൂമുല്‍ ഹദീസ്- ഉലൂമുല്‍ ഖുര്‍ആന്‍ കോഴ്‌സുകള്‍ പൂര്‍ത്തീകരിച്ചിട്ടുണ്ട് അവര്‍. ഇതിനൊക്കെ പുറമെ, ഡെന്‍വറിലെ ഇസ് ലാമിക് സെന്റര്‍ ഓഫ് ബോള്‍ഡറിലെ, മതപഠന, കമ്യൂണിറ്റി-ചാരിറ്റി പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലും ഭര്‍ത്താവ് സമീര്‍ ബിന്‍ ഖാലിദിനൊപ്പം സജീവ പങ്കാളിയാണവര്‍. നാട്ടിലെ കുടുംബ-സുഹൃദ് ബന്ധങ്ങളൊക്കെ മിസ്സ് ചെയ്യുമെങ്കിലും, നാട്ടില്‍ അത്തരം കാര്യങ്ങള്‍ക്ക് പോകുന്ന സമയം ഇങ്ങനെ ക്രിയാത്മകമായി ഉപയോഗിക്കാന്‍ സാധിക്കുന്നതിലെ സംതൃപ്തിയുണ്ട് അവരുടെ സംഭാഷണത്തില്‍. ഇവിടത്തെ പല ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെയും ജീവിതം ഇങ്ങനെയൊക്കെയാണ്.

കുട്ടികളും വിദ്യാഭ്യാസ രീതിയും

അമേരിക്കയിലെ പൊതുവിദ്യാഭ്യാസ സംവിധാനത്തെക്കുറിച്ച് പല രക്ഷിതാക്കള്‍ക്കും വലിയ മതിപ്പാണ്. കുട്ടികളുടെ വായനാ ശീലമാണ് അമേരിക്കന്‍ വിദ്യാഭ്യാസക്രമത്തില്‍ എന്നെ ഏറെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തിയ കാര്യം. ഇവിടെ ചെറിയ ക്ലാസ്സുകള്‍ മുതല്‍ കുട്ടികള്‍ അവരവരുടെ പ്രായത്തിനനുയോജ്യമായ പുസ്തകങ്ങള്‍ വായിച്ചു ശീലിക്കുന്നു. ആഴ്ചയിലൊരിക്കലെങ്കിലും ലൈബ്രറിയില്‍ പോയി ബാലസാഹിത്യങ്ങള്‍, സയന്‍സ് നോവലുകള്‍ തുടങ്ങിയവ എടുത്തു വായിക്കുന്നതും കുറിപ്പുകള്‍ തയാറാക്കുന്നതുമൊക്കെ ഇവിടെ കുട്ടികള്‍ക്കിടയില്‍ പതിവാണ്. ഈ ശീലം ചിലരെ ചെറുപ്രായത്തിലേ നല്ല വായനക്കാരാക്കി മാറ്റുന്നു. ഡെന്‍വറില്‍ സമീര്‍ ബിന്‍ ഖാലിദ്-ലബീബ ദമ്പതികളുടെ മകന്‍ പത്താം ക്ലാസുകാരന്‍ യൂസുഫ് 15 വയസ്സിനുള്ളില്‍ വായിച്ചുതീര്‍ത്ത പുസ്തകങ്ങള്‍ നമ്മെ തെല്ലൊന്ന് അതിശയപ്പെടുത്തും. വീട്ടില്‍ സജ്ജമാക്കിയ അവന്റെ ചെറു ലൈബ്രറിയില്‍ സയന്‍സ് ഫിക്്ഷന്‍, ലോക ചരിത്രം, ഇസ് ലാമിക ചരിത്രം തുടങ്ങി പല മേഖലകളിലുമുള്ള പുസ്തകങ്ങളുണ്ട്. അവയൊക്കെ വായിച്ചു തീര്‍ത്ത് അടുത്ത പുസ്തകങ്ങള്‍ക്കായി കാത്തിരിക്കുകയാണവന്‍. പ്രായത്തെക്കാള്‍ പക്വതയുള്ള യൂസുഫിന്റെ സംസാരത്തില്‍ പരന്ന വായനയിലൂടെ അവനാർജിച്ച അറിവും പ്രതിഫലിക്കും.

ഡെന്‍വറിലെ ലോംഗ് മോണ്ടില്‍ സോഫ്റ്റ്‌വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായ അഫ്‌സലിന്റെ പത്തുവയസ്സുകാരന്‍ മകന്‍ അഹ്സന്റെ ഏറ്റവും വലിയ ആഗ്രഹം ലോകമറിയുന്ന ഒരു എഴുത്തുകാരനാകണമെന്നതാണ്. സാധാരണ കുട്ടികള്‍ സൂപ്പര്‍മാനോ സ്‌പൈഡര്‍മാനോ പോലുള്ള സൂപ്പർ ഹീറോ ആകാന്‍ കൊതിക്കുമ്പോള്‍, ഈ ചെറുപ്രായത്തില്‍ ഗ്രന്ഥകാരനാകാനുള്ള അടങ്ങാത്ത ആഗ്രഹവുമായി വെറുതെയിരിക്കുകയല്ല അഹ്‌സന്‍; അവന്റെ രീതിയില്‍ അവന്‍ ഗ്രന്ഥരചന ആരംഭിച്ചുകഴിഞ്ഞു. 8-ാം വയസ്സില്‍ താനെഴുതിയ നോവല്‍ അവനെന്നെ കാണിച്ചു. കെട്ടിലും മട്ടിലും ലക്ഷണമൊത്ത ഒരു പുസ്തകം. ആല്‍ബനിയിലെ ജംഷീദ്-തസ്‌നി ദമ്പതികളുടെ മകള്‍ ആറു വയസ്സുകാരി മശാല്‍ വായനക്കാരി മാത്രമല്ല, എഴുത്തുകാരിയുമാണ്. ഈ ചെറുപ്രായത്തില്‍ അവളുടെ മനസ്സില്‍ കവിതകള്‍ വിരിയുന്ന ഭാവനാലോകം തീര്‍ത്തത് അവളുടെ ഗൃഹ-പാഠശാലാ അന്തരീക്ഷം തന്നെയാകണം. അക്ഷരങ്ങള്‍ എഴുതിപ്പഠിച്ചുവരുന്നേയുള്ളൂവെങ്കിലും പോകാന്‍ നേരം അവള്‍ എനിക്കൊരു കത്തെഴുതി. എന്റെ ഹ്രസ്വസന്ദര്‍ശനം അവളിലുണ്ടാക്കിയ ആഹ്ലാദത്തെ, വരച്ചുവെച്ച ഒരു ചെറു കവിതപോലെ മനോഹരമായിരുന്നു എന്റെ മനം കുളിര്‍പ്പിച്ച ആ എഴുത്ത്.

അമേരിക്കയുടെ പൊതുജീവിതത്തിന്റെ ഭാഗമാണ് ലൈബ്രറികള്‍. ലൈബ്രറിയില്‍ കുട്ടികള്‍ക്ക് പ്രത്യേക പരിഗണനയുണ്ട്. എല്ലാ ലൈബ്രറികളിലും ബാലസാഹിത്യങ്ങള്‍ ഉണ്ടെന്നു മാത്രമല്ല, ബാലമനസ്സിനെ ആകര്‍ഷിക്കുംവിധം ലൈബ്രറിയില്‍ ഒരിടം കുട്ടികള്‍ക്കായി പ്രത്യേകം സജ്ജീകരിച്ചിരിക്കും. ഇവിടെ കുട്ടികളുടെ പാഠ്യപ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ മത്സരബുദ്ധി കുറവാണ്. ഓരോരുത്തരും വ്യത്യസ്തരാണെന്നും ഓരോരുത്തര്‍ക്കും വ്യത്യസ്ത കഴിവുകളുണ്ടെന്നും കുട്ടികള്‍ ചെറുപ്പത്തിലേ മനസ്സിലാക്കാന്‍ ഇത് അവസരം നല്‍കുന്നു. ഒരു ദിവസത്തില്‍ അധിക മണിക്കൂറുകളും ലാപ്‌ടോപ് പോലുള്ള ഇലക്ട്രോണിക്‌ ഗാഡ്ജറ്റിനു മുമ്പില്‍ ചെലവഴിക്കേണ്ടിവരുന്ന സോഫ്റ്റ്‌വെയര്‍ എഞ്ചിനീയര്‍മാരുടെ മക്കള്‍ (സ്‌കൂള്‍ കുട്ടികള്‍) പോലും ഇലക്ട്രോണിക്‌ ഗാഡ്ജറ്റുകള്‍ കുറഞ്ഞ സമയം മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നവരാണെന്നതാണ് എന്നെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തിയ മറ്റൊരു കാര്യം. കുഞ്ഞുങ്ങളുടെ അഭിപ്രായങ്ങള്‍ക്കും വില നല്‍കുന്ന ഒരു സാമൂഹിക ക്രമമാണിവിടെ.

എന്നാല്‍, ഇത്തരം ഗുണങ്ങള്‍ ഉള്ളതോടൊപ്പം ചില പോരായ്മകളും ഈ വിദ്യാഭ്യാസ രീതിക്കുണ്ടെന്നത് നിഷേധിക്കാനാവാത്ത യാഥാർഥ്യമാണ്. രക്ഷിതാക്കള്‍ അതിനെക്കുറിച്ച് തികച്ചും ബോധവാന്‍മാരാണ്. അമേരിക്കയുടെ ലിബറല്‍ സാംസ്‌കാരിക മൂല്യങ്ങള്‍ ഏറെ പ്രതിഫലിക്കുന്ന ഇടങ്ങള്‍ കൂടിയാണ് ഇവിടത്തെ പൊതു വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങള്‍. മറ്റുള്ളവര്‍ക്ക് ഹാനികരമാകാത്ത രീതിയില്‍ എന്തും ചെയ്യാമെന്ന അധ്യാപക ഉപദേശം കുട്ടികള്‍ക്ക് തോന്ന്യാസങ്ങള്‍ ചെയ്യാനുള്ള ലൈസന്‍സാണ്. ഈ ചെറുപ്രായത്തില്‍തന്നെ ഏതുതരം അശ്ലീല കണ്ടന്റുകളും കാണുന്നതിന് അധ്യാപകരുടെ ഭാഗത്തു നിന്ന് വിലക്കുകളൊന്നുമില്ലാത്തത് കുട്ടികളെ എവിടെ കൊണ്ടെത്തിക്കുമെന്ന ആശങ്ക മുസ് ലിം രക്ഷിതാക്കള്‍ക്കു മാത്രമല്ല എല്ലാവർക്കുമുണ്ട്. ഉദാര ലൈംഗികതക്കു പുറമേ ഇപ്പോള്‍, ജെന്‍ഡര്‍ ന്യൂട്രാലിറ്റിയും കുട്ടികളുടെ മാനസിക ബൗദ്ധിക വളര്‍ച്ചയെ സാരമായി ബാധിക്കുന്നുവെന്നതാണ് ഇവിടത്തെ വിദ്യാഭ്യാസരീതിയില്‍ രക്ഷിതാക്കള്‍ കാണുന്ന ഏറ്റവും വലിയ പ്രതിസന്ധി. വിദ്യാർഥികേന്ദ്രിതമായ ഈ വിദ്യാഭ്യാസ ക്രമത്തില്‍ അധ്യാപകര്‍ കൂട്ടുകാരെപ്പോലെയാണ്. അതുകൊണ്ട് പല ഗുണങ്ങളുമുണ്ടെന്നതു നേരു തന്നെ. പക്ഷേ, അധ്യാപകരോടുള്ള ബഹുമാനാദരവുകളുടെ ധാര്‍മിക വശം ചോര്‍ന്നുപോകുന്നുവെന്നത് വലിയ പോരായ്മയാണ്. എന്നു മാത്രമല്ല, മാതാപിതാക്കളോടുള്ള സ്‌നേഹബഹുമാനത്തിലും ആ കുറവ് നന്നായി പ്രതിഫലിക്കുന്നതും രക്ഷിതാക്കളെ അസ്വസ്ഥപ്പെടുത്തുന്നു.

കൃത്യമായ ഇസ് ലാമിക ശിക്ഷണത്തിന്റെയും ധാര്‍മിക ബോധത്തിന്റെയും അനിവാര്യതയിലേക്കാണ് ഇത് വിരല്‍ചൂണ്ടുന്നത്. ഇവിടത്തെ മദ്റസകളുടെ പ്രധാന റോള്‍, ഇത്തരം അധാർമികതകളില്‍നിന്ന് കുട്ടികളെ മോചിപ്പിക്കുക എന്നതാണ്. പൊതുവിദ്യാഭ്യാസം പോലെ മതപഠനവും പ്രത്യേകിച്ച്, മദ്റസാ സംവിധാനം ഇവിടെ മികച്ചവതന്നെ. ആല്‍ബനിയിലെ അല്‍ഹിദായ മദ്റസയെക്കുറിച്ച് ന്യൂയോര്‍ക്ക് സ്‌റ്റേറ്റില്‍ സോഫ്റ്റ്്വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായ തസ്‌നി ജംഷീദിന് വലിയ മതിപ്പാണ്. ആ ഇസ്‌ലാമിക് സെന്ററിലെ മതപഠനം തങ്ങളുടെ കുട്ടികള്‍ക്ക് ഇസ്‌ലാമിക ശിക്ഷണം നല്‍കുന്നതില്‍ അത്രകണ്ട് ഫലവത്താണെന്നാണ് അവരുടെ വിലയിരുത്തല്‍. ഐ.ടി പ്രഫഷനല്‍ എന്ന നിലയില്‍ കാലിഫോര്‍ണിയ തുടങ്ങി മറ്റു പല സ്ഥലങ്ങളില്‍നിന്നും നല്ല ജോബ് ഓഫറുകള്‍ ഉണ്ടെങ്കിലും, ശൈത്യകാലത്തെ അതികഠിന തണുപ്പും സഹിച്ച് ആല്‍ബനിയില്‍ തന്നെ ജോലി തുടരാന്‍ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന ഏറ്റവും പ്രധാന ഘടകം മക്കളുടെ മതപരമായ വിദ്യാഭ്യാസമാണെന്ന് അവര്‍ സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തുന്നു. അവരുടെ 12 വയസ്സുകാരി മകള്‍ മലീഹ നല്ല ഖുര്‍ആന്‍ ഖാരിഅയാണ്. ഇസ്‌ലാമിക ശിക്ഷണത്തിന്റെ സുന്ദര മാതൃകകള്‍ മലീഹയുടെ സംസാരത്തിലും പെരുമാറ്റത്തിലും കാണാം. l
(തുടരും )

ഡോ. കൂട്ടില്‍ മുഹമ്മദലി രചിച്ച 'പ്രകാശം പരത്തുന്ന പ്രസ്ഥാനം' എന്ന പുസ്തകത്തോട് ഈ ലേഖനം കടപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനം ഒരു മനുഷ്യന്റെ മുഴുജീവിതത്തെയും എത്രകണ്ട് അർഥവത്തും പ്രകാശപൂരിതവുമാക്കുന്നു എന്ന് ലളിതമായ ഉദാഹരണങ്ങളിലൂടെ വിവരിക്കുകയാണാ കൃതി. അമേരിക്കയിലെ പല മലയാളീ മുസ്‌ലിം ജീവിതങ്ങളെയും അടുത്തുനിന്ന് കണ്ടപ്പോള്‍, ഈ പുസ്തകത്തിന്റെ ഉള്ളടക്കവും തലക്കെട്ടും ഒരിക്കല്‍ കൂടി മനസ്സില്‍ തെളിഞ്ഞുവന്നു. കാരണം, ഈ കൃതി വിഭാവനം ചെയ്യുന്ന ഒരു ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകനെ/യെ തങ്ങള്‍ ജീവിക്കുന്ന മറ്റൊരു (അമേരിക്കന്‍) ചുറ്റുപാടില്‍ സുന്ദരമായി പ്രയോഗവല്‍ക്കരിക്കുകയാണ് ഇവിടത്തെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകര്‍ എന്നു തോന്നി. അമേരിക്കയുടെ ബഹുവർണ പരിസരത്ത് ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ ബഹുമുഖ പ്രതിനിധാനം എങ്ങനെയൊക്കെയാണ് നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത് എന്ന് അടയാളപ്പെടുത്താനുള്ള എളിയ ശ്രമം കൂടിയാണ് ഈ കുറിപ്പ്.

മുസ് ലിം ഭൂരിപക്ഷ ഗള്‍ഫ് നാടുകളിലെ ഇസ് ലാമിക ആക്ടിവിസവും പ്രവര്‍ത്തനരീതികളുമൊക്കെ പ്രസ്ഥാനവൃത്തത്തിന് ഏറക്കുറെ സുപരിചിതമാണ്. എന്നാല്‍, അമേരിക്കയിലെ മലയാളികളുടെ ഇസ് ലാമിക കൂട്ടായ്മയെ കുറിച്ചോ അതിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെക്കുറിച്ചോ മലയാളികള്‍ വേണ്ടത്ര അറിഞ്ഞുകാണില്ല. അങ്ങനെ അറിയപ്പെടാന്‍ പോന്ന ഒരു ദീര്‍ഘകാല പ്രവര്‍ത്തന ചരിത്രവും പാരമ്പര്യവും അതിനില്ല. കാരണം, അമേരിക്കന്‍ മണ്ണിലേക്കുള്ള മലയാളി ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെ കുടിയേറ്റത്തിന് ഗള്‍ഫ് പ്രവാസത്തോളം പഴക്കമില്ല. ഗള്‍ഫിലേതു പോലെ വലിയ അളവില്‍ പ്രവര്‍ത്തകരും ഇവിടെയില്ല. അമേരിക്കയിലേക്ക് ജീവിതം പറിച്ചുനട്ട ഒറ്റപ്പെട്ട പ്രവര്‍ത്തകര്‍ ഉണ്ടാകാമെങ്കിലും, ഒരു കൂട്ടായ്മയായി മലയാളീ പ്രസ്ഥാനവൃത്തം രൂപപ്പെടുന്നതിന് ഒരു ദശാബ്ദത്തിന്റെ പഴക്കമേ കാണൂ. ഐ.ടി മേഖലയുടെ വികാസവും തൊഴില്‍ സാധ്യതകളും വര്‍ധിച്ച 2000-2005 കാലത്താണ് അമേരിക്കയിലേക്കുള്ള ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെ കുടിയേറ്റം ആരംഭിക്കുന്നത്.

