കണ്ണിന് എത്താവുന്ന ദൂരത്തോളം ഉഹുദ് പരന്നു കിടക്കുകയാണ്. എന്തൊരു വലുപ്പമാണതിന്!! ഉമ്മയുടെ മടിത്തട്ടിലെന്ന പോലെ സുരക്ഷിതമായി അത് മദീനയെ പൊതിഞ്ഞു പിടിച്ചിരിക്കുന്നു.

ഉഹുദിനോളം പ്രതിഫലം വാഗ്ദാനം ചെയ്യപ്പെട്ട സൽക്കർമങ്ങളെ കുറിച്ച് ഓർക്കുകയായിരുന്നു. ഇവിടെ ഇപ്പോൾ അതിന്റെ വലുപ്പം നേരിട്ടു കണ്ട് അതിശയിക്കുമ്പോൾ പൊടുന്നനെ ചെയ്യാതെ പോയ നന്മകളുടെ നഷ്ടപ്പെടുത്തിയ പ്രതിഫലം എത്രമാത്രമായിരുന്നുവെന്ന വലിയൊരു ആന്തൽ ഉള്ളിൽ നിറഞ്ഞു. ഇനിയൊരിക്കലും അങ്ങനെ സംഭവിക്കരുതെന്ന് സ്വന്തത്തോട് ശാസിച്ചു.
താഴെ റുമാത്ത് മലയുണ്ട്. അതിന്റെ മുകളിലാണ് ഉഹുദ് യുദ്ധസമയത്ത് അബ്ദുല്ലാഹിബ്നു ജുബൈറി(റ)ന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ അമ്പതോളം വരുന്ന അമ്പെയ്ത്തുകാരെ റസൂലുല്ലാഹി നിർത്തിയിരുന്നത്. ശത്രുക്കൾക്ക് പെട്ടെന്ന് ആക്രമിക്കാൻ പറ്റുന്ന സ്ഥലമായിരുന്നു അത്. ആ ആക്രമണത്തിനെതിരെയുള്ള മുൻകരുതൽ. അല്ലാഹുവിന്റെ തിരുദൂതർ എത്ര വലിയ യുദ്ധ തന്ത്രജ്ഞനായിരുന്നു!
"ശത്രുക്കളാരെയും ഞങ്ങളെ സമീപിക്കാൻ അനുവദിക്കരുത്. പറവകൾ ഞങ്ങളുടെ മാംസത്തുണ്ടുകൾ കൊത്തിവലിക്കുന്നത് കാണുകയാണെങ്കിൽ പോലും അനുവാദം കൂടാതെ താഴേക്ക് ഇറങ്ങുകയും അരുത് " - അവിടുന്ന് അവർക്ക് കർശനമായ നിർദേശങ്ങൾ നൽകി.

എന്നിട്ടും ആ കൽപന ലംഘിക്കപ്പെട്ടു. നബി(സ)യും കൂട്ടാളികളും ഗനീമത്ത് ശേഖരിക്കുന്നത് കണ്ട അവർ റസൂലിന്റെ നിർദേശം മറന്ന് താഴേക്കിറങ്ങി. യുദ്ധത്തിൽ സത്യവിശ്വാസികൾ തോറ്റുപോയി. മുത്തായ മുഹമ്മദ് നബിക്ക് പരിക്കുപറ്റി. തിരുദേഹത്തു നിന്ന് രക്തം കിനിഞ്ഞു. പ്രവാചകൻ കൊല്ലപ്പെട്ടെന്ന കിംവദന്തി പരന്നു. അതു കേട്ടതോടെ മുസ്ലിംകൾ മാനസികമായി കൂടി തകർന്നുപോയി.

ആയിരത്തി നാനൂറ് കൊല്ലങ്ങൾക്കിപ്പുറവും ആ സംഭവം വിവരിക്കുന്നത് കേൾക്കുന്ന നമ്മൾക്ക് അറിയാതെ കണ്ണ് നിറയുന്നുവെങ്കിൽ അന്ന് അവർക്കുണ്ടായേക്കാവുന്ന താങ്ങാനാവാത്ത ഹൃദയഭാരം എത്ര വലുതായിരിക്കും എന്ന് ഊഹിക്കാവുന്നതേയുള്ളൂ.
കൈയിലുണ്ടായിരുന്ന പുസ്തകം മറിച്ച് അതിൽ ഉഹുദ് എന്ന ഭാഗം വായിച്ചുനോക്കി. അതിൽ ഇങ്ങനെ എഴുതിയിരുന്നു: ഉഹുദ് സംഭവത്തിലും അതിൽ മുസ്ലിംകൾക്ക് അനുഭവപ്പെട്ടതിലും ദൈവികമായ മഹത്തായ ലക്ഷ്യങ്ങളും ഫലങ്ങളുമുണ്ട്. അനുസരണക്കേടിന്റെയും നിരോധന ലംഘനത്തിന്റെയും പര്യന്തം അവരെ അറിയിക്കുന്നു. അമ്പെയ്ത്തുകാർ അനുസരണക്കേട് കാണിച്ചതാണ് സൂചന. അതുപോലെ, പ്രവാചകരുടെ ജീവിതത്തിൽ പതിവ് അവർ പരീക്ഷിക്കപ്പെടുകയും അവസാനം വിജയിക്കുകയും ചെയ്യുക എന്നതാണ്.

ഈ സംഭവത്തോടെ മുനാഫിഖുകളുടെ യഥാർഥ നില വ്യക്തമായല്ലോ. സ്വന്തം അണികളിൽത്തന്നെ തങ്ങൾക്ക് ശത്രുക്കളുണ്ടെന്ന് മുസ്‌ലിംകൾക്ക് അറിയാനും അവർക്കെതിരെ ജാഗ്രത കൈക്കൊള്ളാനും അവസരം ലഭിച്ചു. അതുപോലെ, വിജയം അൽപകാലത്തേക്ക് പിന്തിക്കുക എന്നത് ആത്മാവിനെ പാകപ്പെടുത്തിയെടുക്കാനുള്ള ഒരു സന്ദർഭമാണ്. പരീക്ഷിക്കപ്പെട്ടപ്പോൾ വിശ്വാസികൾ ക്ഷമിക്കുകയും കപടന്മാർ വിഭ്രാന്തരാവുകയുമാണ് ചെയ്തത്.

വിശുദ്ധ ഖുർആൻ ബദ്‌റിനെക്കാൾ കൂടുതലായി ഉഹുദിനെ പറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. ഉഹുദിന്റെ എല്ലാ വശങ്ങളും ഇഴകീറി പരിശോധിച്ച്, സത്യവിശ്വാസികൾക്ക് അതിന്റെ പാഠങ്ങൾ അല്ലാഹു വിശദീകരിക്കുന്നു. എത്രത്തോളമെന്നു വെച്ചാൽ, ധനക്കൊതി കൊണ്ടാണല്ലോ അമ്പെയ്ത്തുകാർ തിരുമേനിയുടെ കൽപ്പന ലംഘിച്ചത്. ആ ധനക്കൊതി സത്യവിശ്വാസികളുടെ മനസ്സിൽനിന്ന് ഒഴിവാക്കപ്പെടേണ്ടതുണ്ട് എന്ന സംസ്കരണ പാഠം പോലും അല്ലാഹു ഇതോടൊപ്പം നൽകുന്നുണ്ട്. മാത്രമല്ല കപടവിശ്വാസികളെ കുറിച്ച്, അനുസരണത്തെ കുറിച്ച്, പരീക്ഷിക്കപ്പെടുന്നതിനെ കുറിച്ച്, സ്വഭാവ സംസ്കരണത്തെ കുറിച്ച്…അല്ലാഹുവിനോട് കൂടുതൽ കൂടുതൽ നന്ദിയുള്ളവരാകേണ്ടതിനെ കുറിച്ച്…

മനുഷ്യന്റെ മനസ്സുകൾക്ക് അങ്ങനെ ഒരിതുണ്ട്. വായനാ പരിസരങ്ങൾ ഖുർആൻ ആഴത്തിൽ മനസ്സിലാക്കാനുള്ള ശേഷിയെ അധികരിപ്പിക്കും. അതുകൊണ്ടാണല്ലോ "സീറൂ ഫിൽ അർദ്…" എന്ന് മനുഷ്യന്റെ മനസ്സുകളുടെ ഉടയോൻ തന്നെ ഉണർത്തുന്നത്. ഫോണിലെ തഫ്ഹീമുൽ ഖുർആൻ മറിച്ചുവെച്ച് ഉഹുദ് ആയത്തുകൾ ഓതി നോക്കി.
മറ്റു പെണ്ണുങ്ങൾ ആരെങ്കിലും ഇതുപോലെ ഈ വലിയ പർവതത്തിനു മുകളിൽ കയറിക്കാണുമോ എന്ന് ഞാനൊരു സന്തോഷക്കുട്ടിയായി. 'ഞാൻ മാത്രം' എന്ന സന്തോഷം നിറഞ്ഞു പൂത്തു.

ആത്മീയ ഗുരു കൂടിയായ കൂട്ടുകാരൻ അപ്പോൾ ഉമ്മു അമ്മാറയെ കുറിച്ച് ഓർമിപ്പിച്ചു. ഉഹുദിനോട് പേരു ചേർക്കപ്പെട്ട പെണ്ണ്.
യുദ്ധത്തിൽ ഉടനെ മരിക്കാൻ പോകുന്ന രക്തസാക്ഷികൾക്ക് അവസാനത്തെ വെള്ളം കനിഞ്ഞു നൽകുന്ന, ധീരതയും അലിവും ഒരുപോലെയുള്ള അൻസാരി വനിത. അവരാണ് ആണുങ്ങൾ പരിഭ്രാന്തരാവുകയും ചിതറിപ്പോവുകയും ചെയ്ത നിർണായക നേരത്ത് കച്ച മുറുക്കിക്കെട്ടി ശത്രുക്കളോട് പൊരുതി റസൂലിനെ കാത്തത്. "തിരുനബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വസല്ലം മരിച്ചിട്ടില്ല, ജീവനോടെയുണ്ട്, ജീവൻ കൊടുത്തും സംരക്ഷിക്കുമെന്ന് വാക്ക് കൊടുത്ത അൻസാറുകളേ നിങ്ങൾ എവിടെപ്പോയി" എന്ന് ഉറക്കെ വിളിച്ചുപറഞ്ഞ് മുസ്‌ലിംകളുടെ മനോവീര്യം വീണ്ടെടുത്തത്.
ആ സന്ദർഭം അല്ലാഹുവിന്റെ റസൂൽ ഏറ്റവും മനോഹരമായി വിവരിച്ചത് ഇങ്ങനെയാണ്: "ഞാനെന്റെ മുന്നിലേക്ക് നോക്കിയപ്പോൾ അവിടെ ഉമ്മു അമ്മാറ ശത്രുക്കളോട് പൊരുതുന്നുണ്ടായിരുന്നു. ഞാനെന്റെ പിന്നിലേക്ക് നോക്കിയപ്പോൾ അവിടെയും ഉമ്മു അമ്മാറ ഉണ്ടായിരുന്നു. ചില നിമിഷം വശങ്ങളിലേക്ക് നോക്കിയപ്പോൾ എന്റെ ഇടവും വലവും ഉമ്മു അമ്മാറ ഉണ്ടായിരുന്നു!!!"
നബി തങ്ങൾ കരഞ്ഞു കരഞ്ഞ് കണ്ണുനീർ തുള്ളികൾ വീണ മണ്ണുമുണ്ട് ഉഹുദിന് താഴെ. ഏറ്റവും പ്രിയപ്പെട്ട ഹംസ (റ) ശഹീദായത് ഇവിടെ വെച്ചായിരുന്നല്ലോ. ആ മഹാനായ യോദ്ധാവിനെ വെട്ടിനുറുക്കി, കരള് കടിച്ചു തുപ്പിയ ക്രൂരത. പണക്കാരനായിരുന്ന മിസ്വ്അബ് (റ) ശഹീദാവുകയും കഫൻ പൊതിയാൻ തുണി തികയാതെ ഇദ്ഖർ എന്നൊരു തരം പുല്ല് വെച്ച് കാല് മറയ്ക്കുകയും ചെയ്ത ദിവസം (മറ്റെല്ലാ ചരിത്ര സാക്ഷ്യങ്ങളുമെന്ന പോലെ ഈ പുല്ലും ഇപ്പോഴും മദീനയിലുണ്ട്).
വിവരിച്ചു തീർന്നിട്ടും ഞങ്ങൾക്കിടയിൽ കനമുള്ള നിശ്ശബ്ദത തളംകെട്ടി നിന്നു. "എന്തെല്ലാം ത്യാഗങ്ങളാണ്, സമർപ്പണങ്ങളാണ്, സ്നേഹ പ്രകടനങ്ങളാണ്… യാ അല്ലാഹ്" എന്നൊരു ദീർഘ നിശ്വാസത്തോടെ മലമുകളിൽ നിന്ന് ഇറങ്ങാൻ തുടങ്ങി. കനത്ത വെയിലിൽ അധിക നേരം മുകളിൽ നിൽക്കുക സാധ്യമായിരുന്നില്ല.
റസൂൽ ഇരുന്ന പാറയുടെ വിള്ളലിലേക്ക് ഒരിക്കൽ കൂടി നോക്കി. അത് റസൂലിന് ഇരിക്കാൻ വേണ്ടി പൊടുന്നനെ രൂപംകൊണ്ടതാണെന്ന് ഒരു പണ്ഡിതൻ തലേ ദിവസം പറഞ്ഞത് കേട്ടിരുന്നു. കസ്തൂരിയുടെ സുഗന്ധം നിറഞ്ഞുനിൽക്കുന്നുണ്ടാവും അവിടെ. ശത്രുവായിരുന്ന അബൂ സുഫ് യാൻ മുകളിലേക്ക് നോക്കി, റസൂലിനോടും അനുചരൻമാരോടും 'ഞങ്ങൾക്ക് ഉസ്സയുണ്ട്. നിങ്ങൾക്ക് ഉസ്സാ ദേവി ഇല്ല' എന്ന് വീമ്പു പറഞ്ഞപ്പോൾ, 'അല്ലാഹുവാണ് ഞങ്ങളുടെ രക്ഷകൻ' എന്ന് റസൂലിന്റെ നിർദേശ പ്രകാരം തിരിച്ചുപറഞ്ഞ സ്വഹാബത്തിന്റെ വാക്കുകൾ വീണ്ടും വീണ്ടും കാതിൽ മുഴങ്ങി… "അല്ലാഹു മൗലാനാ…" l

പത്ത് ദിവസത്തെ യു.കെ സന്ദർശനം കഴിഞ്ഞ് തിരിച്ചെത്തിയ ജമാഅത്തെ ഇസ് ലാമി കേരള അമീർ പി. മുജീബുർറഹ്്മാൻ തന്റെ അനുഭവങ്ങൾ പങ്കുവെക്കുന്നു.

അധിനിവേശത്തിലൂടെയും പരാന്നഭോജനത്തിലൂടെയും ഭീമാകാരം പൂണ്ട്, ലോകത്തിന് മേല്‍ കാളിമ പടര്‍ത്തിയ ചരിത്രാനുഭവമാണ് ബ്രിട്ടന്‍. ആ അക്രമിക സംസ്‌കാരത്തോട് കാലം കണക്കു തീര്‍ത്തപ്പോള്‍ നോര്‍ത്ത് അറ്റ്‌ലാന്റിക്കില്‍ ചെറിയൊരു തുരുത്തായി അവശേഷിക്കാനായിരുന്നു യു.കെ യുടെ വിധി. അപ്പോഴും ലോകത്തിന്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളില്‍നിന്നുള്ള ജനവിഭാഗങ്ങളാല്‍ സമ്പന്നമായി നിലകൊള്ളാൻ ഇന്നാ രാജ്യത്തിന് കഴിഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. വിദ്യാഭ്യാസം, തൊഴില്‍, ബിസിനസ് തുടങ്ങി വിവിധ ആവശ്യങ്ങള്‍ക്കായി എത്തിച്ചേര്‍ന്നവരാണ് അധികവും. ചിലയിടങ്ങൾ അറബിത്തെരുവുകളോ എന്ന് സംശയം ജനിപ്പിക്കുമ്പോള്‍ മറ്റു ചിലതിന് സൗത്ത് ഇന്ത്യന്‍ വേഷപ്പകര്‍ച്ച. ലോകത്തെ മറ്റേതൊരു പ്രദേശവും പോലെ മലയാളിപ്പെരുപ്പവും നമ്മെ വിസ്മയിപ്പിക്കും.

യു.കെയിലെ മുസ്‌ലിം സാന്നിധ്യവും സവിശേഷമാണ്. ലോക ഇസ് ലാമിക സമൂഹത്തിന്റെ പരിഛേദം അവിടെ കാണാം. മഹാ പണ്ഡിതന്‍മാരും നേതാക്കളും ജന്മനാട് ആട്ടിപ്പുറത്താക്കിയ പോരാളികളും ഒത്തുചേരുന്നയിടം. ലിബറലുകള്‍, ഇടതുപക്ഷം, മനുഷ്യാവകാശ പ്രവര്‍ത്തകര്‍, പരിസ്ഥിതി ആക്ടിവിസ്റ്റുകള്‍, ഇസ് ലാമിസ്റ്റുകള്‍ എല്ലാവരും പൊതുരംഗത്ത് സജീവമാണ്.
ഇസ്രായേലിന്റെ ഫലസ്ത്വീന്‍ അധിനിവേശം വീണ്ടും കത്തിനിന്ന ഒക്‌ടോബറിലാണ് യു.കെയിലെത്തുന്നത്. ഫലസ്ത്വീന്‍ വിഷയത്തില്‍ ബ്രിട്ടന്റെ ഇസ്രായേല്‍പക്ഷ നിലപാട് തുടരുമ്പോഴും ലണ്ടന്‍ തെരുവുകളില്‍ ലക്ഷങ്ങള്‍ അണിനിരന്ന ഫലസ്ത്വീന്‍ അനുകൂല കൂറ്റന്‍ പ്രതിഷേധ റാലികള്‍ കാണാം. യു.കെയിലെത്തുമ്പോള്‍ ആധുനിക ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനങ്ങള്‍ എല്ലാം ഒന്നുചേര്‍ന്ന പ്രതീതിയുണ്ടാകും. ലേഖനങ്ങളിലൂടെയും പ്രഭാഷണങ്ങളിലൂടെയും മാത്രം അറിഞ്ഞിരുന്ന, വിവിധ ഭാഷകളും നിറങ്ങളും വിചാരങ്ങളും വികാരങ്ങളുമുള്ള ലോകത്തിന്റെ നാനാ കോണുകളില്‍നിന്നുമുള്ള ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെ സംഗമസ്ഥാനം കൂടിയാണ് യുനൈറ്റഡ് കിങ്ഡം.

ലോക ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനങ്ങളെ അവയുടെ സ്ഥാപകരില്‍ നിന്ന് ഏറ്റുവാങ്ങി ഇരുപത്തിയൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലേക്ക് ത്വരിപ്പിച്ചു നിര്‍ത്തിയ പ്രഫ. ഖുര്‍ശിദ് അഹ്്മദ്, യു.കെയുടെ അന്തരീക്ഷത്തില്‍ തങ്ങിനില്‍ക്കുന്ന ഖുര്‍റം മുറാദിന്റെ വസ്വിയ്യത്ത്, ജ്വലിച്ച് നില്‍ക്കുന്ന സ്വതന്ത്ര ഫലസ്ത്വീന്‍ സ്വപ്‌നം, ഖാർത്വൂമിന്റെയും ബൈറൂത്തിന്റെയും ഇസ്മാഈലിയയുടെയും സന്തതികള്‍… തദ്ദേശീയരോടൊപ്പം ഇവരെല്ലാം ചേര്‍ന്ന് സ്വഫ് കെട്ടിയതാണ് ബ്രിട്ടനിലെ മുസ്‌ലിം കമ്യൂണിറ്റി.
മുസ്‌ലിം അസോസിയേഷന്‍ ഓഫ് ബ്രിട്ടന്‍, മുസ്‌ലിം കൗണ്‍സില്‍ ഓഫ് ബ്രിട്ടൻ, ഇന്ത്യയില്‍നിന്നുള്ള മുഴുവന്‍ മുസ്‌ലിം സംഘടനകളുടെയും കൂട്ടായ്മയായ യു.കെ ഇന്ത്യന്‍ മുസ്‌ലിം കൗണ്‍സില്‍, മലയാളി മുസ്‌ലിം കള്‍ച്ചറല്‍ ആന്റ് വെല്‍ഫെയര്‍ അസോസിയേഷന്‍ തുടങ്ങി മുകളില്‍ സൂചിപ്പിച്ച മുഴുവന്‍ രജിസ്റ്റേഡ് സംഘടനകളുമായി ആശയവിനിമയം നടത്തിയും സഹകരിച്ചുമാണ് യു.കെയിലെ മലയാളികളുടെ പ്രവര്‍ത്തനം. ഇതില്‍ ഏറ്റവും ശ്രദ്ധേയമായ സംഘടനയാണ് സ്‌ട്രൈവ് യു.കെ (Strive UK). എല്ലാ രാജ്യങ്ങളില്‍ നിന്നുമുള്ളവര്‍ ഈ കൂട്ടായ്മയുമായി സഹകരിക്കുന്നുണ്ട്.

സ്‌ട്രൈവ് യു.കെ
സ്‌ട്രൈവ് യു.കെയുടെ ക്ഷണപ്രകാരമാണ് ലണ്ടനില്‍ വിമാനമിറങ്ങിയത്. പഠനം, തൊഴില്‍, ബിസിനസ് എന്നിവ ലക്ഷ്യമാക്കി യു.കെയിലെത്തിയ മലയാളികള്‍ ധാരാളമുള്ള, ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെ വ്യവസ്ഥാപിത കൂട്ടായ്മയാണ് സ്‌ട്രൈവ് യു.കെ. അഭ്യസ്ത വിദ്യരും പ്രഫഷണലുകളും വിദ്യാര്‍ഥികളും ബിസിനസുകാരുമുള്‍പ്പെടെ തുടിക്കുന്ന മനസ്സും മെയ്യുമുള്ള ഒരു കൂട്ടം പ്രവര്‍ത്തകരുടെ ആവിഷ്‌കാരത്തിന്റെ സൗന്ദര്യമാണ് സ്‌ട്രൈവ് യു.കെ. ലണ്ടനിലെത്തുന്നവരുടെ തര്‍ബിയത്ത്, ദഅ്‌വത്ത് തുടങ്ങിയ അടിസ്ഥാന പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളോടൊപ്പം തന്നെ അവരുടെ വൈജ്ഞാനിക വളര്‍ച്ച, പ്രാസ്ഥാനിക പഠനം തുടങ്ങിയ കാര്യങ്ങളില്‍ ഏറെ ശ്രദ്ധ പതിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. സ്ത്രീകളും കുട്ടികളും വിദ്യാര്‍ഥികളും ചേര്‍ന്നു പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നുണ്ട് സ്‌ട്രൈവില്‍. മലയാളികളുടെ ഒരു കുടുംബ കൂട്ടായ്മ എന്നും പറയാം. സംഘടനയുടെ ഉന്നത ബോഡികളിലെല്ലാം തന്നെ ഈ വിഭാഗങ്ങള്‍ക്ക് പ്രാതിനിധ്യം നല്‍കിയിട്ടുണ്ട്.
യു.കെയിലെത്തുന്ന ആര്‍ക്കും അപരിചിതത്വമൊന്നും അനുഭവിപ്പിക്കാതെ കുടുംബത്തെ പോലെ തണലൊരുക്കും ഈ കൂട്ടായ്മ. വ്യക്തിയുടെ സര്‍വതോമുഖമായ വളര്‍ച്ചക്ക് സഹായകമായ രീതിയില്‍ അംഗങ്ങളുടെ കല, സാഹിത്യം, സംസ്‌കാരം, ഫിലോസഫി തുടങ്ങിയ മേഖലകളിലൊക്കെ സ്‌ട്രൈവിന്റെ പരിപാടികള്‍ സംഘടിപ്പിക്കപ്പെടുന്നു.

യാത്രക്കിടെ രിബാത്ത് എന്ന പേരില്‍ സംഘടിപ്പിക്കപ്പെട്ട ദ്വിദിന ക്യാമ്പില്‍ പങ്കെടുത്തു. ആറും ഒമ്പതുമൊക്കെ മണിക്കൂര്‍ യാത്രചെയ്താണ് ആ കുടുംബ സംഗമത്തിനായി യു.കെ യുടെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളില്‍നിന്ന്, ദ മാര്‍ക്ക് ഫീല്‍ഡ് ഇന്‍സ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ഹയര്‍ എജുക്കേഷന്‍ കാമ്പസില്‍ പ്രതിനിധികളെത്തിയത്.
പഠനക്ലാസ്, വര്‍ക്ക്‌ഷോപ്പ്, കലാ-കായിക മല്‍സരങ്ങള്‍ തുടങ്ങി മുഴുവന്‍ പരിപാടികളിലും കുടുംബസമേതം പങ്കാളികളാകുന്ന വിധത്തിലായിരുന്നു ക്യാമ്പിന്റെ സംവിധാനം. പ്രസ്ഥാന പഠനം, തര്‍ബിയത്ത്, വൈജ്ഞാനിക വളര്‍ച്ച, സമരോല്‍സുകത, സാമൂഹിക ബോധം, പ്രതിബദ്ധത, ഹൃദ്യമായ സാഹോദര്യ ബന്ധം തുടങ്ങി ഇസ് ലാമിന്റെ ഉയര്‍ന്ന മൂല്യങ്ങള്‍ പകര്‍ന്നുനല്‍കുന്നതായിരുന്നു രിബാത്ത്. വീടുകളില്‍നിന്ന് പലഹാരങ്ങളുമായി ചിലരെത്തി. ക്യാമ്പില്‍ തന്നെ അത് വില്‍പന നടത്തി. ലാഭവും കിട്ടി. ലാഭം പക്ഷേ, ഫലസ്ത്വീനിലേക്ക്.

കൗമാരപ്രായക്കാരുടെ സെഷന്‍ ഏറെ ശ്രദ്ധേയമായിരുന്നു. ജീവിതത്തില്‍ അവരനുഭവിക്കുന്ന പ്രതിസന്ധികളും മറികടക്കാനുള്ള വഴികളുമായിരുന്നു വിഷയം. ബ്രിട്ടന്റെ വിവിധ പ്രദേശങ്ങളിലെ സ്‌കൂളുകളില്‍ പഠിക്കുന്ന അവര്‍ കാണുന്നതും അനുഭവിക്കുന്നതുമായ വംശീയത, ജെൻഡര്‍ ഇന്‍ജസ്റ്റിസ്, ഐഡന്റിറ്റി ക്രൈസിസ് തുടങ്ങിയ വിഷയങ്ങളിലെല്ലാം അവര്‍ക്ക് നിലപാടുണ്ട്. അവരുടേതായ പരിഹാരങ്ങളുമുണ്ട്. ഈ വിഷയങ്ങളിലൊക്കെ രക്ഷിതാക്കളുടെ ഭാഗത്തുനിന്ന് എന്തു ചെയ്യണമെന്ന ചോദ്യത്തിന്, 'ഇതിലിടപെടരുത്, ഇതൊക്കെ ഞങ്ങള്‍ തന്നെ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നുണ്ട്' എന്നായിരുന്നു പ്രതികരണം. ഓരോ വിഷയത്തിലും, കൃത്യതയുള്ള അവരുടെ കാഴ്ചപ്പാടുകളും അതിലെ സര്‍ഗാത്മകതയും വലിയ കൗതുകമാണുണ്ടാക്കിയത്; അതിലേറെ പ്രതീക്ഷയും.

ഏതാനും വര്‍ഷങ്ങള്‍ക്കിടയിലെ പ്രവര്‍ത്തനം കൊണ്ടുതന്നെ ലണ്ടനിലെ പൊതുസമൂഹത്തില്‍ ഇടപെടലുകൾ കൊണ്ടും സംഘാടനം കൊണ്ടും ശ്രദ്ധേയമായ സാന്നിധ്യമാണ് സ്‌ട്രൈവ് യു.കെ. പഠനാവശ്യാര്‍ഥമോ തൊഴില്‍ തേടിയോ യു.കെയിലേക്ക് പോകാനാഗ്രഹിക്കുന്നവര്‍ ഏറെയാണല്ലോ. ആത്മവിശ്വാസത്തോടെ അവര്‍ക്കെത്തിച്ചേരാവുന്ന, നിര്‍ഭയം അവരെ പറഞ്ഞയക്കാവുന്ന ഇടമാണ് ലണ്ടന്‍. ശക്തമായ പ്രാസ്ഥാനിക സാന്നിധ്യമായി സ്‌ട്രൈവ് അവിടെയുണ്ട്. സ്‌ട്രൈവ് അവരെ ചേര്‍ത്തുപിടിക്കും. മലയാളിയുള്ള ഏത് തുരുത്തിലേക്കും ചെന്നെത്താനുള്ള സംഘടനാ ശേഷിയും അവര്‍ക്കുണ്ട്.

ശ്രദ്ധേയമായ നഗരമെന്ന നിലക്ക് ലോകത്ത് നടക്കുന്ന എല്ലാ സംഭവ വികാസങ്ങളും പ്രതിധ്വനിക്കുന്ന ഇടമാണ് ലണ്ടന്‍. ലോക ശ്രദ്ധയാകര്‍ഷിച്ച നിരവധി പ്രൊട്ടസ്റ്റുകള്‍ ലണ്ടനില്‍ നടന്നിട്ടുണ്ട്. മനുഷ്യാവകാശ പ്രശ്‌നങ്ങളുയര്‍ത്തി നടന്ന പല സമരങ്ങളിലും സ്‌ട്രൈവ് കണ്ണിചേരാറുണ്ട്.

ലോകത്തെല്ലായിടത്തും മലയാളി സാന്നിധ്യമുണ്ടെന്നതുപോലെ തന്നെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെ സാന്നിധ്യവും ഇന്ന് ശക്തമാണ്. തങ്ങള്‍ ജീവിക്കുന്ന ഇടങ്ങളില്‍ സത്യസാക്ഷ്യം നിര്‍വഹിക്കുകയെന്നത് മുസ്‌ലിമിന്റെ നിയോഗ ദൗത്യമാണ്. അത് തങ്ങള്‍ ജീവിക്കുന്ന മണ്ണിനെയും മനുഷ്യരെയും മനസ്സിലാക്കി, സമൂഹത്തിന്റെ ആരോഗ്യകമായ വളര്‍ച്ചക്ക് ഉപകരിക്കുന്ന വിധം ആവിഷ്കരിക്കുന്നതിലാണ് നാം ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടത്. ഈ വിഷയത്തില്‍ യു.കെയുടെ ഹൃദയം തൊട്ടറിഞ്ഞ് സ്വകുടുംബത്തെയും മക്കളെയും, നെഞ്ചേറ്റിയ ദര്‍ശനത്തോടൊപ്പം ദിശാബോധത്തോടെ മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോകാന്‍ യു.കെയിലെ ഈ കരുത്തുറ്റ വേദിക്ക് കഴിഞ്ഞിട്ടുണ്ട്.