2010-2011 കാലത്ത് ബാംഗ്ലൂര്‍ ആസ്ഥാനമായി ജോലി ചെയ്തിരുന്ന പ്രസ്ഥാനപ്രവര്‍ത്തകരായ ഐ.ടി പ്രഫഷനലുകള്‍ ജോലിയുടെ ഭാഗമായി അമേരിക്കയിലേക്കോ യൂറോപ്പിലേക്കോ പോവുകയും ഹ്രസ്വ കാലം അവിടെ ജീവിക്കേണ്ടി വരികയും ചെയ്തപ്പോഴാണ് ഓണ്‍ലൈന്‍ ഹല്‍ഖാ യോഗങ്ങളെ കുറിച്ച ആലോചന വരുന്നത്. ബാംഗ്ലൂര്‍ ജമാഅത്തെ ഇസ് ലാമി ഏരിയയുടെ സഹകരണത്തോടെയാണ് അങ്ങനെ ആദ്യമായി 'വെളിച്ചം' എന്ന പേരില്‍ ഒരു ഓണ്‍ലൈന്‍ ഹല്‍ഖ രൂപവത്കരിക്കപ്പെടുന്നത്. വ്യവസ്ഥാപിതമായി നടത്തിപ്പോരുന്ന ഖുര്‍ആന്‍ ക്ലാസുകളിലൂടെയായിരുന്നു വെളിച്ചത്തിന്റെ തുടക്കം. മുമ്പ് ഐ.ടി പ്രഫഷനലുകളില്‍ മാത്രം പരിമിതമായ ഓണ്‍ലൈന്‍ ഹല്‍ഖ അതോടെ പ്രവാസികളായ മറ്റു ജോലിക്കാര്‍ക്കും വിദ്യാർഥികള്‍ക്കും കൂടി ലഭ്യമായി. അമേരിക്ക, യൂറോപ്പ്, ചൈന, സിംഗപ്പൂര്‍, താന്‍സാനിയ, ഉഗാണ്ട, സുഡാന്‍ മുതലായ നിരവധി രാജ്യങ്ങളിലെ അഭ്യസ്തവിദ്യരായ മലയാളി ചെറുപ്പക്കാര്‍ ഈ ഓണ്‍ലൈന്‍ സംവിധാനത്തിലൂടെ ഇസ് ലാമിനെ കൂടുതല്‍ പഠിക്കാന്‍ തുടങ്ങി. സൈബര്‍ ലോകത്തേക്കുള്ള ഹല്‍ഖയുടെ രംഗപ്രവേശം നാട്ടില്‍ ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനവുമായി ഒരു ബന്ധവുമില്ലാതിരുന്ന യുവാക്കളെ കൂടി ഇതിലേക്കാകര്‍ഷിച്ചു. ഒരു സ്വതന്ത്ര പ്രസ്ഥാനമായ 'വെളിച്ചം' ഘടനയിലും പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലും വ്യതിരിക്തത പുലര്‍ത്തുന്നു. അമേരിക്കയിലെ ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനം നമ്മുടേതില്‍നിന്ന് ഏറെ വിഭിന്നമാണ്. അമേരിക്കന്‍ പശ്ചാത്തലത്തില്‍ തങ്ങളുടെ നയങ്ങളും മുന്‍ഗണനാക്രമവും പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും തീരുമാനിക്കുന്നത് വെളിച്ചത്തിന്റെ നേതൃനിര തന്നെ.

അമേരിക്കന്‍ ബഹു
സാംസ്‌കാരിക പരിസരത്ത്

കേരളീയ പശ്ചാത്തലത്തില്‍നിന്ന് പ്രസ്ഥാനത്തെ പഠിക്കുകയും മനസ്സിലാക്കുകയും ചെയ്ത 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകര്‍, ആ പാരമ്പര്യം കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്നതോടൊപ്പം, തങ്ങള്‍ ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യങ്ങളില്‍ ഇസ്‌ലാമിനെ ഏറ്റവും സുന്ദരമായി പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്നതിലും ശ്രദ്ധിക്കുന്നു. NAIMA എന്ന ചുരുക്കപ്പേരില്‍ അറിയപ്പെടുന്ന North American Indian Muslim Association ന്റെ ഒരു ഉപഘടകം കൂടിയാണ് 'വെളിച്ചം.' 2018-ല്‍ അമേരിക്കയിലെ ഇന്ത്യന്‍ വംശജരായ മുസ് ലിംകള്‍ക്ക് വേണ്ടി രൂപവത്കരിക്കപ്പെട്ടതാണ് NAIMA. ഖുര്‍ആനിന്റെയും സുന്നത്തിന്റെയം വെളിച്ചത്തില്‍ അമേരിക്കയിലെ ഇന്ത്യന്‍ മുസ് ലിംകളുടെ വ്യക്തിപരവും സാമൂഹികവുമായ ഉന്നമനത്തിന് വേണ്ടി പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന ഈ പ്രസ്ഥാനം ഇന്ത്യയില്‍ നീതി നിഷേധിക്കപ്പെടുന്ന മുസ്‌ലിംകള്‍ക്കും ഇതര ന്യൂനപക്ഷങ്ങള്‍ക്കും വേണ്ടി ശബ്ദമുയര്‍ത്തുന്നു.

അമേരിക്കന്‍ മുസ് ലിം പൊതുസമൂഹത്തെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന അവിടത്തെ ഏറ്റവും പ്രധാന മുസ് ലിം കൂട്ടായ്മയായ ഇക്‌ന (Islamic Council of North America) പോലുള്ള സംഘടനകളിലും വെളിച്ചത്തിന്റെ പ്രവര്‍ത്തകരുണ്ട്. ഇക്‌നയുടെ നേതാക്കള്‍ക്ക് 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരെക്കുറിച്ച് വലിയ മതിപ്പാണ്. ഇക്‌നയുടെ ചില നേതാക്കളുമായി സംസാരിച്ചപ്പോള്‍, കേരളത്തില്‍ നിന്നാണെന്നറിഞ്ഞ മാത്രയില്‍ അവര്‍ ആദ്യം ചോദിച്ചത് 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരെ കുറിച്ചാണ്. അമേരിക്കയിലെ ഡെന്‍വറില്‍ താമസിക്കുന്ന എന്റെ അള്‍ജീരിയന്‍ സുഹൃത്തിനെ കണ്ടുമുട്ടിയപ്പോള്‍ വെളിച്ചം പ്രവര്‍ത്തകന്‍ സമീര്‍ ബിന്‍ ഖാലിദിന്റെ ഫോട്ടോ ഫോണില്‍ കാണിച്ചുകൊടുത്തു. ആ ഫോട്ടോ കണ്ടപ്പോൾ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു: 'ഇദ്ദേഹം ഡെന്‍വറിലെ മുസ് ലിംകള്‍ക്കിടയില്‍ അറിയപ്പെടുന്ന ആളാണ്. ഡെന്‍വറിലെ പ്രധാന ഇസ് ലാമിക സെന്ററുകളിലെ (പള്ളി) കമ്മിറ്റിയില്‍ അംഗമോ അതില്‍ വേണ്ടത്ര സ്വാധീനമോ ഉള്ള ആളാണ്.' അമേരിക്കയിലെ ഒരു മലയാളി ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകനെ കുറിച്ചുള്ള ഒരു വിദേശിയുടെ അഭിപ്രായം കേട്ടപ്പോള്‍ സന്തോഷവും അഭിമാനവും തോന്നി. 'വെളിച്ചം' കേവലം മലയാളി കൂട്ടായ്മയായി മലയാളികള്‍ക്കിടയില്‍ മാത്രം ഒതുങ്ങാതെ അമേരിക്കയിലെ നാനാവിധ മുസ് ലിംകളിലേക്കും ഇറങ്ങിച്ചെന്നതിന്റെ ഫലമാണിതൊക്കെ.

ഇങ്ങനെ ബഹുമുഖ പ്രസ്ഥാനങ്ങളിലെ പങ്കാളിത്തവും പ്രാതിനിധ്യവും കൂടിയാണ് അമേരിക്കയിലെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനം. ഇവിടെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകര്‍, തങ്ങൾ ജീവിക്കുന്ന പശ്ചാത്തലത്തില്‍ സമൂഹത്തിന് ഏറ്റവും ആവശ്യമായ കാര്യങ്ങളേതോ അവക്കാണ് പ്രാമുഖ്യം നൽകുന്നത്. ഇവിടെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകന്‍ ഒരേ സമയം ഇക്‌നായിലും നൈമയിലും മറ്റു പ്രാദേശിക കൂട്ടായ്മകളിലും പ്രവര്‍ത്തിച്ചുപോരുന്നു. കുറഞ്ഞകാലത്തിനിടയില്‍ തന്നെ 'വെളിച്ചം' അതിന്റെ പ്രകാശം അമേരിക്കയിലെ മുഴുവന്‍ ജനങ്ങളിലേക്കും പ്രസരിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു. ഈദൃശ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെ മുന്നില്‍നിന്ന് നയിക്കുന്ന 'വെളിച്ചം' നോർത്ത് അമേരിക്കന്‍ ഏരിയയുടെ നേതാക്കള്‍ നിയാസ് കെ. സുബൈര്‍ (പ്രസിഡ ന്റ്് ), അബ്ദുല്‍ അസീസ് (സെക്രട്ടറി), റൈഹാനത്ത് (വൈസ് പ്രസിഡന്റ്് ) എന്നിവരാണ്. l (തുടരും)

അമേരിക്കന്‍ യാത്രയുടെ അവസാന ഘട്ടത്തിലാണ് വാഷിംഗ്ടണ്‍ DC (ഡിസ്ട്രിക്റ്റ് ഓഫ് കൊളംബിയ) യില്‍ എത്തിച്ചേരുന്നത്. യു.എസിന്റെ തലസ്ഥാനമായ വാഷിംഗ്ടണ്‍ ഡിസി, അമേരിക്കന്‍ പ്രസിഡന്റിന്റെ ഔദ്യോഗിക വസതിയായ വൈറ്റ് ഹൗസ്, ക്യാപിറ്റോള്‍ മന്ദിരം, പരമോന്നത കോടതി തുടങ്ങി മർമപ്രധാനമായ ഭരണനിര്‍വഹണ മന്ദിരങ്ങളുടെയും സര്‍ക്കാര്‍ സ്ഥാപനങ്ങളുടെയും കേന്ദ്രമാണ്. വാഷിംഗ്ടണ്‍ സ്തൂപം, ലിങ്കണ്‍ സ്മാരകം, വിയറ്റ്‌നാം യുദ്ധ സ്മാരകം, ദേശീയ-ചരിത്ര മ്യൂസിയങ്ങള്‍, ലൈബ്രറികള്‍ തുടങ്ങി ചരിത്ര പ്രാധാന്യമുള്ള കെട്ടിടങ്ങളുടെയും കേന്ദ്രം കൂടിയാണ് ഈ നഗരം.

അമേരിക്കയിലെ മറ്റു പല വന്‍ നഗരങ്ങളില്‍നിന്നും വ്യത്യസ്തമായി, താരതമ്യേന തിരക്കുകുറഞ്ഞ ഈ നഗരം യൂനിയന്‍ ടെറിറ്ററി, ഭരണസിരാകേന്ദ്രം എന്ന നിലയിലാണ് പ്രസിദ്ധിയാര്‍ജിച്ചത്. മറ്റു രാജ്യങ്ങളുടെ കാര്യത്തില്‍ ഇടപെടുന്ന യു.എസിന്റെ വിദേശനയങ്ങള്‍ രൂപവത്കരിക്കപ്പെടുന്നത് ഈ നഗരത്തിലായതിനാല്‍ ഡി.സിയെ ലോകത്തിന്റെ തലസ്ഥാനം എന്നും ചിലര്‍ വിശേഷിപ്പിക്കുന്നു. അമേരിക്കയുടെ മുസ് ലിം ചരിത്രത്തിലും ഈ നഗരത്തിന് പങ്കുണ്ട് എന്നത് അവിടം സന്ദര്‍ശിച്ചപ്പോഴാണ് അറിയാന്‍ കഴിഞ്ഞത്.

ഡെന്‍വറില്‍ ബാള്‍ട്ടിമോറിലേക്കായിരുന്നു എന്റെ വിമാനം. DCയുടെ സമീപ സ്റ്റേറ്റായ മേരിലാന്റിലാണ് ബാൾട്ടിമോര്‍ നഗരം. ഏതാനും ദിവസങ്ങള്‍ക്കു മുമ്പ് പതിനായിരങ്ങള്‍ പങ്കെടുത്ത ഇക്‌ന(ICNA)യുടെ ദ്വിദിന കൺവെന്‍ഷന്‍ നടന്നത് ഇവിടെയായിരുന്നു. ആതിഥേയനായ മാള സ്വദേശി ഫസലുർറഹ്്മാനെ എനിക്ക് മുന്‍പരിചയമില്ല. അമേരിക്കയില്‍ എന്തെങ്കിലും ആവശ്യമുണ്ടെങ്കില്‍ ബന്ധപ്പെടാന്‍ അല്‍ജാമിഅ ഡെപ്യൂട്ടി റെക്ടര്‍ കെ.എം അശ്‌റഫ് സാഹിബാണ് സഹോദര പുത്രി ഹാദിയ ബഷീറിന്റെയും അവരുടെ ഭര്‍ത്താവ് ഫസലിന്റെയും നമ്പര്‍ തന്നത്. മടക്കയാത്രക്കു മുമ്പ് ഫസലിന് ഫോണ്‍ ചെയ്തതാണ്. എന്റെ സന്ദര്‍ശനവും പ്രതീക്ഷിച്ചിരിക്കുന്ന പോലെ തോന്നി അദ്ദേഹവുമായി സംസാരിച്ചപ്പോള്‍. മുമ്പ് റോചസ്റ്റര്‍ യൂനിവേഴ്‌സിറ്റിയില്‍ റിസർച്ച് ചെയ്ത ഫസല്‍ ഇപ്പോള്‍ വാഷിംഗ്ടണില്‍ ഒരു ഐ.ടി കമ്പനിയില്‍ സോഫ്റ്റ്്വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായി ജോലി ചെയ്യുന്നു. അതിരാവിലെ വിമാനത്താവളത്തില്‍നിന്ന് താമസസ്ഥലത്തേക്കുള്ള വഴിയിലെ പ്രധാന സ്ഥലങ്ങളെല്ലാം ഞങ്ങള്‍ സന്ദര്‍ശിച്ചു. സന്ദര്‍ശിക്കുന്ന സ്ഥലങ്ങളില്‍ എന്റെ മുന്‍ഗണന മുസ് ലിം പൈതൃക സൈറ്റുകളായിരിക്കും എന്ന് ഫസല്‍ ഒരു ഉള്‍പ്രേരണയാല്‍ മനസ്സിലാക്കിയതുപോലുണ്ട്.

വാഷിംഗ്ടണിലേക്കുള്ള വഴിമധ്യേ മേരിലാന്റ് സ്‌റ്റേറ്റില്‍ തന്നെയുള്ള തുര്‍ക്കി മസ്ജിദിലേക്കാണ് ഞങ്ങൾ ആദ്യം പോയത്. ദിയാനാത് സെന്റര്‍ ഓഫ് അമേരിക്ക (DCA) എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഈ പള്ളി തുര്‍ക്കി സര്‍ക്കാരിന്റെ മതകാര്യവകുപ്പായ ദിയാനാതിന്റെ സഹായത്തോടെ 2003-ല്‍ പണിതതാണ്. 1993-ലാണ് ഇവിടെ Turkish American Islamic Foundation സ്ഥാപിതമാകുന്നത്. ഇസ്തംബൂളിലെ ബ്ലൂ മോസ്‌കിന്റെ മാതൃകയില്‍ നിർമിച്ചിരിക്കുന്ന ഈ പള്ളി എന്നാല്‍ അത്രയും വലുതല്ല. എങ്കിലും, പഴയ ഉസ്മാനി വാസ്തുവിദ്യയില്‍ നിർമിച്ച ഈ മസ്ജിദിന്റെ സൗന്ദര്യം ആസ്വദിക്കാന്‍ മാത്രമായി സന്ദര്‍ശകര്‍ എത്തുന്നുണ്ട്. അതിരാവിലെയായിരുന്നിട്ടും, ഏതാനും സുഡാനികള്‍ തങ്ങളുടെ പാരമ്പര്യവസ്ത്രങ്ങളണിഞ്ഞ് ഈ പള്ളിയില്‍ ഞങ്ങള്‍ക്കു മുമ്പേ ഇടം പിടിച്ചിട്ടുണ്ട്. നമ്മില്‍നിന്ന് എത്രയോ വിദൂരതയിലുള്ള, ഒരു പരിചയവുമില്ലാത്ത ഈ ആഫ്രിക്കക്കാരോടും ഹൃദയബന്ധം സൃഷ്ടിക്കുംവിധം അസാമാന്യ ശക്തിയുണ്ട് ഇസ്‌ലാമിന്റെ അഭിവാദ്യ രീതിക്ക്. ആവേശത്തോടെ അവര്‍ക്കൊരു സലാമോതി. അതിനെക്കാള്‍ ആവേശത്തോടെ അവര്‍ പ്രത്യഭിവാദ്യം ചെയ്ത് ആലിംഗനം ചെയ്തു സംസാരിക്കാന്‍ തുടങ്ങി.