ഇസ് ലാമിക് ഫൗണ്ടേഷന്‍
വിദ്യാര്‍ഥികാലം മുതലേ കേള്‍ക്കുന്ന യു.കെയിലെ ഇസ് ലാമിക് ഫൗണ്ടേഷന്‍ സന്ദര്‍ശിക്കാനും ഭാഗ്യമുണ്ടായി. 10 ഏക്കറില്‍ വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന സംരംഭത്തിന് 1973-ല്‍ ഇസ് ലാമിക ചിന്തകരും പണ്ഡിതരുമായ ഖുര്‍റം മുറാദും ഖുർശിദ് അഹ്്മദും ചേര്‍ന്നാണ് തുടക്കമിട്ടത്. ആഗോള തലത്തില്‍ തന്നെ ഇസ് ലാമിക ചിന്തക്കും വൈജ്ഞാനിക മേഖലക്കും വലിയ സംഭാവനകളര്‍പ്പിച്ച ഫൗണ്ടേഷന്‍ പുറത്തിറക്കിയിരുന്ന ഇംപാക്ട് ഇന്റര്‍നാഷ്നല്‍ മാഗസിൻ ഒരുകാലത്ത് കേരളത്തിലെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരിലെ ആംഗലേയ വായനക്കാരുടെ ഇഷ്ട താളുകളായിരുന്നു. പുതിയ തലമുറയെ മുന്നിൽ കണ്ടുകൊണ്ട് ഫൗണ്ടേഷന്റെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ വലിയ മാറ്റങ്ങളുണ്ടായിട്ടുണ്ട്. ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാന ദശകങ്ങളില്‍ ലോകത്ത് വലിയ ശ്രദ്ധ നേടിയ ഇസ് ലാമിക സമ്പദ് വ്യവസ്ഥയെ സംബന്ധിച്ച സംവാദങ്ങളില്‍ നേതൃപരമായ പങ്ക് വഹിച്ച ഫൗണ്ടേഷന്‍, സാമ്പത്തിക രംഗത്തെ ഏറ്റവും പുതിയ പ്രവണതകളെ വരെ മനസ്സിലാക്കി ഇന്നും ആ മേഖലയില്‍ സജീവ സാന്നിധ്യമറിയിക്കുന്നു. ട്രെയ്്നിംങ് സെന്റര്‍, ലൈബ്രറി, പുതുവിശ്വാസികള്‍ക്കുള്ള മാര്‍ഗനിര്‍ദേശ കേന്ദ്രം എന്നിവ ഇന്നതിന്റെ ഭാഗമാണ്. കൊച്ചു കുട്ടികള്‍ക്കുള്ള ബാലസാഹിത്യങ്ങള്‍ മുതല്‍ അതിന് പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങളുണ്ട്. ലോക ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനങ്ങളുടെ ബുദ്ധികേന്ദ്രങ്ങളിലൊന്ന് എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കാവുന്ന ഫൗണ്ടേഷന്റെ ഡയറക്ടര്‍ ഫാറൂഖ് മുറാദാണ്. മലയാളിയായ ശഹീന്‍ കെ. മൊയ്തുണ്ണിയാണ് റിസര്‍ച്ച് ലീഡര്‍.

ഈസ്റ്റ് ലണ്ടന്‍ മോസ്‌ക്,
ലണ്ടന്‍ മുസ്‌ലിം സെന്റര്‍
വിശാലമായ സൗകര്യങ്ങളോടു കൂടി യു.കെയുടെ ഹൃദയഭാഗത്ത് സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ഇസ് ലാമിക കേന്ദ്രമാണിത്. രണ്ടര ഏക്കറോളം സ്ഥലത്ത്, ഒരു ലക്ഷം സ്‌ക്വയര്‍ ഫീറ്റിനടുത്ത് പണിത വലിയ സംവിധാനമാണ് ലണ്ടന്‍ മോസ്‌ക്. ഇത് കേവലമൊരു ആരാധനാലയം മാത്രമല്ല, 35-ലധികം പദ്ധതികള്‍ ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്ന ഒരു വിപുല സംവിധാനമാണ്. 1910-ല്‍ വാടകക്കെട്ടിടത്തില്‍ പരിമിതികളോടെ തുടങ്ങി ഘട്ടം ഘട്ടമായി വളര്‍ന്നു വികസിച്ചതാണ്. ഇസ് ലാമിനെ പരിചയപ്പെടുത്തുന്ന ദഅ്‌വാ സെന്റര്‍, ഇന്‍ഫര്‍മേഷന്‍ സെന്റര്‍, ഇസ് ലാമിക് അക്കാദമി, തൊഴില്‍ പരിശീലന കേന്ദ്രം, ഇസ് ലാമിക് ലൈബ്രറി, കണ്‍വെന്‍ഷന്‍ സെന്റര്‍, വുമണ്‍സ് സെന്റര്‍ തുടങ്ങി ഇസ് ലാമിന്റെ സൗന്ദര്യത്തെ പൊതുമണ്ഡലത്തിന് പരിചയപ്പെടുത്തുന്ന നിരവധി സേവനങ്ങള്‍ ഈ കേന്ദ്രം വഴി സമൂഹത്തിന് ലഭിക്കുന്നു. ജുമുഅ ദിവസം എല്ലാ ഓഫീസുകളും മസ്ജിദിന്റെ ഭാഗമാവും. ഏതാണ്ട് 7000 പേരാണ് ജുമുഅയില്‍ പങ്കെടുക്കുക.

ഖുര്‍ശിദ് അഹ്്മദ്

വിദ്യാര്‍ഥി സംഘടനയില്‍ പ്രവര്‍ത്തിച്ചിരുന്ന ആദ്യകാലം മുതലേ മനസ്സില്‍ പതിഞ്ഞിരുന്ന പേരാണ് പ്രഫസര്‍ ഖുര്‍ശിദ് അഹ്്മദ്. യു. കെ യാത്രയിലെ ഔപചാരിക ഷെഡ്യൂളുകളില്‍ ഇല്ലായിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ നേരില്‍ കാണാനാവും എന്ന പ്രതീക്ഷ മനസ്സിലുണ്ടായിരുന്നു. ആധുനിക ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാന സ്ഥാപക നേതാക്കൾക്ക് ശേഷം ലോക ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനങ്ങളെ ചലനാത്മകമാക്കുന്നതില്‍ വലിയ പങ്കുവഹിച്ച നായക പ്രതിഭ. ഇസ് ലാമിക സാമ്പത്തിക ശാസ്ത്രത്തെ കഴിഞ്ഞ നൂറ്റാണ്ടിലും ഈ നൂറ്റാണ്ടിലും ലോക സാമ്പത്തിക സംവാദങ്ങളുടെ മധ്യത്തില്‍ നിര്‍ത്തിയ അസാമാന്യ പ്രതിഭാസം. പാകിസ്താന്‍ ജമാഅത്തെ ഇസ് ലാമിയുടെ ഉപാധ്യക്ഷന്‍. പാകിസ്താൻ കാമ്പസുകളെ ഇളക്കിമറിച്ച് 80 ശതമാനം വിദ്യാര്‍ഥി പിന്തുണയും നേടിയിരുന്ന ജംഇയ്യത്തു ത്വലബയുടെ സാരഥി. ബിരുദകാലത്തു തന്നെ സയ്യിദ് അബുല്‍ അഅ്‌ലാ മൗദൂദിയുമായി ശിഷ്യസമാനമായ ആത്മബന്ധം. ഇഖ്ബാലിനോടും മുഹമ്മദ് അസദിനോടും അടുപ്പം. ഖുര്‍റം മുറാദിന്റെ സഹപാഠി. യൂറോപ്പിലും ആഫ്രിക്കയിലും അമേരിക്കയിലും ഇസ് ലാമിക സംരംഭങ്ങള്‍ക്ക് നേതൃത്വം നല്‍കിയ പ്രബോധകന്‍…

ഇങ്ങനെയെല്ലാമുള്ള പ്രഫ. ഖുർശിദ് അഹ്്മദിന്റെ വീട്ടുമുറ്റത്ത്… അകത്തുനിന്ന് പേരമക്കളായ അലിയും യൂസുഫും ഇറങ്ങിവന്ന് ഞങ്ങളെ അകത്തേക്ക് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി. മുകളിലെ റൂമില്‍ ചാരുകസേരയില്‍ ഖുർശിദ് അഹ്്മദ് സാഹിബ്, കണ്ടമാത്രയിലെ ആദ്യ ചോദ്യം തന്നെ തൊണ്ണൂറാമത്തെ വയസ്സിലും അദ്ദേഹത്തിന്റെ മസ്തിഷ്‌കത്തിലും മനസ്സിലും പ്രവഹിക്കുന്ന രക്തത്തിന്റെ ചൂടും ചൂരും അനുഭവിപ്പിക്കുന്നതായിരുന്നു: ''നിങ്ങള്‍ ലോക്കല്‍ ബോഡി ഇലക്്ഷനില്‍ പങ്കെടുക്കാറുണ്ടോ?''

രോഗമോ പ്രായത്തിന്റെ അവശതയോ പരിഗണിക്കാതെ അര മണിക്കൂറിലേറെ സമയം അദ്ദേഹം ഞങ്ങളോട് സംസാരിച്ചു. ലോക ഇസ് ലാമിക ചലനങ്ങളെയെല്ലാം സൂക്ഷ്മമായി വിലയിരുത്തിയ സംസാരമായിരുന്നു അത്. ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനങ്ങളുടെ സോഷ്യല്‍ എന്‍ഗേജ്‌മെന്റിനെ സംബന്ധിച്ച്, ആ ആശയത്തില്‍ രൂപപ്പെട്ട പ്രസ്ഥാനങ്ങളെ സംബന്ധിച്ച്, അവയുടെ വികാസപരിണാമങ്ങളെ സംബന്ധിച്ച്… അവസാന വിവരവും അദ്ദേഹത്തിനുണ്ട്; കൂട്ടത്തില്‍ കേരളീയരുടെ പ്രവര്‍ത്തനോല്‍സുകതയെ സംബന്ധിച്ചും. കുവൈത്ത് സന്ദര്‍ശനവേളയില്‍ കേരള ശൂറാ അംഗമായിരുന്ന കെ.എം അബ്ദുർറഹീം സാഹിബിനെ (കണ്ണൂര്‍) പരിചയപ്പെട്ടതും അദ്ദേഹവുമായുള്ള സഹവാസവും ഓര്‍ത്തെടുത്തു.

ഞങ്ങളോട് എന്താണ് പറയാനുള്ളത് എന്ന ചോദ്യത്തിന് മൂന്ന് കാര്യങ്ങള്‍ അദ്ദേഹം അക്കമിട്ടു പറഞ്ഞു തന്നു: ഒന്ന്, അല്ലാഹുവുമായുള്ള ബന്ധം ശക്തമായിരിക്കണം. വിശ്വാസിയുടെ കൂടെ ഏത് ഘട്ടത്തിലും എപ്പോഴുമുണ്ടാവേണ്ടതാണ് ഇത്. രണ്ട്, തസ്‌കിയ - വ്യക്തിത്വവികാസവും സ്വഭാവ രൂപവത്കരണവും പ്രധാനപ്പെട്ടതാണ്. മൂന്ന്, ദഅ്‌വ- സാമൂഹിക ഇടപെടല്‍ എന്ന സ്വഭാവത്തില്‍ ദഅ്‌വത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം. ഇസ് ലാമിക് ഫൗണ്ടേഷനില്‍ പ്രസിദ്ധീകരണ വിഭാഗത്തിന്റെ ചുമതലയുള്ള മകന്‍ ഹാരിസ്, ഉമര്‍ എന്നിവരോടും സംസാരിച്ച ശേഷം അവിടെനിന്നിറങ്ങി.

ഫാറൂഖ് മുറാദ്

ഫാറൂഖ് മുറാദിനെ കണ്ടപ്പോള്‍ തന്നെ ഓർമയിൽ വന്നത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പിതാവും ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാന നേതാക്കളിലൊരാളുമായിരുന്ന ഖുര്‍റം മുറാദാണ്. ആശയ നൈര്‍മല്യവും ഉള്‍ക്കാഴ്ചയുള്ള ഭാഷാ വിന്യാസവുമായിരിക്കണം വസ്വിയ്യത്ത്, പുലര്‍കാല യാമങ്ങളില്‍, പ്രസ്ഥാനം തേടുന്ന പ്രവര്‍ത്തകന്‍ തുടങ്ങിയ കൃതികളുടെ രചയിതാവായ ഖുർറം മുറാദിനെ ഇഷ്ടപ്പെടാന്‍ കാരണം. അതുതന്നെയാണ് മകനെ കാണുന്നതിലെ കൗതുകവും. പി.പി ജസീമിനും ശഹീൻ മൊയ്തുണ്ണിക്കുമൊപ്പമാണ് ഫാറൂഖ് മുറാദിനെ കാണാൻ ചെന്നത്. പിതാവിനെയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുസ്തകങ്ങളെയും അവയോട് കേരളത്തിലെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകര്‍ക്കുള്ള സവിശേഷ ബന്ധത്തെയും പരാമര്‍ശിച്ച് ഞങ്ങൾ സംസാരം ആരംഭിച്ചു. യു.കെയിൽ മലയാളികൾ നടത്തുന്ന പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെ അഭിനന്ദിച്ചുകൊണ്ടാണ് അദ്ദേഹം സംസാരത്തിന് തുടക്കമിട്ടത്. മാധ്യമ രംഗം, ചാരിറ്റി, വിദ്യാഭ്യാസം തുടങ്ങിയ മേഖലകളില്‍ ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനങ്ങളുടെ നേതൃത്വത്തില്‍ പുതിയ കാലത്ത് വലിയ വികാസം സാധ്യമാകേണ്ടതുണ്ട് എന്നാണ് അദ്ദേഹം ഊന്നിപ്പറഞ്ഞ കാര്യം. ഇസ് ലാമിക് ഫൗണ്ടേഷന്റെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും അദ്ദേഹം വിശദീകരിച്ചു.

വിവിധ നാടുകളിലായിരിക്കുമ്പോഴും ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനവും പ്രവര്‍ത്തകരും ഒരേ തരംഗദൈര്‍ഘ്യത്തില്‍ ആലോചിക്കുകയും, അവരുടെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ ഒരേ ആക്കം കൈവരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു എന്നാണ് യു.കെ സന്ദര്‍ശനം നല്‍കിയ ബോധ്യം. l

തുര്‍ക്കിയയിലേക്കു പോകുന്ന മിക്ക വിനോദ സഞ്ചാരികളും ബദീഉസ്സമാന്‍ സഈദ് നൂര്‍സിയുടെ സ്മാരകങ്ങള്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഇസ്പര്‍ട്ട നഗരത്തിലേക്ക് സ്വാഭാവികമായും എത്തിപ്പെടാറുണ്ട്. റോസാ പുഷ്പങ്ങളുടെയും ഫലവൃക്ഷങ്ങളുടെയും തടാകങ്ങളുടെയുമൊക്കെ നഗരമായ ഇസ്പര്‍ട്ടയെ ആ നഗരത്തിന്റെ സൗന്ദര്യം ആസ്വദിക്കുന്നതിനു വേണ്ടി മാത്രം ടൂര്‍ ഡയറിയില്‍ ഉള്‍പ്പെടുത്തുന്നവരാണ് മഹാഭൂരിപക്ഷം ടൂറിസ്റ്റുകളും. പമുക്കലെ പോലുള്ള അനത്തോലിയയിലെ ശേഷിച്ച ടൂറിസ്റ്റ് കേന്ദ്രങ്ങളിലേക്ക് റോഡുമാര്‍ഗം പോകുമ്പോള്‍ ഒരു ദിവസമെങ്കിലും ഇസ്പര്‍ട്ടയില്‍ രാപ്പാര്‍ക്കുന്നത് യാത്രാ ക്ലേശം കുറക്കാന്‍ സഹായിക്കുകയും ചെയ്യും. ഡെനിസ്‌ലിയും അനന്‍തല്യയും ഫെത്തിയേയും കൊണ്യയുമൊക്കെ ഇസ്പര്‍ട്ടയില്‍ നിന്ന് നാലു ദിശകളിലേക്കു പുറപ്പെട്ടുപോയാലെത്തുന്ന നഗരങ്ങളായതുകൊണ്ട്, സൗകര്യപ്രദമായ ഒരു ഇടത്താവളമാണ് ഈ മനോഹര നഗരം.

വാന്‍ തടാകത്തിനു സമീപമുള്ള ബിത്‌ലിസ് വിലായത്തിലായിരുന്നു ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിലെ സുപ്രധാന മുജദ്ദിദുമാരില്‍ ഒരാളായ ഉസ്താദ് സഈദ് നൂര്‍സി ജനിച്ചതെങ്കിലും കർമജീവിതം കൊണ്ട് പില്‍ക്കാലത്ത് അദ്ദേഹം ഇസ്പര്‍ട്ടക്കാരനായി മാറുകയായിരുന്നു. രിസാലയെ നൂര്‍ എന്ന 120 വാള്യങ്ങളുള്ള ബൃഹത്തായ ഖുര്‍ആന്‍ വ്യാഖ്യാനം നൂര്‍സി എഴുതി പൂര്‍ത്തിയാക്കിയത് ഈ നഗരത്തില്‍ താമസിച്ച കാലത്താണ്. ഇസ്‌ലാമിക ഖിലാഫത്തിനെ ബ്രിട്ടീഷുകാരുടെ താല്‍പര്യങ്ങള്‍ക്കനുസരിച്ച് കമാല്‍ അത്താതുര്‍ക്ക് ചവിട്ടിക്കൂട്ടാന്‍ തുടങ്ങിയപ്പോള്‍ നൂര്‍സി തുര്‍ക്കിയയില്‍ നടത്തിയ ഐതിഹാസികമായ പ്രതിരോധ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുടെ രണ്ടാം ഘട്ടം ഇസ്പര്‍ട്ട കേന്ദ്രീകരിച്ചായിരുന്നു മുന്നോട്ടുപോയത്. സമീപകാലത്ത് റജബ് ത്വയ്യിബ് ഉർദുഗാന്റെ ഗവണ്‍മെന്റിനെ താഴെയിറക്കാന്‍ നടന്ന അട്ടിമറി ശ്രമത്തെ ചെറുത്തുതോൽപിച്ചതിന്റെ സ്മാരകം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നതും ഇസ്പര്‍ട്ടയിലാണ്. തുര്‍ക്കിയയുടെ ആത്മീയ നഗരം എന്ന ഖ്യാതി ഒരുപക്ഷേ കൊണ്യയുടേതായിരിക്കാം. പക്ഷേ, 20-ാം നൂറ്റാണ്ടില്‍ ഇസ്‌ലാമിനു വേണ്ടി നടന്ന എല്ലാ ചെറുത്തുനിൽപുകളുടെയും മർമസ്ഥാനമായിരുന്നു ഇവിടം.

ഇസ്പര്‍ട്ടയിലൂടെയുള്ള എന്റെ യാത്രകള്‍ക്ക് വഴികാട്ടിയായിരുന്ന മുര്‍ശിദ് അബിം, നൂര്‍സി പ്രസ്ഥാനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടാണ് പ്രവര്‍ത്തിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നത്. ജേണീസ്റ്റ് ചാനലിനു വേണ്ടി ഇസ്തംബൂളില്‍ നടത്തിയ അന്വേഷണമാണ് എന്നെ ഇദ്ദേഹത്തിലേക്കെത്തിക്കുന്നത്. സാമൂഹിക സേവനത്തിനായി ചിലര്‍ ജീവിതം മാറ്റിവെക്കുന്ന പതിവ് നൂര്‍സി സംഘടനക്കകത്തുണ്ട്. ഇസ്‌ലാമിനു വേണ്ടി ജീവിതം സമർപ്പിച്ച ഇമാം നൂര്‍സി തന്നെയും വിവാഹം കഴിച്ചിരുന്നില്ല. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആ പതിവ് അതേപടി പിന്‍പറ്റുന്ന ചില അനുയായികൾ, വിവാഹം കഴിക്കുകയോ ദുനിയാവിന്റെ മറ്റ് ആകര്‍ഷണങ്ങളില്‍ അകപ്പെടുകയോ ചെയ്യാറില്ല. അക്കൂട്ടത്തില്‍ പെട്ട, പ്രസ്ഥാനത്തിനു വേണ്ടി ജീവിതം വഖ്ഫ് ചെയ്ത സൂഫിയായിരുന്നു മുര്‍ശിദ്. തുര്‍ക്കിയയിലെ മിക്ക നഗരങ്ങളിലുമുള്ള ഒരു സൗമ്യ ആത്മീയ ധാരയാണ് ഇവരുടെ സംഘടനയായ നൂര്‍ജുലാര്‍. അതു തന്നെയും പലയിടത്തും പല പേരുകളിലാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. വെളിച്ചം എന്ന അര്‍ഥത്തില്‍ നൂര്‍ജ എന്നോ സന്ദേശം എന്ന അര്‍ഥത്തില്‍ രിസാല എന്നോ പൊതുവെ ഈ സംഘടനകളുടെ പേരുകളില്‍ കാണാറുണ്ട്. ഞാന്‍ കണ്ടിടത്തോളം ഏറ്റവും ക്ഷമയുള്ള ആത്മീയ ജീവികളായിരുന്നു അതിനകത്തുള്ളവരെല്ലാം. എപ്പോഴെങ്കിലുമൊരിക്കല്‍ അവരുടെ ഖുര്‍ആന്‍ ദര്‍സില്‍ പങ്കെടുക്കുകയോ അവരില്‍ ആരുമായെങ്കിലും പരിചയപ്പെടുകയോ ചെയ്താല്‍ അതു തന്നെയാണ് അവരുമായുള്ള സൗഹൃദത്തിന്റെ താക്കോല്‍. വീണ്ടുമൊരിക്കല്‍ കൂടി അവരുടെ സദസ്സുകളില്‍ ചെല്ലാത്തത് ഒരു വിഷയമേ ആയിരിക്കില്ല എന്നാണ് അനുഭവസ്ഥര്‍ പറയുന്നത്. പക്ഷേ, ഏതു നഗരത്തിലും എന്ത് ആവശ്യത്തിനും നിങ്ങള്‍ക്കവരെ ബന്ധപ്പെടാം. ജീവിതത്തില്‍ ഒരിക്കലും കണ്ടിട്ടുപോലുമില്ലാത്ത മുർശിദ് അബിം എന്ന ഒരാള്‍ എനിക്കു വേണ്ടി ഇസ്പര്‍ട്ടയില്‍ കാത്തുനിന്നത്, അദ്ദേഹത്തെ അറിയുന്ന മറ്റാരെയോ പരിചയമുള്ള തുര്‍ക്കിയയിലെ ഒരു വിദ്യാര്‍ഥി ഫോണ്‍ ചെയ്ത് അഭ്യര്‍ഥിച്ചതനുസരിച്ചാണ്. പൊതുവെ വലിയ ഗമയോടെ നടക്കുന്ന തുര്‍ക്കിയക്കാരുടെ കൂട്ടത്തില്‍ നിന്ന് തികച്ചും വ്യത്യസ്തനായി, തണുപ്പകറ്റാന്‍ ഒരു പഴയ ഓവര്‍കോട്ടും പൊട്ടിത്തുടങ്ങിയ ഒരു ഷൂസും ധരിച്ച് അങ്ങേയറ്റം വിനയത്തോടെ അബിം ഒരു ദിവസം മുഴുവന്‍ എന്റെയൊപ്പം നടന്നു. അദ്ദേഹം പറയുന്നത് എനിക്ക് പൂര്‍ണമായും മനസ്സിലാക്കാന്‍ കഴിയുന്നുണ്ടായിരുന്നില്ല.

എന്നാല്‍, സഈദ് നൂര്‍സി സൂഫി ആയിരുന്നോ എന്ന ചോദ്യത്തിന് ഉത്തരം പറയുക എളുപ്പമല്ല. നഖ്ശബന്ദി, ഖാദിരി ത്വരീഖത്തുകളുടെ ഭാഗമായിരുന്ന ചില ഉസ്താദുമാരാണ് അദ്ദേഹത്തെ പഠിപ്പിച്ചതെങ്കിലും ഇവരില്‍ ആരുടെയും മുരീദായി നൂര്‍സി മാറിയതിന് തെളിവുകളില്ല. ഖുഫ്‌റേല്‍വി, ലുത്വ്്ഫി, അവ്‌റേസി, ബഗ്ദാദി, സര്‍ഹിന്ദി തുടങ്ങിയ അക്കാലത്തെ അറിയപ്പെട്ട സൂഫീ ശൈഖുമാരുടെയൊക്കെ വിദ്യാര്‍ഥിയായിരുന്നു നൂര്‍സി. എന്നാല്‍, സൂഫീ ശൈഖ് എന്നതിനെക്കാളുപരി തന്നെ അധ്യാപകനായി പരിചയപ്പെടുത്താനാണ് അദ്ദേഹം ആഗ്രഹിച്ചത്. സൂഫിസത്തെ പഴങ്ങളോടും എന്നാല്‍ വിശ്വാസത്തെ ഭക്ഷണത്തോടുമാണ് നൂര്‍സി ഉദാഹരിച്ചത്. പഴങ്ങള്‍ കഴിക്കാതെയും ഒരാള്‍ക്ക് ജീവിക്കാം, എന്നാല്‍ ഭക്ഷണം കൂടാതെ കഴിയില്ല എന്നാണ് ഇതിലൂടെ അദ്ദേഹം പറയാന്‍ ശ്രമിച്ചത്.

പഴയ നൂര്‍സി, പുതിയ നൂർസി

പ്രധാനമായും രണ്ടു ഘട്ടങ്ങളാണ് നൂര്‍സിയുടെ ജീവിതത്തില്‍ ഉണ്ടായിരുന്നത്. ആദ്യ ഘട്ടം തുര്‍ക്കിയയിലെ വാന്‍ പ്രവിശ്യയുമായാണ് ബന്ധപ്പെട്ടു കിടക്കുന്നത്. 1877-ല്‍ ഹിസാനിലെ നൂര്‍സ് ഗ്രാമത്തില്‍ മിര്‍സയുടെയും നൂരിയയുടെയും മകനായാണ് നൂര്‍സിയുടെ ജനനം. പിതാവിന്റെയും മാതാവിന്റെയും വംശപരമ്പരകള്‍ പ്രവാചക പൗത്രന്‍മാരായ ഹസനിലേക്കും ഹുസൈനിലേക്കും എത്തിച്ചേരുന്ന ഒരു കുടുംബമായിരുന്നു അത്. ബിത്‌ലിസ് പ്രവിശ്യയുടെ ഭാഗമായ ഈ ഗ്രാമത്തിന്റെ ഇമാമായിരുന്ന സഹോദരന്‍ മുല്ലാ അബ്ദുല്ലയാണ് ഒന്‍പത് വയസ്സു വരെ നൂര്‍സിയെ ഖുര്‍ആന്‍ പഠിപ്പിച്ചത്. വേറെയും ധാരാളം പണ്ഡിതന്‍മാര്‍ ജീവിച്ച ആ ഗ്രാമത്തില്‍ ചര്‍ച്ചകളും സംവാദങ്ങളുമൊക്കെ പതിവായിരുന്നു. അവയിലെല്ലാം പങ്കുകൊള്ളാന്‍ തുടങ്ങിയ നൂര്‍സിയുടെ അനിതരസാധാരണമായ ഓർമശക്തിയും തത്ത്വശാസ്ത്ര യുക്തിയും വളരെ പെട്ടെന്നു തന്നെ ബിത്‌ലിസ് പ്രവിശ്യയിലെങ്ങും അറിയപ്പെടുകയും, 'കാലത്തിന്റെ പ്രകാശം' എന്ന അര്‍ഥത്തില്‍ ബദീഉസ്സമാന്‍ എന്ന പുതിയൊരു പേര് ജനങ്ങള്‍ അദ്ദേഹത്തിന് സമ്മാനിക്കുകയും ചെയ്തു. അന്നത്തെ ഉസ്മാനിയാ മദ്റസകളില്‍ പഠിപ്പിച്ച സിലബസ് ശൈഖ് മുഹമ്മദ് ജലാലി എന്ന ഉസ്താദിന്റെ കീഴില്‍ വെറും മൂന്നു മാസം കൊണ്ടാണ് ബദീഉസ്സമാന്‍ ഹൃദിസ്ഥമാക്കിയത്. അന്നത്തെ പതിവനുസരിച്ച് പണ്ഡിതന്‍മാര്‍ ധരിക്കുന്ന പ്രത്യേക തരം തലപ്പാവിന് നൂര്‍സി അര്‍ഹനായി.

എന്തായാലും മൂന്നു മാസം കൊണ്ട് തലപ്പാവ് നേടിയ വിദ്യാര്‍ഥിയുടെ പെരുമ വാന്‍ പ്രവിശ്യയിലെങ്ങും വ്യാപിച്ചതോടെ നൂര്‍സിയെ ഗവര്‍ണര്‍ സ്വന്തം കൊട്ടാരത്തിലേക്ക് വിളിപ്പിച്ചു. പിന്നീടുള്ള പതിനഞ്ച് വര്‍ഷക്കാലം ഗവര്‍ണറോടൊപ്പമായിരുന്നു നൂര്‍സിയുടെ ജീവിതം. പരമ്പരാഗത വിജ്ഞാനീയങ്ങള്‍ക്ക് പുറമെ സയന്‍സിന്റെയും ഗണിത ശാസ്ത്രത്തിന്റെയും പുതിയ ശാഖകള്‍ ഗവര്‍ണറുടെ ലൈബ്രറിയില്‍നിന്നാണ് നൂര്‍സി പരിചയപ്പെടുന്നത്. അക്കാലത്താണ്, മുസ്‌ലിംകളെ ഖുര്‍ആനില്‍നിന്ന് അകറ്റാന്‍ പദ്ധതി തയാറാക്കണമെന്ന ആവശ്യവുമായി കോളനിവല്‍ക്കരണത്തിന്റെ ചുമതലയുള്ള മന്ത്രി ഗ്‌ളാഡ്‌സ്റ്റണ്‍ ബ്രിട്ടീഷ് പാര്‍ലമെന്റില്‍ രംഗത്തെത്തുന്നത്. ഒരു കൈയില്‍ ഖുര്‍ആന്‍ ഉയര്‍ത്തിപ്പിടിച്ചാണ് അദ്ദേഹം ചരിത്ര പ്രസിദ്ധമായ ആ പ്രസംഗം നടത്തിയത്. ഈ ഗ്രന്ഥം കൈയിലുള്ളിടത്തോളം കാലം മുസ്‌ലിംകളെ കീഴ്‌പ്പെടുത്താന്‍ കഴിയില്ലെന്ന ഗ്‌ളാഡ്‌സ്റ്റന്റെ താക്കീത് ശ്രദ്ധയില്‍ പെട്ടതോടെ നൂര്‍സി ഒരു കാര്യം തീരുമാനിച്ചു. ബ്രിട്ടനെന്നല്ല ലോകത്താര്‍ക്കും മുസ്‌ലിംകളെ അകറ്റാന്‍ കഴിയാത്ത വിധം അതുല്യമായ, ഒരിക്കലും കെട്ടുപോകാത്ത ഒരു ഊര്‍ജസ്രോതസ്സാണ് ഖുര്‍ആനെന്ന് താന്‍ ലോകത്തിന് തെളിയിച്ചു കൊടുക്കും. അതിന് മുസ്‌ലിംകളുടെ വിദ്യാഭ്യാസ മേഖലയില്‍ കാര്യമായ പരിഷ്‌കരണങ്ങള്‍ കൊണ്ടുവരും. മദ്റസത്തു സഹ്‌റ എന്ന പേരില്‍ വാന്‍ മേഖലയില്‍ ഒരു പുതിയ യൂനിവേഴ്‌സിറ്റി ആരംഭിക്കാന്‍ പദ്ധതിയിട്ട് അതിന് അനുമതി നേടിയെടുക്കുന്നതിനായി നൂര്‍സി ഇസ്തംബൂളിലേക്കു പുറപ്പെട്ടു. ഇവിടം തൊട്ടാണ് സഈദ് നൂര്‍സിയുടെ ജീവിതത്തിന്റെ രണ്ടാം ഘട്ടം ആരംഭിക്കുന്നത്.