അമേരിക്കന്‍ കുടിയേറ്റ മുസ്‌ലിംകളില്‍ വര്‍ധിച്ചുവരുന്ന തുര്‍ക്കി സ്വാധീനത്തിന്റെ നിദര്‍ശനമാണ് ഈ പള്ളി. കൺവെന്‍ഷന്‍ ഹാള്‍, പഠന കേന്ദ്രം, ഹോസ്റ്റല്‍ മുതലായ കെട്ടിടങ്ങള്‍ പള്ളിയുടെ ചുറ്റുഭാഗത്തായി വേറെ വേറെ തന്നെയായി നിർമിച്ചിട്ടുണ്ട്. പള്ളിക്കു മുമ്പിലെ വിശാലമായ മുറ്റത്ത് ചെറിയ ടെന്റുകളില്‍ സുവനീറും സുഗന്ധദ്രവ്യങ്ങളും മറ്റു കൗതുക വസ്തുക്കളും വില്‍ക്കുന്ന ഷോപ്പുകള്‍ കാണാം. അവ തുറന്നുവരുന്നേയുള്ളൂ. ഒരു കടയില്‍ സാധനങ്ങള്‍ പുറത്തേക്കെടുത്തുവെയ്ക്കുന്ന സ്ത്രീയോട് സലാം പറഞ്ഞു കുശലാന്വേഷണങ്ങള്‍ നടത്തി. ഈജിപ്തുകാരിയാണെന്നറിഞ്ഞപ്പോള്‍ അറിയാവുന്ന അറബിയില്‍ സംസാരിച്ചു. അറബിയില്‍ സംസാരിച്ചു തുടങ്ങിയതോടെ അവര്‍ക്ക് സംഭാഷണത്തിന് കൂടുതല്‍ ഉത്സാഹമുള്ളതുപോലെ. അറബി ഭാഷ സംസാരിക്കുന്ന അനറബികളോട് അറബികള്‍ക്കുള്ള പ്രത്യേക മതിപ്പും ആദരവും ഇതിനു മുമ്പും കണ്ടിട്ടുണ്ട്.

മസ്ജിദ് മുഹമ്മദും കറുത്ത വർഗക്കാരും

ഏറെ ചരിത്ര പ്രാധാന്യമുള്ള മസ്ജിദ് മുഹമ്മദ് സന്ദര്‍ശിക്കാന്‍ കഴിഞ്ഞത് ഈ യാത്രയിലെ സൗഭാഗ്യമായിരുന്നു. DC യുടെ സെന്‍ട്രല്‍ ലൊക്കേഷനില്‍നിന്ന് അധികം ദൂരമില്ല ഈ മസ്ജിദിലേക്ക്. അമേരിക്കയില്‍ ഞാന്‍ സന്ദര്‍ശിച്ച പള്ളികളില്‍ ഏറ്റവും ലളിതവും ചെറുതുമാണ് യു.എസിലെ ആദ്യ പള്ളികളിലൊന്നായ മസ്ജിദ് മുഹമ്മദ്. നേഷന്‍ മസ്ജിദ് എന്നും ഇതിനു പേരുണ്ട്. പയനിയേഴ്‌സ് എന്നറിയപ്പെടുന്ന അടിമകളായിരുന്ന ആദ്യകാല ആഫ്രിക്കന്‍ മുസ്‌ലിംകളുടെ പിന്‍തലമുറക്കാര്‍ 1931-ലാണ് ഈ പള്ളി നിർമിച്ചത്. സാധാരണ പള്ളികളുടേതു പോലുള്ള മിനാരങ്ങളോ ഖുബ്ബയോ ഇതിനില്ല. ഈ കെട്ടിടം പള്ളിയാണെന്ന് അറിയിക്കുന്ന ഏക അടയാളം പുറത്തുള്ള മസ്ജിദ് മുഹമ്മദ് എന്ന ബോര്‍ഡാണ്. അമേരിക്കയിലെ മറ്റേതൊരു പള്ളിക്കുമുള്ളതുപോലെ വിശാലമായ പാർക്കിംഗ് സൗകര്യവും ഈ പള്ളിയിലില്ല. രണ്ടു നിലകളുള്ള പള്ളിയുടെ മുകളിലെ നിലയിലാണ് മിഹ്‌റാബും മറ്റും. നമസ്‌കാര സമയമല്ലാത്തതിനാല്‍ പള്ളിയില്‍ ആളുകള്‍ കുറവാണ്.

പള്ളിയുടെ അകത്തളത്തില്‍ പ്രവേശനകവാടത്തിനരികില്‍ ഇടതുഭാഗത്തായി ഒരു കറുത്ത വർഗക്കാരനായ യുവാവ് ഇരിക്കുന്നുണ്ട്. നമ്മുടെ നാട്ടിലെ ഫ്രീക്കന്‍ പയ്യന്‍മാര്‍ ധരിച്ചുകാണുന്ന ഇറുകിയ ടീ ഷര്‍ട്ടും ജീന്‍സുമാണ് വേഷം. ശരീരം പുറത്തുകാണുന്ന ഭാഗങ്ങളിലെല്ലാം പച്ചകുത്തിയത് കാണാം. പടിഞ്ഞാറില്‍ മുമ്പേ പ്രചാരത്തിലുള്ള ടാറ്റൂ സംസ്‌കാരം വലിയ സ്‌പോര്‍ട്‌സ് സെലിബ്രിറ്റികളിലൂടെയും മറ്റും നമ്മുടെ യുവതയെയും വല്ലാതെ സ്വാധീനിച്ചു തുടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഞാന്‍ സലാം പറഞ്ഞ് ഒരു സംഭാഷണത്തിനുള്ള ഒരുക്കത്തിലാണ്. ഗൗരവപ്രകൃതമുള്ള അയാള്‍ പക്ഷേ, എന്റെ സംസാരത്തിന് പിടിതരുന്ന മട്ടില്ല. നിങ്ങളുടെ സംശയങ്ങള്‍ക്കുള്ള ഉത്തരമെല്ലാം ഇതിലുണ്ടെന്ന മട്ടില്‍ മുമ്പിലെ മേശപ്പുറത്തിരിക്കുന്ന ലഘുലേഖകളിലേക്ക് അദ്ദേഹം വിരല്‍ ചൂണ്ടി.

ഇസ്‌ലാമിനെ കുറിച്ച് പൊതുവായും, നേഷന്‍ ഓഫ് ഇസ് ലാമിനെയും അതിന്റെ ശില്‍പികളെയും കുറിച്ച് പ്രത്യേകമായും തയാറാക്കിയിട്ടുള്ള ചെറിയ പാംഫ്്ലെറ്റുകളാണവ. സന്ദര്‍ശകരുടെ ചോദ്യങ്ങള്‍ക്ക് ഉത്തരം നല്‍കാന്‍ ബാധ്യസ്ഥനായ അദ്ദേഹം, അതു ചെയ്യാതെ ദിക്‌റുകള്‍ ഉരുവിട്ടുകൊണ്ടിരിക്കുന്നതും, ഹിപ്പികളുടേതിനു സമാനമായ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വസ്ത്രധാരണരീതിയുമൊക്കെ എന്റെ മനസ്സില്‍ പല ചോദ്യങ്ങളുമുയര്‍ത്തി. ഇസ് ലാം സ്വീകരിച്ച അമേരിക്കന്‍ പ്രഫസര്‍ ജെഫ്രി ലാംഗിന്റെ 'പോരാട്ടവും കീഴടങ്ങലും' എന്ന പുസ്തകത്തിലെ ഒരു സംഭവമാണ് അപ്പോള്‍ ഓർമവന്നത്. സാന്‍ഫ്രാന്‍സിസ്‌കോ യൂനിവേഴ്‌സിറ്റിയില്‍ ഇസ് ലാം സ്വീകരിച്ച അബ്ദുല്‍ അലീം മൂസയുടെ പ്രഭാഷണം കേള്‍ക്കാന്‍ പോയതായിരുന്നു ജെഫ്രി ലാംഗ്. ആ കറുത്ത വർഗക്കാരനായ പണ്ഡിതനെ കുറിച്ച് ജെഫ്രി ഇങ്ങനെ എഴുതുന്നു: 'ഉയരവും കരുത്തുമുള്ള, ആരെയും കീഴ്‌പ്പെടുത്തുന്ന വ്യക്തിത്വത്തോടുകൂടിയ ഒരു കറുത്ത അമേരിക്കക്കാരനായിരുന്നു അയാള്‍. അതിസമർഥന്‍, മികച്ച വാഗ്മി, പത്തുകൊല്ലം മുമ്പ് അപകടകാരിയായ ഒരു തെമ്മാടിയായിരിക്കാം അയാള്‍. ഒരു കാലത്ത് അയാള്‍ കറുത്തവരുടെ പോക്കിരിസംഘത്തില്‍ അംഗമായിരുന്നു. അതുമൂലം ജയിലില്‍ പോയിട്ടുമുണ്ടത്രെ. ആ മനുഷ്യനാണോ ഇത്രയും ശാന്തനായി തനിക്കു ചുറ്റും സമാധാനത്തിന്റെ സന്ദേശം പ്രസരിപ്പിക്കുന്നത്. വിശ്വസിക്കാന്‍ പ്രയാസം.' ഇസ് ലാമാശ്ലേഷണ ശേഷം, ജീവിതത്തെ മാറ്റിപ്പണിത അബ്ദുല്‍ അലീം മൂസയെ പോലെ അനേകം കറുത്ത വർഗക്കാരുണ്ട് ഇവിടെ. ഇപ്പോള്‍ ദിക്‌റുകളില്‍ മുഴുകിയിരിക്കുന്ന ഈ കറുത്ത വർഗക്കാരനും അങ്ങനെയൊരാളാകാം. പഴയ അരാജക ജീവിതത്തിന്റെ മായ്ക്കാന്‍ കഴിയാത്ത ശേഷിപ്പുകളാകാം അയാളുടെ ശരീരത്തിലെ പച്ചകുത്തല്‍.

മനുഷ്യരെ ഒന്നായി കാണുന്ന ഇസ് ലാമിന്റെ സമത്വസങ്കല്‍പം തന്നെയാണ് അമേരിക്കയിലെ കറുത്ത വർഗക്കാരെ ഇസ് ലാമിലേക്കാകര്‍ഷിച്ചത്. കറുത്ത വർഗക്കാര്‍ അമേരിക്കയില്‍ അനുഭവിച്ച വംശീയ വിവേചനവും അസമത്വവും അത്രയും രൂക്ഷമായിരുന്നു. അടിമത്തം നിയമം മൂലം നിരോധിച്ചശേഷവും വംശീയവിവേചനങ്ങള്‍ക്കു വിധേയരായ കറുത്ത വർഗക്കാര്‍ ജൂനിയര്‍ മാര്‍ട്ടിന്‍ ലൂഥർ കിംഗിന്റെ സിവില്‍ റൈറ്റ്‌സ് മൂവ്്മെന്റില്‍ ആകൃഷ്ടരായ പോലെ, ഇസ് ലാമിലും ആകൃഷ്ടരായി. ഇസ് ലാമിന്റെ സമത്വസങ്കല്‍പം അമേരിക്കയിലെ കറുത്ത വർഗക്കാരെ എത്രകണ്ട് സ്വാധീനിച്ചുവെന്നതിന് നേഷന്‍ ഓഫ് ഇസ്‌ലാമിന്റെ ചരിത്രം തെളിവാണ്.

ADAMS സെന്റര്‍: മാതൃകാ മസ്ജിദ്

ഫസലിന്റെ താമസസ്ഥലത്തുനിന്ന് പത്ത് മിനിറ്റോളം കാറില്‍ യാത്ര ചെയ്തുവേണം വിര്‍ജീനിയ സ്റ്റേറ്റിലെ സറ്റേർലിങ്ങിലെത്താന്‍. അവിടെയൊരു പള്ളിയിലായിരുന്നു മഗ് രിബ് നമസ്‌കാരം. അറബ്, ആഫ്രിക്കന്‍, ഇന്ത്യന്‍ വംശജര്‍ അടങ്ങുന്ന ഈ പള്ളിയില്‍ നമസ്‌കാരത്തിന് നേതൃത്വം നല്‍കുന്നത് ഒരു ആഫ്രിക്കന്‍ ഇമാമാണ്. പള്ളിയില്‍ കൂടിയ വിശ്വാസികള്‍, നമസ്‌കാര ശേഷം പരസ്പരം ആലിംഗനം ചെയ്യുന്നതും സംസാരിക്കുന്നതും കണ്ടപ്പോള്‍, ഈ പള്ളിയിലെ വിശ്വാസികള്‍ക്കിടയില്‍ വലിയ ആത്മബന്ധവും ഐക്യവും ഉള്ളതുപോലെ തോന്നി. നമസ്‌കാര ശേഷം, പള്ളിയിലെത്തിയ മുസ് ലിം ജനതയുടെ വൈവിധ്യങ്ങള്‍ വീക്ഷിച്ചിരിക്കുന്ന എന്നെ ഫസല്‍ പുറത്തേക്കു കൊണ്ടുപോയി. അവിടെ വെച്ചാണ് നിരാര്‍ സാഹിബിനെ പരിചയപ്പെടുന്നത്. DC യില്‍ സന്ദര്‍ശിക്കേണ്ട പ്രധാന മുസ്‌ലിം പൈതൃക സൈറ്റുകളെ കുറിച്ച് ഫസലിന് സമയാസമയങ്ങളില്‍ ഫോണിലൂടെ നിര്‍ദേശങ്ങള്‍ നല്‍കിക്കൊണ്ടിരുന്നത് നിരാര്‍ സാഹിബാണ്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിര്‍ദേശപ്രകാരം തന്നെയാണ് ഈ പള്ളിയില്‍ മഗ്്രിബ് നമസ്‌കാരത്തിനെത്തിയിരിക്കുന്നതും. അമേരിക്കയിലെ ഇസ് ലാമിന്റെ ചരിത്രമറിയാന്‍ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഏതൊരു വിദ്യാർഥിയും സന്ദര്‍ശിക്കേണ്ട സ്ഥലങ്ങളെ കുറിച്ച് കാണാമറയത്തിരുന്ന് ഗൈഡു ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്ന അദ്ദേഹത്തോട് പ്രത്യേക ആദരവ് തോന്നി. ആലുവ സ്വദേശിയായ നിരാര്‍ സാഹിബ് കഴിഞ്ഞ 20 വര്‍ഷത്തിലധികമായി കുടുംബസമേതം വാഷിംഗ്ടണില്‍ താമസിക്കുന്നു. ആദ്യമായി കാണുകയാണെങ്കിലും വര്‍ഷങ്ങളായി പരിചയമുള്ള സുഹൃത്തിനെപ്പോലെയാണദ്ദേഹത്തിന്റെ പെരുമാറ്റം.

ADAMS (All Dulles Area Muslim Society) സെന്റര്‍ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഈ പള്ളി അമേരിക്കയിലെ വലിയ പള്ളികളില്‍ ഒന്നാണ്. നാലു പതിറ്റാണ്ടിലേറെയായി പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന ഈ സെന്റര്‍, വാഷിംഗ്ടണ്‍ ഏരിയയിലെ ഏറ്റവും വലിയ മുസ് ലിം കമ്യൂണിറ്റികളില്‍ ഒന്നാണ്. വിര്‍ജീനിയ സ്റ്റേറ്റിലും വാഷിംഗ്ടണിലുമായി ഏഴോളം ഉപകേന്ദ്രങ്ങളുള്ള ADAMS ന് കീഴില്‍ 5000-ലേറെ മുസ്‌ലിം കുടുംബങ്ങളുണ്ട്. ADAMS സെന്റര്‍ പള്ളിയും മറ്റു അനുബന്ധ സ്ഥാപനങ്ങളുമടങ്ങുന്ന ഒരു വലിയ കെട്ടിട സമുച്ചയമാണ്. ഈ കെട്ടിടത്തിലെ കൺവെന്‍ഷന്‍ ഹാള്‍, ബാസ്‌കറ്റ് ബോള്‍ ഗ്രൗണ്ട് തുടങ്ങിയ മറ്റു സൗകര്യങ്ങള്‍ കാണുമ്പോള്‍ പള്ളി വളരെ ചെറുതായി തോന്നും. പള്ളിയോട് തൊട്ടുചേര്‍ന്നുള്ള ബാസ്‌കറ്റ് ബോള്‍ ഗ്രൗണ്ടിലേക്കായിരുന്നു ഞങ്ങള്‍ ആദ്യം പോയത്. ഈ പള്ളിയിലെ ബാസ്‌കറ്റ് ബാള്‍ കോര്‍ട്ട് എല്ലാ സൗകര്യങ്ങളുമുള്ള ഒരു മികച്ച കോര്‍ട്ടാണ്. പള്ളിയില്‍ നമസ്‌കാരം കഴിഞ്ഞിറങ്ങിയ കുറേ പേര്‍, ബൂട്ടും ജഴ്‌സിയുമെല്ലാം അണിഞ്ഞ് സോക്കര്‍ കളിക്കുള്ള ഒരുക്കത്തിലാണ്. നിരാര്‍ സാഹിബും ഇവിടത്തെ ഒരു സ്ഥിരം കളിക്കാരനാണെന്ന് തോന്നുന്നു. കളിക്കാര്‍ ആവേശത്തോടെ അദ്ദേഹത്തെയും കളിക്കാന്‍ ക്ഷണിക്കുന്നു. പള്ളിയില്‍ വരുന്നവര്‍ എപ്പോഴെങ്കിലും വെറുതെ കളിച്ചുപോവുകയല്ല. കളിയും ഇവിടെ അല്‍പം സീരിയസാണ്. ആരോഗ്യ സംരക്ഷണത്തിന്റെ ഭാഗമായി സോക്കര്‍, ബാസ്‌കറ്റ് ബോള്‍ തുടങ്ങിയ കളികളില്‍ ഏര്‍പ്പെടുന്നവരില്‍ പ്രായമായവരുമുണ്ട്. വിവിധ പ്രദേശങ്ങളിലെ ഇത്തരം മുസ് ലിം കമ്യൂണിറ്റികളെ ഉള്‍പ്പെടുത്തിക്കൊണ്ടുള്ള ബാസ്‌കറ്റ് ബോള്‍, സോക്കര്‍ ടൂര്‍ണമെന്റുകളും ADAMS സെന്റര്‍ നടത്തിവരുന്നു. ഈ സെന്ററിനു കീഴില്‍ വിവിധ സ്‌പോര്‍ട്‌സ് ക്ലബ്ബുകളും സ്‌കൗട്ട് ക്ലബ്ബുകളുമുണ്ട്.