യൂറോപ്പിന്റെ ഇസ്‌ലാം വിരുദ്ധതയെ ധൈഷണികമായി നേരിടണമെങ്കില്‍ മതവിദ്യാഭ്യാസ മേഖലയില്‍ കാര്യമായ മാറ്റം വരുത്തേണ്ടതുണ്ടെന്ന് നൂര്‍സി തിരിച്ചറിഞ്ഞു. മതത്തെ കുറിച്ച് യൂറോപ്പ് പറയുന്നത് അതേപടി പിന്‍പറ്റലാണ് പരിഷ്‌കാരമെന്ന ചിന്ത തുര്‍ക്കിയയില്‍ ആഴത്തില്‍ തന്നെ വേരുപിടിച്ചു കഴിഞ്ഞിരുന്നു. സയന്‍സും ഇസ്‌ലാമും കൂട്ടിക്കലര്‍ത്തുന്ന തന്റെ സിലബസിന് പിന്തുണയും തേടിയാണ് അദ്ദേഹം ഇസ്തംബൂളിലെത്തുന്നത്. പക്ഷേ, സുല്‍ത്താനോടൊപ്പമുണ്ടായിരുന്ന പണ്ഡിതവ്യൂഹം അദ്ദേഹത്തെ പരിഹസിച്ചു. വിദ്യാഭ്യാസ പരിഷ്‌കരണ രംഗത്ത് നൂര്‍സി മുന്നോട്ടുവെച്ച ആശയങ്ങള്‍ ശുദ്ധ ഭ്രാന്താണെന്നായിരുന്നു കൊട്ടാര പണ്ഡിത കേസരികള്‍ സുല്‍ത്താന് നല്‍കിയ ഉപദേശം. പക്ഷേ, നഗരത്തിലെ പള്ളികളിലും വിദ്വല്‍ സദസ്സുകളിലും പിന്തുണ തേടി നൂര്‍സി മുന്നോട്ടു പോയതോടെ അബ്ദുല്‍ ഹമീദ് രണ്ടാമന്‍ നൂര്‍സിയെ മാനസികാരോഗ്യ കേന്ദ്രത്തിലേക്ക് മാറ്റാന്‍ ഉത്തരവിട്ടു. ഒറ്റ നോട്ടത്തില്‍ വിചിത്രമെന്നു തോന്നുന്ന നൂർസിയുടെ വേഷമായിരുന്നു അന്ന് കൂടുതലും പരിഹസിക്കപ്പെട്ടത്. യൂറോപ്പിന്റെ ഇസ്‌ലാം വിരുദ്ധതക്ക് കുടപിടിച്ചു കൊടുത്ത തുര്‍ക്കിയയുടെ സ്ഥാപക നേതാവായ കമാല്‍ അത്താ തുര്‍ക്കിനും സഈദ് നൂര്‍സി കണ്ണിലെ കരടായി മാറി. നൂര്‍സിയെ ഇസ്പര്‍ട്ടയിലേക്ക് നാടു കടത്തുകയായിരുന്നു അത്താതുര്‍ക്ക്.

അത്താതുര്‍ക്കിനെയോ അദ്ദേഹത്തിന്റെ യജമാനന്‍മാരെയോ തരിമ്പും കൂസാതിരുന്ന നൂര്‍സിയുടെ പ്രശസ്തമായ ഒരു വാചകം ഇങ്ങനെയാണ്: "ബോള്‍ഷെവിക് മൂങ്ങകളുടെ ശബ്ദമാണ് ഇസ്‌ലാമിന്റെ രാജ്യമായ തുര്‍ക്കിയയില്‍ മുഴങ്ങിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നത്. ഒരു വലിയ സമൂഹത്തെ, വിശിഷ്യാ ഇവിടത്തെ യുവാക്കളെ ഈ മൂങ്ങകള്‍ മതരഹിതരാക്കി മാറ്റുന്നുണ്ട്. ഞാനതിനെതിരെ സമരം ചെയ്യും. ഈ സമരത്തിലൂടെയാണ് ഞാന്‍ അല്ലാഹുവിനെ കണ്ടുമുട്ടുന്നതെങ്കില്‍ അതിലെനിക്ക് അൽപം പോലും ഭയമില്ല." കൊന്നാലും അത്താതുര്‍ക്കിന് വഴങ്ങില്ലെന്ന പ്രഖ്യാപനമായിരുന്നു അത്.

ഇസ്പര്‍ട്ട ജീവിതത്തിന്റെ തുടക്കം

കമാല്‍ അത്താതുര്‍ക്കിന്റെ 'മതേതര' പോലീസിനെ ഭയന്ന് സഈദ് നൂര്‍സി ഒളിജീവിതം നയിച്ച മൂന്നോ നാലോ വീടുകള്‍ ഇസ്പര്‍ട്ടയിലുണ്ട്. അക്കാലത്ത് മതം പഠിക്കുകയോ പഠിപ്പിക്കുകയോ ചെയ്യാന്‍ പാടുണ്ടായിരുന്നില്ല. ഈ വീടുകളെല്ലാം തന്നെ ഇന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ സ്മാരകങ്ങളായി രൂപം മാറിയിരിക്കുന്നു. നൂര്‍സിയുടെ പുസ്തകങ്ങളും വസ്ത്രങ്ങളും വാച്ചും കണ്ണടയും ഫ്‌ളാസ്‌കും മുതല്‍, അദ്ദേഹം ഓടിക്കാറുണ്ടായിരുന്ന ഇസ്പര്‍ട്ടയില്‍ രജിസ്റ്റര്‍ ചെയ്ത ആദ്യത്തെ കാറിന്റെ നമ്പര്‍ പ്‌ളേറ്റുവരെ ഇവിടെ സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിട്ടുണ്ട്. ടൈപ്പ് റൈറ്ററും സൈക്ലോ സ്‌റ്റൈല്‍ മെഷീനും എന്നു തുടങ്ങി, നിത്യജീവിതത്തില്‍ ഉപയോഗിച്ച വേറെയും പലതരം വസ്തുക്കള്‍ അക്കൂട്ടത്തിലുണ്ട്. തന്നെ കാണാന്‍ വരുന്നവര്‍ക്ക് സഈദ് നൂര്‍സി നല്‍കാറുണ്ടായിരുന്നത് പഴങ്ങളാണ്. മരിക്കുമ്പോള്‍ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സന്ദര്‍ശക മുറിയില്‍ ബാക്കിയുണ്ടായിരുന്ന ഏതാനും ഉറുമാന്‍ പഴങ്ങള്‍ അതിനകത്തെ മാംസളമായ ഭാഗങ്ങള്‍ മാറ്റിയതിനു ശേഷം തൊണ്ട് ഉണക്കി അതേപടി എടുത്തുവെച്ചത് ഇപ്പോഴുമുണ്ട്. ഒറ്റനോട്ടത്തില്‍ വലിയ പ്രത്യേകതകളൊന്നും തോന്നാത്ത ഒരു അലമാര അദ്ദേഹത്തിന്റെ മുറിയില്‍ സൂക്ഷിച്ചതു കാണാം. പക്ഷേ, ഒരു കാലഘട്ടം അടിച്ചേൽപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന ഭീതിയുടെ ബാക്കിപത്രമാണത്. അത്താതുര്‍ക്കിന്റെ മതേതര പോലീസിനെ ഭയന്ന് ഈ അലമാരക്കകത്ത് കയറിയിരുന്നാണ് സഈദ് നൂര്‍സി രാത്രി കാലങ്ങളില്‍ രിസാലയെ നൂര്‍ എഴുതി പൂര്‍ത്തിയാക്കാറുണ്ടായിരുന്നത്. അതിനകത്ത് മെഴുകുതിരി കത്തിച്ചു വെച്ചാണ് നൂര്‍സി എഴുതിയിരുന്നത്. അക്കാലത്ത് പലതവണ ഇതേ വീട്ടില്‍ പോലീസ് നൂര്‍സിയെ അന്വേഷിച്ച് എത്തിയിരുന്നു.

ഇതര മതപണ്ഡിതരില്‍നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി ശാസ്ത്ര വിഷയങ്ങള്‍ സ്വയം പഠിച്ചു മനസ്സിലാക്കിയ നൂര്‍സി, മേഖലയിലുടനീളം ഇസ്‌ലാമിനെ ആധുനിക സങ്കേതങ്ങളുപയോഗിച്ച് പരിചയപ്പെടുത്താനാരംഭിച്ചു. ഇസ്‌ലാമിക് മദ്റസകളും യൂനിവേഴ്‌സിറ്റികളും രണ്ട് വ്യത്യസ്ത മാര്‍ഗങ്ങളിലൂടെയാണ് അന്ന് തുര്‍ക്കിയയില്‍ മുന്നോട്ടു പോയിക്കൊണ്ടിരുന്നത്. ഇവ രണ്ടും ഒരുമിച്ചു കൊണ്ടുപോകുന്നതിന് സഹായകമായ പുതിയൊരു വിദ്യാഭ്യാസ പദ്ധതിയും നൂര്‍സി വാന്‍ ഗവര്‍ണറുടെ മുന്നിൽ വെച്ചു. 1914-ലെ ഒന്നാം ലോക യുദ്ധത്തെ തുടര്‍ന്ന് യൂനിവേഴ്‌സിറ്റിയുടെ നിർമാണം പാതി വഴിയില്‍ അവസാനിച്ചു. ഉസ്മാനീ ഖിലാഫത്ത് അവസാനിക്കുകയും കമാലിസത്തിന്റെ 'മതേതര' ഭരണം തുര്‍ക്കിയയില്‍ ശക്തിപ്പെടുകയും ചെയ്ത രണ്ട് ദശാബ്ദങ്ങളായിരുന്നു അത്. വാന്‍ പ്രവിശ്യയിലെ വിദ്യാഭ്യാസ പരിഷ്‌കരണ സംരംഭങ്ങള്‍ ഉപേക്ഷിച്ച് കുറെക്കൂടി വിശാലമായ ഇസ്‌ലാമിക നവോത്ഥാന ലക്ഷ്യങ്ങളുമായി നൂര്‍സി ഇസ്തംബൂളിലെത്തി. അവിടെനിന്നാണ് അത്താ തുര്‍ക്ക് ആദ്യം സ്വാധീനിക്കാന്‍ ശ്രമിക്കുകയും അത് പരാജയപ്പെട്ടപ്പോള്‍ ഇസ്പര്‍ട്ടയിലേക്ക് നാടു കടത്തുകയും ചെയ്തത്. ഇസ്പര്‍ട്ടയുമായുള്ള നൂര്‍സിയുടെ ബന്ധത്തിലേക്ക് വഴിയൊരുക്കിയത് ഇസ്തംബൂളിലെ ഈ താമസ കാലമാണ്. മതപരിഷ്‌കരണം എന്ന പേരില്‍ ഭൂമിയിലെ സകല അസംബന്ധങ്ങളും തുര്‍ക്കിയയിലേക്ക് അത്താ തുര്‍ക്ക് ഇറക്കുമതി ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്ന കാലമാണത്. ബാങ്ക് വിളി തുര്‍ക്കിയ ഭാഷയിലേക്ക് മാറ്റുകയും സ്‌കാര്‍ഫ് നിരോധിക്കുകയുമൊക്കെ ചെയ്ത കാലം. നൂര്‍സിയെ നിശ്ശബ്ദമാക്കാന്‍ അദ്ദേഹത്തെ തന്റെ മന്ത്രിസഭയില്‍ ഉള്‍പ്പെടുത്താമെന്ന വാഗ്ദാനവുമായി അത്താതുര്‍ക്ക് രംഗത്തുവന്നു. നൂര്‍സി അത് തള്ളി തന്റെ വിമര്‍ശനങ്ങളുമായി മുന്നോട്ടു പോയി. ജീവന്‍ അപകടത്തിലാകുമെന്ന ഘട്ടത്തിലാണ് അദ്ദേഹം ഇസ്പര്‍ട്ടയിലേക്ക് വരുന്നത്.

ഫത്ഹുല്ലാ ഗുലനും നൂര്‍സിയും

ഇസ്‌ലാമും ശാസ്ത്രവും പരസ്പര വിരുദ്ധമല്ലെന്നും യുക്തിയെ ഇസ്‌ലാം നിരാകരിക്കുന്നില്ലെന്നുമുള്ള നൂര്‍സിയുടെ പാഠങ്ങളെ പുതിയ കാലത്ത് ഗുലന്‍ പ്രസ്ഥാനങ്ങളും മറ്റും ദുര്‍വ്യാഖ്യാനം ചെയ്തതാണ് കാണാനാവുക. അവിശ്വാസികളുടെ കാഴ്ചപ്പാടുകളാണ് മാനവികതയെ ലോകത്തുടനീളം ദുര്‍ബലമാക്കിയതെന്നും ഇതിനെ ചെറുക്കാന്‍ ഇസ്‌ലാം മതവിശ്വാസികളും മറ്റു മതവിശ്വാസികളും ഒരുമിച്ചു നില്‍ക്കണമെന്നും ഒരു ലേഖനത്തില്‍ നൂര്‍സി ആവശ്യപ്പെടുന്നുണ്ട്. പടിഞ്ഞാറും ഇസ്‌ലാമിക ലോകവും ധാർമികതക്കും അധാർമികതക്കുമിടയില്‍ ഒരുമിച്ചു നില്‍ക്കേണ്ടതുണ്ടെന്ന ഗുലന്‍ സങ്കൽപം ഈ കാഴ്ചപ്പാടിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് രൂപപ്പെട്ടത്. അതുപക്ഷേ, ധാർമികത എന്ന തട്ടകത്തെക്കാളുപരി രാഷ്ട്രീയമായ ചില നീക്കുപോക്കുകളാവുകയാണ് ഗുലന്‍ പ്രസ്ഥാനത്തിനകത്ത് സംഭവിച്ചത്. അന്താരാഷ്ട്ര സാമ്പത്തിക-രാഷ്ട്രീയ സിദ്ധാന്തങ്ങളുമായി ഇസ്‌ലാം യോജിച്ചു പോകണമെന്നിടത്തോളം വിചിത്രമായ നിലപാടുകള്‍ വരെ ഗുലന്റേതായി പുറത്തു വന്നു. നൂര്‍സിയുടെ ആദ്യ ഘട്ടത്തില്‍ അദ്ദേഹം കാര്‍ക്കശ്യത്തോടെ രാഷ്ട്രീയത്തില്‍ ഇടപെട്ടതിന് തെളിവുകളുണ്ടെങ്കിലും രണ്ടാം ഘട്ടത്തില്‍ അദ്ദേഹം പൂര്‍ണമായും വിട്ടുനിന്നതാണ് ചരിത്രം. പിശാചില്‍നിന്നും രാഷ്ട്രീയത്തില്‍നിന്നും താന്‍ അല്ലാഹുവിനോട് ശരണം തേടുന്നു എന്ന ഒരു പ്രാര്‍ഥന പോലും സഈദ് നൂര്‍സിയുടേതായി ഉദ്ധരിക്കപ്പെടാറുണ്ട്. സൂഫിയാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്ന ഗുലന്റെ ജീവിതമാകട്ടെ രാഷ്ട്രീയ താല്‍പര്യങ്ങള്‍കൊണ്ട് സമൃദ്ധവുമാണ്.

വ്യക്തികളെ നേരിട്ട് സ്വാധീനിക്കുക വഴി രൂപപ്പെടുന്ന ആത്മീയ സംസ്‌കരണത്തിനാണ് നൂര്‍സി പ്രാധാന്യം നല്‍കിയതെങ്കില്‍ സാമൂഹികമായ മാറ്റങ്ങള്‍ക്ക് നവ ലിബറല്‍ രാഷ്ട്രീയ-സാമ്പത്തിക മാര്‍ഗങ്ങളാണ് ഗുലന്‍ പ്രസ്ഥാനങ്ങള്‍ അവലംബിക്കുന്നത്. ഗുലന്റെ കീഴില്‍ ലോകത്തുടനീളമുള്ള വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങള്‍ തികച്ചും ആധുനികമായ ഒരു വിദ്യാഭ്യാസ ശൈലി മുന്നോട്ടു വെക്കുമ്പോള്‍, ഇസ്‌ലാമിക മൂല്യങ്ങളില്‍ ഉറച്ചുനില്‍ക്കുന്നതാണ് നൂര്‍സിയുടെ വിദ്യാഭ്യാസ സങ്കല്‍പ്പം.

ചിന്താപരമായി എതിരാണെങ്കിലും നൂര്‍ജു പ്രസ്ഥാനം ഇന്ന് തെരഞ്ഞെടുത്ത മാര്‍ഗം വലിയൊരളവില്‍ സൂഫിസമാണ്. നൂര്‍സിയുടെ ശിഷ്യനെന്ന് അഭിമാനിക്കുന്ന ഫത്ഹുല്ലാ ഗുലന്റേതാകട്ടെ കൃത്യമായ രാഷ്ട്രീയവുമാണ്. മുര്‍ശിദ് അബിം ഇതേകുറിച്ചൊക്കെ സംസാരിച്ചുവെങ്കിലും വിശദാംശങ്ങളിലേക്ക് എത്തുമ്പോഴൊക്കെ സംസാരം തുര്‍ക്കിയ ഭാഷയിലേക്ക് വഴിമാറിയതുകൊണ്ട് എനിക്കത് പൂര്‍ണമായും പകര്‍ത്തിയെടുക്കാനായില്ല. സഈദ് നൂര്‍സി പ്രസ്ഥാനത്തിന് ഉര്‍ദുഗാന്‍ ഗവണ്‍മെന്റുമായി നിലവില്‍ പ്രത്യക്ഷമായ വിയോജിപ്പുകളില്ല. മാത്രമല്ല, തന്റെ കാഴ്ചപ്പാടുകളെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നതില്‍ നര്‍ണായക പങ്കുവഹിച്ച ഉസ്താദുമാരില്‍ ഒരാളായാണ് ഉര്‍ദുഗാന്‍ നൂര്‍സിയെ അനുസ്മരിക്കുന്നത്. അതേസമയം ഉര്‍ദുഗാനെതിരെ വിമതനീക്കം നടത്തിയ ഫത്ഹ് ഗുലന്‍ മൂവ്‌മെന്റ് ഇസ്പര്‍ട്ട നഗരത്തിലാണ് ഏറ്റവും സജീവമായി പ്രവര്‍ത്തിച്ചിരുന്നത്. 'ജൂലൈ 15 അട്ടിമറി' എന്ന പേരില്‍ അറിയപ്പെടുന്ന ഈ നീക്കത്തെ അടിച്ചമര്‍ത്തിയതിന് നഗരത്തില്‍ വലിയൊരു സ്മാരകം തന്നെ ഉര്‍ദുഗാന്‍ സ്ഥാപിക്കുകയുമുണ്ടായി. നൂര്‍സി മുന്നോട്ടുവെച്ച മഹത്തായ ആശയങ്ങളെ തെറ്റായി വായിച്ച ഒരു സംഘമായിരുന്നു ഈ കലാപത്തിന് വഴിമരുന്നിട്ടത്. l

കോണ്‍ഫറന്‍സ് വേദിയായ നസ്‌റത്ത് കോളേജ് റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലാണ്. അയല്‍രാജ്യമായ കാനഡയെയും യു.എസിനെയും വേര്‍തിരിക്കുന്ന ഓന്റോറിയ തടാകതീരത്താണ് ന്യൂയോര്‍ക്ക് സ്‌റ്റേറ്റിന്റെ തന്നെ ഭാഗമായ ഈ നഗരം. അമേരിക്കയുടെ തെക്കു-കിഴക്ക് അറ്റ്്ലാന്റിക് സമുദ്രതീരത്തോട് ചേര്‍ന്ന് സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ന്യൂയോർക്ക് നഗരത്തില്‍ നിന്ന് വടക്കുള്ള റോചസ്റ്ററിലേക്ക് 500 കിലോമീറ്ററിലധികം ദൂരമുണ്ട്. കേരളത്തിന്റെ തെക്ക് തിരുവനന്തപുരവും വടക്ക് കാസര്‍കോടും പോലെയാണ് യഥാക്രമം ന്യൂയോർക്കും റോചസ്റ്ററും. ന്യൂയോർക്കില്‍നിന്ന് റോചസ്റ്ററിലേക്ക് സംഘാടകര്‍ വിമാന യാത്രയാണ് നിര്‍ദേശിച്ചതെങ്കിലും റോഡു മാര്‍ഗമാണ് ഞാന്‍ തെരഞ്ഞെടുത്തത്. അമേരിക്കയിലെ പബ്ലിക് ട്രാന്‍സ്‌പോര്‍ട്ടേഷന്‍, ജനങ്ങള്‍, ഭൂപ്രകൃതി ഇവയൊക്കെ അടുത്തറിയാന്‍ റോഡുയാത്രയാണ് ഉപകരിക്കുക എന്ന് തോന്നിയിരുന്നു. പ്രതീക്ഷിച്ച പോലെ, അമേരിക്കയുടെ 'ആത്മാവ്' തൊട്ടറിയാന്‍ ആ യാത്ര സഹായകമായി.

റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലെ
മുസ്‌ലിംകള്‍

അമേരിക്കയിലെ മറ്റു പല വലിയ നഗരങ്ങളിലെയും പോലെ, റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലും മുസ്‌ലിംകളുണ്ട്. ജനസംഖ്യയില്‍ കുറവാണെങ്കിലും നാള്‍ക്കു നാള്‍ അവരുടെ സ്വാധീനം വര്‍ധിച്ചുവരുന്നു. അമേരിക്കയിലെ മൊത്തം കുടിയേറ്റ മുസ്‌ലിംകളില്‍ കൂടുതലും പാക് വംശജരാണ്. റോചസ്റ്റര്‍ മുസ്‌ലിംകളിലും അങ്ങനെതന്നെ. പാക് വിഭജനത്തിനു മുമ്പ് കിഴക്കന്‍ പാകിസ്താനി(ഇപ്പോഴത്തെ ബംഗ്ലാദേശ്)ല്‍ നിന്ന് കുടിയേറിയവരും അവരുടെ പിന്‍തലമുറക്കാരുമാണ് റോചസ്റ്ററിലെ മുസ് ലിംകളിലധികവും. സോമാലിയ പോലുള്ള ആഫ്രിക്കന്‍ രാജ്യങ്ങളില്‍നിന്നും മധ്യപൗരസ്ത്യ ദേശത്തുനിന്നും കുടിയേറിയവരുമുണ്ട്. നസ്‌റത്ത് കോളേജിലെ തിയോളജി വിഭാഗം തലവനും ഹിക്കിസെന്റര്‍ ഡയറക്ടറുമായ ഡോ. മുഹമ്മദ് ശഫീഖ് അവിഭക്ത പാകിസ്താനില്‍നിന്ന് കുടിയേറിയതാണ്. സമ്മേളനത്തില്‍ സംബന്ധിച്ച മതനേതാക്കന്മാരുമായും പണ്ഡിതന്‍മാരുമായും നല്ല സൗഹൃദം സൂക്ഷിക്കുന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രവര്‍ത്തന മണ്ഡലം, അക്കാദമിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ പരിമിതമല്ല. ഇന്റര്‍ഫെയ്ത്ത് ഡയലോഗുകള്‍ക്കുപുറമേ, വിവിധ മതവിഭാഗങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ സഹകരണം വളര്‍ത്തുന്ന മറ്റു പരിപാടികളിലും നേതൃപരമായ പങ്ക് വഹിക്കുന്നു അദ്ദേഹം. അമേരിക്കയിലെയും കാനഡയിലെയും പല യൂനിവേഴ്‌സിറ്റികളില്‍നിന്നും കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍ പങ്കെടുക്കാനെത്തിയ ജൂത-ക്രൈസ്തവ-ബുദ്ധ പണ്ഡിതന്‍മാര്‍ക്കും പ്രഫ. ശഫീഖിനോട് തികഞ്ഞ ആദരവും സ്‌നേഹവുമാണെന്ന് അവരുടെ സംസാരങ്ങളില്‍നിന്ന് വ്യക്തമായി. റോചസ്റ്ററിലെ പ്രധാന മസ്ജിദിന്റെ രക്ഷാധികാരിയും അദ്ദേഹമാണ്.

റോചസ്റ്ററില്‍ ബസ്്സ്റ്റാന്റില്‍ നിന്ന് എന്നെ കൂട്ടാന്‍ വന്ന വളണ്ടിയര്‍മാര്‍ നസ്‌റത്ത് കോളേജിലെതന്നെ ബിരുദ വിദ്യാർഥികളാണ്. വാനിയ അന്‍സാരി; അമേരിക്കയുടെ പുതുതലമുറയെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന പെണ്‍കുട്ടിയാണ് അവരിലൊരാള്‍. രണ്ടു തലമുറകള്‍ക്കു മുമ്പ് അവര്‍ പാകിസ്താനില്‍നിന്ന് കുടിയേറിയതാണ്. ഒരു വൈകുന്നേരം റോചസ്റ്റര്‍ നഗരപ്രദക്ഷിണത്തിന് എന്നെ കൊണ്ടുപോയതും പാക്-അമേരിക്കന്‍ വിദ്യാർഥി റാസിയായിരുന്നു. പ്രഫ. ശഫീഖിനെ ഈ സമ്മേളനത്തിന്റെ സംഘാടനത്തില്‍ സഹായിക്കുന്നത് പത്തില്‍ താഴെ വരുന്ന ഈ ബിരുദവിദ്യാർഥികളാണ്. റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലേക്ക് വരുംമുമ്പേ, 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരില്‍നിന്ന് ഈ നഗരത്തില്‍ സോഫ്റ്റ്്വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായി ജോലി ചെയ്യുന്ന ഒരു മലയാളിയെ കുറിച്ച് കേട്ടിരുന്നു. കോഴിക്കോട്ടുകാരനായ സലീത് തിരക്കിനിടയിലും നസ്‌റത്ത് കോളേജില്‍ എന്നെ സന്ദര്‍ശിക്കാനെത്തിയത് ഏറെ സന്തോഷം നല്‍കി.

ക്രിസ്ത്യന്‍ മാനേജ്‌മെന്റിനു കീഴിലുള്ള നസ്‌റത്ത് കോളേജില്‍ ഇസ് ലാമിക് തിയോളജിക്ക് ഒരു ഡിപ്പാര്‍ട്ടുമെന്റ് ഉണ്ടാവുന്നതും, അവിടെ ധാരാളം വിദ്യാർഥികള്‍ക്ക് ഇസ് ലാമിനെ പഠിക്കാനുള്ള അവസരം ഉണ്ടാകുന്നതും വലിയ കാര്യംതന്നെ. ഇവിടത്തെ പല പൊതു യൂനിവേഴ്‌സിറ്റികളും മതങ്ങളെക്കുറിച്ച് പഠിക്കാന്‍ അവസരം നല്‍കുന്ന അവിടത്തെ ഡിപ്പാര്‍ട്ടുമെന്റുകളും ഇസ്‌ലാമിന് വലിയ സാധ്യതകളുടെ ലോകമാണ് തുറന്നിടുന്നത്. അതിനു പുറമേ, ഇത്തരം കോണ്‍ഫറന്‍സുകള്‍ ഇസ്‌ലാമിനെക്കുറിച്ച് മറ്റു മതസ്ഥര്‍ക്ക് കൂടുതല്‍ അറിയാനുള്ള വലിയ അവസരം കൂടി തുറന്നിടുകയാണ്. ഈ കോണ്‍ഫറന്‍സ് തന്നെയും അതുപോലെ ഒന്നായിരുന്നു എന്ന് തോന്നി. മുസ് ലിംകളെക്കാള്‍ കൂടുതല്‍ മറ്റു മതസ്ഥരായിരുന്നു ഈ കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍. അവര്‍ക്ക് ഇസ് ലാമിനെ കുറിച്ച് കൂടുതല്‍ അറിയാനുള്ള വേദിയായി ഈ സമ്മേളനം മാറുകയായിരുന്നു. ഇസ് ലാമുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നിസ്സാരമെന്നു തോന്നുന്ന കാര്യങ്ങളില്‍ പോലും ഇതര മതസ്ഥര്‍ക്കുണ്ടായിരുന്ന തെറ്റുധാരണകള്‍ നീക്കുന്നതിന് ഈ കോണ്‍ഫറന്‍സ് വഴിയൊരുക്കി. ഖത്തറിലെ ഹമദ് ബിന്‍ ഖലീഫ യൂനിവേഴ്‌സിറ്റിയില്‍ നിന്നു വന്ന സിറിയക്കാരി ഗാഥ ഗസലിന്റെ വിഷയാവതരണത്തിന് ശേഷമുള്ള ചര്‍ച്ച അതിനൊരുദാഹരണമാണ്. ഒരു മുസ്‌ലിം എന്ന നിലയില്‍ മാത്രമല്ല, മുസ് ലിം സ്്ത്രീ എന്ന നിലയിലും ഹിജാബി വനിത എന്ന നിലയിലും ഉന്നയിക്കപ്പെട്ട ചോദ്യങ്ങള്‍ക്കുള്ള അവരുടെ മറുപടികള്‍ പടിഞ്ഞാറുള്ളവരിൽ പൊതുവേ കാണുന്ന പല തെറ്റുധാരണകളും തിരുത്താന്‍ പര്യാപ്തമായിരുന്നു. എന്റെ വിഷയാവതരണത്തില്‍, മദീനാ കരാറില്‍ ഏര്‍പ്പെട്ട മുസ്‌ലിംകളും അമുസ് ലിംകളും ഉള്‍പ്പെട്ട സമൂഹത്തെ മുഹമ്മദ് നബി (സ) ഒറ്റ സമൂഹമായി പരിഗണിച്ചതും, ജൂതരുടെ മതവിശ്വാസം അംഗീകരിക്കുന്ന മദീനാ കരാറിലെ ഭാഗങ്ങളും സമ്മേളനത്തില്‍ പങ്കെടുത്ത അമുസ്‌ലിംകള്‍ക്ക് പുതിയ അറിവായിരുന്നു. തങ്ങൾക്ക് ലഭിക്കുന്ന പുതിയ അറിവുകള്‍ എത്ര ചെറുതെങ്കിലും അതിന്റെ പേരിൽ അഭിനന്ദിക്കുന്നതില്‍ അവര്‍ പിശുക്ക് കാട്ടാറില്ല.

ജൂത പ്രാതിനിധ്യം പുതിയ അനുഭവം

സമ്മേളനത്തിൽ പ്രബന്ധാവതാരകരുള്‍പ്പെടെ വലിയ ജൂത പ്രാതിനിധ്യം ഉണ്ടായിരുന്നു. ജൂതരുമൊത്തുള്ള സഹവാസം ജീവിതത്തിലെ ആദ്യാനുഭവമാണ്. ജൂതര്‍ക്ക് വലിയ സ്വാധീനമുള്ള നാടാണ് അമേരിക്ക; ഇസ്രായേല്‍ കഴിഞ്ഞാല്‍ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ ജൂതരുള്ള രാജ്യം. അതില്‍ തന്നെ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ ജൂതര്‍ ന്യൂയോർക്കിലാണ്. ഓർത്തഡോക്‌സ്, കണ്‍സര്‍വേറ്റീവ്, റിഫോം എന്നിങ്ങനെ ജൂതര്‍ പല വിഭാഗങ്ങളുണ്ട്. പേര് സൂചിപ്പിക്കും പോലെ, പാരമ്പര്യ നിയമങ്ങളും ആചാരങ്ങളും കര്‍ശനമായി പിന്തുടരുന്നവരാണ് ഓർത്തഡോക്‌സ്-കണ്‍സര്‍വേറ്റീവ് ജൂതര്‍. കൂട്ടത്തില്‍ പരിഷ്‌കാരികളാണ് റിഫോം ജൂതര്‍. സയണിസ്റ്റ് ആശയങ്ങളെ എതിര്‍ക്കുന്നവരും ജൂതരുടെ കൂട്ടത്തിലുണ്ട്. ഇങ്ങനെ ജൂതപാരമ്പര്യമുള്ള ഒരു രാജ്യത്ത് നടക്കുന്ന മതാന്തര സമ്മേളനത്തില്‍ ജൂതര്‍ പങ്കെടുത്തില്ലെങ്കിലേ അത്ഭുതപ്പെടേണ്ടതുള്ളൂ.

സമ്മേളന നാളുകളില്‍ നസ്റത്ത് കോളേജ് ഒരുക്കിയ താമസസ്ഥലത്ത് ഡാനിയല്‍ മാവോസ് എന്ന ജൂതനായിരുന്നു എന്റെ സഹമുറിയന്‍. കാനഡയിലെ മാര്‍ട്ടിന്‍ ലൂഥര്‍ യൂനിവേഴ്‌സിറ്റി കോളേജിലെ പ്രഫസറായ അദ്ദേഹം ജൂത-ഹീബ്രു വേദ പണ്ഡിതനും കൂടിയാണ്. എഴുപതിനു മുകളില്‍ പ്രായം കാണുമെങ്കിലും യുവത്വത്തിന്റെ ചുറുചുറുക്കും പ്രസരിപ്പുമുണ്ട്. അദ്ദേഹം സദാ ധരിക്കുന്ന തലയിലെ ക്യാപ് മാറ്റിയാല്‍, ജൂതത്തൊപ്പിയായ കിപ്പ കാണാം. തികഞ്ഞ യഹൂദ മതവിശ്വാസിയാണെങ്കിലും കുലീനമായ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പെരുമാറ്റം മുസ്‌ലിംകളോടും മറ്റും ആദരവും സ്‌നേഹവും കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്ന ആളാണെന്ന് വ്യക്തമാക്കുന്നതായിരുന്നു. പ്രായംകൊണ്ടും അനുഭവങ്ങള്‍കൊണ്ടും പദവികൊണ്ടുമൊക്കെ ഏറെ എളപ്പമുള്ള എന്നോടും തികഞ്ഞ ബഹുമാനത്തോടെയാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ സംസാരം. അധ്യാപനത്തിനു പുറമേ, വിവിധ മതവിഭാഗങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ സഹകരണത്തിന്റെ പാലം പണിയുന്ന തന്റെ വിശാലമായ പ്രവര്‍ത്തന മേഖലയെക്കുറിച്ച് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. അഭിവാദ്യം ചെയ്യുമ്പോൾ ഹസ്തദാനം നിരസിക്കുന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ രീതി, ഹസ്തദാനം ശീലിച്ചുപോന്ന നമ്മെപ്പോലുള്ളവര്‍ക്ക് അല്‍പം നീരസമുണ്ടാക്കിയേക്കാം. പകരം കൈ നെഞ്ചോടു ചേര്‍ത്തു വെച്ചുള്ള മറ്റൊരു അഭിവാദ്യരീതി അദ്ദേഹം സ്വന്തമായി വികസിപ്പിച്ചതുപോലെയുണ്ട്. കോവിഡ് രൂക്ഷമായ കാലത്ത്, കൈതൊടാതെയുള്ള നമ്മുടെ നാട്ടിലെ അഭിവാദ്യരീതിക്ക് സമാനമാണത്. കോവിഡ്ഭീതി വടക്കേ അമേരിക്കയില്‍നിന്ന് പാടേ വിട്ടുപോകാത്തതുകൊണ്ടുമാകാം ഇങ്ങനെ.

സമ്മേളനം കഴിഞ്ഞ് ഞങ്ങള്‍ പിരിയുമ്പോള്‍, ഏറെ ദൂരം താണ്ടി ഇന്ത്യയില്‍നിന്നെത്തിയ എനിക്കു വേണ്ടി അദ്ദേഹം ഹീബ്രു ഭാഷയില്‍ ഒരു പ്രാർഥന നടത്തി; ആത്മീയ നേതാക്കള്‍ ഭക്തരുടെ തലയില്‍ കൈവെച്ച് പ്രാർഥിക്കുന്നതുപോലെ. ഹീബ്രുവാചകങ്ങളുടെ അർഥം മനസ്സിലായില്ലെങ്കിലും എന്റെ നന്മക്കു വേണ്ടിയാണ് ആ പ്രാർഥനയെന്ന് എന്റെ മനസ്സ് മന്ത്രിച്ചു. ആദ്യമായി പരിചയപ്പെട്ട ഒരു ജൂതന്‍ എന്തായാലും നല്ലൊരു ഇംപ്രഷനാണ് തന്നിരിക്കുന്നത്. കൈനിറയെ കൊച്ചുകൊച്ചു സമ്മാനങ്ങള്‍ നല്‍കി, എന്റെ ഇഷ്ടം പിടിച്ചുപറ്റി ആ ജൂതപ്രഫസര്‍ പിരിയുമ്പോള്‍ മനസ്സില്‍ ഓർമവന്നത് വിശുദ്ധ ഖുര്‍ആനിലെ ഈ വചനങ്ങളാണ്: "വേദവിശ്വാസികളിലും ഈവിധം ചിലരുണ്ട്: അല്ലാഹുവിലും നിങ്ങള്‍ക്കവതരിച്ച വേദത്തിലും അതിനു മുമ്പവതരിച്ച വേദത്തിലും വിശ്വസിക്കുന്നവര്‍; അല്ലാഹുവിന്റെ മുമ്പില്‍ ഭക്തിപൂര്‍വം നിലകൊള്ളുന്നവര്‍; അല്ലാഹുവിനെ ഭയപ്പെടുന്നവര്‍. അല്ലാഹുവിന്റെ സൂക്തങ്ങളെ അവര്‍ തുച്ഛവിലയ്ക്കു വില്‍ക്കുകയില്ല. നാഥങ്കല്‍ അവര്‍ക്ക് പ്രതിഫലമുണ്ട്. അല്ലാഹുവോ, അതിശീഘ്രം കണക്കുനോക്കുന്നവനാകുന്നു " (ആലു ഇംറാന്‍ 199).

കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍ പ്രബന്ധമൊന്നും അവതരിപ്പിച്ചില്ലെങ്കിലും സജീവസാന്നിധ്യമായിരുന്നു ഒരു ജൂതസ്ത്രീ. എണ്‍പതു വയസ്സിലധികം പ്രായം തോന്നിക്കുന്ന അവര്‍ മുമ്പ് യൂനിവേഴ്‌സിറ്റി പ്രഫസറായിരുന്നു. പ്രബന്ധാവതരണത്തിന് ശേഷമുള്ള ചര്‍ച്ചകളെ ചോദ്യങ്ങള്‍കൊണ്ടും തുടര്‍വിശദീകരണങ്ങള്‍കൊണ്ടും സജീവമാക്കുന്ന അവരുടെ അറിവും വാക്ചാതുരിയും ആരുടെയും ശ്രദ്ധയാകര്‍ഷിക്കും. ഇസ്‌ലാമും യഹൂദമതവും തമ്മിലെ സാംസ്‌കാരിക വിനിമയമാണ് അവരുടെ സംസാരത്തിലെ മുഖ്യ പ്രമേയം. ഈ വാര്‍ധക്യത്തിലും അക്കാദമിക-ബൗദ്ധിക ചര്‍ച്ചകളില്‍ പങ്കെടുക്കാനുള്ള അവരുടെ ഉത്സാഹവും താൽപര്യവും നമ്മള്‍ കണ്ടുപഠിക്കേണ്ടതുതന്നെ. വിവാഹത്തോടെ പഠനവും ബൗദ്ധിക വ്യായാമവും അവസാനിപ്പിച്ച് വെറും കുടുംബിനികളായി വീടകങ്ങളില്‍ ഒതുങ്ങിക്കൂടുന്ന നമ്മുടെ സ്ത്രീകള്‍ എവിടെ നില്‍ക്കുന്നു, റിട്ടയര്‍മെന്റിനു ശേഷവും പഠനവും വായനയും തുടരുന്ന ഈ സ്ത്രീകള്‍ എവിടെ നില്‍ക്കുന്നു എന്നു വെറുതെ ആലോചിച്ചുപോയി. ഇസ് ലാമിക പ്രമാണങ്ങള്‍ ജ്ഞാനപോഷണത്തിന് നല്‍കുന്ന പ്രാധാന്യം കണക്കിലെടുക്കുമ്പോള്‍ നമ്മളായിരുന്നു ഇങ്ങനെയൊക്കെ ആകേണ്ടിയിരുന്നത്. ജീവിതസായാഹ്നത്തിലും അവരുടെ ഊർജസ്വലതയുടെയും ബുദ്ധികൂർമതയുടെയും കാരണം മറ്റെവിടെയും തിരയേണ്ടതില്ല. ജ്ഞാനാന്വേഷണം ഉപാസനയാക്കിയ അവരുടെ ഉറച്ച മനസ്സാകും അവരെ ഇത്രയും ശക്തയായ സ്ത്രീയാക്കി മാറ്റുന്നത്.

ഇസ്‌ലാം ഭീതിയൊഴിയുന്ന അമേരിക്ക

9/11 സംഭവങ്ങൾക്ക് ശേഷം അമേരിക്കയില്‍നിന്ന് ഇസ്‌ലാമോഫോബിയയുടെ അനേകം വാര്‍ത്തകള്‍ ലോകം കേട്ടിരുന്നു. ഹിജാബ് ധാരികളായ സ്ത്രീകളും താടി നീട്ടിവളര്‍ത്തിയ പുരുഷന്‍മാരും ആക്രമിക്കപ്പെട്ട സംഭവങ്ങളുണ്ടായി. എ.പി.ജെ അബ്ദുല്‍ കലാം, ഷാരൂഖ് ഖാന്‍ തുടങ്ങിയ അതിപ്രശസ്തര്‍ പോലും, അമേരിക്കന്‍ സുരക്ഷാ ഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ക്കു മുമ്പില്‍, മുസ് ലിം സ്വത്വം കൊണ്ടുമാത്രം ഉടുതുണിയുരിയാന്‍ നിര്‍ബന്ധിതരായ വാര്‍ത്ത അന്നേ മാധ്യമശ്രദ്ധ നേടിയിരുന്നു. മുസ് ലിം പേരും സ്വത്വവും പ്രശ്‌നമാകുമോ എന്ന ഭയം വിസക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ഇന്റര്‍വ്യൂ മുതല്‍ എനിക്കുമുണ്ടായിരുന്നു. എന്നാല്‍, അനുഭവങ്ങള്‍ മറിച്ചായിരുന്നു. അമേരിക്കയുടെ പൊതു ഇടങ്ങളിലും സാധാരണക്കാര്‍ക്കിടയിലും ഇസ് ലാമിനെയും മുസ് ലിംകളെയും കുറിച്ചുള്ള നിറംപിടിപ്പിച്ച ഭീതിക്കഥകളുടെ സ്വാധീനം ഇന്ത്യയിലുള്ളതുപോലെ ഉണ്ടെന്നു തോന്നുന്നില്ല. അത്തരം ഇസ് ലാമോഫോബിക് കഥകള്‍ 9/11 സംഭവത്തിന് ശേഷമുള്ള തുടര്‍ വര്‍ഷങ്ങളില്‍ അവര്‍ കുറേ കണ്ടിട്ടുണ്ട്. എന്നാല്‍, തങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ ജീവിക്കുന്ന മുസ് ലിംകളില്‍ നിന്നുള്ള നേരനുഭവങ്ങള്‍ മറിച്ചായതാകാം ഇത്തരം ഭീകരകഥകള്‍ക്ക് അമേരിക്കയില്‍ വലിയ മാർക്കറ്റ് വാല്യു ലഭിക്കാതെ പോകാന്‍ കാരണം.

അമേരിക്കക്കാരില്‍ അധികവും മുസ് ലിംകളോട് നല്ല ബന്ധം കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്നവരും മുസ്‌ലിംകളെ ഗുണകാംക്ഷയോടെ നോക്കിക്കാണുന്നവരുമാണ്. മുസ് ലിംകളുടെ സാഹോദര്യം, കെട്ടുറപ്പുള്ള കുടുംബജീവിതം, വൈവാഹിക ജീവിതത്തിലെ പരസ്പര വിശ്വാസം തുടങ്ങിയ ഗുണങ്ങളെ വളരെ പോസിറ്റീവായി മനസ്സിലാക്കുന്നവരാണ് സാധാരണക്കാരായ അധിക അമേരിക്കക്കാരും. മുസ് ലിംകള്‍ക്ക് പൊതുവില്‍ അമേരിക്കക്കാരുടെ ആദരവ് ലഭിക്കുന്ന കാര്യങ്ങളാണ് ഇതൊക്കെ. മുസ്‌ലിംകള്‍ എന്നല്ല, എല്ലാ മത-വംശ-ഭാഷാ വൈവിധ്യങ്ങളെയും സ്വീകരിക്കുന്ന നിയമമാണ് അമേരിക്കയുടേത്. വര്‍ഷംതോറും ഇത്തരം വൈവിധ്യങ്ങളുള്‍ക്കൊള്ളുന്ന വലിയൊരു ജനസഞ്ചയത്തെ പൗരന്‍മാരായി സ്വീകരിക്കുന്ന അമേരിക്കയില്‍ മതാടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള വിവേചനം ഇന്ത്യപോലെ എളുപ്പമല്ല. മാത്രമല്ല, മറ്റൊരു മതക്കാരനായതുകൊണ്ടു മാത്രം വെറുപ്പ് ഉൽപാദിപ്പിക്കാന്‍ മാത്രം നിലവാരംകുറഞ്ഞ വര്‍ഗീയ മനസ്സുള്ളവര്‍ ഇന്ത്യയിലേതുപോലെ ഇവിടെയില്ല. അമേരിക്കയെ അമേരിക്കയാക്കുന്നത് ബഹുസ്വര-ബഹുവർണ-ബഹുമത സാഹചര്യമാണെന്ന് ഇന്നാട്ടുകാര്‍ക്കറിയാം. ട്രംപിന്റെ ഭരണകാലത്ത്, തീവ്ര വലതുപക്ഷക്കാരുടെ വംശീയതയും അപരമതവിദ്വേഷവും കുടിയേറ്റവിരുദ്ധതയും മറനീക്കി പുറത്തുവന്നത് അതിനൊരു അപവാദമാണ്. എങ്കിലും അമേരിക്കയുടെ പൊതുമനസ്സ് അത്തരം വിവേചനങ്ങള്‍ക്കെതിരാണ്. ഇന്ത്യയില്‍ മാധ്യമങ്ങളും അവ സൃഷ്ടിക്കുന്ന വാര്‍ത്തകളും കോടതിവിധികളും രാഷ്ട്രീയവുമൊക്കെ ഇസ് ലാമോഫോബിക്കായി മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സന്ദര്‍ഭത്തില്‍, അമേരിക്കയിലെ പൊതു സമൂഹം അത്ര ഇസ്‌ലാമോഫോബിക് അല്ലെന്ന് നിസ്സംശയം പറയാം. l (തുടരും)

ന്യൂയോര്‍ക്കില്‍നിന്ന് റോചസ്റ്ററിലേക്കുള്ള യാത്രയിലാണ് ഫരീദയെ പരിചയപ്പെടുന്നത്. എഴുപതിനടുത്ത് പ്രായം കാണുമെങ്കിലും ആരോഗ്യവതി. മേല്‍കോട്ടും പാന്റ്‌സും ധരിച്ച അവര്‍ ഒറ്റനോട്ടത്തില്‍ ഉദ്യോഗസ്ഥയാണെന്ന് തോന്നും. തല മറയ്ക്കാത്ത അവരെ വേഷംകൊണ്ട് മുസ്‌ലിമാണെന്ന് തിരിച്ചറിയാന്‍ കഴിയില്ല. എനിക്കും അവര്‍ക്കും അടുത്തടുത്തായിരുന്നു സീറ്റ്. അവര്‍ക്കനുവദിക്കപ്പെട്ട സീറ്റാണതെങ്കിലും സഹയാത്രികനായ എന്നോട് ഉപചാരപൂര്‍വം അനുവാദം ചോദിച്ചാണ് അവര്‍ അവിടെയിരുന്നത്. സംസാരത്തിലും പെരുമാറ്റത്തിലും കുറെയേറെ ഉപചാരങ്ങളുണ്ട് അമേരിക്കക്കാര്‍ക്ക്. പരസ്പരം കണ്ടുമുട്ടുന്നവര്‍ സലാം പറഞ്ഞ് അഭിവാദ്യം ചെയ്തു സംസാരിച്ചുതുടങ്ങുമ്പോള്‍ മുസ്‌ലിംകൾക്കുണ്ടാകുന്ന പോസിറ്റീവ് ഫീലിംഗിന് സമാനമായ ഒരു വികാരമാണ് അമേരിക്കക്കാര്‍ ഹായ് ഹലോ പറഞ്ഞ് സംസാരമാരംഭിക്കുമ്പോള്‍. രാവിലെ ജോഗിംഗിനിറങ്ങുമ്പോള്‍ കണ്ടുമുട്ടുന്ന അപരിചതരായ വെള്ളക്കാര്‍പോലും എത്ര പ്രസന്നവദരായാണ് ഹലോയും ഗുഡ് മോണിംഗും പറഞ്ഞ് അഭിവാദ്യം ചെയ്യുന്നത്! മറുനാട്ടിലാകുമ്പോള്‍ മനസ്സില്‍ അറിയാതെ രൂപപ്പെടുന്ന ഒരുതരം 'വിദേശി' അന്യതാബോധത്തെ അലിയിച്ചുകളയാന്‍ മാത്രം ശക്തിയുണ്ട് അവരുടെ പുഞ്ചിരിക്കും ഗുഡ്‌മോണിംഗിനും. ആറ് മണിക്കൂറിലധികം നീണ്ട ബസ്‌യാത്ര ഫരീദയുമായി സാമാന്യം സുദീര്‍ഘമായി സംസാരിക്കാന്‍ അവസരം നല്‍കി. അതുവഴി ഒരു ടിപ്പിക്കല്‍ അമേരിക്കന്‍ വനിതയുടെ ജീവിതം എനിക്കു മുമ്പില്‍ അനാവൃതമായി.

ടൊറണ്ടോ നഗരത്തില്‍ ഒരു സൂപ്പര്‍മാർക്കറ്റിലെ മാനേജറാണവര്‍. ആഴ്ചയിലെ അവസാന ദിവസങ്ങള്‍ ന്യൂയോർക്കില്‍ ചെലവഴിച്ച് (അടിച്ചുപൊളിച്ച്) കാനഡയിലേക്ക് മടങ്ങുകയാണ്. എന്നോ വിവാഹമോചിതയായ അവര്‍ക്ക് മക്കളില്ല. ആകെയുള്ളത് മാതാവ് മാത്രം. ആഴ്ച മുഴുവന്‍ ജോലി ചെയ്ത് വീകെന്‍ഡ് നഗരത്തില്‍ സുഹൃത്തുക്കൾക്കൊപ്പം ആസ്വദിക്കുന്ന ഒരു ശരാശരി അമേരിക്കക്കാരിയുടെ പ്രതീകമാണ് ഫരീദ. വാര്‍ധക്യത്തിലേക്ക് നടന്നടുക്കുമ്പോഴും ജീവിതം ആസ്വദിക്കുന്നവള്‍. പ്രായമായിട്ടും തൊഴിലെടുക്കാന്‍ മടിയില്ലാത്തവള്‍. മാതാവിനപ്പുറമുള്ള കുടുംബ ബന്ധങ്ങളിലേക്ക് ആലോചനകള്‍ നീളാത്തവള്‍. ഫരീദയെപ്പോലെ വിവാഹ ബന്ധം വേർപ്പെടുത്തിയോ, അങ്ങനെയല്ലാതെയോ ഏകാന്ത ജീവിതം നയിക്കുന്ന അനേകം സ്ത്രീകളുണ്ടിവിടെ. കുടുംബ ബന്ധങ്ങളെക്കാളും മതമൂല്യങ്ങളെക്കാളും ലിബറല്‍ ജീവിതമൂല്യങ്ങളാല്‍ സ്വാധീനിക്കപ്പെട്ടവര്‍. ആഴ്ചയിലെ അവസാന രാവുകളില്‍ സജീവമാകുന്ന അമേരിക്കന്‍ തെരുവുകളില്‍ അവധി ദിനങ്ങള്‍ ആഘോഷിക്കുന്ന ജനത. ആട്ടവും പാട്ടും മദ്യസേവയുമൊക്കെ ആ ജീവിതത്തിലെ പതിവ് കാഴ്ചകള്‍ മാത്രം. എല്ലാവരും അവരവരുടെ ജീവിതം കരുപ്പിടിപ്പിക്കാനോ ആഘോഷിക്കാനോ ഉള്ള നെട്ടോട്ടത്തിലാണിവിടെ. തങ്ങളുടെ സ്വകാര്യതയിലേക്കും സുഖസൗകര്യങ്ങളിലേക്കും മാത്രം ചുരുണ്ടുകൂടുന്നവര്‍. ഒരു ശരാശരി അമേരിക്കക്കാരിയുടെ ജീവിതം ഇങ്ങനെയൊക്കെയാണ്.

സ്വയം പര്യാപ്തരാണ് ഇവിടെ സ്ത്രീകള്‍. തൊഴില്‍, ഉദ്യോഗം, കല ഇങ്ങനെ തങ്ങള്‍ക്കിഷ്ടപ്പെട്ട ഏതെങ്കിലും കാര്യങ്ങളില്‍ വ്യാപൃതരാണ് അധിക സ്ത്രീകളും. പുരുഷന്റെ വരുമാനംകൊണ്ട് മാത്രം വര്‍ധിച്ചുവരുന്ന കുടുംബചെലവുകള്‍ താങ്ങാനാകാത്ത സാഹചര്യവും സ്ത്രീകളെ ജോലി ചെയ്യാന്‍ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നുണ്ടാവാം. രാത്രി വൈകിയും ബസ്സിലും സ്‌റ്റേഷനുകളിലുമെല്ലാം സ്ത്രീകള്‍ സ്വതന്ത്രരായും സുരക്ഷിതരായും യാത്ര ചെയ്യുന്നു. ദീര്‍ഘദൂര ബസ്സ് യാത്രികരില്‍ അധികവും സ്ത്രീകളാണ്. ആഫ്രിക്കനും യൂറോപ്യനും കറുത്തവനും വെളുത്തവനുമൊക്കെ തോളോടുതോള്‍ ചേര്‍ന്നിരുന്നു യാത്ര ചെയ്യുന്ന ഈ ബസ്സില്‍ പോലും ഈ രാജ്യത്തിന്റെ വൈവിധ്യം ദൃശ്യമാണ്.

സ്ത്രീകളും ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും

അമേരിക്കന്‍ ജീവിതം പൊതുവില്‍ ഇങ്ങനെയൊക്കെയായിരിക്കാം. എന്നാല്‍, ഇതില്‍നിന്ന് തീര്‍ത്തും വ്യത്യസ്തമാണ് ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരായ സ്ത്രീകളുടെ ജീവിതം. കാരണം, ഓരോരുത്തര്‍ക്കും അവരവര്‍ ഇഷ്ടപ്പെടുന്ന ജീവിതം കരുപ്പിടിപ്പിക്കാനുള്ള സാഹചര്യമുണ്ടിവിടെ. അവനവന്റെ ഇഷ്ടങ്ങളുടെയും നിയന്ത്രണങ്ങളില്ലാത്ത സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെയും നാടാണിത്. ഒരാളുടെ സ്വാതന്ത്ര്യം അപരന്റെ അവകാശങ്ങളെ കവരാത്തിടത്തോളം ഇവിടെ ആര്‍ക്കും എന്തും ചെയ്യാം. അനിയന്ത്രിതമായ ഈ സ്വാതന്ത്ര്യം ചിലരെ അധാർമികതയിലേക്ക് നയിക്കുന്നുവെന്നത് വാസ്തവമാണ്. എന്നല്ല, അങ്ങനെയുള്ളവരായിരിക്കാം ഭൂരിഭാഗവും. എന്നാല്‍, ആ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ അതേ സാധ്യതകള്‍ തന്നെ നല്ല മനുഷ്യര്‍ക്കു മുമ്പിലും വലിയ അവസരങ്ങള്‍ തുറന്നിടുന്നുണ്ടിവിടെ. മുസ്‌ലിംകള്‍ ഇത്രയും ന്യൂനപക്ഷമായ ഒരു രാജ്യത്ത് ഒരു മുസ് ലിമിന്റെ വ്യക്തിജീവിതവും മറ്റു ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും ഇത്ര വ്യവസ്ഥാപിതമായും സുന്ദരമായും കൊണ്ടുപോകാന്‍ കഴിയുന്നതെങ്ങനെയെന്ന് ചോദിച്ചാല്‍, അമേരിക്ക തങ്ങളുടെ ജനതക്ക് നല്‍കുന്ന സ്വാതന്ത്ര്യം എന്ന ഒറ്റ ഉത്തരമേയുള്ളൂ. നല്ല മനുഷ്യര്‍ അത് പരമാവധി നന്മകളില്‍ മുന്നേറാന്‍ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുമ്പോള്‍, ദുര്‍വൃത്തര്‍ അവരുടെ ഇഷ്ടങ്ങള്‍ക്കും ഈ സ്വാതന്ത്ര്യം ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു.

അമേരിക്കയിലെ വിവിധ പ്രദേശങ്ങളിലെ മുസ് ലിംകളുമായി സംവദിച്ചപ്പോള്‍ ശ്രദ്ധയിൽപെട്ട ഒരു പ്രധാന കാര്യം ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലും സാമൂഹിക സേവനരംഗങ്ങളിലുമുള്ള സ്ത്രീകളുടെ സജീവതയും പങ്കാളിത്തവുമാണ്. ഒറ്റവാക്കില്‍ പറഞ്ഞാല്‍, സ്ത്രീ ഇവിടെ 'സൂപ്പര്‍ വുമൺ' ആണ്. അമേരിക്കയിലെ ഒരു ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകക്ക് നാട്ടിലെ ഏറ്റവും നല്ല ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകയെക്കാള്‍ കർമകുശലതയുണ്ട്. മുസ് ലിം സ്ത്രീകള്‍ക്ക് സാമൂഹിക സേവന രംഗത്ത് പ്രവര്‍ത്തിക്കാന്‍ അമേരിക്ക തുറന്നിടുന്ന സാധ്യതകളുടെ വലിയ ലോകമായിരിക്കാം ഈ മാറ്റത്തിന് കാരണം. സ്ത്രീകളുടെ പൊതുരംഗത്തെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെയും അവരുടെ സ്വതന്ത്ര ഉദ്യമങ്ങളെയും സംശയദൃഷ്ടിയോടെ കണ്ടുശീലിച്ച സമൂഹത്തില്‍ സ്ത്രീശാക്തീകരണവും വനിതാക്ഷേമവുമൊക്കെ വാചാടോപങ്ങള്‍ മാത്രമായിരിക്കും. നമ്മുടെ കേരളീയ സാമൂഹിക ഘടന സ്ത്രീക്ക് വിലക്കിയ കുറേ പദവികളും ഉത്തരവാദിത്വങ്ങളും അവര്‍ക്ക് യഥേഷ്ടം കൈകാര്യം ചെയ്യാന്‍ കഴിയുന്ന കാര്യങ്ങളാണെന്ന് അമേരിക്ക പോലൊരു സാമൂഹിക ചുറ്റുപാടില്‍ അവര്‍ തെളിയിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു.

ഒരേ സമയം ഗൃഹഭരണവും ജോലിയും കമ്യൂണിറ്റി സര്‍വീസും മതപഠനവും ഷോപ്പിംഗും തുടങ്ങി ബഹുമുഖ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ വ്യാപൃതയാണ് ഇവിടത്തെ മുസ്‌ലിം സ്ത്രീ. ഈ ദൃശ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ അമിത ഭാരമേറ്റി മനസ്സില്ലാ മനസ്സോടെ ചെയ്യുകയല്ല. വീട്ടുജോലികളിലും പഠനത്തിലും ക്ലാസ്സുകളിലും കമ്യൂണിറ്റി സര്‍വീസിലുമൊക്കെ അവളുടെ മനസ്സും ശരീരവും ഒരുപോലെ അര്‍പ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. ജോലിയും കമ്യൂണിറ്റി സേവനങ്ങളും അറിഞ്ഞാസ്വദിച്ച് ചെയ്യുന്ന കർമനിരതരായ അനേകം സ്ത്രീകളുണ്ടിവിടെ. നാട്ടില്‍ മതപരമായി പിന്നാക്കം നിന്നവര്‍ പോലും സ്വയം പ്രചോദിതരായി ഇസ്‌ലാമിന്റെ മുന്നണിപ്പോരാളികളായ ധാരാളം കഥകളുണ്ട് ഇവിടത്തെ കുടിയേറ്റ മുസ്‌ലിംകള്‍ക്കിടയില്‍. ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനത്തിനുള്ള സാധ്യതകള്‍ അത്രയുമുണ്ടിവിടെ.

കഴിഞ്ഞ കുറേ നാളുകളായി അമേരിക്കയിലെ ഡെന്‍വറില്‍ സ്ഥിരതാമസമാക്കിയ ലബീബ സമീർ അമേരിക്കൻ മുസ്‌ലിം വനിതയുടെ വ്യക്തി-സാമൂഹിക ജീവിതത്തെ അടയാളപ്പെടുത്തുന്നുണ്ട്. മൂന്ന് കുട്ടികളുടെ മാതാവായ അവര്‍ ഒരേസമയം വ്യക്തി-കുടുംബ ജീവിതത്തിലും സാമൂഹിക രംഗങ്ങളിലും നിറഞ്ഞുനില്‍ക്കുന്നു. സോഫ്റ്റ് വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായ അവര്‍ അമേരിക്കയിലെ ഏറ്റവും വലിയ മുസ് ലിം സംഘടനയായ ICNA (Islamic Council of North America) യുടെ വെസ്റ്റ് റീജ്യന്‍ വനിതാ വിംഗ് ശൂറാ മെമ്പര്‍, ഇസ്‌ലാം ദഅ്വാ ഗ്രൂപ്പായ Why Islam ന്റെ സെന്‍ട്രല്‍ ടീം മെമ്പര്‍, വെസ്റ്റ് റീജ്യന്‍ ഔട്ട്‌റീച് റപ്രസന്ററ്റീവ് തുടങ്ങിയ ഉത്തരവാദിത്വങ്ങള്‍ വഹിക്കുന്നു. നോര്‍ത്ത് അമേരിക്കന്‍ മലയാളി ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെ മദ്റസാ സംവിധാനമായ 'വെളിച്ചം' ഓണ്‍ലൈന്‍ മദ്റസയില്‍ അധ്യാപിക കൂടിയാണ് ലബീബ. ICNA വനിതകള്‍ക്കായി നടത്തുന്ന ചതുര്‍വര്‍ഷ തഫ്‌സീര്‍ കോഴ്‌സ്, Online Institute of Woman ന്റെ ഉലൂമുല്‍ ഹദീസ്- ഉലൂമുല്‍ ഖുര്‍ആന്‍ കോഴ്‌സുകള്‍ പൂര്‍ത്തീകരിച്ചിട്ടുണ്ട് അവര്‍. ഇതിനൊക്കെ പുറമെ, ഡെന്‍വറിലെ ഇസ് ലാമിക് സെന്റര്‍ ഓഫ് ബോള്‍ഡറിലെ, മതപഠന, കമ്യൂണിറ്റി-ചാരിറ്റി പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലും ഭര്‍ത്താവ് സമീര്‍ ബിന്‍ ഖാലിദിനൊപ്പം സജീവ പങ്കാളിയാണവര്‍. നാട്ടിലെ കുടുംബ-സുഹൃദ് ബന്ധങ്ങളൊക്കെ മിസ്സ് ചെയ്യുമെങ്കിലും, നാട്ടില്‍ അത്തരം കാര്യങ്ങള്‍ക്ക് പോകുന്ന സമയം ഇങ്ങനെ ക്രിയാത്മകമായി ഉപയോഗിക്കാന്‍ സാധിക്കുന്നതിലെ സംതൃപ്തിയുണ്ട് അവരുടെ സംഭാഷണത്തില്‍. ഇവിടത്തെ പല ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെയും ജീവിതം ഇങ്ങനെയൊക്കെയാണ്.