മസ്ജിദുകളിലെ അമുസ് ലിം സന്ദര്‍ശനം അമേരിക്കയില്‍ പതിവുകാര്യങ്ങളില്‍ ഒന്നുമാത്രമാണ്. എന്നാല്‍ ഈ പള്ളിയില്‍ മുസ് ലിംകളല്ലാത്ത സന്ദര്‍ശകര്‍ക്ക്, നമസ്‌കാരവും മറ്റു കർമങ്ങളും ഇരുന്ന് വീക്ഷിക്കാന്‍ ബാൽക്കണിയും അനുബന്ധ സൗകര്യങ്ങളും പ്രത്യേകമായി ഒരുക്കിയിട്ടുണ്ട്. ADAMS സെന്ററിന്റെ തന്നെ ഭാഗമായ ADAMS സ്‌കൂള്‍ മനോഹരമാണ്. വിദ്യാർഥികളുടെ പഠന-സര്‍ഗ കഴിവുകള്‍ സന്ദര്‍ശകര്‍ക്കും കാണാന്‍ കഴിയുംവിധം പുറത്ത് വലിയ ബോര്‍ഡില്‍ പ്രദര്‍ശിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ക്ലാസ് മുറികള്‍ക്കു പുറത്തേക്കും വികസിക്കുന്ന പാഠ്യരീതിയാണിവിടെ. എഴുത്തുകളിലൂടെ മാത്രമല്ല, തെര്‍മോകോളും മറ്റു സാമഗ്രികളും ഉപയോഗിച്ച് വിദ്യാർഥികള്‍ ഉണ്ടാക്കിയിരിക്കുന്ന മനോഹരമായ കരകൗശല വസ്തുക്കളും പുറത്ത് കാണാം.

പള്ളിയടങ്ങുന്ന ഈ വലിയ കെട്ടിട സമുച്ചയത്തില്‍ വലിയ ഒരു കിച്ചണുമുണ്ട്. വലിയ ഹോസ്റ്റലുകളിലെയോ ഹോട്ടലുകളിലെയോ അടുക്കളക്ക് സമാനമായ സൗകര്യങ്ങളുള്ള ഇത്രയും വലിയ അടുക്കള എന്തിനെന്ന ചോദ്യത്തിന് നിരാര്‍ സാഹിബ് മറുപടി തന്നു. ഈ അടുക്കള ബഹുമുഖ ലക്ഷ്യങ്ങളോടെ പണിതതാണ്. ഇവിടെ നടക്കുന്ന പരിപാടികള്‍ക്ക് വേണ്ടി ഭക്ഷണം പാകം ചെയ്യുക മാത്രമല്ല, ചില സന്ദര്‍ഭങ്ങളില്‍ ദരിദ്രര്‍ക്ക് ഇവിടെ ഭക്ഷണം പാകം ചെയ്ത് വിതരണം ചെയ്യുന്നുമുണ്ട്. എങ്കിലും ഈ കിച്ചണ്‍ പൂർണമായും പ്രവര്‍ത്തനസജ്ജമാകുന്നത് റമദാനിലാണ്. ഇതിനൊക്കെ പുറമെ, പള്ളിയുടെ ഒരു ഭാഗത്ത് ഒരു കുര്‍ദിഷ് കഫേയുമുണ്ട്. ഈ പ്രദേശത്തെ മുസ്‌ലിംകളുടെ ആഘോഷ പരിപാടികളും, വിവാഹം പോലുള്ള മറ്റു വിശേഷ പരിപാടികളും ഈ പള്ളിയുടെ തന്നെ ഭാഗമായ ഹാളില്‍ നടത്താന്‍ കഴിയുംവിധം എല്ലാ ആവശ്യങ്ങളെയും കണ്ടറിഞ്ഞുള്ള ഒരു സവിശേഷമായ നിർമാണമാണ് ഈ പള്ളിയുടേത്. സകാത്ത് കമ്മിറ്റി, ലൈബ്രറി, ഖുത്വ്്ബ ഇന്‍സ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്, തഹ്ഫീളുല്‍ ഖുര്‍ആന്‍, ഇന്റർഫെയ്്ത് സെന്റര്‍ തുടങ്ങി ബഹുമുഖ പരിപാടികള്‍ ADAMS സെന്ററിന് കീഴില്‍ നടന്നുവരുന്നു.

നിരാര്‍ സാഹിബ് ADAMS സെന്ററിനെ സമഗ്രമായി പരിചയപ്പെടുത്തി. അമേരിക്കയില്‍ ഞാന്‍ അവസാനം സന്ദര്‍ശിക്കുന്ന പള്ളിയാണിത്. പത്തിലധികം പള്ളികള്‍ സന്ദര്‍ശിച്ച എനിക്ക്, ADAMS സെന്റററോളം ബഹുമുഖ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ കാഴ്ചവെച്ച ഒരു പള്ളിയും കാണാന്‍ കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല. എണ്‍പതുകളുടെ തുടക്കത്തില്‍ പണികഴിപ്പിച്ച ADAMS സെന്റര്‍ അമേരിക്കയില്‍ പിന്നീട് നിർമിക്കപ്പെട്ട പള്ളികള്‍ക്കെല്ലാം നിരവധി കാര്യങ്ങളില്‍ മാതൃകയായി വര്‍ത്തിച്ചിട്ടുണ്ട്. വെള്ളിയാഴ്ചകളില്‍ ഒന്നില്‍ കൂടുതല്‍ പ്രാവശ്യം ഖുത്വ്്ബ, സംഘടിത സകാത്ത്, വഖ്ഫ്, വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനം, സ്‌പോര്‍ട്‌സ് ക്ലബ്ബ് തുടങ്ങി, പള്ളിക്ക് വിദ്യാഭ്യാസ-സാംസ്‌കാരിക യുവജന കേന്ദ്രം എന്ന മുഖം നല്‍കിയത് അമേരിക്കയില്‍ ആദ്യമായി ADAMS സെന്ററാണ്. ഈ പള്ളി അതിന്റെ ഉത്ഭവം മുതല്‍ ഇങ്ങനെ ഡിസൈന്‍ ചെയ്തതായി തോന്നി. കൃത്യമായ വിഷനും മിഷനുമുള്ള ധിഷണാശാലികളായിരിക്കും ഇതിന്റെ ശില്‍പികള്‍. ഈ പള്ളിയുടെ ശില്‍പികളെ കുറിച്ച് നിരാര്‍ സാഹിബ് വിശദീകരിച്ചപ്പോള്‍, ഉദ്വോഗജനകമായ ഒരു ത്രില്ലര്‍ സിനിമയിലെ ക്ലൈമാക്‌സ് പോലെയാണ് എനിക്കനുഭവപ്പെട്ടത്. മലേഷ്യയിലെ പഠനകാലം മുതല്‍, വിദ്യാഭ്യാസ ചിന്തകളിലൂടെ എന്റെ മനസ്സില്‍ ആദരവ് നിറച്ച ഡോ. ത്വാഹാ ജാബിര്‍ അല്‍വാനി, ഡോ. ജമാല്‍ ബര്‍സന്‍ജി, ഡോ. അഹ്്മദ് തൂതന്‍ജി എന്നിവരെ പോലുള്ളവരാണ് ADAMS സെന്ററിനു പിന്നില്‍ എന്നറിഞ്ഞപ്പോള്‍ വലിയ സന്തോഷം തോന്നി. അവിചാരിതമായിട്ടാണെങ്കിലും ഈ പണ്ഡിതന്മാരുടെ കർമഭൂമിയെയും, വിദേശമണ്ണില്‍ അവര്‍ വളര്‍ത്തിക്കൊണ്ടുവന്ന ഇസ് ലാമിക സമൂഹത്തെയും അടുത്തറിയാന്‍ അവസരമൊരുക്കിയ ഫസലിനും നിരാര്‍ സാഹിബിനും മനംനിറഞ്ഞ പ്രാർഥനയോടെയായിരുന്നു ADAMS സെന്ററില്‍നിന്നുള്ള എന്റെ മടക്കം. l
(അവസാനിച്ചു)

ഡോ. കൂട്ടില്‍ മുഹമ്മദലി രചിച്ച 'പ്രകാശം പരത്തുന്ന പ്രസ്ഥാനം' എന്ന പുസ്തകത്തോട് ഈ ലേഖനം കടപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനം ഒരു മനുഷ്യന്റെ മുഴുജീവിതത്തെയും എത്രകണ്ട് അർഥവത്തും പ്രകാശപൂരിതവുമാക്കുന്നു എന്ന് ലളിതമായ ഉദാഹരണങ്ങളിലൂടെ വിവരിക്കുകയാണാ കൃതി. അമേരിക്കയിലെ പല മലയാളീ മുസ്‌ലിം ജീവിതങ്ങളെയും അടുത്തുനിന്ന് കണ്ടപ്പോള്‍, ഈ പുസ്തകത്തിന്റെ ഉള്ളടക്കവും തലക്കെട്ടും ഒരിക്കല്‍ കൂടി മനസ്സില്‍ തെളിഞ്ഞുവന്നു. കാരണം, ഈ കൃതി വിഭാവനം ചെയ്യുന്ന ഒരു ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകനെ/യെ തങ്ങള്‍ ജീവിക്കുന്ന മറ്റൊരു (അമേരിക്കന്‍) ചുറ്റുപാടില്‍ സുന്ദരമായി പ്രയോഗവല്‍ക്കരിക്കുകയാണ് ഇവിടത്തെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകര്‍ എന്നു തോന്നി. അമേരിക്കയുടെ ബഹുവർണ പരിസരത്ത് ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ ബഹുമുഖ പ്രതിനിധാനം എങ്ങനെയൊക്കെയാണ് നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത് എന്ന് അടയാളപ്പെടുത്താനുള്ള എളിയ ശ്രമം കൂടിയാണ് ഈ കുറിപ്പ്.

മുസ് ലിം ഭൂരിപക്ഷ ഗള്‍ഫ് നാടുകളിലെ ഇസ് ലാമിക ആക്ടിവിസവും പ്രവര്‍ത്തനരീതികളുമൊക്കെ പ്രസ്ഥാനവൃത്തത്തിന് ഏറക്കുറെ സുപരിചിതമാണ്. എന്നാല്‍, അമേരിക്കയിലെ മലയാളികളുടെ ഇസ് ലാമിക കൂട്ടായ്മയെ കുറിച്ചോ അതിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെക്കുറിച്ചോ മലയാളികള്‍ വേണ്ടത്ര അറിഞ്ഞുകാണില്ല. അങ്ങനെ അറിയപ്പെടാന്‍ പോന്ന ഒരു ദീര്‍ഘകാല പ്രവര്‍ത്തന ചരിത്രവും പാരമ്പര്യവും അതിനില്ല. കാരണം, അമേരിക്കന്‍ മണ്ണിലേക്കുള്ള മലയാളി ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെ കുടിയേറ്റത്തിന് ഗള്‍ഫ് പ്രവാസത്തോളം പഴക്കമില്ല. ഗള്‍ഫിലേതു പോലെ വലിയ അളവില്‍ പ്രവര്‍ത്തകരും ഇവിടെയില്ല. അമേരിക്കയിലേക്ക് ജീവിതം പറിച്ചുനട്ട ഒറ്റപ്പെട്ട പ്രവര്‍ത്തകര്‍ ഉണ്ടാകാമെങ്കിലും, ഒരു കൂട്ടായ്മയായി മലയാളീ പ്രസ്ഥാനവൃത്തം രൂപപ്പെടുന്നതിന് ഒരു ദശാബ്ദത്തിന്റെ പഴക്കമേ കാണൂ. ഐ.ടി മേഖലയുടെ വികാസവും തൊഴില്‍ സാധ്യതകളും വര്‍ധിച്ച 2000-2005 കാലത്താണ് അമേരിക്കയിലേക്കുള്ള ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെ കുടിയേറ്റം ആരംഭിക്കുന്നത്.

2010-2011 കാലത്ത് ബാംഗ്ലൂര്‍ ആസ്ഥാനമായി ജോലി ചെയ്തിരുന്ന പ്രസ്ഥാനപ്രവര്‍ത്തകരായ ഐ.ടി പ്രഫഷനലുകള്‍ ജോലിയുടെ ഭാഗമായി അമേരിക്കയിലേക്കോ യൂറോപ്പിലേക്കോ പോവുകയും ഹ്രസ്വ കാലം അവിടെ ജീവിക്കേണ്ടി വരികയും ചെയ്തപ്പോഴാണ് ഓണ്‍ലൈന്‍ ഹല്‍ഖാ യോഗങ്ങളെ കുറിച്ച ആലോചന വരുന്നത്. ബാംഗ്ലൂര്‍ ജമാഅത്തെ ഇസ് ലാമി ഏരിയയുടെ സഹകരണത്തോടെയാണ് അങ്ങനെ ആദ്യമായി 'വെളിച്ചം' എന്ന പേരില്‍ ഒരു ഓണ്‍ലൈന്‍ ഹല്‍ഖ രൂപവത്കരിക്കപ്പെടുന്നത്. വ്യവസ്ഥാപിതമായി നടത്തിപ്പോരുന്ന ഖുര്‍ആന്‍ ക്ലാസുകളിലൂടെയായിരുന്നു വെളിച്ചത്തിന്റെ തുടക്കം. മുമ്പ് ഐ.ടി പ്രഫഷനലുകളില്‍ മാത്രം പരിമിതമായ ഓണ്‍ലൈന്‍ ഹല്‍ഖ അതോടെ പ്രവാസികളായ മറ്റു ജോലിക്കാര്‍ക്കും വിദ്യാർഥികള്‍ക്കും കൂടി ലഭ്യമായി. അമേരിക്ക, യൂറോപ്പ്, ചൈന, സിംഗപ്പൂര്‍, താന്‍സാനിയ, ഉഗാണ്ട, സുഡാന്‍ മുതലായ നിരവധി രാജ്യങ്ങളിലെ അഭ്യസ്തവിദ്യരായ മലയാളി ചെറുപ്പക്കാര്‍ ഈ ഓണ്‍ലൈന്‍ സംവിധാനത്തിലൂടെ ഇസ് ലാമിനെ കൂടുതല്‍ പഠിക്കാന്‍ തുടങ്ങി. സൈബര്‍ ലോകത്തേക്കുള്ള ഹല്‍ഖയുടെ രംഗപ്രവേശം നാട്ടില്‍ ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനവുമായി ഒരു ബന്ധവുമില്ലാതിരുന്ന യുവാക്കളെ കൂടി ഇതിലേക്കാകര്‍ഷിച്ചു. ഒരു സ്വതന്ത്ര പ്രസ്ഥാനമായ 'വെളിച്ചം' ഘടനയിലും പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലും വ്യതിരിക്തത പുലര്‍ത്തുന്നു. അമേരിക്കയിലെ ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനം നമ്മുടേതില്‍നിന്ന് ഏറെ വിഭിന്നമാണ്. അമേരിക്കന്‍ പശ്ചാത്തലത്തില്‍ തങ്ങളുടെ നയങ്ങളും മുന്‍ഗണനാക്രമവും പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും തീരുമാനിക്കുന്നത് വെളിച്ചത്തിന്റെ നേതൃനിര തന്നെ.

വെർച്വല്‍ ലോകത്തുനിന്ന്
ആക്‌ച്വല്‍ ലോകത്തേക്ക്

രൂപവത്കരണ കാലത്ത് 'വെളിച്ചം' ഒരൊറ്റ ഹല്‍ഖയായിരുന്നു. പ്രവര്‍ത്തകര്‍ കൂടിവന്നപ്പോള്‍ 2013 മുതല്‍ 'വെളിച്ചം' ഓണ്‍ലൈന്‍ ഹല്‍ഖ മൂന്ന് ഏരിയകളായി വികസിച്ചു. നോർത്ത് അമേരിക്ക, യൂറോപ്പ്, ലണ്ടന്‍ എന്നിങ്ങനെ മൂന്ന് ഏരിയകള്‍ക്ക് കീഴില്‍ കുറേയേറെ ഹല്‍ഖകള്‍ ഇന്ന് വെളിച്ചത്തിനുണ്ട്. യു.എസ്.എയും കാനഡയുമടങ്ങുന്ന നോർത്ത് അമേരിക്കന്‍ ഏരിയക്കു കീഴില്‍ മാത്രം 6 വ്യത്യസ്ത ഹല്‍ഖകളില്‍ എഴുപതോളം പ്രവര്‍ത്തകരുണ്ട്. 'വെളിച്ച'ത്തിന്റെ ക്ലാസുകള്‍ ആയിരത്തിലധികം കുടുംബങ്ങള്‍ക്കെങ്കിലും വഴിവെളിച്ചമാകുന്നുണ്ട്. റമദാനില്‍ 'വെളിച്ചം' സംഘടിപ്പിക്കുന്ന ക്ലാസുകള്‍ പ്രവാസലോകത്തുള്ള വലിയൊരു വിഭാഗം ജനങ്ങളിലേക്കെത്തുന്നു. 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരില്‍ പകുതിയും സ്ത്രീകളാണ്. മാത്രമല്ല, ഹല്‍ഖാ യോഗങ്ങളിലും മറ്റു പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലും സ്ത്രീകളുടെ പങ്കാളിത്തം എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. അമേരിക്ക പോലൊരു രാജ്യത്തെ ജീവിതസാഹചര്യം നല്‍കുന്ന വലിയ സാധ്യതകൾ കൂടിയാണ് അവരുടെ കഴിവുകളെയും സേവനങ്ങളെയും ഇവിടെ ഉപയോഗപ്പെടുത്താന്‍ കഴിയുന്നതിനു പിന്നില്‍. പുരുഷന്‍മാര്‍ മാത്രമല്ല ഇവിടെ ജോലിക്കാര്‍. വലിയൊരു വിഭാഗം സ്ത്രീകളും ഇവിടെ ഐ.ടി മേഖലയിലും പുറത്തും ജോലി ചെയ്യുന്നു. 3 വനിതാ ഹല്‍ഖകളും വെളിച്ചത്തിനു കീഴില്‍ നടന്നുവരുന്നു. ജോലിക്കാരായ സ്ത്രീകളെ പരിഗണിച്ച് ഇതില്‍ ഒരു ഹൽഖ ജോലി സമയമല്ലാത്ത മറ്റു സന്ദര്‍ഭങ്ങളിലാണ് നടക്കുന്നത്. വെളിച്ചത്തിന്റെ അധിക പ്രവര്‍ത്തകരും ഐ.ടി പ്രഫഷനലുകളാണെങ്കിലും ഡോക്ടര്‍മാരും ബിസിനസുകാരും വിദ്യാർഥികളും ഇക്കൂട്ടത്തിലുണ്ട്. അമേരിക്കയും കാനഡയും പോലെ വിശാലമായ ഭൂപ്രദേശമുള്ള രാജ്യത്തിന്റെ വിവിധയിടങ്ങളില്‍ താമസിക്കുന്ന പ്രവര്‍ത്തകര്‍ക്ക് പരസ്പരം നേരില്‍ കാണാനും ഒരുമിച്ച് പ്രവര്‍ത്തിക്കാനുമൊക്കെയുള്ള സാഹചര്യം തീരെയില്ലെന്നുതന്നെ പറയാം. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ഒരേ രാജ്യത്ത് തന്നെയായിട്ടും, വിദൂര സ്‌റ്റേറ്റുകളില്‍, വ്യത്യസ്ത ടൈം സോണുകളില്‍ ജീവിക്കുന്ന ഇവര്‍ ആഴ്ചയില്‍ പല ദിവസങ്ങളില്‍ വ്യത്യസ്ത സമയങ്ങളിലാണ് ഓണ്‍ലൈനില്‍ ഹല്‍ഖകള്‍ കൂടുന്നത്.