കുട്ടികളും വിദ്യാഭ്യാസ രീതിയും

അമേരിക്കയിലെ പൊതുവിദ്യാഭ്യാസ സംവിധാനത്തെക്കുറിച്ച് പല രക്ഷിതാക്കള്‍ക്കും വലിയ മതിപ്പാണ്. കുട്ടികളുടെ വായനാ ശീലമാണ് അമേരിക്കന്‍ വിദ്യാഭ്യാസക്രമത്തില്‍ എന്നെ ഏറെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തിയ കാര്യം. ഇവിടെ ചെറിയ ക്ലാസ്സുകള്‍ മുതല്‍ കുട്ടികള്‍ അവരവരുടെ പ്രായത്തിനനുയോജ്യമായ പുസ്തകങ്ങള്‍ വായിച്ചു ശീലിക്കുന്നു. ആഴ്ചയിലൊരിക്കലെങ്കിലും ലൈബ്രറിയില്‍ പോയി ബാലസാഹിത്യങ്ങള്‍, സയന്‍സ് നോവലുകള്‍ തുടങ്ങിയവ എടുത്തു വായിക്കുന്നതും കുറിപ്പുകള്‍ തയാറാക്കുന്നതുമൊക്കെ ഇവിടെ കുട്ടികള്‍ക്കിടയില്‍ പതിവാണ്. ഈ ശീലം ചിലരെ ചെറുപ്രായത്തിലേ നല്ല വായനക്കാരാക്കി മാറ്റുന്നു. ഡെന്‍വറില്‍ സമീര്‍ ബിന്‍ ഖാലിദ്-ലബീബ ദമ്പതികളുടെ മകന്‍ പത്താം ക്ലാസുകാരന്‍ യൂസുഫ് 15 വയസ്സിനുള്ളില്‍ വായിച്ചുതീര്‍ത്ത പുസ്തകങ്ങള്‍ നമ്മെ തെല്ലൊന്ന് അതിശയപ്പെടുത്തും. വീട്ടില്‍ സജ്ജമാക്കിയ അവന്റെ ചെറു ലൈബ്രറിയില്‍ സയന്‍സ് ഫിക്്ഷന്‍, ലോക ചരിത്രം, ഇസ് ലാമിക ചരിത്രം തുടങ്ങി പല മേഖലകളിലുമുള്ള പുസ്തകങ്ങളുണ്ട്. അവയൊക്കെ വായിച്ചു തീര്‍ത്ത് അടുത്ത പുസ്തകങ്ങള്‍ക്കായി കാത്തിരിക്കുകയാണവന്‍. പ്രായത്തെക്കാള്‍ പക്വതയുള്ള യൂസുഫിന്റെ സംസാരത്തില്‍ പരന്ന വായനയിലൂടെ അവനാർജിച്ച അറിവും പ്രതിഫലിക്കും.

ഡെന്‍വറിലെ ലോംഗ് മോണ്ടില്‍ സോഫ്റ്റ്‌വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായ അഫ്‌സലിന്റെ പത്തുവയസ്സുകാരന്‍ മകന്‍ അഹ്സന്റെ ഏറ്റവും വലിയ ആഗ്രഹം ലോകമറിയുന്ന ഒരു എഴുത്തുകാരനാകണമെന്നതാണ്. സാധാരണ കുട്ടികള്‍ സൂപ്പര്‍മാനോ സ്‌പൈഡര്‍മാനോ പോലുള്ള സൂപ്പർ ഹീറോ ആകാന്‍ കൊതിക്കുമ്പോള്‍, ഈ ചെറുപ്രായത്തില്‍ ഗ്രന്ഥകാരനാകാനുള്ള അടങ്ങാത്ത ആഗ്രഹവുമായി വെറുതെയിരിക്കുകയല്ല അഹ്‌സന്‍; അവന്റെ രീതിയില്‍ അവന്‍ ഗ്രന്ഥരചന ആരംഭിച്ചുകഴിഞ്ഞു. 8-ാം വയസ്സില്‍ താനെഴുതിയ നോവല്‍ അവനെന്നെ കാണിച്ചു. കെട്ടിലും മട്ടിലും ലക്ഷണമൊത്ത ഒരു പുസ്തകം. ആല്‍ബനിയിലെ ജംഷീദ്-തസ്‌നി ദമ്പതികളുടെ മകള്‍ ആറു വയസ്സുകാരി മശാല്‍ വായനക്കാരി മാത്രമല്ല, എഴുത്തുകാരിയുമാണ്. ഈ ചെറുപ്രായത്തില്‍ അവളുടെ മനസ്സില്‍ കവിതകള്‍ വിരിയുന്ന ഭാവനാലോകം തീര്‍ത്തത് അവളുടെ ഗൃഹ-പാഠശാലാ അന്തരീക്ഷം തന്നെയാകണം. അക്ഷരങ്ങള്‍ എഴുതിപ്പഠിച്ചുവരുന്നേയുള്ളൂവെങ്കിലും പോകാന്‍ നേരം അവള്‍ എനിക്കൊരു കത്തെഴുതി. എന്റെ ഹ്രസ്വസന്ദര്‍ശനം അവളിലുണ്ടാക്കിയ ആഹ്ലാദത്തെ, വരച്ചുവെച്ച ഒരു ചെറു കവിതപോലെ മനോഹരമായിരുന്നു എന്റെ മനം കുളിര്‍പ്പിച്ച ആ എഴുത്ത്.

അമേരിക്കയുടെ പൊതുജീവിതത്തിന്റെ ഭാഗമാണ് ലൈബ്രറികള്‍. ലൈബ്രറിയില്‍ കുട്ടികള്‍ക്ക് പ്രത്യേക പരിഗണനയുണ്ട്. എല്ലാ ലൈബ്രറികളിലും ബാലസാഹിത്യങ്ങള്‍ ഉണ്ടെന്നു മാത്രമല്ല, ബാലമനസ്സിനെ ആകര്‍ഷിക്കുംവിധം ലൈബ്രറിയില്‍ ഒരിടം കുട്ടികള്‍ക്കായി പ്രത്യേകം സജ്ജീകരിച്ചിരിക്കും. ഇവിടെ കുട്ടികളുടെ പാഠ്യപ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ മത്സരബുദ്ധി കുറവാണ്. ഓരോരുത്തരും വ്യത്യസ്തരാണെന്നും ഓരോരുത്തര്‍ക്കും വ്യത്യസ്ത കഴിവുകളുണ്ടെന്നും കുട്ടികള്‍ ചെറുപ്പത്തിലേ മനസ്സിലാക്കാന്‍ ഇത് അവസരം നല്‍കുന്നു. ഒരു ദിവസത്തില്‍ അധിക മണിക്കൂറുകളും ലാപ്‌ടോപ് പോലുള്ള ഇലക്ട്രോണിക്‌ ഗാഡ്ജറ്റിനു മുമ്പില്‍ ചെലവഴിക്കേണ്ടിവരുന്ന സോഫ്റ്റ്‌വെയര്‍ എഞ്ചിനീയര്‍മാരുടെ മക്കള്‍ (സ്‌കൂള്‍ കുട്ടികള്‍) പോലും ഇലക്ട്രോണിക്‌ ഗാഡ്ജറ്റുകള്‍ കുറഞ്ഞ സമയം മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നവരാണെന്നതാണ് എന്നെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തിയ മറ്റൊരു കാര്യം. കുഞ്ഞുങ്ങളുടെ അഭിപ്രായങ്ങള്‍ക്കും വില നല്‍കുന്ന ഒരു സാമൂഹിക ക്രമമാണിവിടെ.

എന്നാല്‍, ഇത്തരം ഗുണങ്ങള്‍ ഉള്ളതോടൊപ്പം ചില പോരായ്മകളും ഈ വിദ്യാഭ്യാസ രീതിക്കുണ്ടെന്നത് നിഷേധിക്കാനാവാത്ത യാഥാർഥ്യമാണ്. രക്ഷിതാക്കള്‍ അതിനെക്കുറിച്ച് തികച്ചും ബോധവാന്‍മാരാണ്. അമേരിക്കയുടെ ലിബറല്‍ സാംസ്‌കാരിക മൂല്യങ്ങള്‍ ഏറെ പ്രതിഫലിക്കുന്ന ഇടങ്ങള്‍ കൂടിയാണ് ഇവിടത്തെ പൊതു വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങള്‍. മറ്റുള്ളവര്‍ക്ക് ഹാനികരമാകാത്ത രീതിയില്‍ എന്തും ചെയ്യാമെന്ന അധ്യാപക ഉപദേശം കുട്ടികള്‍ക്ക് തോന്ന്യാസങ്ങള്‍ ചെയ്യാനുള്ള ലൈസന്‍സാണ്. ഈ ചെറുപ്രായത്തില്‍തന്നെ ഏതുതരം അശ്ലീല കണ്ടന്റുകളും കാണുന്നതിന് അധ്യാപകരുടെ ഭാഗത്തു നിന്ന് വിലക്കുകളൊന്നുമില്ലാത്തത് കുട്ടികളെ എവിടെ കൊണ്ടെത്തിക്കുമെന്ന ആശങ്ക മുസ് ലിം രക്ഷിതാക്കള്‍ക്കു മാത്രമല്ല എല്ലാവർക്കുമുണ്ട്. ഉദാര ലൈംഗികതക്കു പുറമേ ഇപ്പോള്‍, ജെന്‍ഡര്‍ ന്യൂട്രാലിറ്റിയും കുട്ടികളുടെ മാനസിക ബൗദ്ധിക വളര്‍ച്ചയെ സാരമായി ബാധിക്കുന്നുവെന്നതാണ് ഇവിടത്തെ വിദ്യാഭ്യാസരീതിയില്‍ രക്ഷിതാക്കള്‍ കാണുന്ന ഏറ്റവും വലിയ പ്രതിസന്ധി. വിദ്യാർഥികേന്ദ്രിതമായ ഈ വിദ്യാഭ്യാസ ക്രമത്തില്‍ അധ്യാപകര്‍ കൂട്ടുകാരെപ്പോലെയാണ്. അതുകൊണ്ട് പല ഗുണങ്ങളുമുണ്ടെന്നതു നേരു തന്നെ. പക്ഷേ, അധ്യാപകരോടുള്ള ബഹുമാനാദരവുകളുടെ ധാര്‍മിക വശം ചോര്‍ന്നുപോകുന്നുവെന്നത് വലിയ പോരായ്മയാണ്. എന്നു മാത്രമല്ല, മാതാപിതാക്കളോടുള്ള സ്‌നേഹബഹുമാനത്തിലും ആ കുറവ് നന്നായി പ്രതിഫലിക്കുന്നതും രക്ഷിതാക്കളെ അസ്വസ്ഥപ്പെടുത്തുന്നു.

കൃത്യമായ ഇസ് ലാമിക ശിക്ഷണത്തിന്റെയും ധാര്‍മിക ബോധത്തിന്റെയും അനിവാര്യതയിലേക്കാണ് ഇത് വിരല്‍ചൂണ്ടുന്നത്. ഇവിടത്തെ മദ്റസകളുടെ പ്രധാന റോള്‍, ഇത്തരം അധാർമികതകളില്‍നിന്ന് കുട്ടികളെ മോചിപ്പിക്കുക എന്നതാണ്. പൊതുവിദ്യാഭ്യാസം പോലെ മതപഠനവും പ്രത്യേകിച്ച്, മദ്റസാ സംവിധാനം ഇവിടെ മികച്ചവതന്നെ. ആല്‍ബനിയിലെ അല്‍ഹിദായ മദ്റസയെക്കുറിച്ച് ന്യൂയോര്‍ക്ക് സ്‌റ്റേറ്റില്‍ സോഫ്റ്റ്്വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായ തസ്‌നി ജംഷീദിന് വലിയ മതിപ്പാണ്. ആ ഇസ്‌ലാമിക് സെന്ററിലെ മതപഠനം തങ്ങളുടെ കുട്ടികള്‍ക്ക് ഇസ്‌ലാമിക ശിക്ഷണം നല്‍കുന്നതില്‍ അത്രകണ്ട് ഫലവത്താണെന്നാണ് അവരുടെ വിലയിരുത്തല്‍. ഐ.ടി പ്രഫഷനല്‍ എന്ന നിലയില്‍ കാലിഫോര്‍ണിയ തുടങ്ങി മറ്റു പല സ്ഥലങ്ങളില്‍നിന്നും നല്ല ജോബ് ഓഫറുകള്‍ ഉണ്ടെങ്കിലും, ശൈത്യകാലത്തെ അതികഠിന തണുപ്പും സഹിച്ച് ആല്‍ബനിയില്‍ തന്നെ ജോലി തുടരാന്‍ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന ഏറ്റവും പ്രധാന ഘടകം മക്കളുടെ മതപരമായ വിദ്യാഭ്യാസമാണെന്ന് അവര്‍ സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തുന്നു. അവരുടെ 12 വയസ്സുകാരി മകള്‍ മലീഹ നല്ല ഖുര്‍ആന്‍ ഖാരിഅയാണ്. ഇസ്‌ലാമിക ശിക്ഷണത്തിന്റെ സുന്ദര മാതൃകകള്‍ മലീഹയുടെ സംസാരത്തിലും പെരുമാറ്റത്തിലും കാണാം. l
(തുടരും )

ഡോ. കൂട്ടില്‍ മുഹമ്മദലി രചിച്ച 'പ്രകാശം പരത്തുന്ന പ്രസ്ഥാനം' എന്ന പുസ്തകത്തോട് ഈ ലേഖനം കടപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനം ഒരു മനുഷ്യന്റെ മുഴുജീവിതത്തെയും എത്രകണ്ട് അർഥവത്തും പ്രകാശപൂരിതവുമാക്കുന്നു എന്ന് ലളിതമായ ഉദാഹരണങ്ങളിലൂടെ വിവരിക്കുകയാണാ കൃതി. അമേരിക്കയിലെ പല മലയാളീ മുസ്‌ലിം ജീവിതങ്ങളെയും അടുത്തുനിന്ന് കണ്ടപ്പോള്‍, ഈ പുസ്തകത്തിന്റെ ഉള്ളടക്കവും തലക്കെട്ടും ഒരിക്കല്‍ കൂടി മനസ്സില്‍ തെളിഞ്ഞുവന്നു. കാരണം, ഈ കൃതി വിഭാവനം ചെയ്യുന്ന ഒരു ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകനെ/യെ തങ്ങള്‍ ജീവിക്കുന്ന മറ്റൊരു (അമേരിക്കന്‍) ചുറ്റുപാടില്‍ സുന്ദരമായി പ്രയോഗവല്‍ക്കരിക്കുകയാണ് ഇവിടത്തെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകര്‍ എന്നു തോന്നി. അമേരിക്കയുടെ ബഹുവർണ പരിസരത്ത് ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ ബഹുമുഖ പ്രതിനിധാനം എങ്ങനെയൊക്കെയാണ് നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത് എന്ന് അടയാളപ്പെടുത്താനുള്ള എളിയ ശ്രമം കൂടിയാണ് ഈ കുറിപ്പ്.

മുസ് ലിം ഭൂരിപക്ഷ ഗള്‍ഫ് നാടുകളിലെ ഇസ് ലാമിക ആക്ടിവിസവും പ്രവര്‍ത്തനരീതികളുമൊക്കെ പ്രസ്ഥാനവൃത്തത്തിന് ഏറക്കുറെ സുപരിചിതമാണ്. എന്നാല്‍, അമേരിക്കയിലെ മലയാളികളുടെ ഇസ് ലാമിക കൂട്ടായ്മയെ കുറിച്ചോ അതിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെക്കുറിച്ചോ മലയാളികള്‍ വേണ്ടത്ര അറിഞ്ഞുകാണില്ല. അങ്ങനെ അറിയപ്പെടാന്‍ പോന്ന ഒരു ദീര്‍ഘകാല പ്രവര്‍ത്തന ചരിത്രവും പാരമ്പര്യവും അതിനില്ല. കാരണം, അമേരിക്കന്‍ മണ്ണിലേക്കുള്ള മലയാളി ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെ കുടിയേറ്റത്തിന് ഗള്‍ഫ് പ്രവാസത്തോളം പഴക്കമില്ല. ഗള്‍ഫിലേതു പോലെ വലിയ അളവില്‍ പ്രവര്‍ത്തകരും ഇവിടെയില്ല. അമേരിക്കയിലേക്ക് ജീവിതം പറിച്ചുനട്ട ഒറ്റപ്പെട്ട പ്രവര്‍ത്തകര്‍ ഉണ്ടാകാമെങ്കിലും, ഒരു കൂട്ടായ്മയായി മലയാളീ പ്രസ്ഥാനവൃത്തം രൂപപ്പെടുന്നതിന് ഒരു ദശാബ്ദത്തിന്റെ പഴക്കമേ കാണൂ. ഐ.ടി മേഖലയുടെ വികാസവും തൊഴില്‍ സാധ്യതകളും വര്‍ധിച്ച 2000-2005 കാലത്താണ് അമേരിക്കയിലേക്കുള്ള ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെ കുടിയേറ്റം ആരംഭിക്കുന്നത്.

2010-2011 കാലത്ത് ബാംഗ്ലൂര്‍ ആസ്ഥാനമായി ജോലി ചെയ്തിരുന്ന പ്രസ്ഥാനപ്രവര്‍ത്തകരായ ഐ.ടി പ്രഫഷനലുകള്‍ ജോലിയുടെ ഭാഗമായി അമേരിക്കയിലേക്കോ യൂറോപ്പിലേക്കോ പോവുകയും ഹ്രസ്വ കാലം അവിടെ ജീവിക്കേണ്ടി വരികയും ചെയ്തപ്പോഴാണ് ഓണ്‍ലൈന്‍ ഹല്‍ഖാ യോഗങ്ങളെ കുറിച്ച ആലോചന വരുന്നത്. ബാംഗ്ലൂര്‍ ജമാഅത്തെ ഇസ് ലാമി ഏരിയയുടെ സഹകരണത്തോടെയാണ് അങ്ങനെ ആദ്യമായി 'വെളിച്ചം' എന്ന പേരില്‍ ഒരു ഓണ്‍ലൈന്‍ ഹല്‍ഖ രൂപവത്കരിക്കപ്പെടുന്നത്. വ്യവസ്ഥാപിതമായി നടത്തിപ്പോരുന്ന ഖുര്‍ആന്‍ ക്ലാസുകളിലൂടെയായിരുന്നു വെളിച്ചത്തിന്റെ തുടക്കം. മുമ്പ് ഐ.ടി പ്രഫഷനലുകളില്‍ മാത്രം പരിമിതമായ ഓണ്‍ലൈന്‍ ഹല്‍ഖ അതോടെ പ്രവാസികളായ മറ്റു ജോലിക്കാര്‍ക്കും വിദ്യാർഥികള്‍ക്കും കൂടി ലഭ്യമായി. അമേരിക്ക, യൂറോപ്പ്, ചൈന, സിംഗപ്പൂര്‍, താന്‍സാനിയ, ഉഗാണ്ട, സുഡാന്‍ മുതലായ നിരവധി രാജ്യങ്ങളിലെ അഭ്യസ്തവിദ്യരായ മലയാളി ചെറുപ്പക്കാര്‍ ഈ ഓണ്‍ലൈന്‍ സംവിധാനത്തിലൂടെ ഇസ് ലാമിനെ കൂടുതല്‍ പഠിക്കാന്‍ തുടങ്ങി. സൈബര്‍ ലോകത്തേക്കുള്ള ഹല്‍ഖയുടെ രംഗപ്രവേശം നാട്ടില്‍ ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനവുമായി ഒരു ബന്ധവുമില്ലാതിരുന്ന യുവാക്കളെ കൂടി ഇതിലേക്കാകര്‍ഷിച്ചു. ഒരു സ്വതന്ത്ര പ്രസ്ഥാനമായ 'വെളിച്ചം' ഘടനയിലും പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലും വ്യതിരിക്തത പുലര്‍ത്തുന്നു. അമേരിക്കയിലെ ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനം നമ്മുടേതില്‍നിന്ന് ഏറെ വിഭിന്നമാണ്. അമേരിക്കന്‍ പശ്ചാത്തലത്തില്‍ തങ്ങളുടെ നയങ്ങളും മുന്‍ഗണനാക്രമവും പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും തീരുമാനിക്കുന്നത് വെളിച്ചത്തിന്റെ നേതൃനിര തന്നെ.

അമേരിക്കന്‍ ബഹു
സാംസ്‌കാരിക പരിസരത്ത്

കേരളീയ പശ്ചാത്തലത്തില്‍നിന്ന് പ്രസ്ഥാനത്തെ പഠിക്കുകയും മനസ്സിലാക്കുകയും ചെയ്ത 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകര്‍, ആ പാരമ്പര്യം കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്നതോടൊപ്പം, തങ്ങള്‍ ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യങ്ങളില്‍ ഇസ്‌ലാമിനെ ഏറ്റവും സുന്ദരമായി പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്നതിലും ശ്രദ്ധിക്കുന്നു. NAIMA എന്ന ചുരുക്കപ്പേരില്‍ അറിയപ്പെടുന്ന North American Indian Muslim Association ന്റെ ഒരു ഉപഘടകം കൂടിയാണ് 'വെളിച്ചം.' 2018-ല്‍ അമേരിക്കയിലെ ഇന്ത്യന്‍ വംശജരായ മുസ് ലിംകള്‍ക്ക് വേണ്ടി രൂപവത്കരിക്കപ്പെട്ടതാണ് NAIMA. ഖുര്‍ആനിന്റെയും സുന്നത്തിന്റെയം വെളിച്ചത്തില്‍ അമേരിക്കയിലെ ഇന്ത്യന്‍ മുസ് ലിംകളുടെ വ്യക്തിപരവും സാമൂഹികവുമായ ഉന്നമനത്തിന് വേണ്ടി പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന ഈ പ്രസ്ഥാനം ഇന്ത്യയില്‍ നീതി നിഷേധിക്കപ്പെടുന്ന മുസ്‌ലിംകള്‍ക്കും ഇതര ന്യൂനപക്ഷങ്ങള്‍ക്കും വേണ്ടി ശബ്ദമുയര്‍ത്തുന്നു.

അമേരിക്കന്‍ മുസ് ലിം പൊതുസമൂഹത്തെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന അവിടത്തെ ഏറ്റവും പ്രധാന മുസ് ലിം കൂട്ടായ്മയായ ഇക്‌ന (Islamic Council of North America) പോലുള്ള സംഘടനകളിലും വെളിച്ചത്തിന്റെ പ്രവര്‍ത്തകരുണ്ട്. ഇക്‌നയുടെ നേതാക്കള്‍ക്ക് 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരെക്കുറിച്ച് വലിയ മതിപ്പാണ്. ഇക്‌നയുടെ ചില നേതാക്കളുമായി സംസാരിച്ചപ്പോള്‍, കേരളത്തില്‍ നിന്നാണെന്നറിഞ്ഞ മാത്രയില്‍ അവര്‍ ആദ്യം ചോദിച്ചത് 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരെ കുറിച്ചാണ്. അമേരിക്കയിലെ ഡെന്‍വറില്‍ താമസിക്കുന്ന എന്റെ അള്‍ജീരിയന്‍ സുഹൃത്തിനെ കണ്ടുമുട്ടിയപ്പോള്‍ വെളിച്ചം പ്രവര്‍ത്തകന്‍ സമീര്‍ ബിന്‍ ഖാലിദിന്റെ ഫോട്ടോ ഫോണില്‍ കാണിച്ചുകൊടുത്തു. ആ ഫോട്ടോ കണ്ടപ്പോൾ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു: 'ഇദ്ദേഹം ഡെന്‍വറിലെ മുസ് ലിംകള്‍ക്കിടയില്‍ അറിയപ്പെടുന്ന ആളാണ്. ഡെന്‍വറിലെ പ്രധാന ഇസ് ലാമിക സെന്ററുകളിലെ (പള്ളി) കമ്മിറ്റിയില്‍ അംഗമോ അതില്‍ വേണ്ടത്ര സ്വാധീനമോ ഉള്ള ആളാണ്.' അമേരിക്കയിലെ ഒരു മലയാളി ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകനെ കുറിച്ചുള്ള ഒരു വിദേശിയുടെ അഭിപ്രായം കേട്ടപ്പോള്‍ സന്തോഷവും അഭിമാനവും തോന്നി. 'വെളിച്ചം' കേവലം മലയാളി കൂട്ടായ്മയായി മലയാളികള്‍ക്കിടയില്‍ മാത്രം ഒതുങ്ങാതെ അമേരിക്കയിലെ നാനാവിധ മുസ് ലിംകളിലേക്കും ഇറങ്ങിച്ചെന്നതിന്റെ ഫലമാണിതൊക്കെ.

ഇങ്ങനെ ബഹുമുഖ പ്രസ്ഥാനങ്ങളിലെ പങ്കാളിത്തവും പ്രാതിനിധ്യവും കൂടിയാണ് അമേരിക്കയിലെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനം. ഇവിടെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകര്‍, തങ്ങൾ ജീവിക്കുന്ന പശ്ചാത്തലത്തില്‍ സമൂഹത്തിന് ഏറ്റവും ആവശ്യമായ കാര്യങ്ങളേതോ അവക്കാണ് പ്രാമുഖ്യം നൽകുന്നത്. ഇവിടെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകന്‍ ഒരേ സമയം ഇക്‌നായിലും നൈമയിലും മറ്റു പ്രാദേശിക കൂട്ടായ്മകളിലും പ്രവര്‍ത്തിച്ചുപോരുന്നു. കുറഞ്ഞകാലത്തിനിടയില്‍ തന്നെ 'വെളിച്ചം' അതിന്റെ പ്രകാശം അമേരിക്കയിലെ മുഴുവന്‍ ജനങ്ങളിലേക്കും പ്രസരിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു. ഈദൃശ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെ മുന്നില്‍നിന്ന് നയിക്കുന്ന 'വെളിച്ചം' നോർത്ത് അമേരിക്കന്‍ ഏരിയയുടെ നേതാക്കള്‍ നിയാസ് കെ. സുബൈര്‍ (പ്രസിഡ ന്റ്് ), അബ്ദുല്‍ അസീസ് (സെക്രട്ടറി), റൈഹാനത്ത് (വൈസ് പ്രസിഡന്റ്് ) എന്നിവരാണ്. l (തുടരും)

അമേരിക്കന്‍ യാത്രയുടെ അവസാന ഘട്ടത്തിലാണ് വാഷിംഗ്ടണ്‍ DC (ഡിസ്ട്രിക്റ്റ് ഓഫ് കൊളംബിയ) യില്‍ എത്തിച്ചേരുന്നത്. യു.എസിന്റെ തലസ്ഥാനമായ വാഷിംഗ്ടണ്‍ ഡിസി, അമേരിക്കന്‍ പ്രസിഡന്റിന്റെ ഔദ്യോഗിക വസതിയായ വൈറ്റ് ഹൗസ്, ക്യാപിറ്റോള്‍ മന്ദിരം, പരമോന്നത കോടതി തുടങ്ങി മർമപ്രധാനമായ ഭരണനിര്‍വഹണ മന്ദിരങ്ങളുടെയും സര്‍ക്കാര്‍ സ്ഥാപനങ്ങളുടെയും കേന്ദ്രമാണ്. വാഷിംഗ്ടണ്‍ സ്തൂപം, ലിങ്കണ്‍ സ്മാരകം, വിയറ്റ്‌നാം യുദ്ധ സ്മാരകം, ദേശീയ-ചരിത്ര മ്യൂസിയങ്ങള്‍, ലൈബ്രറികള്‍ തുടങ്ങി ചരിത്ര പ്രാധാന്യമുള്ള കെട്ടിടങ്ങളുടെയും കേന്ദ്രം കൂടിയാണ് ഈ നഗരം.

അമേരിക്കയിലെ മറ്റു പല വന്‍ നഗരങ്ങളില്‍നിന്നും വ്യത്യസ്തമായി, താരതമ്യേന തിരക്കുകുറഞ്ഞ ഈ നഗരം യൂനിയന്‍ ടെറിറ്ററി, ഭരണസിരാകേന്ദ്രം എന്ന നിലയിലാണ് പ്രസിദ്ധിയാര്‍ജിച്ചത്. മറ്റു രാജ്യങ്ങളുടെ കാര്യത്തില്‍ ഇടപെടുന്ന യു.എസിന്റെ വിദേശനയങ്ങള്‍ രൂപവത്കരിക്കപ്പെടുന്നത് ഈ നഗരത്തിലായതിനാല്‍ ഡി.സിയെ ലോകത്തിന്റെ തലസ്ഥാനം എന്നും ചിലര്‍ വിശേഷിപ്പിക്കുന്നു. അമേരിക്കയുടെ മുസ് ലിം ചരിത്രത്തിലും ഈ നഗരത്തിന് പങ്കുണ്ട് എന്നത് അവിടം സന്ദര്‍ശിച്ചപ്പോഴാണ് അറിയാന്‍ കഴിഞ്ഞത്.

ഡെന്‍വറില്‍ ബാള്‍ട്ടിമോറിലേക്കായിരുന്നു എന്റെ വിമാനം. DCയുടെ സമീപ സ്റ്റേറ്റായ മേരിലാന്റിലാണ് ബാൾട്ടിമോര്‍ നഗരം. ഏതാനും ദിവസങ്ങള്‍ക്കു മുമ്പ് പതിനായിരങ്ങള്‍ പങ്കെടുത്ത ഇക്‌ന(ICNA)യുടെ ദ്വിദിന കൺവെന്‍ഷന്‍ നടന്നത് ഇവിടെയായിരുന്നു. ആതിഥേയനായ മാള സ്വദേശി ഫസലുർറഹ്്മാനെ എനിക്ക് മുന്‍പരിചയമില്ല. അമേരിക്കയില്‍ എന്തെങ്കിലും ആവശ്യമുണ്ടെങ്കില്‍ ബന്ധപ്പെടാന്‍ അല്‍ജാമിഅ ഡെപ്യൂട്ടി റെക്ടര്‍ കെ.എം അശ്‌റഫ് സാഹിബാണ് സഹോദര പുത്രി ഹാദിയ ബഷീറിന്റെയും അവരുടെ ഭര്‍ത്താവ് ഫസലിന്റെയും നമ്പര്‍ തന്നത്. മടക്കയാത്രക്കു മുമ്പ് ഫസലിന് ഫോണ്‍ ചെയ്തതാണ്. എന്റെ സന്ദര്‍ശനവും പ്രതീക്ഷിച്ചിരിക്കുന്ന പോലെ തോന്നി അദ്ദേഹവുമായി സംസാരിച്ചപ്പോള്‍. മുമ്പ് റോചസ്റ്റര്‍ യൂനിവേഴ്‌സിറ്റിയില്‍ റിസർച്ച് ചെയ്ത ഫസല്‍ ഇപ്പോള്‍ വാഷിംഗ്ടണില്‍ ഒരു ഐ.ടി കമ്പനിയില്‍ സോഫ്റ്റ്്വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായി ജോലി ചെയ്യുന്നു. അതിരാവിലെ വിമാനത്താവളത്തില്‍നിന്ന് താമസസ്ഥലത്തേക്കുള്ള വഴിയിലെ പ്രധാന സ്ഥലങ്ങളെല്ലാം ഞങ്ങള്‍ സന്ദര്‍ശിച്ചു. സന്ദര്‍ശിക്കുന്ന സ്ഥലങ്ങളില്‍ എന്റെ മുന്‍ഗണന മുസ് ലിം പൈതൃക സൈറ്റുകളായിരിക്കും എന്ന് ഫസല്‍ ഒരു ഉള്‍പ്രേരണയാല്‍ മനസ്സിലാക്കിയതുപോലുണ്ട്.

വാഷിംഗ്ടണിലേക്കുള്ള വഴിമധ്യേ മേരിലാന്റ് സ്‌റ്റേറ്റില്‍ തന്നെയുള്ള തുര്‍ക്കി മസ്ജിദിലേക്കാണ് ഞങ്ങൾ ആദ്യം പോയത്. ദിയാനാത് സെന്റര്‍ ഓഫ് അമേരിക്ക (DCA) എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഈ പള്ളി തുര്‍ക്കി സര്‍ക്കാരിന്റെ മതകാര്യവകുപ്പായ ദിയാനാതിന്റെ സഹായത്തോടെ 2003-ല്‍ പണിതതാണ്. 1993-ലാണ് ഇവിടെ Turkish American Islamic Foundation സ്ഥാപിതമാകുന്നത്. ഇസ്തംബൂളിലെ ബ്ലൂ മോസ്‌കിന്റെ മാതൃകയില്‍ നിർമിച്ചിരിക്കുന്ന ഈ പള്ളി എന്നാല്‍ അത്രയും വലുതല്ല. എങ്കിലും, പഴയ ഉസ്മാനി വാസ്തുവിദ്യയില്‍ നിർമിച്ച ഈ മസ്ജിദിന്റെ സൗന്ദര്യം ആസ്വദിക്കാന്‍ മാത്രമായി സന്ദര്‍ശകര്‍ എത്തുന്നുണ്ട്. അതിരാവിലെയായിരുന്നിട്ടും, ഏതാനും സുഡാനികള്‍ തങ്ങളുടെ പാരമ്പര്യവസ്ത്രങ്ങളണിഞ്ഞ് ഈ പള്ളിയില്‍ ഞങ്ങള്‍ക്കു മുമ്പേ ഇടം പിടിച്ചിട്ടുണ്ട്. നമ്മില്‍നിന്ന് എത്രയോ വിദൂരതയിലുള്ള, ഒരു പരിചയവുമില്ലാത്ത ഈ ആഫ്രിക്കക്കാരോടും ഹൃദയബന്ധം സൃഷ്ടിക്കുംവിധം അസാമാന്യ ശക്തിയുണ്ട് ഇസ്‌ലാമിന്റെ അഭിവാദ്യ രീതിക്ക്. ആവേശത്തോടെ അവര്‍ക്കൊരു സലാമോതി. അതിനെക്കാള്‍ ആവേശത്തോടെ അവര്‍ പ്രത്യഭിവാദ്യം ചെയ്ത് ആലിംഗനം ചെയ്തു സംസാരിക്കാന്‍ തുടങ്ങി.

അമേരിക്കന്‍ കുടിയേറ്റ മുസ്‌ലിംകളില്‍ വര്‍ധിച്ചുവരുന്ന തുര്‍ക്കി സ്വാധീനത്തിന്റെ നിദര്‍ശനമാണ് ഈ പള്ളി. കൺവെന്‍ഷന്‍ ഹാള്‍, പഠന കേന്ദ്രം, ഹോസ്റ്റല്‍ മുതലായ കെട്ടിടങ്ങള്‍ പള്ളിയുടെ ചുറ്റുഭാഗത്തായി വേറെ വേറെ തന്നെയായി നിർമിച്ചിട്ടുണ്ട്. പള്ളിക്കു മുമ്പിലെ വിശാലമായ മുറ്റത്ത് ചെറിയ ടെന്റുകളില്‍ സുവനീറും സുഗന്ധദ്രവ്യങ്ങളും മറ്റു കൗതുക വസ്തുക്കളും വില്‍ക്കുന്ന ഷോപ്പുകള്‍ കാണാം. അവ തുറന്നുവരുന്നേയുള്ളൂ. ഒരു കടയില്‍ സാധനങ്ങള്‍ പുറത്തേക്കെടുത്തുവെയ്ക്കുന്ന സ്ത്രീയോട് സലാം പറഞ്ഞു കുശലാന്വേഷണങ്ങള്‍ നടത്തി. ഈജിപ്തുകാരിയാണെന്നറിഞ്ഞപ്പോള്‍ അറിയാവുന്ന അറബിയില്‍ സംസാരിച്ചു. അറബിയില്‍ സംസാരിച്ചു തുടങ്ങിയതോടെ അവര്‍ക്ക് സംഭാഷണത്തിന് കൂടുതല്‍ ഉത്സാഹമുള്ളതുപോലെ. അറബി ഭാഷ സംസാരിക്കുന്ന അനറബികളോട് അറബികള്‍ക്കുള്ള പ്രത്യേക മതിപ്പും ആദരവും ഇതിനു മുമ്പും കണ്ടിട്ടുണ്ട്.

മസ്ജിദ് മുഹമ്മദും കറുത്ത വർഗക്കാരും

ഏറെ ചരിത്ര പ്രാധാന്യമുള്ള മസ്ജിദ് മുഹമ്മദ് സന്ദര്‍ശിക്കാന്‍ കഴിഞ്ഞത് ഈ യാത്രയിലെ സൗഭാഗ്യമായിരുന്നു. DC യുടെ സെന്‍ട്രല്‍ ലൊക്കേഷനില്‍നിന്ന് അധികം ദൂരമില്ല ഈ മസ്ജിദിലേക്ക്. അമേരിക്കയില്‍ ഞാന്‍ സന്ദര്‍ശിച്ച പള്ളികളില്‍ ഏറ്റവും ലളിതവും ചെറുതുമാണ് യു.എസിലെ ആദ്യ പള്ളികളിലൊന്നായ മസ്ജിദ് മുഹമ്മദ്. നേഷന്‍ മസ്ജിദ് എന്നും ഇതിനു പേരുണ്ട്. പയനിയേഴ്‌സ് എന്നറിയപ്പെടുന്ന അടിമകളായിരുന്ന ആദ്യകാല ആഫ്രിക്കന്‍ മുസ്‌ലിംകളുടെ പിന്‍തലമുറക്കാര്‍ 1931-ലാണ് ഈ പള്ളി നിർമിച്ചത്. സാധാരണ പള്ളികളുടേതു പോലുള്ള മിനാരങ്ങളോ ഖുബ്ബയോ ഇതിനില്ല. ഈ കെട്ടിടം പള്ളിയാണെന്ന് അറിയിക്കുന്ന ഏക അടയാളം പുറത്തുള്ള മസ്ജിദ് മുഹമ്മദ് എന്ന ബോര്‍ഡാണ്. അമേരിക്കയിലെ മറ്റേതൊരു പള്ളിക്കുമുള്ളതുപോലെ വിശാലമായ പാർക്കിംഗ് സൗകര്യവും ഈ പള്ളിയിലില്ല. രണ്ടു നിലകളുള്ള പള്ളിയുടെ മുകളിലെ നിലയിലാണ് മിഹ്‌റാബും മറ്റും. നമസ്‌കാര സമയമല്ലാത്തതിനാല്‍ പള്ളിയില്‍ ആളുകള്‍ കുറവാണ്.

പള്ളിയുടെ അകത്തളത്തില്‍ പ്രവേശനകവാടത്തിനരികില്‍ ഇടതുഭാഗത്തായി ഒരു കറുത്ത വർഗക്കാരനായ യുവാവ് ഇരിക്കുന്നുണ്ട്. നമ്മുടെ നാട്ടിലെ ഫ്രീക്കന്‍ പയ്യന്‍മാര്‍ ധരിച്ചുകാണുന്ന ഇറുകിയ ടീ ഷര്‍ട്ടും ജീന്‍സുമാണ് വേഷം. ശരീരം പുറത്തുകാണുന്ന ഭാഗങ്ങളിലെല്ലാം പച്ചകുത്തിയത് കാണാം. പടിഞ്ഞാറില്‍ മുമ്പേ പ്രചാരത്തിലുള്ള ടാറ്റൂ സംസ്‌കാരം വലിയ സ്‌പോര്‍ട്‌സ് സെലിബ്രിറ്റികളിലൂടെയും മറ്റും നമ്മുടെ യുവതയെയും വല്ലാതെ സ്വാധീനിച്ചു തുടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഞാന്‍ സലാം പറഞ്ഞ് ഒരു സംഭാഷണത്തിനുള്ള ഒരുക്കത്തിലാണ്. ഗൗരവപ്രകൃതമുള്ള അയാള്‍ പക്ഷേ, എന്റെ സംസാരത്തിന് പിടിതരുന്ന മട്ടില്ല. നിങ്ങളുടെ സംശയങ്ങള്‍ക്കുള്ള ഉത്തരമെല്ലാം ഇതിലുണ്ടെന്ന മട്ടില്‍ മുമ്പിലെ മേശപ്പുറത്തിരിക്കുന്ന ലഘുലേഖകളിലേക്ക് അദ്ദേഹം വിരല്‍ ചൂണ്ടി.

ഇസ്‌ലാമിനെ കുറിച്ച് പൊതുവായും, നേഷന്‍ ഓഫ് ഇസ് ലാമിനെയും അതിന്റെ ശില്‍പികളെയും കുറിച്ച് പ്രത്യേകമായും തയാറാക്കിയിട്ടുള്ള ചെറിയ പാംഫ്്ലെറ്റുകളാണവ. സന്ദര്‍ശകരുടെ ചോദ്യങ്ങള്‍ക്ക് ഉത്തരം നല്‍കാന്‍ ബാധ്യസ്ഥനായ അദ്ദേഹം, അതു ചെയ്യാതെ ദിക്‌റുകള്‍ ഉരുവിട്ടുകൊണ്ടിരിക്കുന്നതും, ഹിപ്പികളുടേതിനു സമാനമായ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വസ്ത്രധാരണരീതിയുമൊക്കെ എന്റെ മനസ്സില്‍ പല ചോദ്യങ്ങളുമുയര്‍ത്തി. ഇസ് ലാം സ്വീകരിച്ച അമേരിക്കന്‍ പ്രഫസര്‍ ജെഫ്രി ലാംഗിന്റെ 'പോരാട്ടവും കീഴടങ്ങലും' എന്ന പുസ്തകത്തിലെ ഒരു സംഭവമാണ് അപ്പോള്‍ ഓർമവന്നത്. സാന്‍ഫ്രാന്‍സിസ്‌കോ യൂനിവേഴ്‌സിറ്റിയില്‍ ഇസ് ലാം സ്വീകരിച്ച അബ്ദുല്‍ അലീം മൂസയുടെ പ്രഭാഷണം കേള്‍ക്കാന്‍ പോയതായിരുന്നു ജെഫ്രി ലാംഗ്. ആ കറുത്ത വർഗക്കാരനായ പണ്ഡിതനെ കുറിച്ച് ജെഫ്രി ഇങ്ങനെ എഴുതുന്നു: 'ഉയരവും കരുത്തുമുള്ള, ആരെയും കീഴ്‌പ്പെടുത്തുന്ന വ്യക്തിത്വത്തോടുകൂടിയ ഒരു കറുത്ത അമേരിക്കക്കാരനായിരുന്നു അയാള്‍. അതിസമർഥന്‍, മികച്ച വാഗ്മി, പത്തുകൊല്ലം മുമ്പ് അപകടകാരിയായ ഒരു തെമ്മാടിയായിരിക്കാം അയാള്‍. ഒരു കാലത്ത് അയാള്‍ കറുത്തവരുടെ പോക്കിരിസംഘത്തില്‍ അംഗമായിരുന്നു. അതുമൂലം ജയിലില്‍ പോയിട്ടുമുണ്ടത്രെ. ആ മനുഷ്യനാണോ ഇത്രയും ശാന്തനായി തനിക്കു ചുറ്റും സമാധാനത്തിന്റെ സന്ദേശം പ്രസരിപ്പിക്കുന്നത്. വിശ്വസിക്കാന്‍ പ്രയാസം.' ഇസ് ലാമാശ്ലേഷണ ശേഷം, ജീവിതത്തെ മാറ്റിപ്പണിത അബ്ദുല്‍ അലീം മൂസയെ പോലെ അനേകം കറുത്ത വർഗക്കാരുണ്ട് ഇവിടെ. ഇപ്പോള്‍ ദിക്‌റുകളില്‍ മുഴുകിയിരിക്കുന്ന ഈ കറുത്ത വർഗക്കാരനും അങ്ങനെയൊരാളാകാം. പഴയ അരാജക ജീവിതത്തിന്റെ മായ്ക്കാന്‍ കഴിയാത്ത ശേഷിപ്പുകളാകാം അയാളുടെ ശരീരത്തിലെ പച്ചകുത്തല്‍.

മനുഷ്യരെ ഒന്നായി കാണുന്ന ഇസ് ലാമിന്റെ സമത്വസങ്കല്‍പം തന്നെയാണ് അമേരിക്കയിലെ കറുത്ത വർഗക്കാരെ ഇസ് ലാമിലേക്കാകര്‍ഷിച്ചത്. കറുത്ത വർഗക്കാര്‍ അമേരിക്കയില്‍ അനുഭവിച്ച വംശീയ വിവേചനവും അസമത്വവും അത്രയും രൂക്ഷമായിരുന്നു. അടിമത്തം നിയമം മൂലം നിരോധിച്ചശേഷവും വംശീയവിവേചനങ്ങള്‍ക്കു വിധേയരായ കറുത്ത വർഗക്കാര്‍ ജൂനിയര്‍ മാര്‍ട്ടിന്‍ ലൂഥർ കിംഗിന്റെ സിവില്‍ റൈറ്റ്‌സ് മൂവ്്മെന്റില്‍ ആകൃഷ്ടരായ പോലെ, ഇസ് ലാമിലും ആകൃഷ്ടരായി. ഇസ് ലാമിന്റെ സമത്വസങ്കല്‍പം അമേരിക്കയിലെ കറുത്ത വർഗക്കാരെ എത്രകണ്ട് സ്വാധീനിച്ചുവെന്നതിന് നേഷന്‍ ഓഫ് ഇസ്‌ലാമിന്റെ ചരിത്രം തെളിവാണ്.

ADAMS സെന്റര്‍: മാതൃകാ മസ്ജിദ്

ഫസലിന്റെ താമസസ്ഥലത്തുനിന്ന് പത്ത് മിനിറ്റോളം കാറില്‍ യാത്ര ചെയ്തുവേണം വിര്‍ജീനിയ സ്റ്റേറ്റിലെ സറ്റേർലിങ്ങിലെത്താന്‍. അവിടെയൊരു പള്ളിയിലായിരുന്നു മഗ് രിബ് നമസ്‌കാരം. അറബ്, ആഫ്രിക്കന്‍, ഇന്ത്യന്‍ വംശജര്‍ അടങ്ങുന്ന ഈ പള്ളിയില്‍ നമസ്‌കാരത്തിന് നേതൃത്വം നല്‍കുന്നത് ഒരു ആഫ്രിക്കന്‍ ഇമാമാണ്. പള്ളിയില്‍ കൂടിയ വിശ്വാസികള്‍, നമസ്‌കാര ശേഷം പരസ്പരം ആലിംഗനം ചെയ്യുന്നതും സംസാരിക്കുന്നതും കണ്ടപ്പോള്‍, ഈ പള്ളിയിലെ വിശ്വാസികള്‍ക്കിടയില്‍ വലിയ ആത്മബന്ധവും ഐക്യവും ഉള്ളതുപോലെ തോന്നി. നമസ്‌കാര ശേഷം, പള്ളിയിലെത്തിയ മുസ് ലിം ജനതയുടെ വൈവിധ്യങ്ങള്‍ വീക്ഷിച്ചിരിക്കുന്ന എന്നെ ഫസല്‍ പുറത്തേക്കു കൊണ്ടുപോയി. അവിടെ വെച്ചാണ് നിരാര്‍ സാഹിബിനെ പരിചയപ്പെടുന്നത്. DC യില്‍ സന്ദര്‍ശിക്കേണ്ട പ്രധാന മുസ്‌ലിം പൈതൃക സൈറ്റുകളെ കുറിച്ച് ഫസലിന് സമയാസമയങ്ങളില്‍ ഫോണിലൂടെ നിര്‍ദേശങ്ങള്‍ നല്‍കിക്കൊണ്ടിരുന്നത് നിരാര്‍ സാഹിബാണ്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിര്‍ദേശപ്രകാരം തന്നെയാണ് ഈ പള്ളിയില്‍ മഗ്്രിബ് നമസ്‌കാരത്തിനെത്തിയിരിക്കുന്നതും. അമേരിക്കയിലെ ഇസ് ലാമിന്റെ ചരിത്രമറിയാന്‍ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഏതൊരു വിദ്യാർഥിയും സന്ദര്‍ശിക്കേണ്ട സ്ഥലങ്ങളെ കുറിച്ച് കാണാമറയത്തിരുന്ന് ഗൈഡു ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്ന അദ്ദേഹത്തോട് പ്രത്യേക ആദരവ് തോന്നി. ആലുവ സ്വദേശിയായ നിരാര്‍ സാഹിബ് കഴിഞ്ഞ 20 വര്‍ഷത്തിലധികമായി കുടുംബസമേതം വാഷിംഗ്ടണില്‍ താമസിക്കുന്നു. ആദ്യമായി കാണുകയാണെങ്കിലും വര്‍ഷങ്ങളായി പരിചയമുള്ള സുഹൃത്തിനെപ്പോലെയാണദ്ദേഹത്തിന്റെ പെരുമാറ്റം.

ADAMS (All Dulles Area Muslim Society) സെന്റര്‍ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഈ പള്ളി അമേരിക്കയിലെ വലിയ പള്ളികളില്‍ ഒന്നാണ്. നാലു പതിറ്റാണ്ടിലേറെയായി പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന ഈ സെന്റര്‍, വാഷിംഗ്ടണ്‍ ഏരിയയിലെ ഏറ്റവും വലിയ മുസ് ലിം കമ്യൂണിറ്റികളില്‍ ഒന്നാണ്. വിര്‍ജീനിയ സ്റ്റേറ്റിലും വാഷിംഗ്ടണിലുമായി ഏഴോളം ഉപകേന്ദ്രങ്ങളുള്ള ADAMS ന് കീഴില്‍ 5000-ലേറെ മുസ്‌ലിം കുടുംബങ്ങളുണ്ട്. ADAMS സെന്റര്‍ പള്ളിയും മറ്റു അനുബന്ധ സ്ഥാപനങ്ങളുമടങ്ങുന്ന ഒരു വലിയ കെട്ടിട സമുച്ചയമാണ്. ഈ കെട്ടിടത്തിലെ കൺവെന്‍ഷന്‍ ഹാള്‍, ബാസ്‌കറ്റ് ബോള്‍ ഗ്രൗണ്ട് തുടങ്ങിയ മറ്റു സൗകര്യങ്ങള്‍ കാണുമ്പോള്‍ പള്ളി വളരെ ചെറുതായി തോന്നും. പള്ളിയോട് തൊട്ടുചേര്‍ന്നുള്ള ബാസ്‌കറ്റ് ബോള്‍ ഗ്രൗണ്ടിലേക്കായിരുന്നു ഞങ്ങള്‍ ആദ്യം പോയത്. ഈ പള്ളിയിലെ ബാസ്‌കറ്റ് ബാള്‍ കോര്‍ട്ട് എല്ലാ സൗകര്യങ്ങളുമുള്ള ഒരു മികച്ച കോര്‍ട്ടാണ്. പള്ളിയില്‍ നമസ്‌കാരം കഴിഞ്ഞിറങ്ങിയ കുറേ പേര്‍, ബൂട്ടും ജഴ്‌സിയുമെല്ലാം അണിഞ്ഞ് സോക്കര്‍ കളിക്കുള്ള ഒരുക്കത്തിലാണ്. നിരാര്‍ സാഹിബും ഇവിടത്തെ ഒരു സ്ഥിരം കളിക്കാരനാണെന്ന് തോന്നുന്നു. കളിക്കാര്‍ ആവേശത്തോടെ അദ്ദേഹത്തെയും കളിക്കാന്‍ ക്ഷണിക്കുന്നു. പള്ളിയില്‍ വരുന്നവര്‍ എപ്പോഴെങ്കിലും വെറുതെ കളിച്ചുപോവുകയല്ല. കളിയും ഇവിടെ അല്‍പം സീരിയസാണ്. ആരോഗ്യ സംരക്ഷണത്തിന്റെ ഭാഗമായി സോക്കര്‍, ബാസ്‌കറ്റ് ബോള്‍ തുടങ്ങിയ കളികളില്‍ ഏര്‍പ്പെടുന്നവരില്‍ പ്രായമായവരുമുണ്ട്. വിവിധ പ്രദേശങ്ങളിലെ ഇത്തരം മുസ് ലിം കമ്യൂണിറ്റികളെ ഉള്‍പ്പെടുത്തിക്കൊണ്ടുള്ള ബാസ്‌കറ്റ് ബോള്‍, സോക്കര്‍ ടൂര്‍ണമെന്റുകളും ADAMS സെന്റര്‍ നടത്തിവരുന്നു. ഈ സെന്ററിനു കീഴില്‍ വിവിധ സ്‌പോര്‍ട്‌സ് ക്ലബ്ബുകളും സ്‌കൗട്ട് ക്ലബ്ബുകളുമുണ്ട്.

മസ്ജിദുകളിലെ അമുസ് ലിം സന്ദര്‍ശനം അമേരിക്കയില്‍ പതിവുകാര്യങ്ങളില്‍ ഒന്നുമാത്രമാണ്. എന്നാല്‍ ഈ പള്ളിയില്‍ മുസ് ലിംകളല്ലാത്ത സന്ദര്‍ശകര്‍ക്ക്, നമസ്‌കാരവും മറ്റു കർമങ്ങളും ഇരുന്ന് വീക്ഷിക്കാന്‍ ബാൽക്കണിയും അനുബന്ധ സൗകര്യങ്ങളും പ്രത്യേകമായി ഒരുക്കിയിട്ടുണ്ട്. ADAMS സെന്ററിന്റെ തന്നെ ഭാഗമായ ADAMS സ്‌കൂള്‍ മനോഹരമാണ്. വിദ്യാർഥികളുടെ പഠന-സര്‍ഗ കഴിവുകള്‍ സന്ദര്‍ശകര്‍ക്കും കാണാന്‍ കഴിയുംവിധം പുറത്ത് വലിയ ബോര്‍ഡില്‍ പ്രദര്‍ശിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ക്ലാസ് മുറികള്‍ക്കു പുറത്തേക്കും വികസിക്കുന്ന പാഠ്യരീതിയാണിവിടെ. എഴുത്തുകളിലൂടെ മാത്രമല്ല, തെര്‍മോകോളും മറ്റു സാമഗ്രികളും ഉപയോഗിച്ച് വിദ്യാർഥികള്‍ ഉണ്ടാക്കിയിരിക്കുന്ന മനോഹരമായ കരകൗശല വസ്തുക്കളും പുറത്ത് കാണാം.

പള്ളിയടങ്ങുന്ന ഈ വലിയ കെട്ടിട സമുച്ചയത്തില്‍ വലിയ ഒരു കിച്ചണുമുണ്ട്. വലിയ ഹോസ്റ്റലുകളിലെയോ ഹോട്ടലുകളിലെയോ അടുക്കളക്ക് സമാനമായ സൗകര്യങ്ങളുള്ള ഇത്രയും വലിയ അടുക്കള എന്തിനെന്ന ചോദ്യത്തിന് നിരാര്‍ സാഹിബ് മറുപടി തന്നു. ഈ അടുക്കള ബഹുമുഖ ലക്ഷ്യങ്ങളോടെ പണിതതാണ്. ഇവിടെ നടക്കുന്ന പരിപാടികള്‍ക്ക് വേണ്ടി ഭക്ഷണം പാകം ചെയ്യുക മാത്രമല്ല, ചില സന്ദര്‍ഭങ്ങളില്‍ ദരിദ്രര്‍ക്ക് ഇവിടെ ഭക്ഷണം പാകം ചെയ്ത് വിതരണം ചെയ്യുന്നുമുണ്ട്. എങ്കിലും ഈ കിച്ചണ്‍ പൂർണമായും പ്രവര്‍ത്തനസജ്ജമാകുന്നത് റമദാനിലാണ്. ഇതിനൊക്കെ പുറമെ, പള്ളിയുടെ ഒരു ഭാഗത്ത് ഒരു കുര്‍ദിഷ് കഫേയുമുണ്ട്. ഈ പ്രദേശത്തെ മുസ്‌ലിംകളുടെ ആഘോഷ പരിപാടികളും, വിവാഹം പോലുള്ള മറ്റു വിശേഷ പരിപാടികളും ഈ പള്ളിയുടെ തന്നെ ഭാഗമായ ഹാളില്‍ നടത്താന്‍ കഴിയുംവിധം എല്ലാ ആവശ്യങ്ങളെയും കണ്ടറിഞ്ഞുള്ള ഒരു സവിശേഷമായ നിർമാണമാണ് ഈ പള്ളിയുടേത്. സകാത്ത് കമ്മിറ്റി, ലൈബ്രറി, ഖുത്വ്്ബ ഇന്‍സ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്, തഹ്ഫീളുല്‍ ഖുര്‍ആന്‍, ഇന്റർഫെയ്്ത് സെന്റര്‍ തുടങ്ങി ബഹുമുഖ പരിപാടികള്‍ ADAMS സെന്ററിന് കീഴില്‍ നടന്നുവരുന്നു.

നിരാര്‍ സാഹിബ് ADAMS സെന്ററിനെ സമഗ്രമായി പരിചയപ്പെടുത്തി. അമേരിക്കയില്‍ ഞാന്‍ അവസാനം സന്ദര്‍ശിക്കുന്ന പള്ളിയാണിത്. പത്തിലധികം പള്ളികള്‍ സന്ദര്‍ശിച്ച എനിക്ക്, ADAMS സെന്റററോളം ബഹുമുഖ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ കാഴ്ചവെച്ച ഒരു പള്ളിയും കാണാന്‍ കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല. എണ്‍പതുകളുടെ തുടക്കത്തില്‍ പണികഴിപ്പിച്ച ADAMS സെന്റര്‍ അമേരിക്കയില്‍ പിന്നീട് നിർമിക്കപ്പെട്ട പള്ളികള്‍ക്കെല്ലാം നിരവധി കാര്യങ്ങളില്‍ മാതൃകയായി വര്‍ത്തിച്ചിട്ടുണ്ട്. വെള്ളിയാഴ്ചകളില്‍ ഒന്നില്‍ കൂടുതല്‍ പ്രാവശ്യം ഖുത്വ്്ബ, സംഘടിത സകാത്ത്, വഖ്ഫ്, വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനം, സ്‌പോര്‍ട്‌സ് ക്ലബ്ബ് തുടങ്ങി, പള്ളിക്ക് വിദ്യാഭ്യാസ-സാംസ്‌കാരിക യുവജന കേന്ദ്രം എന്ന മുഖം നല്‍കിയത് അമേരിക്കയില്‍ ആദ്യമായി ADAMS സെന്ററാണ്. ഈ പള്ളി അതിന്റെ ഉത്ഭവം മുതല്‍ ഇങ്ങനെ ഡിസൈന്‍ ചെയ്തതായി തോന്നി. കൃത്യമായ വിഷനും മിഷനുമുള്ള ധിഷണാശാലികളായിരിക്കും ഇതിന്റെ ശില്‍പികള്‍. ഈ പള്ളിയുടെ ശില്‍പികളെ കുറിച്ച് നിരാര്‍ സാഹിബ് വിശദീകരിച്ചപ്പോള്‍, ഉദ്വോഗജനകമായ ഒരു ത്രില്ലര്‍ സിനിമയിലെ ക്ലൈമാക്‌സ് പോലെയാണ് എനിക്കനുഭവപ്പെട്ടത്. മലേഷ്യയിലെ പഠനകാലം മുതല്‍, വിദ്യാഭ്യാസ ചിന്തകളിലൂടെ എന്റെ മനസ്സില്‍ ആദരവ് നിറച്ച ഡോ. ത്വാഹാ ജാബിര്‍ അല്‍വാനി, ഡോ. ജമാല്‍ ബര്‍സന്‍ജി, ഡോ. അഹ്്മദ് തൂതന്‍ജി എന്നിവരെ പോലുള്ളവരാണ് ADAMS സെന്ററിനു പിന്നില്‍ എന്നറിഞ്ഞപ്പോള്‍ വലിയ സന്തോഷം തോന്നി. അവിചാരിതമായിട്ടാണെങ്കിലും ഈ പണ്ഡിതന്മാരുടെ കർമഭൂമിയെയും, വിദേശമണ്ണില്‍ അവര്‍ വളര്‍ത്തിക്കൊണ്ടുവന്ന ഇസ് ലാമിക സമൂഹത്തെയും അടുത്തറിയാന്‍ അവസരമൊരുക്കിയ ഫസലിനും നിരാര്‍ സാഹിബിനും മനംനിറഞ്ഞ പ്രാർഥനയോടെയായിരുന്നു ADAMS സെന്ററില്‍നിന്നുള്ള എന്റെ മടക്കം. l
(അവസാനിച്ചു)

ഡോ. കൂട്ടില്‍ മുഹമ്മദലി രചിച്ച 'പ്രകാശം പരത്തുന്ന പ്രസ്ഥാനം' എന്ന പുസ്തകത്തോട് ഈ ലേഖനം കടപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനം ഒരു മനുഷ്യന്റെ മുഴുജീവിതത്തെയും എത്രകണ്ട് അർഥവത്തും പ്രകാശപൂരിതവുമാക്കുന്നു എന്ന് ലളിതമായ ഉദാഹരണങ്ങളിലൂടെ വിവരിക്കുകയാണാ കൃതി. അമേരിക്കയിലെ പല മലയാളീ മുസ്‌ലിം ജീവിതങ്ങളെയും അടുത്തുനിന്ന് കണ്ടപ്പോള്‍, ഈ പുസ്തകത്തിന്റെ ഉള്ളടക്കവും തലക്കെട്ടും ഒരിക്കല്‍ കൂടി മനസ്സില്‍ തെളിഞ്ഞുവന്നു. കാരണം, ഈ കൃതി വിഭാവനം ചെയ്യുന്ന ഒരു ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകനെ/യെ തങ്ങള്‍ ജീവിക്കുന്ന മറ്റൊരു (അമേരിക്കന്‍) ചുറ്റുപാടില്‍ സുന്ദരമായി പ്രയോഗവല്‍ക്കരിക്കുകയാണ് ഇവിടത്തെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകര്‍ എന്നു തോന്നി. അമേരിക്കയുടെ ബഹുവർണ പരിസരത്ത് ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ ബഹുമുഖ പ്രതിനിധാനം എങ്ങനെയൊക്കെയാണ് നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത് എന്ന് അടയാളപ്പെടുത്താനുള്ള എളിയ ശ്രമം കൂടിയാണ് ഈ കുറിപ്പ്.

മുസ് ലിം ഭൂരിപക്ഷ ഗള്‍ഫ് നാടുകളിലെ ഇസ് ലാമിക ആക്ടിവിസവും പ്രവര്‍ത്തനരീതികളുമൊക്കെ പ്രസ്ഥാനവൃത്തത്തിന് ഏറക്കുറെ സുപരിചിതമാണ്. എന്നാല്‍, അമേരിക്കയിലെ മലയാളികളുടെ ഇസ് ലാമിക കൂട്ടായ്മയെ കുറിച്ചോ അതിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെക്കുറിച്ചോ മലയാളികള്‍ വേണ്ടത്ര അറിഞ്ഞുകാണില്ല. അങ്ങനെ അറിയപ്പെടാന്‍ പോന്ന ഒരു ദീര്‍ഘകാല പ്രവര്‍ത്തന ചരിത്രവും പാരമ്പര്യവും അതിനില്ല. കാരണം, അമേരിക്കന്‍ മണ്ണിലേക്കുള്ള മലയാളി ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെ കുടിയേറ്റത്തിന് ഗള്‍ഫ് പ്രവാസത്തോളം പഴക്കമില്ല. ഗള്‍ഫിലേതു പോലെ വലിയ അളവില്‍ പ്രവര്‍ത്തകരും ഇവിടെയില്ല. അമേരിക്കയിലേക്ക് ജീവിതം പറിച്ചുനട്ട ഒറ്റപ്പെട്ട പ്രവര്‍ത്തകര്‍ ഉണ്ടാകാമെങ്കിലും, ഒരു കൂട്ടായ്മയായി മലയാളീ പ്രസ്ഥാനവൃത്തം രൂപപ്പെടുന്നതിന് ഒരു ദശാബ്ദത്തിന്റെ പഴക്കമേ കാണൂ. ഐ.ടി മേഖലയുടെ വികാസവും തൊഴില്‍ സാധ്യതകളും വര്‍ധിച്ച 2000-2005 കാലത്താണ് അമേരിക്കയിലേക്കുള്ള ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെ കുടിയേറ്റം ആരംഭിക്കുന്നത്.