പ്രതിവാര ഹല്‍ഖാ യോഗങ്ങള്‍ക്കു പുറമേ, ഓണ്‍ലൈന്‍ മദ്റസാ സംവിധാനവും വെളിച്ചത്തിനുണ്ട്. ലോകത്തിന്റെ വിവിധ ഭാഗത്തുള്ള പ്രവാസീ മലയാളി വിദ്യാർഥികള്‍ (പ്രത്യേകിച്ച്, ഇംഗ്ലീഷ് മീഡിയം) ഈ സംവിധാനത്തിലൂടെ പ്രാഥമിക ഇസ്‌ലാമിക വിദ്യാഭ്യാസം നേടുന്നു. പ്രഗല്‍ഭരായ അധ്യാപകര്‍ക്കു പുറമേ 'വെളിച്ചം' ടീമിലെ യോഗ്യരായ പല വനിതകളും വളണ്ടിയർമാരായി അധ്യാപക സേവനമനുഷ്ഠിച്ചുപോരുന്നു. സ്ത്രീകള്‍ക്കായി രണ്ട് മാസത്തിലൊരിക്കല്‍ ഇസ് ലാമിക പ്രഭാഷണം, ടീനേജ് വിദ്യാർഥികള്‍ക്കായി പ്രത്യേക തര്‍ബിയത്ത് ക്യാമ്പുകള്‍, ഖുര്‍ആന്‍ സ്റ്റഡി സർക്കിളുകള്‍ തുടങ്ങി വിവിധ പരിപാടികള്‍ റമദാനിലും മറ്റു വിശേഷ സമയങ്ങളിലും നടത്തിവരുന്നു. വെളിച്ചത്തിനു കീഴില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന 'വെളിച്ചം' സ്റ്റുഡന്റ്‌സ് ഫോറം, അമേരിക്കയിലേക്കും കാനഡയിലേക്കും തുടര്‍പഠനത്തിനായി വരുന്ന മലയാളിവിദ്യാർഥികള്‍ക്ക് ഗൈഡന്‍സ് സെന്ററായി പ്രവര്‍ത്തിച്ചുപോരുന്നു. പെര്‍മനന്റ് വിസയില്‍ കുടുംബ സമേതം നാട്ടില്‍നിന്ന് വരുന്നവരും വിദ്യാർഥികളും കൂടുതല്‍ എത്തിപ്പെടുന്നത് കാനഡയിലാണ്. കാനഡയിലേക്ക് കുടിയേറുന്ന മലയാളികള്‍ക്ക് വേണ്ട നിയമപരവും സാങ്കേതികവുമായ സഹായങ്ങള്‍ ചെയ്തുകൊടുക്കുന്നതില്‍ കാനഡയിലെ 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരുടെ സേവനങ്ങള്‍ എടുത്തുപറയേണ്ടതാണ്. വെളിച്ചത്തിന്റെ നെക്‌സ്റ്റ് ജെന്‍ (Next Gen Programme) എന്ന പേരിലുള്ള സംവിധാനം വരുംതലമുറക്ക് ഇസ്‌ലാമിക ശിക്ഷണം മാത്രം നല്‍കിപ്പോരുന്ന ഒരു സംവിധാനമല്ല. ഭൗതികവും ആത്മീയവുമായ വെല്ലുവിളികളെ ഇസ് ലാമിക മൂല്യങ്ങളുടെ വെളിച്ചത്തില്‍ നേരിടാന്‍ പ്രാപ്തരായ ഒരു തലമുറയെ വാര്‍ത്തെടുക്കാന്‍ പോന്ന ബൃഹത് പദ്ധതിയാണ്. നെക്സ്റ്റ് ജെന്‍ പ്രോഗ്രാമില്‍ ഇപ്പോള്‍ നാല്‍പതോളം വിദ്യാർഥികള്‍ രജിസ്റ്റര്‍ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.

അമേരിക്കന്‍ ബഹു
സാംസ്‌കാരിക പരിസരത്ത്

കേരളീയ പശ്ചാത്തലത്തില്‍നിന്ന് പ്രസ്ഥാനത്തെ പഠിക്കുകയും മനസ്സിലാക്കുകയും ചെയ്ത 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകര്‍, ആ പാരമ്പര്യം കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്നതോടൊപ്പം, തങ്ങള്‍ ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യങ്ങളില്‍ ഇസ്‌ലാമിനെ ഏറ്റവും സുന്ദരമായി പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്നതിലും ശ്രദ്ധിക്കുന്നു. NAIMA എന്ന ചുരുക്കപ്പേരില്‍ അറിയപ്പെടുന്ന North American Indian Muslim Association ന്റെ ഒരു ഉപഘടകം കൂടിയാണ് 'വെളിച്ചം.' 2018-ല്‍ അമേരിക്കയിലെ ഇന്ത്യന്‍ വംശജരായ മുസ് ലിംകള്‍ക്ക് വേണ്ടി രൂപവത്കരിക്കപ്പെട്ടതാണ് NAIMA. ഖുര്‍ആനിന്റെയും സുന്നത്തിന്റെയം വെളിച്ചത്തില്‍ അമേരിക്കയിലെ ഇന്ത്യന്‍ മുസ് ലിംകളുടെ വ്യക്തിപരവും സാമൂഹികവുമായ ഉന്നമനത്തിന് വേണ്ടി പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന ഈ പ്രസ്ഥാനം ഇന്ത്യയില്‍ നീതി നിഷേധിക്കപ്പെടുന്ന മുസ്‌ലിംകള്‍ക്കും ഇതര ന്യൂനപക്ഷങ്ങള്‍ക്കും വേണ്ടി ശബ്ദമുയര്‍ത്തുന്നു.

അമേരിക്കന്‍ മുസ് ലിം പൊതുസമൂഹത്തെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന അവിടത്തെ ഏറ്റവും പ്രധാന മുസ് ലിം കൂട്ടായ്മയായ ഇക്‌ന (Islamic Council of North America) പോലുള്ള സംഘടനകളിലും വെളിച്ചത്തിന്റെ പ്രവര്‍ത്തകരുണ്ട്. ഇക്‌നയുടെ നേതാക്കള്‍ക്ക് 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരെക്കുറിച്ച് വലിയ മതിപ്പാണ്. ഇക്‌നയുടെ ചില നേതാക്കളുമായി സംസാരിച്ചപ്പോള്‍, കേരളത്തില്‍ നിന്നാണെന്നറിഞ്ഞ മാത്രയില്‍ അവര്‍ ആദ്യം ചോദിച്ചത് 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരെ കുറിച്ചാണ്. അമേരിക്കയിലെ ഡെന്‍വറില്‍ താമസിക്കുന്ന എന്റെ അള്‍ജീരിയന്‍ സുഹൃത്തിനെ കണ്ടുമുട്ടിയപ്പോള്‍ വെളിച്ചം പ്രവര്‍ത്തകന്‍ സമീര്‍ ബിന്‍ ഖാലിദിന്റെ ഫോട്ടോ ഫോണില്‍ കാണിച്ചുകൊടുത്തു. ആ ഫോട്ടോ കണ്ടപ്പോൾ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു: 'ഇദ്ദേഹം ഡെന്‍വറിലെ മുസ് ലിംകള്‍ക്കിടയില്‍ അറിയപ്പെടുന്ന ആളാണ്. ഡെന്‍വറിലെ പ്രധാന ഇസ് ലാമിക സെന്ററുകളിലെ (പള്ളി) കമ്മിറ്റിയില്‍ അംഗമോ അതില്‍ വേണ്ടത്ര സ്വാധീനമോ ഉള്ള ആളാണ്.' അമേരിക്കയിലെ ഒരു മലയാളി ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകനെ കുറിച്ചുള്ള ഒരു വിദേശിയുടെ അഭിപ്രായം കേട്ടപ്പോള്‍ സന്തോഷവും അഭിമാനവും തോന്നി. 'വെളിച്ചം' കേവലം മലയാളി കൂട്ടായ്മയായി മലയാളികള്‍ക്കിടയില്‍ മാത്രം ഒതുങ്ങാതെ അമേരിക്കയിലെ നാനാവിധ മുസ് ലിംകളിലേക്കും ഇറങ്ങിച്ചെന്നതിന്റെ ഫലമാണിതൊക്കെ.

ഇങ്ങനെ ബഹുമുഖ പ്രസ്ഥാനങ്ങളിലെ പങ്കാളിത്തവും പ്രാതിനിധ്യവും കൂടിയാണ് അമേരിക്കയിലെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനം. ഇവിടെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകര്‍, തങ്ങൾ ജീവിക്കുന്ന പശ്ചാത്തലത്തില്‍ സമൂഹത്തിന് ഏറ്റവും ആവശ്യമായ കാര്യങ്ങളേതോ അവക്കാണ് പ്രാമുഖ്യം നൽകുന്നത്. ഇവിടെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകന്‍ ഒരേ സമയം ഇക്‌നായിലും നൈമയിലും മറ്റു പ്രാദേശിക കൂട്ടായ്മകളിലും പ്രവര്‍ത്തിച്ചുപോരുന്നു. കുറഞ്ഞകാലത്തിനിടയില്‍ തന്നെ 'വെളിച്ചം' അതിന്റെ പ്രകാശം അമേരിക്കയിലെ മുഴുവന്‍ ജനങ്ങളിലേക്കും പ്രസരിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു. ഈദൃശ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെ മുന്നില്‍നിന്ന് നയിക്കുന്ന 'വെളിച്ചം' നോർത്ത് അമേരിക്കന്‍ ഏരിയയുടെ നേതാക്കള്‍ നിയാസ് കെ. സുബൈര്‍ (പ്രസിഡ ന്റ്് ), അബ്ദുല്‍ അസീസ് (സെക്രട്ടറി), റൈഹാനത്ത് (വൈസ് പ്രസിഡന്റ്് ) എന്നിവരാണ്. l
(തുടരും)

കോണ്‍ഫറന്‍സ് വേദിയായ നസ്‌റത്ത് കോളേജ് റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലാണ്. അയല്‍രാജ്യമായ കാനഡയെയും യു.എസിനെയും വേര്‍തിരിക്കുന്ന ഓന്റോറിയ തടാകതീരത്താണ് ന്യൂയോര്‍ക്ക് സ്‌റ്റേറ്റിന്റെ തന്നെ ഭാഗമായ ഈ നഗരം. അമേരിക്കയുടെ തെക്കു-കിഴക്ക് അറ്റ്്ലാന്റിക് സമുദ്രതീരത്തോട് ചേര്‍ന്ന് സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ന്യൂയോർക്ക് നഗരത്തില്‍ നിന്ന് വടക്കുള്ള റോചസ്റ്ററിലേക്ക് 500 കിലോമീറ്ററിലധികം ദൂരമുണ്ട്. കേരളത്തിന്റെ തെക്ക് തിരുവനന്തപുരവും വടക്ക് കാസര്‍കോടും പോലെയാണ് യഥാക്രമം ന്യൂയോർക്കും റോചസ്റ്ററും. ന്യൂയോർക്കില്‍നിന്ന് റോചസ്റ്ററിലേക്ക് സംഘാടകര്‍ വിമാന യാത്രയാണ് നിര്‍ദേശിച്ചതെങ്കിലും റോഡു മാര്‍ഗമാണ് ഞാന്‍ തെരഞ്ഞെടുത്തത്. അമേരിക്കയിലെ പബ്ലിക് ട്രാന്‍സ്‌പോര്‍ട്ടേഷന്‍, ജനങ്ങള്‍, ഭൂപ്രകൃതി ഇവയൊക്കെ അടുത്തറിയാന്‍ റോഡുയാത്രയാണ് ഉപകരിക്കുക എന്ന് തോന്നിയിരുന്നു. പ്രതീക്ഷിച്ച പോലെ, അമേരിക്കയുടെ 'ആത്മാവ്' തൊട്ടറിയാന്‍ ആ യാത്ര സഹായകമായി.

റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലെ
മുസ്‌ലിംകള്‍
അമേരിക്കയിലെ മറ്റു പല വലിയ നഗരങ്ങളിലെയും പോലെ, റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലും മുസ്‌ലിംകളുണ്ട്. ജനസംഖ്യയില്‍ കുറവാണെങ്കിലും നാള്‍ക്കു നാള്‍ അവരുടെ സ്വാധീനം വര്‍ധിച്ചുവരുന്നു. അമേരിക്കയിലെ മൊത്തം കുടിയേറ്റ മുസ്‌ലിംകളില്‍ കൂടുതലും പാക് വംശജരാണ്. റോചസ്റ്റര്‍ മുസ്‌ലിംകളിലും അങ്ങനെതന്നെ. പാക് വിഭജനത്തിനു മുമ്പ് കിഴക്കന്‍ പാകിസ്താനി(ഇപ്പോഴത്തെ ബംഗ്ലാദേശ്)ല്‍ നിന്ന് കുടിയേറിയവരും അവരുടെ പിന്‍തലമുറക്കാരുമാണ് റോചസ്റ്ററിലെ മുസ് ലിംകളിലധികവും. സോമാലിയ പോലുള്ള ആഫ്രിക്കന്‍ രാജ്യങ്ങളില്‍നിന്നും മധ്യപൗരസ്ത്യ ദേശത്തുനിന്നും കുടിയേറിയവരുമുണ്ട്. നസ്‌റത്ത് കോളേജിലെ തിയോളജി വിഭാഗം തലവനും ഹിക്കിസെന്റര്‍ ഡയറക്ടറുമായ ഡോ. മുഹമ്മദ് ശഫീഖ് അവിഭക്ത പാകിസ്താനില്‍നിന്ന് കുടിയേറിയതാണ്. സമ്മേളനത്തില്‍ സംബന്ധിച്ച മതനേതാക്കന്മാരുമായും പണ്ഡിതന്‍മാരുമായും നല്ല സൗഹൃദം സൂക്ഷിക്കുന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രവര്‍ത്തന മണ്ഡലം, അക്കാദമിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ പരിമിതമല്ല. ഇന്റര്‍ഫെയ്ത്ത് ഡയലോഗുകള്‍ക്കുപുറമേ, വിവിധ മതവിഭാഗങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ സഹകരണം വളര്‍ത്തുന്ന മറ്റു പരിപാടികളിലും നേതൃപരമായ പങ്ക് വഹിക്കുന്നു അദ്ദേഹം. അമേരിക്കയിലെയും കാനഡയിലെയും പല യൂനിവേഴ്‌സിറ്റികളില്‍നിന്നും കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍ പങ്കെടുക്കാനെത്തിയ ജൂത-ക്രൈസ്തവ-ബുദ്ധ പണ്ഡിതന്‍മാര്‍ക്കും പ്രഫ. ശഫീഖിനോട് തികഞ്ഞ ആദരവും സ്‌നേഹവുമാണെന്ന് അവരുടെ സംസാരങ്ങളില്‍നിന്ന് വ്യക്തമായി. റോചസ്റ്ററിലെ പ്രധാന മസ്ജിദിന്റെ രക്ഷാധികാരിയും അദ്ദേഹമാണ്.
റോചസ്റ്ററില്‍ ബസ്്സ്റ്റാന്റില്‍ നിന്ന് എന്നെ കൂട്ടാന്‍ വന്ന വളണ്ടിയര്‍മാര്‍ നസ്‌റത്ത് കോളേജിലെതന്നെ ബിരുദ വിദ്യാർഥികളാണ്. വാനിയ അന്‍സാരി; അമേരിക്കയുടെ പുതുതലമുറയെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന പെണ്‍കുട്ടിയാണ് അവരിലൊരാള്‍. രണ്ടു തലമുറകള്‍ക്കു മുമ്പ് അവര്‍ പാകിസ്താനില്‍നിന്ന് കുടിയേറിയതാണ്. ഒരു വൈകുന്നേരം റോചസ്റ്റര്‍ നഗരപ്രദക്ഷിണത്തിന് എന്നെ കൊണ്ടുപോയതും പാക്-അമേരിക്കന്‍ വിദ്യാർഥി റാസിയായിരുന്നു. പ്രഫ. ശഫീഖിനെ ഈ സമ്മേളനത്തിന്റെ സംഘാടനത്തില്‍ സഹായിക്കുന്നത് പത്തില്‍ താഴെ വരുന്ന ഈ ബിരുദവിദ്യാർഥികളാണ്. റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലേക്ക് വരുംമുമ്പേ, 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരില്‍നിന്ന് ഈ നഗരത്തില്‍ സോഫ്റ്റ്്വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായി ജോലി ചെയ്യുന്ന ഒരു മലയാളിയെ കുറിച്ച് കേട്ടിരുന്നു. കോഴിക്കോട്ടുകാരനായ സലീത് തിരക്കിനിടയിലും നസ്‌റത്ത് കോളേജില്‍ എന്നെ സന്ദര്‍ശിക്കാനെത്തിയത് ഏറെ സന്തോഷം നല്‍കി.
ക്രിസ്ത്യന്‍ മാനേജ്‌മെന്റിനു കീഴിലുള്ള നസ്‌റത്ത് കോളേജില്‍ ഇസ് ലാമിക് തിയോളജിക്ക് ഒരു ഡിപ്പാര്‍ട്ടുമെന്റ് ഉണ്ടാവുന്നതും, അവിടെ ധാരാളം വിദ്യാർഥികള്‍ക്ക് ഇസ് ലാമിനെ പഠിക്കാനുള്ള അവസരം ഉണ്ടാകുന്നതും വലിയ കാര്യംതന്നെ. ഇവിടത്തെ പല പൊതു യൂനിവേഴ്‌സിറ്റികളും മതങ്ങളെക്കുറിച്ച് പഠിക്കാന്‍ അവസരം നല്‍കുന്ന അവിടത്തെ ഡിപ്പാര്‍ട്ടുമെന്റുകളും ഇസ്‌ലാമിന് വലിയ സാധ്യതകളുടെ ലോകമാണ് തുറന്നിടുന്നത്. അതിനു പുറമേ, ഇത്തരം കോണ്‍ഫറന്‍സുകള്‍ ഇസ്‌ലാമിനെക്കുറിച്ച് മറ്റു മതസ്ഥര്‍ക്ക് കൂടുതല്‍ അറിയാനുള്ള വലിയ അവസരം കൂടി തുറന്നിടുകയാണ്. ഈ കോണ്‍ഫറന്‍സ് തന്നെയും അതുപോലെ ഒന്നായിരുന്നു എന്ന് തോന്നി. മുസ് ലിംകളെക്കാള്‍ കൂടുതല്‍ മറ്റു മതസ്ഥരായിരുന്നു ഈ കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍. അവര്‍ക്ക് ഇസ് ലാമിനെ കുറിച്ച് കൂടുതല്‍ അറിയാനുള്ള വേദിയായി ഈ സമ്മേളനം മാറുകയായിരുന്നു. ഇസ് ലാമുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നിസ്സാരമെന്നു തോന്നുന്ന കാര്യങ്ങളില്‍ പോലും ഇതര മതസ്ഥര്‍ക്കുണ്ടായിരുന്ന തെറ്റുധാരണകള്‍ നീക്കുന്നതിന് ഈ കോണ്‍ഫറന്‍സ് വഴിയൊരുക്കി. ഖത്തറിലെ ഹമദ് ബിന്‍ ഖലീഫ യൂനിവേഴ്‌സിറ്റിയില്‍ നിന്നു വന്ന സിറിയക്കാരി ഗാഥ ഗസലിന്റെ വിഷയാവതരണത്തിന് ശേഷമുള്ള ചര്‍ച്ച അതിനൊരുദാഹരണമാണ്. ഒരു മുസ്‌ലിം എന്ന നിലയില്‍ മാത്രമല്ല, മുസ് ലിം സ്്ത്രീ എന്ന നിലയിലും ഹിജാബി വനിത എന്ന നിലയിലും ഉന്നയിക്കപ്പെട്ട ചോദ്യങ്ങള്‍ക്കുള്ള അവരുടെ മറുപടികള്‍ പടിഞ്ഞാറുള്ളവരിൽ പൊതുവേ കാണുന്ന പല തെറ്റുധാരണകളും തിരുത്താന്‍ പര്യാപ്തമായിരുന്നു. എന്റെ വിഷയാവതരണത്തില്‍, മദീനാ കരാറില്‍ ഏര്‍പ്പെട്ട മുസ്‌ലിംകളും അമുസ് ലിംകളും ഉള്‍പ്പെട്ട സമൂഹത്തെ മുഹമ്മദ് നബി (സ) ഒറ്റ സമൂഹമായി പരിഗണിച്ചതും, ജൂതരുടെ മതവിശ്വാസം അംഗീകരിക്കുന്ന മദീനാ കരാറിലെ ഭാഗങ്ങളും സമ്മേളനത്തില്‍ പങ്കെടുത്ത അമുസ്‌ലിംകള്‍ക്ക് പുതിയ അറിവായിരുന്നു. തങ്ങൾക്ക് ലഭിക്കുന്ന പുതിയ അറിവുകള്‍ എത്ര ചെറുതെങ്കിലും അതിന്റെ പേരിൽ അഭിനന്ദിക്കുന്നതില്‍ അവര്‍ പിശുക്ക് കാട്ടാറില്ല.

ജൂത പ്രാതിനിധ്യം പുതിയ അനുഭവം
സമ്മേളനത്തിൽ പ്രബന്ധാവതാരകരുള്‍പ്പെടെ വലിയ ജൂത പ്രാതിനിധ്യം ഉണ്ടായിരുന്നു. ജൂതരുമൊത്തുള്ള സഹവാസം ജീവിതത്തിലെ ആദ്യാനുഭവമാണ്. ജൂതര്‍ക്ക് വലിയ സ്വാധീനമുള്ള നാടാണ് അമേരിക്ക; ഇസ്രായേല്‍ കഴിഞ്ഞാല്‍ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ ജൂതരുള്ള രാജ്യം. അതില്‍ തന്നെ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ ജൂതര്‍ ന്യൂയോർക്കിലാണ്. ഓർത്തഡോക്‌സ്, കണ്‍സര്‍വേറ്റീവ്, റിഫോം എന്നിങ്ങനെ ജൂതര്‍ പല വിഭാഗങ്ങളുണ്ട്. പേര് സൂചിപ്പിക്കും പോലെ, പാരമ്പര്യ നിയമങ്ങളും ആചാരങ്ങളും കര്‍ശനമായി പിന്തുടരുന്നവരാണ് ഓർത്തഡോക്‌സ്-കണ്‍സര്‍വേറ്റീവ് ജൂതര്‍. കൂട്ടത്തില്‍ പരിഷ്‌കാരികളാണ് റിഫോം ജൂതര്‍. സയണിസ്റ്റ് ആശയങ്ങളെ എതിര്‍ക്കുന്നവരും ജൂതരുടെ കൂട്ടത്തിലുണ്ട്. ഇങ്ങനെ ജൂതപാരമ്പര്യമുള്ള ഒരു രാജ്യത്ത് നടക്കുന്ന മതാന്തര സമ്മേളനത്തില്‍ ജൂതര്‍ പങ്കെടുത്തില്ലെങ്കിലേ അത്ഭുതപ്പെടേണ്ടതുള്ളൂ.
സമ്മേളന നാളുകളില്‍ നസ്റത്ത് കോളേജ് ഒരുക്കിയ താമസസ്ഥലത്ത് ഡാനിയല്‍ മാവോസ് എന്ന ജൂതനായിരുന്നു എന്റെ സഹമുറിയന്‍. കാനഡയിലെ മാര്‍ട്ടിന്‍ ലൂഥര്‍ യൂനിവേഴ്‌സിറ്റി കോളേജിലെ പ്രഫസറായ അദ്ദേഹം ജൂത-ഹീബ്രു വേദ പണ്ഡിതനും കൂടിയാണ്. എഴുപതിനു മുകളില്‍ പ്രായം കാണുമെങ്കിലും യുവത്വത്തിന്റെ ചുറുചുറുക്കും പ്രസരിപ്പുമുണ്ട്. അദ്ദേഹം സദാ ധരിക്കുന്ന തലയിലെ ക്യാപ് മാറ്റിയാല്‍, ജൂതത്തൊപ്പിയായ കിപ്പ കാണാം. തികഞ്ഞ യഹൂദ മതവിശ്വാസിയാണെങ്കിലും കുലീനമായ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പെരുമാറ്റം മുസ്‌ലിംകളോടും മറ്റും ആദരവും സ്‌നേഹവും കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്ന ആളാണെന്ന് വ്യക്തമാക്കുന്നതായിരുന്നു. പ്രായംകൊണ്ടും അനുഭവങ്ങള്‍കൊണ്ടും പദവികൊണ്ടുമൊക്കെ ഏറെ എളപ്പമുള്ള എന്നോടും തികഞ്ഞ ബഹുമാനത്തോടെയാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ സംസാരം. അധ്യാപനത്തിനു പുറമേ, വിവിധ മതവിഭാഗങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ സഹകരണത്തിന്റെ പാലം പണിയുന്ന തന്റെ വിശാലമായ പ്രവര്‍ത്തന മേഖലയെക്കുറിച്ച് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. അഭിവാദ്യം ചെയ്യുമ്പോൾ ഹസ്തദാനം നിരസിക്കുന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ രീതി, ഹസ്തദാനം ശീലിച്ചുപോന്ന നമ്മെപ്പോലുള്ളവര്‍ക്ക് അല്‍പം നീരസമുണ്ടാക്കിയേക്കാം. പകരം കൈ നെഞ്ചോടു ചേര്‍ത്തു വെച്ചുള്ള മറ്റൊരു അഭിവാദ്യരീതി അദ്ദേഹം സ്വന്തമായി വികസിപ്പിച്ചതുപോലെയുണ്ട്. കോവിഡ് രൂക്ഷമായ കാലത്ത്, കൈതൊടാതെയുള്ള നമ്മുടെ നാട്ടിലെ അഭിവാദ്യരീതിക്ക് സമാനമാണത്. കോവിഡ്ഭീതി വടക്കേ അമേരിക്കയില്‍നിന്ന് പാടേ വിട്ടുപോകാത്തതുകൊണ്ടുമാകാം ഇങ്ങനെ.
സമ്മേളനം കഴിഞ്ഞ് ഞങ്ങള്‍ പിരിയുമ്പോള്‍, ഏറെ ദൂരം താണ്ടി ഇന്ത്യയില്‍നിന്നെത്തിയ എനിക്കു വേണ്ടി അദ്ദേഹം ഹീബ്രു ഭാഷയില്‍ ഒരു പ്രാർഥന നടത്തി; ആത്മീയ നേതാക്കള്‍ ഭക്തരുടെ തലയില്‍ കൈവെച്ച് പ്രാർഥിക്കുന്നതുപോലെ. ഹീബ്രുവാചകങ്ങളുടെ അർഥം മനസ്സിലായില്ലെങ്കിലും എന്റെ നന്മക്കു വേണ്ടിയാണ് ആ പ്രാർഥനയെന്ന് എന്റെ മനസ്സ് മന്ത്രിച്ചു. ആദ്യമായി പരിചയപ്പെട്ട ഒരു ജൂതന്‍ എന്തായാലും നല്ലൊരു ഇംപ്രഷനാണ് തന്നിരിക്കുന്നത്. കൈനിറയെ കൊച്ചുകൊച്ചു സമ്മാനങ്ങള്‍ നല്‍കി, എന്റെ ഇഷ്ടം പിടിച്ചുപറ്റി ആ ജൂതപ്രഫസര്‍ പിരിയുമ്പോള്‍ മനസ്സില്‍ ഓർമവന്നത് വിശുദ്ധ ഖുര്‍ആനിലെ ഈ വചനങ്ങളാണ്: "വേദവിശ്വാസികളിലും ഈവിധം ചിലരുണ്ട്: അല്ലാഹുവിലും നിങ്ങള്‍ക്കവതരിച്ച വേദത്തിലും അതിനു മുമ്പവതരിച്ച വേദത്തിലും വിശ്വസിക്കുന്നവര്‍; അല്ലാഹുവിന്റെ മുമ്പില്‍ ഭക്തിപൂര്‍വം നിലകൊള്ളുന്നവര്‍; അല്ലാഹുവിനെ ഭയപ്പെടുന്നവര്‍. അല്ലാഹുവിന്റെ സൂക്തങ്ങളെ അവര്‍ തുച്ഛവിലയ്ക്കു വില്‍ക്കുകയില്ല. നാഥങ്കല്‍ അവര്‍ക്ക് പ്രതിഫലമുണ്ട്. അല്ലാഹുവോ, അതിശീഘ്രം കണക്കുനോക്കുന്നവനാകുന്നു " (ആലു ഇംറാന്‍ 199).
കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍ പ്രബന്ധമൊന്നും അവതരിപ്പിച്ചില്ലെങ്കിലും സജീവസാന്നിധ്യമായിരുന്നു ഒരു ജൂതസ്ത്രീ. എണ്‍പതു വയസ്സിലധികം പ്രായം തോന്നിക്കുന്ന അവര്‍ മുമ്പ് യൂനിവേഴ്‌സിറ്റി പ്രഫസറായിരുന്നു. പ്രബന്ധാവതരണത്തിന് ശേഷമുള്ള ചര്‍ച്ചകളെ ചോദ്യങ്ങള്‍കൊണ്ടും തുടര്‍വിശദീകരണങ്ങള്‍കൊണ്ടും സജീവമാക്കുന്ന അവരുടെ അറിവും വാക്ചാതുരിയും ആരുടെയും ശ്രദ്ധയാകര്‍ഷിക്കും. ഇസ്‌ലാമും യഹൂദമതവും തമ്മിലെ സാംസ്‌കാരിക വിനിമയമാണ് അവരുടെ സംസാരത്തിലെ മുഖ്യ പ്രമേയം. ഈ വാര്‍ധക്യത്തിലും അക്കാദമിക-ബൗദ്ധിക ചര്‍ച്ചകളില്‍ പങ്കെടുക്കാനുള്ള അവരുടെ ഉത്സാഹവും താൽപര്യവും നമ്മള്‍ കണ്ടുപഠിക്കേണ്ടതുതന്നെ. വിവാഹത്തോടെ പഠനവും ബൗദ്ധിക വ്യായാമവും അവസാനിപ്പിച്ച് വെറും കുടുംബിനികളായി വീടകങ്ങളില്‍ ഒതുങ്ങിക്കൂടുന്ന നമ്മുടെ സ്ത്രീകള്‍ എവിടെ നില്‍ക്കുന്നു, റിട്ടയര്‍മെന്റിനു ശേഷവും പഠനവും വായനയും തുടരുന്ന ഈ സ്ത്രീകള്‍ എവിടെ നില്‍ക്കുന്നു എന്നു വെറുതെ ആലോചിച്ചുപോയി. ഇസ് ലാമിക പ്രമാണങ്ങള്‍ ജ്ഞാനപോഷണത്തിന് നല്‍കുന്ന പ്രാധാന്യം കണക്കിലെടുക്കുമ്പോള്‍ നമ്മളായിരുന്നു ഇങ്ങനെയൊക്കെ ആകേണ്ടിയിരുന്നത്. ജീവിതസായാഹ്നത്തിലും അവരുടെ ഊർജസ്വലതയുടെയും ബുദ്ധികൂർമതയുടെയും കാരണം മറ്റെവിടെയും തിരയേണ്ടതില്ല. ജ്ഞാനാന്വേഷണം ഉപാസനയാക്കിയ അവരുടെ ഉറച്ച മനസ്സാകും അവരെ ഇത്രയും ശക്തയായ സ്ത്രീയാക്കി മാറ്റുന്നത്.