2010-2011 കാലത്ത് ബാംഗ്ലൂര്‍ ആസ്ഥാനമായി ജോലി ചെയ്തിരുന്ന പ്രസ്ഥാനപ്രവര്‍ത്തകരായ ഐ.ടി പ്രഫഷനലുകള്‍ ജോലിയുടെ ഭാഗമായി അമേരിക്കയിലേക്കോ യൂറോപ്പിലേക്കോ പോവുകയും ഹ്രസ്വ കാലം അവിടെ ജീവിക്കേണ്ടി വരികയും ചെയ്തപ്പോഴാണ് ഓണ്‍ലൈന്‍ ഹല്‍ഖാ യോഗങ്ങളെ കുറിച്ച ആലോചന വരുന്നത്. ബാംഗ്ലൂര്‍ ജമാഅത്തെ ഇസ് ലാമി ഏരിയയുടെ സഹകരണത്തോടെയാണ് അങ്ങനെ ആദ്യമായി 'വെളിച്ചം' എന്ന പേരില്‍ ഒരു ഓണ്‍ലൈന്‍ ഹല്‍ഖ രൂപവത്കരിക്കപ്പെടുന്നത്. വ്യവസ്ഥാപിതമായി നടത്തിപ്പോരുന്ന ഖുര്‍ആന്‍ ക്ലാസുകളിലൂടെയായിരുന്നു വെളിച്ചത്തിന്റെ തുടക്കം. മുമ്പ് ഐ.ടി പ്രഫഷനലുകളില്‍ മാത്രം പരിമിതമായ ഓണ്‍ലൈന്‍ ഹല്‍ഖ അതോടെ പ്രവാസികളായ മറ്റു ജോലിക്കാര്‍ക്കും വിദ്യാർഥികള്‍ക്കും കൂടി ലഭ്യമായി. അമേരിക്ക, യൂറോപ്പ്, ചൈന, സിംഗപ്പൂര്‍, താന്‍സാനിയ, ഉഗാണ്ട, സുഡാന്‍ മുതലായ നിരവധി രാജ്യങ്ങളിലെ അഭ്യസ്തവിദ്യരായ മലയാളി ചെറുപ്പക്കാര്‍ ഈ ഓണ്‍ലൈന്‍ സംവിധാനത്തിലൂടെ ഇസ് ലാമിനെ കൂടുതല്‍ പഠിക്കാന്‍ തുടങ്ങി. സൈബര്‍ ലോകത്തേക്കുള്ള ഹല്‍ഖയുടെ രംഗപ്രവേശം നാട്ടില്‍ ഇസ് ലാമിക പ്രസ്ഥാനവുമായി ഒരു ബന്ധവുമില്ലാതിരുന്ന യുവാക്കളെ കൂടി ഇതിലേക്കാകര്‍ഷിച്ചു. ഒരു സ്വതന്ത്ര പ്രസ്ഥാനമായ 'വെളിച്ചം' ഘടനയിലും പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലും വ്യതിരിക്തത പുലര്‍ത്തുന്നു. അമേരിക്കയിലെ ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനം നമ്മുടേതില്‍നിന്ന് ഏറെ വിഭിന്നമാണ്. അമേരിക്കന്‍ പശ്ചാത്തലത്തില്‍ തങ്ങളുടെ നയങ്ങളും മുന്‍ഗണനാക്രമവും പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും തീരുമാനിക്കുന്നത് വെളിച്ചത്തിന്റെ നേതൃനിര തന്നെ.

വെർച്വല്‍ ലോകത്തുനിന്ന്
ആക്‌ച്വല്‍ ലോകത്തേക്ക്

രൂപവത്കരണ കാലത്ത് 'വെളിച്ചം' ഒരൊറ്റ ഹല്‍ഖയായിരുന്നു. പ്രവര്‍ത്തകര്‍ കൂടിവന്നപ്പോള്‍ 2013 മുതല്‍ 'വെളിച്ചം' ഓണ്‍ലൈന്‍ ഹല്‍ഖ മൂന്ന് ഏരിയകളായി വികസിച്ചു. നോർത്ത് അമേരിക്ക, യൂറോപ്പ്, ലണ്ടന്‍ എന്നിങ്ങനെ മൂന്ന് ഏരിയകള്‍ക്ക് കീഴില്‍ കുറേയേറെ ഹല്‍ഖകള്‍ ഇന്ന് വെളിച്ചത്തിനുണ്ട്. യു.എസ്.എയും കാനഡയുമടങ്ങുന്ന നോർത്ത് അമേരിക്കന്‍ ഏരിയക്കു കീഴില്‍ മാത്രം 6 വ്യത്യസ്ത ഹല്‍ഖകളില്‍ എഴുപതോളം പ്രവര്‍ത്തകരുണ്ട്. 'വെളിച്ച'ത്തിന്റെ ക്ലാസുകള്‍ ആയിരത്തിലധികം കുടുംബങ്ങള്‍ക്കെങ്കിലും വഴിവെളിച്ചമാകുന്നുണ്ട്. റമദാനില്‍ 'വെളിച്ചം' സംഘടിപ്പിക്കുന്ന ക്ലാസുകള്‍ പ്രവാസലോകത്തുള്ള വലിയൊരു വിഭാഗം ജനങ്ങളിലേക്കെത്തുന്നു. 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരില്‍ പകുതിയും സ്ത്രീകളാണ്. മാത്രമല്ല, ഹല്‍ഖാ യോഗങ്ങളിലും മറ്റു പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലും സ്ത്രീകളുടെ പങ്കാളിത്തം എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്. അമേരിക്ക പോലൊരു രാജ്യത്തെ ജീവിതസാഹചര്യം നല്‍കുന്ന വലിയ സാധ്യതകൾ കൂടിയാണ് അവരുടെ കഴിവുകളെയും സേവനങ്ങളെയും ഇവിടെ ഉപയോഗപ്പെടുത്താന്‍ കഴിയുന്നതിനു പിന്നില്‍. പുരുഷന്‍മാര്‍ മാത്രമല്ല ഇവിടെ ജോലിക്കാര്‍. വലിയൊരു വിഭാഗം സ്ത്രീകളും ഇവിടെ ഐ.ടി മേഖലയിലും പുറത്തും ജോലി ചെയ്യുന്നു. 3 വനിതാ ഹല്‍ഖകളും വെളിച്ചത്തിനു കീഴില്‍ നടന്നുവരുന്നു. ജോലിക്കാരായ സ്ത്രീകളെ പരിഗണിച്ച് ഇതില്‍ ഒരു ഹൽഖ ജോലി സമയമല്ലാത്ത മറ്റു സന്ദര്‍ഭങ്ങളിലാണ് നടക്കുന്നത്. വെളിച്ചത്തിന്റെ അധിക പ്രവര്‍ത്തകരും ഐ.ടി പ്രഫഷനലുകളാണെങ്കിലും ഡോക്ടര്‍മാരും ബിസിനസുകാരും വിദ്യാർഥികളും ഇക്കൂട്ടത്തിലുണ്ട്. അമേരിക്കയും കാനഡയും പോലെ വിശാലമായ ഭൂപ്രദേശമുള്ള രാജ്യത്തിന്റെ വിവിധയിടങ്ങളില്‍ താമസിക്കുന്ന പ്രവര്‍ത്തകര്‍ക്ക് പരസ്പരം നേരില്‍ കാണാനും ഒരുമിച്ച് പ്രവര്‍ത്തിക്കാനുമൊക്കെയുള്ള സാഹചര്യം തീരെയില്ലെന്നുതന്നെ പറയാം. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ഒരേ രാജ്യത്ത് തന്നെയായിട്ടും, വിദൂര സ്‌റ്റേറ്റുകളില്‍, വ്യത്യസ്ത ടൈം സോണുകളില്‍ ജീവിക്കുന്ന ഇവര്‍ ആഴ്ചയില്‍ പല ദിവസങ്ങളില്‍ വ്യത്യസ്ത സമയങ്ങളിലാണ് ഓണ്‍ലൈനില്‍ ഹല്‍ഖകള്‍ കൂടുന്നത്.

പ്രതിവാര ഹല്‍ഖാ യോഗങ്ങള്‍ക്കു പുറമേ, ഓണ്‍ലൈന്‍ മദ്റസാ സംവിധാനവും വെളിച്ചത്തിനുണ്ട്. ലോകത്തിന്റെ വിവിധ ഭാഗത്തുള്ള പ്രവാസീ മലയാളി വിദ്യാർഥികള്‍ (പ്രത്യേകിച്ച്, ഇംഗ്ലീഷ് മീഡിയം) ഈ സംവിധാനത്തിലൂടെ പ്രാഥമിക ഇസ്‌ലാമിക വിദ്യാഭ്യാസം നേടുന്നു. പ്രഗല്‍ഭരായ അധ്യാപകര്‍ക്കു പുറമേ 'വെളിച്ചം' ടീമിലെ യോഗ്യരായ പല വനിതകളും വളണ്ടിയർമാരായി അധ്യാപക സേവനമനുഷ്ഠിച്ചുപോരുന്നു. സ്ത്രീകള്‍ക്കായി രണ്ട് മാസത്തിലൊരിക്കല്‍ ഇസ് ലാമിക പ്രഭാഷണം, ടീനേജ് വിദ്യാർഥികള്‍ക്കായി പ്രത്യേക തര്‍ബിയത്ത് ക്യാമ്പുകള്‍, ഖുര്‍ആന്‍ സ്റ്റഡി സർക്കിളുകള്‍ തുടങ്ങി വിവിധ പരിപാടികള്‍ റമദാനിലും മറ്റു വിശേഷ സമയങ്ങളിലും നടത്തിവരുന്നു. വെളിച്ചത്തിനു കീഴില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന 'വെളിച്ചം' സ്റ്റുഡന്റ്‌സ് ഫോറം, അമേരിക്കയിലേക്കും കാനഡയിലേക്കും തുടര്‍പഠനത്തിനായി വരുന്ന മലയാളിവിദ്യാർഥികള്‍ക്ക് ഗൈഡന്‍സ് സെന്ററായി പ്രവര്‍ത്തിച്ചുപോരുന്നു. പെര്‍മനന്റ് വിസയില്‍ കുടുംബ സമേതം നാട്ടില്‍നിന്ന് വരുന്നവരും വിദ്യാർഥികളും കൂടുതല്‍ എത്തിപ്പെടുന്നത് കാനഡയിലാണ്. കാനഡയിലേക്ക് കുടിയേറുന്ന മലയാളികള്‍ക്ക് വേണ്ട നിയമപരവും സാങ്കേതികവുമായ സഹായങ്ങള്‍ ചെയ്തുകൊടുക്കുന്നതില്‍ കാനഡയിലെ 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരുടെ സേവനങ്ങള്‍ എടുത്തുപറയേണ്ടതാണ്. വെളിച്ചത്തിന്റെ നെക്‌സ്റ്റ് ജെന്‍ (Next Gen Programme) എന്ന പേരിലുള്ള സംവിധാനം വരുംതലമുറക്ക് ഇസ്‌ലാമിക ശിക്ഷണം മാത്രം നല്‍കിപ്പോരുന്ന ഒരു സംവിധാനമല്ല. ഭൗതികവും ആത്മീയവുമായ വെല്ലുവിളികളെ ഇസ് ലാമിക മൂല്യങ്ങളുടെ വെളിച്ചത്തില്‍ നേരിടാന്‍ പ്രാപ്തരായ ഒരു തലമുറയെ വാര്‍ത്തെടുക്കാന്‍ പോന്ന ബൃഹത് പദ്ധതിയാണ്. നെക്സ്റ്റ് ജെന്‍ പ്രോഗ്രാമില്‍ ഇപ്പോള്‍ നാല്‍പതോളം വിദ്യാർഥികള്‍ രജിസ്റ്റര്‍ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.

അമേരിക്കന്‍ ബഹു
സാംസ്‌കാരിക പരിസരത്ത്

കേരളീയ പശ്ചാത്തലത്തില്‍നിന്ന് പ്രസ്ഥാനത്തെ പഠിക്കുകയും മനസ്സിലാക്കുകയും ചെയ്ത 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകര്‍, ആ പാരമ്പര്യം കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്നതോടൊപ്പം, തങ്ങള്‍ ജീവിക്കുന്ന സാഹചര്യങ്ങളില്‍ ഇസ്‌ലാമിനെ ഏറ്റവും സുന്ദരമായി പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്നതിലും ശ്രദ്ധിക്കുന്നു. NAIMA എന്ന ചുരുക്കപ്പേരില്‍ അറിയപ്പെടുന്ന North American Indian Muslim Association ന്റെ ഒരു ഉപഘടകം കൂടിയാണ് 'വെളിച്ചം.' 2018-ല്‍ അമേരിക്കയിലെ ഇന്ത്യന്‍ വംശജരായ മുസ് ലിംകള്‍ക്ക് വേണ്ടി രൂപവത്കരിക്കപ്പെട്ടതാണ് NAIMA. ഖുര്‍ആനിന്റെയും സുന്നത്തിന്റെയം വെളിച്ചത്തില്‍ അമേരിക്കയിലെ ഇന്ത്യന്‍ മുസ് ലിംകളുടെ വ്യക്തിപരവും സാമൂഹികവുമായ ഉന്നമനത്തിന് വേണ്ടി പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന ഈ പ്രസ്ഥാനം ഇന്ത്യയില്‍ നീതി നിഷേധിക്കപ്പെടുന്ന മുസ്‌ലിംകള്‍ക്കും ഇതര ന്യൂനപക്ഷങ്ങള്‍ക്കും വേണ്ടി ശബ്ദമുയര്‍ത്തുന്നു.

അമേരിക്കന്‍ മുസ് ലിം പൊതുസമൂഹത്തെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന അവിടത്തെ ഏറ്റവും പ്രധാന മുസ് ലിം കൂട്ടായ്മയായ ഇക്‌ന (Islamic Council of North America) പോലുള്ള സംഘടനകളിലും വെളിച്ചത്തിന്റെ പ്രവര്‍ത്തകരുണ്ട്. ഇക്‌നയുടെ നേതാക്കള്‍ക്ക് 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരെക്കുറിച്ച് വലിയ മതിപ്പാണ്. ഇക്‌നയുടെ ചില നേതാക്കളുമായി സംസാരിച്ചപ്പോള്‍, കേരളത്തില്‍ നിന്നാണെന്നറിഞ്ഞ മാത്രയില്‍ അവര്‍ ആദ്യം ചോദിച്ചത് 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരെ കുറിച്ചാണ്. അമേരിക്കയിലെ ഡെന്‍വറില്‍ താമസിക്കുന്ന എന്റെ അള്‍ജീരിയന്‍ സുഹൃത്തിനെ കണ്ടുമുട്ടിയപ്പോള്‍ വെളിച്ചം പ്രവര്‍ത്തകന്‍ സമീര്‍ ബിന്‍ ഖാലിദിന്റെ ഫോട്ടോ ഫോണില്‍ കാണിച്ചുകൊടുത്തു. ആ ഫോട്ടോ കണ്ടപ്പോൾ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു: 'ഇദ്ദേഹം ഡെന്‍വറിലെ മുസ് ലിംകള്‍ക്കിടയില്‍ അറിയപ്പെടുന്ന ആളാണ്. ഡെന്‍വറിലെ പ്രധാന ഇസ് ലാമിക സെന്ററുകളിലെ (പള്ളി) കമ്മിറ്റിയില്‍ അംഗമോ അതില്‍ വേണ്ടത്ര സ്വാധീനമോ ഉള്ള ആളാണ്.' അമേരിക്കയിലെ ഒരു മലയാളി ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകനെ കുറിച്ചുള്ള ഒരു വിദേശിയുടെ അഭിപ്രായം കേട്ടപ്പോള്‍ സന്തോഷവും അഭിമാനവും തോന്നി. 'വെളിച്ചം' കേവലം മലയാളി കൂട്ടായ്മയായി മലയാളികള്‍ക്കിടയില്‍ മാത്രം ഒതുങ്ങാതെ അമേരിക്കയിലെ നാനാവിധ മുസ് ലിംകളിലേക്കും ഇറങ്ങിച്ചെന്നതിന്റെ ഫലമാണിതൊക്കെ.

ഇങ്ങനെ ബഹുമുഖ പ്രസ്ഥാനങ്ങളിലെ പങ്കാളിത്തവും പ്രാതിനിധ്യവും കൂടിയാണ് അമേരിക്കയിലെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനം. ഇവിടെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകര്‍, തങ്ങൾ ജീവിക്കുന്ന പശ്ചാത്തലത്തില്‍ സമൂഹത്തിന് ഏറ്റവും ആവശ്യമായ കാര്യങ്ങളേതോ അവക്കാണ് പ്രാമുഖ്യം നൽകുന്നത്. ഇവിടെ ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകന്‍ ഒരേ സമയം ഇക്‌നായിലും നൈമയിലും മറ്റു പ്രാദേശിക കൂട്ടായ്മകളിലും പ്രവര്‍ത്തിച്ചുപോരുന്നു. കുറഞ്ഞകാലത്തിനിടയില്‍ തന്നെ 'വെളിച്ചം' അതിന്റെ പ്രകാശം അമേരിക്കയിലെ മുഴുവന്‍ ജനങ്ങളിലേക്കും പ്രസരിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു. ഈദൃശ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെ മുന്നില്‍നിന്ന് നയിക്കുന്ന 'വെളിച്ചം' നോർത്ത് അമേരിക്കന്‍ ഏരിയയുടെ നേതാക്കള്‍ നിയാസ് കെ. സുബൈര്‍ (പ്രസിഡ ന്റ്് ), അബ്ദുല്‍ അസീസ് (സെക്രട്ടറി), റൈഹാനത്ത് (വൈസ് പ്രസിഡന്റ്് ) എന്നിവരാണ്. l
(തുടരും)

ന്യൂയോര്‍ക്കില്‍നിന്ന് റോചസ്റ്ററിലേക്കുള്ള യാത്രയിലാണ് ഫരീദയെ പരിചയപ്പെടുന്നത്. എഴുപതിനടുത്ത് പ്രായം കാണുമെങ്കിലും ആരോഗ്യവതി. മേല്‍കോട്ടും പാന്റ്‌സും ധരിച്ച അവര്‍ ഒറ്റനോട്ടത്തില്‍ ഉദ്യോഗസ്ഥയാണെന്ന് തോന്നും. തല മറയ്ക്കാത്ത അവരെ വേഷംകൊണ്ട് മുസ്‌ലിമാണെന്ന് തിരിച്ചറിയാന്‍ കഴിയില്ല. എനിക്കും അവര്‍ക്കും അടുത്തടുത്തായിരുന്നു സീറ്റ്. അവര്‍ക്കനുവദിക്കപ്പെട്ട സീറ്റാണതെങ്കിലും സഹയാത്രികനായ എന്നോട് ഉപചാരപൂര്‍വം അനുവാദം ചോദിച്ചാണ് അവര്‍ അവിടെയിരുന്നത്. സംസാരത്തിലും പെരുമാറ്റത്തിലും കുറെയേറെ ഉപചാരങ്ങളുണ്ട് അമേരിക്കക്കാര്‍ക്ക്. പരസ്പരം കണ്ടുമുട്ടുന്നവര്‍ സലാം പറഞ്ഞ് അഭിവാദ്യം ചെയ്തു സംസാരിച്ചുതുടങ്ങുമ്പോള്‍ മുസ്‌ലിംകൾക്കുണ്ടാകുന്ന പോസിറ്റീവ് ഫീലിംഗിന് സമാനമായ ഒരു വികാരമാണ് അമേരിക്കക്കാര്‍ ഹായ് ഹലോ പറഞ്ഞ് സംസാരമാരംഭിക്കുമ്പോള്‍. രാവിലെ ജോഗിംഗിനിറങ്ങുമ്പോള്‍ കണ്ടുമുട്ടുന്ന അപരിചതരായ വെള്ളക്കാര്‍പോലും എത്ര പ്രസന്നവദരായാണ് ഹലോയും ഗുഡ് മോണിംഗും പറഞ്ഞ് അഭിവാദ്യം ചെയ്യുന്നത്! മറുനാട്ടിലാകുമ്പോള്‍ മനസ്സില്‍ അറിയാതെ രൂപപ്പെടുന്ന ഒരുതരം 'വിദേശി' അന്യതാബോധത്തെ അലിയിച്ചുകളയാന്‍ മാത്രം ശക്തിയുണ്ട് അവരുടെ പുഞ്ചിരിക്കും ഗുഡ്‌മോണിംഗിനും. ആറ് മണിക്കൂറിലധികം നീണ്ട ബസ്‌യാത്ര ഫരീദയുമായി സാമാന്യം സുദീര്‍ഘമായി സംസാരിക്കാന്‍ അവസരം നല്‍കി. അതുവഴി ഒരു ടിപ്പിക്കല്‍ അമേരിക്കന്‍ വനിതയുടെ ജീവിതം എനിക്കു മുമ്പില്‍ അനാവൃതമായി.

ടൊറണ്ടോ നഗരത്തില്‍ ഒരു സൂപ്പര്‍മാർക്കറ്റിലെ മാനേജറാണവര്‍. ആഴ്ചയിലെ അവസാന ദിവസങ്ങള്‍ ന്യൂയോർക്കില്‍ ചെലവഴിച്ച് (അടിച്ചുപൊളിച്ച്) കാനഡയിലേക്ക് മടങ്ങുകയാണ്. എന്നോ വിവാഹമോചിതയായ അവര്‍ക്ക് മക്കളില്ല. ആകെയുള്ളത് മാതാവ് മാത്രം. ആഴ്ച മുഴുവന്‍ ജോലി ചെയ്ത് വീകെന്‍ഡ് നഗരത്തില്‍ സുഹൃത്തുക്കൾക്കൊപ്പം ആസ്വദിക്കുന്ന ഒരു ശരാശരി അമേരിക്കക്കാരിയുടെ പ്രതീകമാണ് ഫരീദ. വാര്‍ധക്യത്തിലേക്ക് നടന്നടുക്കുമ്പോഴും ജീവിതം ആസ്വദിക്കുന്നവള്‍. പ്രായമായിട്ടും തൊഴിലെടുക്കാന്‍ മടിയില്ലാത്തവള്‍. മാതാവിനപ്പുറമുള്ള കുടുംബ ബന്ധങ്ങളിലേക്ക് ആലോചനകള്‍ നീളാത്തവള്‍. ഫരീദയെപ്പോലെ വിവാഹ ബന്ധം വേർപ്പെടുത്തിയോ, അങ്ങനെയല്ലാതെയോ ഏകാന്ത ജീവിതം നയിക്കുന്ന അനേകം സ്ത്രീകളുണ്ടിവിടെ. കുടുംബ ബന്ധങ്ങളെക്കാളും മതമൂല്യങ്ങളെക്കാളും ലിബറല്‍ ജീവിതമൂല്യങ്ങളാല്‍ സ്വാധീനിക്കപ്പെട്ടവര്‍. ആഴ്ചയിലെ അവസാന രാവുകളില്‍ സജീവമാകുന്ന അമേരിക്കന്‍ തെരുവുകളില്‍ അവധി ദിനങ്ങള്‍ ആഘോഷിക്കുന്ന ജനത. ആട്ടവും പാട്ടും മദ്യസേവയുമൊക്കെ ആ ജീവിതത്തിലെ പതിവ് കാഴ്ചകള്‍ മാത്രം. എല്ലാവരും അവരവരുടെ ജീവിതം കരുപ്പിടിപ്പിക്കാനോ ആഘോഷിക്കാനോ ഉള്ള നെട്ടോട്ടത്തിലാണിവിടെ. തങ്ങളുടെ സ്വകാര്യതയിലേക്കും സുഖസൗകര്യങ്ങളിലേക്കും മാത്രം ചുരുണ്ടുകൂടുന്നവര്‍. ഒരു ശരാശരി അമേരിക്കക്കാരിയുടെ ജീവിതം ഇങ്ങനെയൊക്കെയാണ്.

സ്വയം പര്യാപ്തരാണ് ഇവിടെ സ്ത്രീകള്‍. തൊഴില്‍, ഉദ്യോഗം, കല ഇങ്ങനെ തങ്ങള്‍ക്കിഷ്ടപ്പെട്ട ഏതെങ്കിലും കാര്യങ്ങളില്‍ വ്യാപൃതരാണ് അധിക സ്ത്രീകളും. പുരുഷന്റെ വരുമാനംകൊണ്ട് മാത്രം വര്‍ധിച്ചുവരുന്ന കുടുംബചെലവുകള്‍ താങ്ങാനാകാത്ത സാഹചര്യവും സ്ത്രീകളെ ജോലി ചെയ്യാന്‍ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നുണ്ടാവാം. രാത്രി വൈകിയും ബസ്സിലും സ്‌റ്റേഷനുകളിലുമെല്ലാം സ്ത്രീകള്‍ സ്വതന്ത്രരായും സുരക്ഷിതരായും യാത്ര ചെയ്യുന്നു. ദീര്‍ഘദൂര ബസ്സ് യാത്രികരില്‍ അധികവും സ്ത്രീകളാണ്. ആഫ്രിക്കനും യൂറോപ്യനും കറുത്തവനും വെളുത്തവനുമൊക്കെ തോളോടുതോള്‍ ചേര്‍ന്നിരുന്നു യാത്ര ചെയ്യുന്ന ഈ ബസ്സില്‍ പോലും ഈ രാജ്യത്തിന്റെ വൈവിധ്യം ദൃശ്യമാണ്.

സ്ത്രീകളും ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും

അമേരിക്കന്‍ ജീവിതം പൊതുവില്‍ ഇങ്ങനെയൊക്കെയായിരിക്കാം. എന്നാല്‍, ഇതില്‍നിന്ന് തീര്‍ത്തും വ്യത്യസ്തമാണ് ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരായ സ്ത്രീകളുടെ ജീവിതം. കാരണം, ഓരോരുത്തര്‍ക്കും അവരവര്‍ ഇഷ്ടപ്പെടുന്ന ജീവിതം കരുപ്പിടിപ്പിക്കാനുള്ള സാഹചര്യമുണ്ടിവിടെ. അവനവന്റെ ഇഷ്ടങ്ങളുടെയും നിയന്ത്രണങ്ങളില്ലാത്ത സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെയും നാടാണിത്. ഒരാളുടെ സ്വാതന്ത്ര്യം അപരന്റെ അവകാശങ്ങളെ കവരാത്തിടത്തോളം ഇവിടെ ആര്‍ക്കും എന്തും ചെയ്യാം. അനിയന്ത്രിതമായ ഈ സ്വാതന്ത്ര്യം ചിലരെ അധാർമികതയിലേക്ക് നയിക്കുന്നുവെന്നത് വാസ്തവമാണ്. എന്നല്ല, അങ്ങനെയുള്ളവരായിരിക്കാം ഭൂരിഭാഗവും. എന്നാല്‍, ആ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ അതേ സാധ്യതകള്‍ തന്നെ നല്ല മനുഷ്യര്‍ക്കു മുമ്പിലും വലിയ അവസരങ്ങള്‍ തുറന്നിടുന്നുണ്ടിവിടെ. മുസ്‌ലിംകള്‍ ഇത്രയും ന്യൂനപക്ഷമായ ഒരു രാജ്യത്ത് ഒരു മുസ് ലിമിന്റെ വ്യക്തിജീവിതവും മറ്റു ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും ഇത്ര വ്യവസ്ഥാപിതമായും സുന്ദരമായും കൊണ്ടുപോകാന്‍ കഴിയുന്നതെങ്ങനെയെന്ന് ചോദിച്ചാല്‍, അമേരിക്ക തങ്ങളുടെ ജനതക്ക് നല്‍കുന്ന സ്വാതന്ത്ര്യം എന്ന ഒറ്റ ഉത്തരമേയുള്ളൂ. നല്ല മനുഷ്യര്‍ അത് പരമാവധി നന്മകളില്‍ മുന്നേറാന്‍ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുമ്പോള്‍, ദുര്‍വൃത്തര്‍ അവരുടെ ഇഷ്ടങ്ങള്‍ക്കും ഈ സ്വാതന്ത്ര്യം ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു.

അമേരിക്കയിലെ വിവിധ പ്രദേശങ്ങളിലെ മുസ് ലിംകളുമായി സംവദിച്ചപ്പോള്‍ ശ്രദ്ധയിൽപെട്ട ഒരു പ്രധാന കാര്യം ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലും സാമൂഹിക സേവനരംഗങ്ങളിലുമുള്ള സ്ത്രീകളുടെ സജീവതയും പങ്കാളിത്തവുമാണ്. ഒറ്റവാക്കില്‍ പറഞ്ഞാല്‍, സ്ത്രീ ഇവിടെ 'സൂപ്പര്‍ വുമൺ' ആണ്. അമേരിക്കയിലെ ഒരു ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകക്ക് നാട്ടിലെ ഏറ്റവും നല്ല ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകയെക്കാള്‍ കർമകുശലതയുണ്ട്. മുസ് ലിം സ്ത്രീകള്‍ക്ക് സാമൂഹിക സേവന രംഗത്ത് പ്രവര്‍ത്തിക്കാന്‍ അമേരിക്ക തുറന്നിടുന്ന സാധ്യതകളുടെ വലിയ ലോകമായിരിക്കാം ഈ മാറ്റത്തിന് കാരണം. സ്ത്രീകളുടെ പൊതുരംഗത്തെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെയും അവരുടെ സ്വതന്ത്ര ഉദ്യമങ്ങളെയും സംശയദൃഷ്ടിയോടെ കണ്ടുശീലിച്ച സമൂഹത്തില്‍ സ്ത്രീശാക്തീകരണവും വനിതാക്ഷേമവുമൊക്കെ വാചാടോപങ്ങള്‍ മാത്രമായിരിക്കും. നമ്മുടെ കേരളീയ സാമൂഹിക ഘടന സ്ത്രീക്ക് വിലക്കിയ കുറേ പദവികളും ഉത്തരവാദിത്വങ്ങളും അവര്‍ക്ക് യഥേഷ്ടം കൈകാര്യം ചെയ്യാന്‍ കഴിയുന്ന കാര്യങ്ങളാണെന്ന് അമേരിക്ക പോലൊരു സാമൂഹിക ചുറ്റുപാടില്‍ അവര്‍ തെളിയിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു.

ഒരേ സമയം ഗൃഹഭരണവും ജോലിയും കമ്യൂണിറ്റി സര്‍വീസും മതപഠനവും ഷോപ്പിംഗും തുടങ്ങി ബഹുമുഖ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ വ്യാപൃതയാണ് ഇവിടത്തെ മുസ്‌ലിം സ്ത്രീ. ഈ ദൃശ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ അമിത ഭാരമേറ്റി മനസ്സില്ലാ മനസ്സോടെ ചെയ്യുകയല്ല. വീട്ടുജോലികളിലും പഠനത്തിലും ക്ലാസ്സുകളിലും കമ്യൂണിറ്റി സര്‍വീസിലുമൊക്കെ അവളുടെ മനസ്സും ശരീരവും ഒരുപോലെ അര്‍പ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. ജോലിയും കമ്യൂണിറ്റി സേവനങ്ങളും അറിഞ്ഞാസ്വദിച്ച് ചെയ്യുന്ന കർമനിരതരായ അനേകം സ്ത്രീകളുണ്ടിവിടെ. നാട്ടില്‍ മതപരമായി പിന്നാക്കം നിന്നവര്‍ പോലും സ്വയം പ്രചോദിതരായി ഇസ്‌ലാമിന്റെ മുന്നണിപ്പോരാളികളായ ധാരാളം കഥകളുണ്ട് ഇവിടത്തെ കുടിയേറ്റ മുസ്‌ലിംകള്‍ക്കിടയില്‍. ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനത്തിനുള്ള സാധ്യതകള്‍ അത്രയുമുണ്ടിവിടെ.