ഇസ്‌ലാം ഭീതിയൊഴിയുന്ന അമേരിക്ക
9/11 സംഭവങ്ങൾക്ക് ശേഷം അമേരിക്കയില്‍നിന്ന് ഇസ്‌ലാമോഫോബിയയുടെ അനേകം വാര്‍ത്തകള്‍ ലോകം കേട്ടിരുന്നു. ഹിജാബ് ധാരികളായ സ്ത്രീകളും താടി നീട്ടിവളര്‍ത്തിയ പുരുഷന്‍മാരും ആക്രമിക്കപ്പെട്ട സംഭവങ്ങളുണ്ടായി. എ.പി.ജെ അബ്ദുല്‍ കലാം, ഷാരൂഖ് ഖാന്‍ തുടങ്ങിയ അതിപ്രശസ്തര്‍ പോലും, അമേരിക്കന്‍ സുരക്ഷാ ഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ക്കു മുമ്പില്‍, മുസ് ലിം സ്വത്വം കൊണ്ടുമാത്രം ഉടുതുണിയുരിയാന്‍ നിര്‍ബന്ധിതരായ വാര്‍ത്ത അന്നേ മാധ്യമശ്രദ്ധ നേടിയിരുന്നു. മുസ് ലിം പേരും സ്വത്വവും പ്രശ്‌നമാകുമോ എന്ന ഭയം വിസക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ഇന്റര്‍വ്യൂ മുതല്‍ എനിക്കുമുണ്ടായിരുന്നു. എന്നാല്‍, അനുഭവങ്ങള്‍ മറിച്ചായിരുന്നു. അമേരിക്കയുടെ പൊതു ഇടങ്ങളിലും സാധാരണക്കാര്‍ക്കിടയിലും ഇസ് ലാമിനെയും മുസ് ലിംകളെയും കുറിച്ചുള്ള നിറംപിടിപ്പിച്ച ഭീതിക്കഥകളുടെ സ്വാധീനം ഇന്ത്യയിലുള്ളതുപോലെ ഉണ്ടെന്നു തോന്നുന്നില്ല. അത്തരം ഇസ് ലാമോഫോബിക് കഥകള്‍ 9/11 സംഭവത്തിന് ശേഷമുള്ള തുടര്‍ വര്‍ഷങ്ങളില്‍ അവര്‍ കുറേ കണ്ടിട്ടുണ്ട്. എന്നാല്‍, തങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ ജീവിക്കുന്ന മുസ് ലിംകളില്‍ നിന്നുള്ള നേരനുഭവങ്ങള്‍ മറിച്ചായതാകാം ഇത്തരം ഭീകരകഥകള്‍ക്ക് അമേരിക്കയില്‍ വലിയ മാർക്കറ്റ് വാല്യു ലഭിക്കാതെ പോകാന്‍ കാരണം.
അമേരിക്കക്കാരില്‍ അധികവും മുസ് ലിംകളോട് നല്ല ബന്ധം കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്നവരും മുസ്‌ലിംകളെ ഗുണകാംക്ഷയോടെ നോക്കിക്കാണുന്നവരുമാണ്. മുസ് ലിംകളുടെ സാഹോദര്യം, കെട്ടുറപ്പുള്ള കുടുംബജീവിതം, വൈവാഹിക ജീവിതത്തിലെ പരസ്പര വിശ്വാസം തുടങ്ങിയ ഗുണങ്ങളെ വളരെ പോസിറ്റീവായി മനസ്സിലാക്കുന്നവരാണ് സാധാരണക്കാരായ അധിക അമേരിക്കക്കാരും. മുസ് ലിംകള്‍ക്ക് പൊതുവില്‍ അമേരിക്കക്കാരുടെ ആദരവ് ലഭിക്കുന്ന കാര്യങ്ങളാണ് ഇതൊക്കെ. മുസ്‌ലിംകള്‍ എന്നല്ല, എല്ലാ മത-വംശ-ഭാഷാ വൈവിധ്യങ്ങളെയും സ്വീകരിക്കുന്ന നിയമമാണ് അമേരിക്കയുടേത്. വര്‍ഷംതോറും ഇത്തരം വൈവിധ്യങ്ങളുള്‍ക്കൊള്ളുന്ന വലിയൊരു ജനസഞ്ചയത്തെ പൗരന്‍മാരായി സ്വീകരിക്കുന്ന അമേരിക്കയില്‍ മതാടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള വിവേചനം ഇന്ത്യപോലെ എളുപ്പമല്ല. മാത്രമല്ല, മറ്റൊരു മതക്കാരനായതുകൊണ്ടു മാത്രം വെറുപ്പ് ഉൽപാദിപ്പിക്കാന്‍ മാത്രം നിലവാരംകുറഞ്ഞ വര്‍ഗീയ മനസ്സുള്ളവര്‍ ഇന്ത്യയിലേതുപോലെ ഇവിടെയില്ല. അമേരിക്കയെ അമേരിക്കയാക്കുന്നത് ബഹുസ്വര-ബഹുവർണ-ബഹുമത സാഹചര്യമാണെന്ന് ഇന്നാട്ടുകാര്‍ക്കറിയാം. ട്രംപിന്റെ ഭരണകാലത്ത്, തീവ്ര വലതുപക്ഷക്കാരുടെ വംശീയതയും അപരമതവിദ്വേഷവും കുടിയേറ്റവിരുദ്ധതയും മറനീക്കി പുറത്തുവന്നത് അതിനൊരു അപവാദമാണ്. എങ്കിലും അമേരിക്കയുടെ പൊതുമനസ്സ് അത്തരം വിവേചനങ്ങള്‍ക്കെതിരാണ്. ഇന്ത്യയില്‍ മാധ്യമങ്ങളും അവ സൃഷ്ടിക്കുന്ന വാര്‍ത്തകളും കോടതിവിധികളും രാഷ്ട്രീയവുമൊക്കെ ഇസ് ലാമോഫോബിക്കായി മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സന്ദര്‍ഭത്തില്‍, അമേരിക്കയിലെ പൊതു സമൂഹം അത്ര ഇസ്‌ലാമോഫോബിക് അല്ലെന്ന് നിസ്സംശയം പറയാം. l (തുടരും)

ഓർമവെച്ച നാള്‍ മുതല്‍ അമേരിക്ക കേള്‍വിയിലും സംസാരത്തിലുമുണ്ട്. ഏഴ് ഭൂഖണ്ഡങ്ങളില്‍ ഒന്ന് എന്നതായിരുന്നു സ്‌കൂളില്‍ അമേരിക്കയെ കുറിച്ചുള്ള ആദ്യപാഠം. ഹൈസ്‌കൂളിലെ സാമൂഹ്യപാഠത്തില്‍ 24 നിലകളുള്ള യു.എന്‍ ആസ്ഥാന മന്ദിരത്തിന്റെ ഫോട്ടോയാണ് മനസ്സില്‍ പതിഞ്ഞ ആദ്യ അമേരിക്കന്‍ ചിത്രം. പിന്നീട് ഒരു ചരിത്ര സംഭവമായി ബോസ്റ്റണ്‍ ടീ പാര്‍ട്ടിയും മനസ്സിലുടക്കിനിന്നു. നയാഗ്രയും ഗ്രാന്റ് കാന്യണും ഗോള്‍ഡന്‍ ഗേറ്റും സ്റ്റാച്യൂ ഓഫ് ലിബര്‍ട്ടിയും എംപയര്‍ സ്റ്റേറ്റ് ബില്‍ഡിംഗുമൊക്കെ ഉള്ള അമേരിക്ക പതിയെ പതിയെ വിസ്മയങ്ങളുടെ ലോകമായി മനസ്സില്‍ ഇടംപിടിക്കുകയായിരുന്നു.
രണ്ടാം ലോകയുദ്ധത്തില്‍ ഹിരോഷിമയും നാഗസാക്കിയും അണുബോംബ് വര്‍ഷിച്ച് നശിപ്പിച്ച അമേരിക്കയെ പക്ഷേ മനസ്സുകൊണ്ട് വെറുത്തു. വിയറ്റ്‌നാം യുദ്ധചിത്രങ്ങള്‍ കണ്ടപ്പോള്‍ വിസ്മയം മാത്രമല്ല, അമേരിക്കയോട് ഭയവും തോന്നി. ഇറാഖ് - അഫ്ഗാന്‍ അധിനിവേശകാലത്ത്, ഒരു തെറ്റും ചെയ്യാത്ത കുഞ്ഞുങ്ങളുടെ ചേതനയറ്റ ശരീരം വാര്‍ത്തകളില്‍ കണ്ടപ്പോള്‍ അമേരിക്കയോട് അമര്‍ഷം പതഞ്ഞുപൊങ്ങി. കുഞ്ഞുനാള്‍ മുതല്‍ മനസ്സില്‍ അതിശയങ്ങളുടെ ലോകം തീര്‍ത്ത അമേരിക്ക തന്നെയായിരുന്നു അവിടെ സന്ദര്‍ശിക്കുന്നതുവരെയും മനസ്സില്‍. ഏതൊരു സാധാരണക്കാരനെയും പോലെ അമേരിക്കന്‍ യാത്ര എനിക്കും പ്രതീക്ഷയില്ലാത്ത നടക്കാത്ത സ്വപ്‌നമായിരുന്നു.
ആ സ്വപ്‌നസാക്ഷാത്കാരത്തിനുള്ള വഴിയായിട്ടായിരിക്കാം അമേരിക്കയില്‍ നടക്കുന്ന ഒരു കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍ പ്രബന്ധം അവതരിപ്പിക്കാനുള്ള അവസരം ദൈവാനുഗ്രഹത്താല്‍ ലഭിക്കുന്നത്. ന്യൂയോര്‍ക്കിലെ റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലുള്ള നസറത് കോളേജില്‍ Hickey Center for Interfaith Studies and Dialogue ഉം International Institute of Islamic Thought ന് കീഴിലെ Chair of Islamic & Interfaith Studies ഉം സംയുക്തമായി സംഘടിപ്പിച്ചതായിരുന്നു ആ സമ്മേളനം. 2018-ല്‍ മലേഷ്യയിലെ ഇന്റര്‍ നാഷനല്‍ ഇസ് ലാമിക് യൂനിവേഴ്‌സിറ്റിയിലെ പഠനകാലത്ത്, പ്രഫസര്‍ മുഹമ്മദ് മുംതാസ് അലിയാണ് ഈ കോണ്‍ഫറന്‍സിനു വേണ്ടി ഒരു അബ്‌സ്ട്രാക്ട് എഴുതാന്‍ ആദ്യമായി ആവശ്യപ്പെടുന്നത്. അന്ന് എഴുതി നല്‍കിയ അബ്‌സ്ട്രാക്ട് സ്വീകരിക്കപ്പെടുകയും കോണ്‍ഫറന്‍സിലേക്ക് ക്ഷണം വരികയും ചെയ്‌തെങ്കിലും പല കാരണങ്ങളാല്‍ പങ്കെടുക്കാന്‍ കഴിഞ്ഞില്ല. പിന്നീട് 2023-ലെ കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍ ആ ശ്രമം തുടരുകയായിരുന്നു. Sacred Texts and Human Contexts: Inclusion or Exclusion, The Self and the Other (വിശുദ്ധ വേദഗ്രന്ഥങ്ങളും മനുഷ്യസാഹചര്യങ്ങളും: ഉള്‍ക്കൊള്ളലോ പുറന്തള്ളലോ, സ്വന്തവും മറ്റുള്ളവരും) എന്ന പ്രമേയത്തില്‍ 'Revisiting Madinah Pact: Toward Rebuilding an Ideal Plural Society' (മാതൃകാ ബഹുസ്വര സമൂഹത്തിന് മദീനാ കരാര്‍, ഒരു പുനര്‍ വിചിന്തനം) എന്ന വിഷയത്തിലായിരുന്നു എന്റെ പ്രബന്ധാവതരണം. പല നാടുകളില്‍ നിന്നെത്തിയ ജൂത-ബുദ്ധ-ക്രൈസ്തവ-ഹൈന്ദവ പണ്ഡിതന്‍മാര്‍ സംബന്ധിച്ച കോണ്‍ഫറന്‍സിലെ വൈജ്ഞാനികാന്തരീക്ഷം വേറിട്ട അനുഭവമായിരുന്നു. 2023 മെയ് 22 മുതല്‍ 24 വരെ മൂന്ന് ദിവസങ്ങളിലായി നടന്ന സമ്മേളനത്തെക്കാള്‍ പക്ഷേ, കൂടുതല്‍ അനുഭവങ്ങള്‍ സമ്മാനിച്ചത് സമ്മേളനാനന്തരം അമേരിക്കയിലെ വിവിധ മുസ്‌ലിം ജീവിത പരിസരങ്ങളിലൂടെയുള്ള യാത്രകളാണ്.
നമ്മുടെ സങ്കൽപത്തിലെ അമേരിക്കയായിരുന്നില്ല, അനുഭവങ്ങളിലെ അമേരിക്ക. അമേരിക്കയിലെ മുസ് ലിം ജീവിതങ്ങള്‍ ഭാവിയിലേക്കുള്ള വലിയ പ്രതീക്ഷകളായി തോന്നി. അമേരിക്ക വലിയ സാധ്യതകളുടെ പേര് കൂടിയാണ്. ഇസ് ലാമിന്റെ കാര്യത്തിലും ആ സാധ്യതകള്‍ വേണ്ടുവോളമുണ്ട്. അമേരിക്കയിലെ ഇസ് ലാമിനെയും മുസ് ലിം ജീവിതപരിസരങ്ങളെയും അടുത്തറിയാന്‍ ഈ ഹ്രസ്വസന്ദര്‍ശനം മതിയാവില്ലെന്നറിയാം. എന്നിരുന്നാലും അമേരിക്കയെ കുറിച്ച് അറിഞ്ഞ പലതും പറയാനുണ്ട്. അമേരിക്കയിലെ ഇസ് ലാമിന്റെ വളര്‍ച്ചക്കും വികാസത്തിനും പല അടരുകളുമുണ്ട്. അമേരിക്കയിലെ മുസ് ലിംകളെ കുറിച്ച് എഴുതുമ്പോള്‍, തദ്ദേശീയരായ മുസ് ലിംകള്‍, കുടിയേറ്റ മുസ് ലിംകള്‍, ഇന്ത്യന്‍ മുസ് ലിംകള്‍, മലയാളീ മുസ് ലിംകള്‍ തുടങ്ങി പല നിലക്കും അടയാളപ്പെടുത്തേണ്ടതായി വരും. അമേരിക്കയിലെ പ്രധാന മുസ്‌ലിം സംഘടനകളെ എടുത്താലും ഇതുതന്നെ അവസ്ഥ. അത്രയധികം ഉൾപ്പിരിവുകളും വൈവിധ്യങ്ങളുമുണ്ട് ഇവിടെ മുസ് ലിംകള്‍ക്കിടയില്‍.

'വെളിച്ചം' പ്രവർത്തകർക്കൊപ്പം
അമേരിക്കന്‍ മുസ് ലിംകള്‍ക്കിടയില്‍ പൊതുവായി പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന സംഘടനകളെക്കാള്‍ അടുത്തറിയാന്‍ കൂടുതല്‍ അവസരം ലഭിച്ചത് 'വെളിച്ചം' എന്ന പേരില്‍ നോർത്ത് അമേരിക്കയില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന മലയാളി കൂട്ടായ്മയെയാണ്. ഈ യാത്രയില്‍ കൂടുതല്‍ അറിഞ്ഞതും അടുത്തിടപഴകിയതും അവരുമായിട്ടായിരിക്കും. അമേരിക്കയിലെ മുസ് ലിം ജീവിതത്തിന്റെ ഉള്ളറിയാന്‍ അവരെ നിരീക്ഷിച്ചാല്‍ മതി. അമേരിക്കയിലെ മുസ് ലിം സമൂഹത്തിന്റെ ഒരു പരിച്ഛേദമാണവര്‍.
സംസ്‌കാരം, ഭാഷ, ജീവിതരീതി, ഭൂഖണ്ഡം കൊണ്ടെല്ലാം ഏറെ അകലമുള്ള ഒരു രാജ്യത്തേക്കു പോകുമ്പോള്‍ പല ആശങ്കകളുമുണ്ടായിരുന്നു മനസ്സില്‍. മൂന്ന് ദിവസത്തെ കോണ്‍ഫറന്‍സ് കഴിഞ്ഞാല്‍ പിന്നീടുള്ള ദിവസങ്ങളില്‍ വിവിധ സ്ഥലങ്ങള്‍ സന്ദര്‍ശിക്കാനും അമേരിക്കയിലെ മുസ് ലിംകളെ പരിചയപ്പെടാനുമൊക്കെ ഈ രാജ്യത്തെ നന്നായി അറിയുന്ന ആരുടെയെങ്കിലും സഹായം കൂടിയേ തീരൂ. അങ്ങനെയാണ് അമേരിക്കയിലെ ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരെ കുറിച്ച് അന്വേഷിക്കുന്നത്. സുഹൃത്ത് ബഷീര്‍ തൃപ്പനച്ചിയാണ്, ഇപ്പോള്‍ കാലിഫോര്‍ണിയയില്‍ സോഫ്റ്റ് വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായി ജോലി ചെയ്യുന്ന ഹാമിദി കാവനൂരിന്റെ ഫോൺ നമ്പര്‍ സംഘടിപ്പിച്ചു തരുന്നത്. അദ്ദേഹമാണ് 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരുമായി എന്നെ ബന്ധപ്പെടുത്തുന്നത്.
ന്യൂയോര്‍ക്കിലെ ജോണ്‍ എഫ്. കെന്നഡി എയര്‍പോർട്ടില്‍ മെയ് 19-ാം തീയതി വൈകിട്ട് നാലു മണിക്ക് വിമാനമിറങ്ങുമ്പോള്‍ പുറത്ത് അബ്ദുല്‍ അസീസ് സാഹിബ് കാത്തുനില്‍ക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു. 'വെളിച്ചം' സെക്രട്ടറിയായ അദ്ദേഹം കോഴിക്കോട് കുറ്റിക്കാട്ടൂരുകാരനാണ്. 18 മണിക്കൂര്‍ നീണ്ട വിമാനയാത്രയും ഒരു മണിക്കൂറിലേറെ നീണ്ട ഇമിഗ്രേഷന്‍ നടപടിയും കഴിഞ്ഞ് പുറത്തിറങ്ങുമ്പോള്‍ ക്ഷീണിതനായിരുന്നു. എന്നാല്‍, എയര്‍പോര്‍ട്ടിന് പുറത്തുള്ള ആദ്യ അമേരിക്കന്‍ കാഴ്ചകള്‍ തന്നെ എന്നെ ഉത്സാഹഭരിതനാക്കി. ഒരു പുതിയ ലോകം; കൗതുകകരമായ കാഴ്ചകള്‍. വലിയ റോഡുകളും പാലങ്ങളും കടന്ന് കാര്‍ ന്യൂജേഴ്‌സിയെ ലക്ഷ്യമാക്കി പാഞ്ഞുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു. അസീസ് സാഹിബ് സൗമ്യനും മിതഭാഷിയുമാണ്. പക്ഷേ, അമേരിക്കയുടെ ഭൂമിശാസ്ത്രം, കാലാവസ്ഥ, ജനങ്ങള്‍ തുടങ്ങി എന്തിനെ കുറിച്ചുമുള്ള എന്റെ ഒരു ചോദ്യത്തിനും അദ്ദേഹം ഉത്തരം തരാതിരുന്നിട്ടില്ല. മാത്രമല്ല, ഒരു യാത്രക്കാരന്‍ എന്ന നിലയില്‍ ആവശ്യങ്ങള്‍ കണ്ടറിഞ്ഞു ചെയ്യുന്ന പ്രകൃതം. സമയം വൈകിട്ട് ആറുമണി കഴിഞ്ഞെങ്കിലും നല്ല വെയിലുണ്ട്. ഇവിടെ ഇപ്പോള്‍ 8.30 കഴിഞ്ഞേ മഗ്‌രിബാകൂ - അസീസ് സാഹിബ് പറഞ്ഞുതുടങ്ങി. ഇവിടെ അസ്വര്‍ 6 മണിക്കും സ്വുബ്ഹ് നാലു മണിക്കുമാണ്. അമേരിക്കയില്‍ പകലിന്റെ ദൈര്‍ഘ്യം കൂടുതലുള്ള സമയമാണിപ്പോള്‍. പകലിന്റെ ദൈര്‍ഘ്യം കുറഞ്ഞ് കുറഞ്ഞ് വൈകിട്ട് 4.30-ന് സൂര്യാസ്തമയം (മഗ്‌രിബാകുന്ന) കാലവുമുണ്ട്.
ന്യൂജേഴ്‌സിയെയും ന്യൂയോര്‍ക്ക് സ്‌റ്റേറ്റിനെയും വേര്‍തിരിക്കുന്ന ഹഡ്‌സണ്‍ നദി കുറുകെ കടന്നു ഞങ്ങള്‍ ന്യൂജേഴ്‌സി സ്‌റ്റേറ്റിലേക്ക് പ്രവേശിച്ചു. ന്യൂയോര്‍ക്ക് സ്‌റ്റേറ്റിന്റെ തൊട്ടടുത്ത സ്‌റ്റേറ്റായ ന്യൂജേഴ്‌സിയിലെ എഡിസണിലാണ് അദ്ദേഹവും കുടുംബവും താമസിക്കുന്നത്. എയര്‍പോര്‍ട്ടില്‍നിന്ന് കാറില്‍ ഏകദേശം രണ്ട് മണിക്കൂര്‍ യാത്രയുണ്ട് അങ്ങോട്ടേക്ക്. കണ്ടുപിടിത്തങ്ങളുടെ പിതാവായ തോമസ് ആല്‍വാ എഡിസന്റെ നാടാണിത്. എഡിസണ്‍ തന്റെ ആദ്യ പരീക്ഷണ-ഗവേഷണ കേന്ദ്രമായ മെന്‍ലോ പാര്‍ക് ലാബ് സ്ഥാപിച്ചത് ഇവിടെയാണ്. അങ്ങനെയാണ് ഈ പ്രദേശത്തിന് എഡിസണ്‍ എന്ന പേര് വീണത്. ലോകത്തില്‍ ആദ്യമായി വൈദ്യുത ദീപങ്ങള്‍ തെളിഞ്ഞ ക്രിസ്റ്റി സ്ട്രീറ്റ് ഇവിടെയാണ്. ന്യൂയോര്‍ക്കില്‍ ജോലിയുള്ള നിരവധി ആളുകള്‍ ന്യൂജേഴ്‌സിയില്‍ താമസിക്കുന്നവരാണ്. ട്രെയിനിലോ കാറിലോ ദിവസവും ന്യൂയോര്‍ക്കില്‍ പോയി ജോലി ചെയ്തു തിരിച്ചുവരുന്നു അവര്‍.
ന്യൂയോര്‍ക്ക് അംബരചുംബികള്‍ നിറഞ്ഞ തിരക്കുപിടിച്ച നഗരമാണെങ്കില്‍ ന്യൂജേഴ്‌സി ഹരിതാഭമായ ഗ്രാമഭംഗി ഏറെയുള്ള സ്‌റ്റേറ്റാണ്. വാഹനങ്ങള്‍ കുതിച്ചുപായുന്ന വീതികൂടിയ റോഡുകള്‍ക്കിരുവശവും വൃക്ഷലതാദികള്‍ ധാരാളമുണ്ട്. കണ്‍നിറയെ പച്ചപ്പ് സമ്മാനിക്കുന്ന മനോഹരമായ ഇവിടത്തെ പുല്‍മേടുകള്‍ അമേരിക്കയിലെ പൊതുവായ ഒരു കാഴ്ചതന്നെ. ജനവാസ മേഖലകളില്‍ ഈ പുല്‍മേടുകള്‍ വേണ്ടത്ര വെള്ളമൊഴിച്ച് സമയാസമയങ്ങളില്‍ വെട്ടിയൊതുക്കി സംരക്ഷിക്കുക ഓരോ വീട്ടുകാരുടെയും ചുമതലയാണ്. തങ്ങളുടെ വീടിന്റെ പരിസരത്തുള്ള പുല്‍മേടുകള്‍ സംരക്ഷിക്കാന്‍ ഓരോ കുടുംബത്തിനും ചില്ലറ ചെലവുമുണ്ട്. ജലദൗര്‍ലഭ്യത കൂടിവരുന്ന ചില പ്രദേശങ്ങളില്‍ ലോണ്‍ നനക്കുന്നത് ഇവിടത്തെ ജനങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ ഒരു സംവാദ വിഷയമായി മാറിയിട്ടുണ്ട്. അടിസ്ഥാനാവശ്യങ്ങള്‍ക്കു പോലും ജലം തികയാതെ വരുമ്പോഴും പുല്‍മേടുകള്‍ നനക്കണമെന്ന നിയമത്തെ ജനങ്ങള്‍ ചോദ്യം ചെയ്തില്ലെങ്കിലേ അത്ഭുതമുള്ളൂ. എന്തായാലും തങ്ങൾ ജീവിക്കുന്ന ചുറ്റുപാടും പരിസരവും വളരെ ഭംഗിയായി സൂക്ഷിക്കുന്ന കാര്യത്തില്‍ അമേരിക്കക്കാര്‍ ബദ്ധശ്രദ്ധരാണ്.
അസീസ് സാഹിബിന്റെ വീട്ടിലെത്തിയപ്പോൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സഹധർമിണി സാബിറ നാട്ടില്‍നിന്നുള്ള ഒരതിഥിയെ സല്‍ക്കരിക്കാന്‍ വേണ്ടതൊക്കെ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. രണ്ട് ദിവസമായി വിമാനത്തിലെ ഇംഗ്ലീഷ് ഭക്ഷണം കഴിച്ച് മടുത്ത എനിക്ക് അവരുടെ കേരളവിഭവങ്ങള്‍ ഏറെ ഇഷ്ടപ്പെട്ടു. രാത്രിയാകുന്തോറും തണുപ്പിന് ശക്തിയേറിവരുന്നു. തണുപ്പകറ്റാനുള്ള ജാക്കറ്റോ കട്ടിയുള്ള മേല്‍വസ്ത്രങ്ങളോ ധരിക്കാതെ ഇവിടെ പുറത്തിറങ്ങുക സാധ്യമല്ല. ഇവിടത്തെ തണുപ്പ്; നാടും നഗരവും നദികളും മഞ്ഞുപുതച്ചു കിടക്കുന്ന അതിശൈത്യ കാലാവസ്ഥയാണ്. ആളുകള്‍ക്ക് പുറത്തിറങ്ങാനാകാത്ത അവസ്ഥ. പക്ഷേ, ആ കാലാവസ്ഥയെയും അതിജീവിക്കുന്നവരാണിവര്‍. അങ്ങനെയുള്ളവര്‍ക്കേ ഇവിടെ താമസിക്കാനാകൂ. അമേരിക്കയിലേക്ക് ജീവിതം പറിച്ചുനട്ട മലയാളികള്‍ അമേരിക്കന്‍ ലൈഫില്‍ അറിഞ്ഞനുഭവിക്കുന്ന ഒരു വ്യത്യാസം ഇവിടത്തെ കാലാവസ്ഥയാണെന്ന് പലരും പറഞ്ഞുകേട്ടു. ശൈത്യവും വസന്തവും ഗ്രീഷ്മവും, ഹേമന്തവും ഇവിടെ മനുഷ്യര്‍ അറിഞ്ഞനുഭവിക്കുന്നു.

ന്യൂജേഴ്‌സിയിലെ പള്ളികള്‍
ന്യൂജേഴ്‌സിയില്‍ ഞങ്ങള്‍ ആദ്യം സന്ദര്‍ശിച്ച പള്ളി എഡിസണിലെ ഓല്‍സെന്‍ അവന്യൂവില്‍ ഉള്ള മസ്ജിദ് അല്‍ വലിയ്യ് ആണ്. 2011-ല്‍ സ്ഥാപിതമായ ഈ പള്ളി മുമ്പ് ഒരു ക്രിസ്ത്യന്‍ ചര്‍ച്ചായിരുന്നു. യൂറോപ്പിലേതു പോലെ, ഇവിടെയും അനേകം ചർച്ചുകള്‍ മുസ്‌ലിം പള്ളികളായി മാറിയിട്ടുണ്ട്. ക്രിസ്ത്യന്‍ സമൂഹത്തില്‍ പള്ളികളില്‍ പോകുന്നവരുടെ എണ്ണം കുറഞ്ഞുവരികയും പള്ളി സംരക്ഷിക്കാന്‍തന്നെ ആളില്ലാതെ വരികയും ചെയ്യുന്ന സാഹചര്യത്തിലാണ് ക്രിസ്തുമത വിശ്വാസികള്‍ ചര്‍ച്ചുകള്‍ വില്‍ക്കുന്നത്. മാത്രമല്ല, മതസ്ഥാപനങ്ങളായി തുടങ്ങുന്ന സ്ഥാപനങ്ങള്‍, താമസത്തിനോ മറ്റു കമേഴ്‌സ്യല്‍ ആവശ്യങ്ങള്‍ക്കോ ഉപയോഗിച്ചുകൂടെന്ന നിയമവുമുണ്ട്. അതിനാല്‍, അവ മതകേന്ദ്രമായി തന്നെ തുടരണമെന്ന നിയമം മുസ് ലിംകള്‍ക്ക് ഇത്തരം ആരാധനാലയങ്ങള്‍ വാങ്ങാന്‍ അവസരമൊരുക്കുന്നു.
അമേരിക്കയിലെ പള്ളികളുടെ ഏറ്റവും വലിയ സവിശേഷത അവ കേവലം പള്ളികളല്ല (ആരാധനാലയങ്ങള്‍) എന്നതാണ്. ആരാധനാനുഷ്ഠാന കർമങ്ങള്‍ക്കു പുറമേ വിദ്യാഭ്യാസ, സാംസ്‌കാരിക, സാമുദായിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുടെയെല്ലാം കേന്ദ്രമാണ് ഇവിടെ പള്ളി. പള്ളിക്കു പുറമേ, ഇത്തരം സംവിധാനങ്ങള്‍ കൂടി ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്ന കേന്ദ്രം ഇസ് ലാമിക് സെന്റര്‍ എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ഇവിടത്തെ മുസ്‌ലിം ജീവിതത്തില്‍ പള്ളിക്ക് വലിയ സ്വാധീനമുണ്ട്. അതിന്റെ സാധ്യതകളും വളരെ വലുതാണ്. ഇവിടെ പള്ളിയുമായി ബന്ധപ്പെടുന്ന കുടുംബങ്ങളുടെ സര്‍വതോന്‍മുഖമായ വളര്‍ച്ചക്കും വികാസത്തിനും ഉതകുന്ന പല പദ്ധതികളും പള്ളി കേന്ദ്രീകരിച്ച് നടപ്പാക്കുന്നു. മസ്ജിദുല്‍ വലിയ്യ് ഇപ്പോള്‍ പുതുക്കിപ്പണിതുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്. പ്രാർഥനക്കെത്തുന്ന വിശ്വാസികളുടെ ബാഹുല്യം മൂലം വെള്ളിയാഴ്ച ദിവസങ്ങളില്‍ ഇവിടെ രണ്ട് പ്രാവശ്യമാണ് ജുമുഅ ഖുത്വ്്ബയും നമസ്‌കാരവും നിര്‍വഹിക്കപ്പെടുന്നത്. ജുമുഅ ഖുത്വ്്ബ ഇംഗ്ലീഷിലാണ്.
ഒരു ഞായറാഴ്ചയാണ് ഞങ്ങള്‍ ഈ പള്ളി സന്ദര്‍ശിച്ചത്. പള്ളിക്ക് ചുറ്റുവട്ടത്തുള്ള വിശാലമായ മുറ്റത്ത് ഒരു കമ്യൂണിറ്റി ഗെറ്റുഗദര്‍ നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നുണ്ട്. കുട്ടികളുടെയും സ്ത്രീകളുടെയും ഉയര്‍ന്ന പങ്കാളിത്തമാണ് ഇവിടത്തെ ഏതൊരു മുസ് ലിം ഇവന്റിലെയും പ്രത്യേകത. അതിവിടെയും കാണാം. ഇസ് ലാമിക രീതിയില്‍ വസ്ത്രം ധരിച്ച സ്ത്രീകള്‍ക്കും പുരുഷന്‍മാര്‍ക്കുമിടയില്‍ പ്രത്യേക മറകളോ വേര്‍തിരിക്കുന്ന മതിലുകളോ ഇല്ല. എല്ലാവരും ചേര്‍ന്ന് ഭക്ഷണം പാകം ചെയ്യുകയും കഴിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പള്ളിയുടെ അകത്ത് സ്ത്രീകള്‍ക്ക് ഇരിക്കാന്‍ പ്രത്യേകം സ്ഥലം അടയാളപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ടെങ്കിലും പുരുഷന്‍മാര്‍ അവരെ കാണാത്തവിധം മറച്ചിട്ടില്ല. ചില്‍ഡ്രന്‍സ് പാര്‍ക്കും, ചെറിയ കുട്ടികള്‍ക്കുള്ള കളിക്കോപ്പുകളുമൊക്കെ ഇവിടെ ഏതൊരു പള്ളിയിലെയും അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങളിൽ പെട്ടവയാണ്്.

മിഡിൽസെക്‌സ് ഇസ്‌ലാമിക് സെന്റര്‍
രണ്ടാമത് ഞങ്ങള്‍ സന്ദര്‍ശിച്ച പള്ളി മിഡില്‍സെക്‌സിലെ പള്ളിയാണ്. MCMC (Muslim Centre of Middlesex County) എന്ന ചുരുക്കപ്പേരില്‍ അറിയപ്പെടുന്ന ഈ ഇസ് ലാമിക് സെന്ററിന് കീഴിലും പള്ളിക്ക് പുറമേ, മറ്റു വിദ്യാഭ്യാസ-സാംസ്‌കാരിക സഹസ്ഥാപനങ്ങളും ഉണ്ട്. ഒരു അസ്വ്്ര്‍ നമസ്‌കാരത്തിനാണ് ഞങ്ങള്‍ ആ പള്ളിയില്‍ എത്തുന്നത്. ഒരു ഇന്റര്‍ഫെയ്ത്ത് പരിപാടി നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അപ്പോള്‍ അവിടെ. ഒരു ക്രിസ്ത്യന്‍ സെമിനാരിയിലെ വിദ്യാർഥികളും പുരോഹിതന്‍മാരും അധ്യാപകരുമടങ്ങുന്ന ഒരു സംഘം മുസ്‌ലിം പണ്ഡിതന്‍മാരുമായി ചേര്‍ന്ന് പള്ളിയുടെ കോണ്‍ഫറന്‍സ് ഹാളില്‍ ഒരു ദിവസത്തെ ശില്‍പശാലയാണ് നടക്കുന്നത്. ആ പരിപാടിയില്‍ സംബന്ധിക്കുന്ന ക്രിസ്ത്യന്‍ സഹോദരന്‍മാര്‍ക്ക് പള്ളിയുടെ ഒരു ഭാഗത്തിരുന്ന് നമസ്‌കാരം ആദ്യാവസാനം വീക്ഷിക്കാനുള്ള സൗകര്യം ഏര്‍പ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ആ ക്രിസ്ത്യന്‍ പ്രതിനിധികള്‍ക്ക് മുമ്പില്‍ നമസ്‌കാരശേഷം ഇമാം ഒരു ലഘു ഭാഷണം നടത്തി. പള്ളിയില്‍ സന്നിഹിതരായ മുസ് ലിംകളെ ഇമാം ആ ക്രിസ്ത്യന്‍ അതിഥികളെ പരിചയപ്പെടാന്‍ ക്ഷണിച്ചു. അതില്‍ പങ്കെടുത്ത ക്രിസ്ത്യന്‍ അതിഥികള്‍ക്ക് അതെന്തായാലും നല്ലൊരു അനുഭവമാണെന്നതില്‍ സംശയമില്ല. ഏറെ തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു മതത്തെ കുറിച്ചുള്ള പുതിയ അറിവുകളുടെയും ഉള്‍ക്കൊള്ളലിന്റെയും സംതൃപ്തി ആ മുഖങ്ങളില്‍ കാണാം. ആ അതിഥികളെ ഹസ്തദാനം ചെയ്ത് സ്‌നേഹാദരവുകളോടെ സ്വീകരിക്കുന്ന വിശ്വാസി സമൂഹത്തില്‍ ഞാനും ഒരാളായി. ഇസ് ലാമിനെ കുറിച്ച് ഏറെ തെറ്റിദ്ധാരണകള്‍ നിലനില്‍ക്കുന്ന ഇക്കാലത്ത്, സഹോദര സമുദായങ്ങളെ അറിയാനും അവരുമായി ഒരുമിച്ചിരിക്കാനും കഴിയുന്ന ഇതുപോലുള്ള പരിപാടികള്‍ എന്തുകൊണ്ടും ശ്ലാഘനീയമാണ്.
2020-ല്‍ നടത്തിയ ഒരു സര്‍വേ പ്രകാരം അമേരിക്കയില്‍ 2769 പള്ളികളുണ്ട്. 2010 മുതല്‍ 2020 വരെ പത്ത് വര്‍ഷത്തിനുള്ളില്‍ പള്ളികളുടെ എണ്ണത്തിൽ അമേരിക്കയില്‍ 31 ശതമാനം വര്‍ധനയുണ്ടായി. 2000 മുതല്‍ 2010 വരെയുള്ള വര്‍ഷങ്ങളിലാണ് പള്ളികളുടെ എണ്ണത്തില്‍ ഏറ്റവും വലിയ വര്‍ധനവുണ്ടായത് - 74 ശതമാനം വളര്‍ച്ച. 2000-ല്‍ 1209 പള്ളികളുണ്ടായിരുന്ന അമേരിക്കയില്‍ 2010 ആയതോടെ 2106 പള്ളികളായി. l
(തുടരും)