കഴിഞ്ഞ കുറേ നാളുകളായി അമേരിക്കയിലെ ഡെന്‍വറില്‍ സ്ഥിരതാമസമാക്കിയ ലബീബ സമീർ അമേരിക്കൻ മുസ്‌ലിം വനിതയുടെ വ്യക്തി-സാമൂഹിക ജീവിതത്തെ അടയാളപ്പെടുത്തുന്നുണ്ട്. മൂന്ന് കുട്ടികളുടെ മാതാവായ അവര്‍ ഒരേസമയം വ്യക്തി-കുടുംബ ജീവിതത്തിലും സാമൂഹിക രംഗങ്ങളിലും നിറഞ്ഞുനില്‍ക്കുന്നു. സോഫ്റ്റ് വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായ അവര്‍ അമേരിക്കയിലെ ഏറ്റവും വലിയ മുസ് ലിം സംഘടനയായ ICNA (Islamic Council of North America) യുടെ വെസ്റ്റ് റീജ്യന്‍ വനിതാ വിംഗ് ശൂറാ മെമ്പര്‍, ഇസ്‌ലാം ദഅ്വാ ഗ്രൂപ്പായ Why Islam ന്റെ സെന്‍ട്രല്‍ ടീം മെമ്പര്‍, വെസ്റ്റ് റീജ്യന്‍ ഔട്ട്‌റീച് റപ്രസന്ററ്റീവ് തുടങ്ങിയ ഉത്തരവാദിത്വങ്ങള്‍ വഹിക്കുന്നു. നോര്‍ത്ത് അമേരിക്കന്‍ മലയാളി ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെ മദ്റസാ സംവിധാനമായ 'വെളിച്ചം' ഓണ്‍ലൈന്‍ മദ്റസയില്‍ അധ്യാപിക കൂടിയാണ് ലബീബ. ICNA വനിതകള്‍ക്കായി നടത്തുന്ന ചതുര്‍വര്‍ഷ തഫ്‌സീര്‍ കോഴ്‌സ്, Online Institute of Woman ന്റെ ഉലൂമുല്‍ ഹദീസ്- ഉലൂമുല്‍ ഖുര്‍ആന്‍ കോഴ്‌സുകള്‍ പൂര്‍ത്തീകരിച്ചിട്ടുണ്ട് അവര്‍. ഇതിനൊക്കെ പുറമെ, ഡെന്‍വറിലെ ഇസ് ലാമിക് സെന്റര്‍ ഓഫ് ബോള്‍ഡറിലെ, മതപഠന, കമ്യൂണിറ്റി-ചാരിറ്റി പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലും ഭര്‍ത്താവ് സമീര്‍ ബിന്‍ ഖാലിദിനൊപ്പം സജീവ പങ്കാളിയാണവര്‍. നാട്ടിലെ കുടുംബ-സുഹൃദ് ബന്ധങ്ങളൊക്കെ മിസ്സ് ചെയ്യുമെങ്കിലും, നാട്ടില്‍ അത്തരം കാര്യങ്ങള്‍ക്ക് പോകുന്ന സമയം ഇങ്ങനെ ക്രിയാത്മകമായി ഉപയോഗിക്കാന്‍ സാധിക്കുന്നതിലെ സംതൃപ്തിയുണ്ട് അവരുടെ സംഭാഷണത്തില്‍. ഇവിടത്തെ പല ഇസ് ലാമിക പ്രവര്‍ത്തകരുടെയും ജീവിതം ഇങ്ങനെയൊക്കെയാണ്.

കുട്ടികളും വിദ്യാഭ്യാസ രീതിയും

അമേരിക്കയിലെ പൊതുവിദ്യാഭ്യാസ സംവിധാനത്തെക്കുറിച്ച് പല രക്ഷിതാക്കള്‍ക്കും വലിയ മതിപ്പാണ്. കുട്ടികളുടെ വായനാ ശീലമാണ് അമേരിക്കന്‍ വിദ്യാഭ്യാസക്രമത്തില്‍ എന്നെ ഏറെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തിയ കാര്യം. ഇവിടെ ചെറിയ ക്ലാസ്സുകള്‍ മുതല്‍ കുട്ടികള്‍ അവരവരുടെ പ്രായത്തിനനുയോജ്യമായ പുസ്തകങ്ങള്‍ വായിച്ചു ശീലിക്കുന്നു. ആഴ്ചയിലൊരിക്കലെങ്കിലും ലൈബ്രറിയില്‍ പോയി ബാലസാഹിത്യങ്ങള്‍, സയന്‍സ് നോവലുകള്‍ തുടങ്ങിയവ എടുത്തു വായിക്കുന്നതും കുറിപ്പുകള്‍ തയാറാക്കുന്നതുമൊക്കെ ഇവിടെ കുട്ടികള്‍ക്കിടയില്‍ പതിവാണ്. ഈ ശീലം ചിലരെ ചെറുപ്രായത്തിലേ നല്ല വായനക്കാരാക്കി മാറ്റുന്നു. ഡെന്‍വറില്‍ സമീര്‍ ബിന്‍ ഖാലിദ്-ലബീബ ദമ്പതികളുടെ മകന്‍ പത്താം ക്ലാസുകാരന്‍ യൂസുഫ് 15 വയസ്സിനുള്ളില്‍ വായിച്ചുതീര്‍ത്ത പുസ്തകങ്ങള്‍ നമ്മെ തെല്ലൊന്ന് അതിശയപ്പെടുത്തും. വീട്ടില്‍ സജ്ജമാക്കിയ അവന്റെ ചെറു ലൈബ്രറിയില്‍ സയന്‍സ് ഫിക്്ഷന്‍, ലോക ചരിത്രം, ഇസ് ലാമിക ചരിത്രം തുടങ്ങി പല മേഖലകളിലുമുള്ള പുസ്തകങ്ങളുണ്ട്. അവയൊക്കെ വായിച്ചു തീര്‍ത്ത് അടുത്ത പുസ്തകങ്ങള്‍ക്കായി കാത്തിരിക്കുകയാണവന്‍. പ്രായത്തെക്കാള്‍ പക്വതയുള്ള യൂസുഫിന്റെ സംസാരത്തില്‍ പരന്ന വായനയിലൂടെ അവനാർജിച്ച അറിവും പ്രതിഫലിക്കും.

ഡെന്‍വറിലെ ലോംഗ് മോണ്ടില്‍ സോഫ്റ്റ്‌വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായ അഫ്‌സലിന്റെ പത്തുവയസ്സുകാരന്‍ മകന്‍ അഹ്സന്റെ ഏറ്റവും വലിയ ആഗ്രഹം ലോകമറിയുന്ന ഒരു എഴുത്തുകാരനാകണമെന്നതാണ്. സാധാരണ കുട്ടികള്‍ സൂപ്പര്‍മാനോ സ്‌പൈഡര്‍മാനോ പോലുള്ള സൂപ്പർ ഹീറോ ആകാന്‍ കൊതിക്കുമ്പോള്‍, ഈ ചെറുപ്രായത്തില്‍ ഗ്രന്ഥകാരനാകാനുള്ള അടങ്ങാത്ത ആഗ്രഹവുമായി വെറുതെയിരിക്കുകയല്ല അഹ്‌സന്‍; അവന്റെ രീതിയില്‍ അവന്‍ ഗ്രന്ഥരചന ആരംഭിച്ചുകഴിഞ്ഞു. 8-ാം വയസ്സില്‍ താനെഴുതിയ നോവല്‍ അവനെന്നെ കാണിച്ചു. കെട്ടിലും മട്ടിലും ലക്ഷണമൊത്ത ഒരു പുസ്തകം. ആല്‍ബനിയിലെ ജംഷീദ്-തസ്‌നി ദമ്പതികളുടെ മകള്‍ ആറു വയസ്സുകാരി മശാല്‍ വായനക്കാരി മാത്രമല്ല, എഴുത്തുകാരിയുമാണ്. ഈ ചെറുപ്രായത്തില്‍ അവളുടെ മനസ്സില്‍ കവിതകള്‍ വിരിയുന്ന ഭാവനാലോകം തീര്‍ത്തത് അവളുടെ ഗൃഹ-പാഠശാലാ അന്തരീക്ഷം തന്നെയാകണം. അക്ഷരങ്ങള്‍ എഴുതിപ്പഠിച്ചുവരുന്നേയുള്ളൂവെങ്കിലും പോകാന്‍ നേരം അവള്‍ എനിക്കൊരു കത്തെഴുതി. എന്റെ ഹ്രസ്വസന്ദര്‍ശനം അവളിലുണ്ടാക്കിയ ആഹ്ലാദത്തെ, വരച്ചുവെച്ച ഒരു ചെറു കവിതപോലെ മനോഹരമായിരുന്നു എന്റെ മനം കുളിര്‍പ്പിച്ച ആ എഴുത്ത്.

അമേരിക്കയുടെ പൊതുജീവിതത്തിന്റെ ഭാഗമാണ് ലൈബ്രറികള്‍. ലൈബ്രറിയില്‍ കുട്ടികള്‍ക്ക് പ്രത്യേക പരിഗണനയുണ്ട്. എല്ലാ ലൈബ്രറികളിലും ബാലസാഹിത്യങ്ങള്‍ ഉണ്ടെന്നു മാത്രമല്ല, ബാലമനസ്സിനെ ആകര്‍ഷിക്കുംവിധം ലൈബ്രറിയില്‍ ഒരിടം കുട്ടികള്‍ക്കായി പ്രത്യേകം സജ്ജീകരിച്ചിരിക്കും. ഇവിടെ കുട്ടികളുടെ പാഠ്യപ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ മത്സരബുദ്ധി കുറവാണ്. ഓരോരുത്തരും വ്യത്യസ്തരാണെന്നും ഓരോരുത്തര്‍ക്കും വ്യത്യസ്ത കഴിവുകളുണ്ടെന്നും കുട്ടികള്‍ ചെറുപ്പത്തിലേ മനസ്സിലാക്കാന്‍ ഇത് അവസരം നല്‍കുന്നു. ഒരു ദിവസത്തില്‍ അധിക മണിക്കൂറുകളും ലാപ്‌ടോപ് പോലുള്ള ഇലക്ട്രോണിക്‌ ഗാഡ്ജറ്റിനു മുമ്പില്‍ ചെലവഴിക്കേണ്ടിവരുന്ന സോഫ്റ്റ്‌വെയര്‍ എഞ്ചിനീയര്‍മാരുടെ മക്കള്‍ (സ്‌കൂള്‍ കുട്ടികള്‍) പോലും ഇലക്ട്രോണിക്‌ ഗാഡ്ജറ്റുകള്‍ കുറഞ്ഞ സമയം മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നവരാണെന്നതാണ് എന്നെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തിയ മറ്റൊരു കാര്യം. കുഞ്ഞുങ്ങളുടെ അഭിപ്രായങ്ങള്‍ക്കും വില നല്‍കുന്ന ഒരു സാമൂഹിക ക്രമമാണിവിടെ.

എന്നാല്‍, ഇത്തരം ഗുണങ്ങള്‍ ഉള്ളതോടൊപ്പം ചില പോരായ്മകളും ഈ വിദ്യാഭ്യാസ രീതിക്കുണ്ടെന്നത് നിഷേധിക്കാനാവാത്ത യാഥാർഥ്യമാണ്. രക്ഷിതാക്കള്‍ അതിനെക്കുറിച്ച് തികച്ചും ബോധവാന്‍മാരാണ്. അമേരിക്കയുടെ ലിബറല്‍ സാംസ്‌കാരിക മൂല്യങ്ങള്‍ ഏറെ പ്രതിഫലിക്കുന്ന ഇടങ്ങള്‍ കൂടിയാണ് ഇവിടത്തെ പൊതു വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങള്‍. മറ്റുള്ളവര്‍ക്ക് ഹാനികരമാകാത്ത രീതിയില്‍ എന്തും ചെയ്യാമെന്ന അധ്യാപക ഉപദേശം കുട്ടികള്‍ക്ക് തോന്ന്യാസങ്ങള്‍ ചെയ്യാനുള്ള ലൈസന്‍സാണ്. ഈ ചെറുപ്രായത്തില്‍തന്നെ ഏതുതരം അശ്ലീല കണ്ടന്റുകളും കാണുന്നതിന് അധ്യാപകരുടെ ഭാഗത്തു നിന്ന് വിലക്കുകളൊന്നുമില്ലാത്തത് കുട്ടികളെ എവിടെ കൊണ്ടെത്തിക്കുമെന്ന ആശങ്ക മുസ് ലിം രക്ഷിതാക്കള്‍ക്കു മാത്രമല്ല എല്ലാവർക്കുമുണ്ട്. ഉദാര ലൈംഗികതക്കു പുറമേ ഇപ്പോള്‍, ജെന്‍ഡര്‍ ന്യൂട്രാലിറ്റിയും കുട്ടികളുടെ മാനസിക ബൗദ്ധിക വളര്‍ച്ചയെ സാരമായി ബാധിക്കുന്നുവെന്നതാണ് ഇവിടത്തെ വിദ്യാഭ്യാസരീതിയില്‍ രക്ഷിതാക്കള്‍ കാണുന്ന ഏറ്റവും വലിയ പ്രതിസന്ധി. വിദ്യാർഥികേന്ദ്രിതമായ ഈ വിദ്യാഭ്യാസ ക്രമത്തില്‍ അധ്യാപകര്‍ കൂട്ടുകാരെപ്പോലെയാണ്. അതുകൊണ്ട് പല ഗുണങ്ങളുമുണ്ടെന്നതു നേരു തന്നെ. പക്ഷേ, അധ്യാപകരോടുള്ള ബഹുമാനാദരവുകളുടെ ധാര്‍മിക വശം ചോര്‍ന്നുപോകുന്നുവെന്നത് വലിയ പോരായ്മയാണ്. എന്നു മാത്രമല്ല, മാതാപിതാക്കളോടുള്ള സ്‌നേഹബഹുമാനത്തിലും ആ കുറവ് നന്നായി പ്രതിഫലിക്കുന്നതും രക്ഷിതാക്കളെ അസ്വസ്ഥപ്പെടുത്തുന്നു.

കൃത്യമായ ഇസ് ലാമിക ശിക്ഷണത്തിന്റെയും ധാര്‍മിക ബോധത്തിന്റെയും അനിവാര്യതയിലേക്കാണ് ഇത് വിരല്‍ചൂണ്ടുന്നത്. ഇവിടത്തെ മദ്റസകളുടെ പ്രധാന റോള്‍, ഇത്തരം അധാർമികതകളില്‍നിന്ന് കുട്ടികളെ മോചിപ്പിക്കുക എന്നതാണ്. പൊതുവിദ്യാഭ്യാസം പോലെ മതപഠനവും പ്രത്യേകിച്ച്, മദ്റസാ സംവിധാനം ഇവിടെ മികച്ചവതന്നെ. ആല്‍ബനിയിലെ അല്‍ഹിദായ മദ്റസയെക്കുറിച്ച് ന്യൂയോര്‍ക്ക് സ്‌റ്റേറ്റില്‍ സോഫ്റ്റ്്വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായ തസ്‌നി ജംഷീദിന് വലിയ മതിപ്പാണ്. ആ ഇസ്‌ലാമിക് സെന്ററിലെ മതപഠനം തങ്ങളുടെ കുട്ടികള്‍ക്ക് ഇസ്‌ലാമിക ശിക്ഷണം നല്‍കുന്നതില്‍ അത്രകണ്ട് ഫലവത്താണെന്നാണ് അവരുടെ വിലയിരുത്തല്‍. ഐ.ടി പ്രഫഷനല്‍ എന്ന നിലയില്‍ കാലിഫോര്‍ണിയ തുടങ്ങി മറ്റു പല സ്ഥലങ്ങളില്‍നിന്നും നല്ല ജോബ് ഓഫറുകള്‍ ഉണ്ടെങ്കിലും, ശൈത്യകാലത്തെ അതികഠിന തണുപ്പും സഹിച്ച് ആല്‍ബനിയില്‍ തന്നെ ജോലി തുടരാന്‍ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന ഏറ്റവും പ്രധാന ഘടകം മക്കളുടെ മതപരമായ വിദ്യാഭ്യാസമാണെന്ന് അവര്‍ സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തുന്നു. അവരുടെ 12 വയസ്സുകാരി മകള്‍ മലീഹ നല്ല ഖുര്‍ആന്‍ ഖാരിഅയാണ്. ഇസ്‌ലാമിക ശിക്ഷണത്തിന്റെ സുന്ദര മാതൃകകള്‍ മലീഹയുടെ സംസാരത്തിലും പെരുമാറ്റത്തിലും കാണാം. l

(തുടരും )

കോണ്‍ഫറന്‍സ് വേദിയായ നസ്‌റത്ത് കോളേജ് റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലാണ്. അയല്‍രാജ്യമായ കാനഡയെയും യു.എസിനെയും വേര്‍തിരിക്കുന്ന ഓന്റോറിയ തടാകതീരത്താണ് ന്യൂയോര്‍ക്ക് സ്‌റ്റേറ്റിന്റെ തന്നെ ഭാഗമായ ഈ നഗരം. അമേരിക്കയുടെ തെക്കു-കിഴക്ക് അറ്റ്്ലാന്റിക് സമുദ്രതീരത്തോട് ചേര്‍ന്ന് സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ന്യൂയോർക്ക് നഗരത്തില്‍ നിന്ന് വടക്കുള്ള റോചസ്റ്ററിലേക്ക് 500 കിലോമീറ്ററിലധികം ദൂരമുണ്ട്. കേരളത്തിന്റെ തെക്ക് തിരുവനന്തപുരവും വടക്ക് കാസര്‍കോടും പോലെയാണ് യഥാക്രമം ന്യൂയോർക്കും റോചസ്റ്ററും. ന്യൂയോർക്കില്‍നിന്ന് റോചസ്റ്ററിലേക്ക് സംഘാടകര്‍ വിമാന യാത്രയാണ് നിര്‍ദേശിച്ചതെങ്കിലും റോഡു മാര്‍ഗമാണ് ഞാന്‍ തെരഞ്ഞെടുത്തത്. അമേരിക്കയിലെ പബ്ലിക് ട്രാന്‍സ്‌പോര്‍ട്ടേഷന്‍, ജനങ്ങള്‍, ഭൂപ്രകൃതി ഇവയൊക്കെ അടുത്തറിയാന്‍ റോഡുയാത്രയാണ് ഉപകരിക്കുക എന്ന് തോന്നിയിരുന്നു. പ്രതീക്ഷിച്ച പോലെ, അമേരിക്കയുടെ 'ആത്മാവ്' തൊട്ടറിയാന്‍ ആ യാത്ര സഹായകമായി.

റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലെ
മുസ്‌ലിംകള്‍
അമേരിക്കയിലെ മറ്റു പല വലിയ നഗരങ്ങളിലെയും പോലെ, റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലും മുസ്‌ലിംകളുണ്ട്. ജനസംഖ്യയില്‍ കുറവാണെങ്കിലും നാള്‍ക്കു നാള്‍ അവരുടെ സ്വാധീനം വര്‍ധിച്ചുവരുന്നു. അമേരിക്കയിലെ മൊത്തം കുടിയേറ്റ മുസ്‌ലിംകളില്‍ കൂടുതലും പാക് വംശജരാണ്. റോചസ്റ്റര്‍ മുസ്‌ലിംകളിലും അങ്ങനെതന്നെ. പാക് വിഭജനത്തിനു മുമ്പ് കിഴക്കന്‍ പാകിസ്താനി(ഇപ്പോഴത്തെ ബംഗ്ലാദേശ്)ല്‍ നിന്ന് കുടിയേറിയവരും അവരുടെ പിന്‍തലമുറക്കാരുമാണ് റോചസ്റ്ററിലെ മുസ് ലിംകളിലധികവും. സോമാലിയ പോലുള്ള ആഫ്രിക്കന്‍ രാജ്യങ്ങളില്‍നിന്നും മധ്യപൗരസ്ത്യ ദേശത്തുനിന്നും കുടിയേറിയവരുമുണ്ട്. നസ്‌റത്ത് കോളേജിലെ തിയോളജി വിഭാഗം തലവനും ഹിക്കിസെന്റര്‍ ഡയറക്ടറുമായ ഡോ. മുഹമ്മദ് ശഫീഖ് അവിഭക്ത പാകിസ്താനില്‍നിന്ന് കുടിയേറിയതാണ്. സമ്മേളനത്തില്‍ സംബന്ധിച്ച മതനേതാക്കന്മാരുമായും പണ്ഡിതന്‍മാരുമായും നല്ല സൗഹൃദം സൂക്ഷിക്കുന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രവര്‍ത്തന മണ്ഡലം, അക്കാദമിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ പരിമിതമല്ല. ഇന്റര്‍ഫെയ്ത്ത് ഡയലോഗുകള്‍ക്കുപുറമേ, വിവിധ മതവിഭാഗങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ സഹകരണം വളര്‍ത്തുന്ന മറ്റു പരിപാടികളിലും നേതൃപരമായ പങ്ക് വഹിക്കുന്നു അദ്ദേഹം. അമേരിക്കയിലെയും കാനഡയിലെയും പല യൂനിവേഴ്‌സിറ്റികളില്‍നിന്നും കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍ പങ്കെടുക്കാനെത്തിയ ജൂത-ക്രൈസ്തവ-ബുദ്ധ പണ്ഡിതന്‍മാര്‍ക്കും പ്രഫ. ശഫീഖിനോട് തികഞ്ഞ ആദരവും സ്‌നേഹവുമാണെന്ന് അവരുടെ സംസാരങ്ങളില്‍നിന്ന് വ്യക്തമായി. റോചസ്റ്ററിലെ പ്രധാന മസ്ജിദിന്റെ രക്ഷാധികാരിയും അദ്ദേഹമാണ്.
റോചസ്റ്ററില്‍ ബസ്്സ്റ്റാന്റില്‍ നിന്ന് എന്നെ കൂട്ടാന്‍ വന്ന വളണ്ടിയര്‍മാര്‍ നസ്‌റത്ത് കോളേജിലെതന്നെ ബിരുദ വിദ്യാർഥികളാണ്. വാനിയ അന്‍സാരി; അമേരിക്കയുടെ പുതുതലമുറയെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന പെണ്‍കുട്ടിയാണ് അവരിലൊരാള്‍. രണ്ടു തലമുറകള്‍ക്കു മുമ്പ് അവര്‍ പാകിസ്താനില്‍നിന്ന് കുടിയേറിയതാണ്. ഒരു വൈകുന്നേരം റോചസ്റ്റര്‍ നഗരപ്രദക്ഷിണത്തിന് എന്നെ കൊണ്ടുപോയതും പാക്-അമേരിക്കന്‍ വിദ്യാർഥി റാസിയായിരുന്നു. പ്രഫ. ശഫീഖിനെ ഈ സമ്മേളനത്തിന്റെ സംഘാടനത്തില്‍ സഹായിക്കുന്നത് പത്തില്‍ താഴെ വരുന്ന ഈ ബിരുദവിദ്യാർഥികളാണ്. റോചസ്റ്റര്‍ സിറ്റിയിലേക്ക് വരുംമുമ്പേ, 'വെളിച്ചം' പ്രവര്‍ത്തകരില്‍നിന്ന് ഈ നഗരത്തില്‍ സോഫ്റ്റ്്വെയര്‍ എഞ്ചിനീയറായി ജോലി ചെയ്യുന്ന ഒരു മലയാളിയെ കുറിച്ച് കേട്ടിരുന്നു. കോഴിക്കോട്ടുകാരനായ സലീത് തിരക്കിനിടയിലും നസ്‌റത്ത് കോളേജില്‍ എന്നെ സന്ദര്‍ശിക്കാനെത്തിയത് ഏറെ സന്തോഷം നല്‍കി.
ക്രിസ്ത്യന്‍ മാനേജ്‌മെന്റിനു കീഴിലുള്ള നസ്‌റത്ത് കോളേജില്‍ ഇസ് ലാമിക് തിയോളജിക്ക് ഒരു ഡിപ്പാര്‍ട്ടുമെന്റ് ഉണ്ടാവുന്നതും, അവിടെ ധാരാളം വിദ്യാർഥികള്‍ക്ക് ഇസ് ലാമിനെ പഠിക്കാനുള്ള അവസരം ഉണ്ടാകുന്നതും വലിയ കാര്യംതന്നെ. ഇവിടത്തെ പല പൊതു യൂനിവേഴ്‌സിറ്റികളും മതങ്ങളെക്കുറിച്ച് പഠിക്കാന്‍ അവസരം നല്‍കുന്ന അവിടത്തെ ഡിപ്പാര്‍ട്ടുമെന്റുകളും ഇസ്‌ലാമിന് വലിയ സാധ്യതകളുടെ ലോകമാണ് തുറന്നിടുന്നത്. അതിനു പുറമേ, ഇത്തരം കോണ്‍ഫറന്‍സുകള്‍ ഇസ്‌ലാമിനെക്കുറിച്ച് മറ്റു മതസ്ഥര്‍ക്ക് കൂടുതല്‍ അറിയാനുള്ള വലിയ അവസരം കൂടി തുറന്നിടുകയാണ്. ഈ കോണ്‍ഫറന്‍സ് തന്നെയും അതുപോലെ ഒന്നായിരുന്നു എന്ന് തോന്നി. മുസ് ലിംകളെക്കാള്‍ കൂടുതല്‍ മറ്റു മതസ്ഥരായിരുന്നു ഈ കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍. അവര്‍ക്ക് ഇസ് ലാമിനെ കുറിച്ച് കൂടുതല്‍ അറിയാനുള്ള വേദിയായി ഈ സമ്മേളനം മാറുകയായിരുന്നു. ഇസ് ലാമുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നിസ്സാരമെന്നു തോന്നുന്ന കാര്യങ്ങളില്‍ പോലും ഇതര മതസ്ഥര്‍ക്കുണ്ടായിരുന്ന തെറ്റുധാരണകള്‍ നീക്കുന്നതിന് ഈ കോണ്‍ഫറന്‍സ് വഴിയൊരുക്കി. ഖത്തറിലെ ഹമദ് ബിന്‍ ഖലീഫ യൂനിവേഴ്‌സിറ്റിയില്‍ നിന്നു വന്ന സിറിയക്കാരി ഗാഥ ഗസലിന്റെ വിഷയാവതരണത്തിന് ശേഷമുള്ള ചര്‍ച്ച അതിനൊരുദാഹരണമാണ്. ഒരു മുസ്‌ലിം എന്ന നിലയില്‍ മാത്രമല്ല, മുസ് ലിം സ്്ത്രീ എന്ന നിലയിലും ഹിജാബി വനിത എന്ന നിലയിലും ഉന്നയിക്കപ്പെട്ട ചോദ്യങ്ങള്‍ക്കുള്ള അവരുടെ മറുപടികള്‍ പടിഞ്ഞാറുള്ളവരിൽ പൊതുവേ കാണുന്ന പല തെറ്റുധാരണകളും തിരുത്താന്‍ പര്യാപ്തമായിരുന്നു. എന്റെ വിഷയാവതരണത്തില്‍, മദീനാ കരാറില്‍ ഏര്‍പ്പെട്ട മുസ്‌ലിംകളും അമുസ് ലിംകളും ഉള്‍പ്പെട്ട സമൂഹത്തെ മുഹമ്മദ് നബി (സ) ഒറ്റ സമൂഹമായി പരിഗണിച്ചതും, ജൂതരുടെ മതവിശ്വാസം അംഗീകരിക്കുന്ന മദീനാ കരാറിലെ ഭാഗങ്ങളും സമ്മേളനത്തില്‍ പങ്കെടുത്ത അമുസ്‌ലിംകള്‍ക്ക് പുതിയ അറിവായിരുന്നു. തങ്ങൾക്ക് ലഭിക്കുന്ന പുതിയ അറിവുകള്‍ എത്ര ചെറുതെങ്കിലും അതിന്റെ പേരിൽ അഭിനന്ദിക്കുന്നതില്‍ അവര്‍ പിശുക്ക് കാട്ടാറില്ല.

ജൂത പ്രാതിനിധ്യം പുതിയ അനുഭവം
സമ്മേളനത്തിൽ പ്രബന്ധാവതാരകരുള്‍പ്പെടെ വലിയ ജൂത പ്രാതിനിധ്യം ഉണ്ടായിരുന്നു. ജൂതരുമൊത്തുള്ള സഹവാസം ജീവിതത്തിലെ ആദ്യാനുഭവമാണ്. ജൂതര്‍ക്ക് വലിയ സ്വാധീനമുള്ള നാടാണ് അമേരിക്ക; ഇസ്രായേല്‍ കഴിഞ്ഞാല്‍ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ ജൂതരുള്ള രാജ്യം. അതില്‍ തന്നെ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ ജൂതര്‍ ന്യൂയോർക്കിലാണ്. ഓർത്തഡോക്‌സ്, കണ്‍സര്‍വേറ്റീവ്, റിഫോം എന്നിങ്ങനെ ജൂതര്‍ പല വിഭാഗങ്ങളുണ്ട്. പേര് സൂചിപ്പിക്കും പോലെ, പാരമ്പര്യ നിയമങ്ങളും ആചാരങ്ങളും കര്‍ശനമായി പിന്തുടരുന്നവരാണ് ഓർത്തഡോക്‌സ്-കണ്‍സര്‍വേറ്റീവ് ജൂതര്‍. കൂട്ടത്തില്‍ പരിഷ്‌കാരികളാണ് റിഫോം ജൂതര്‍. സയണിസ്റ്റ് ആശയങ്ങളെ എതിര്‍ക്കുന്നവരും ജൂതരുടെ കൂട്ടത്തിലുണ്ട്. ഇങ്ങനെ ജൂതപാരമ്പര്യമുള്ള ഒരു രാജ്യത്ത് നടക്കുന്ന മതാന്തര സമ്മേളനത്തില്‍ ജൂതര്‍ പങ്കെടുത്തില്ലെങ്കിലേ അത്ഭുതപ്പെടേണ്ടതുള്ളൂ.
സമ്മേളന നാളുകളില്‍ നസ്റത്ത് കോളേജ് ഒരുക്കിയ താമസസ്ഥലത്ത് ഡാനിയല്‍ മാവോസ് എന്ന ജൂതനായിരുന്നു എന്റെ സഹമുറിയന്‍. കാനഡയിലെ മാര്‍ട്ടിന്‍ ലൂഥര്‍ യൂനിവേഴ്‌സിറ്റി കോളേജിലെ പ്രഫസറായ അദ്ദേഹം ജൂത-ഹീബ്രു വേദ പണ്ഡിതനും കൂടിയാണ്. എഴുപതിനു മുകളില്‍ പ്രായം കാണുമെങ്കിലും യുവത്വത്തിന്റെ ചുറുചുറുക്കും പ്രസരിപ്പുമുണ്ട്. അദ്ദേഹം സദാ ധരിക്കുന്ന തലയിലെ ക്യാപ് മാറ്റിയാല്‍, ജൂതത്തൊപ്പിയായ കിപ്പ കാണാം. തികഞ്ഞ യഹൂദ മതവിശ്വാസിയാണെങ്കിലും കുലീനമായ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പെരുമാറ്റം മുസ്‌ലിംകളോടും മറ്റും ആദരവും സ്‌നേഹവും കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്ന ആളാണെന്ന് വ്യക്തമാക്കുന്നതായിരുന്നു. പ്രായംകൊണ്ടും അനുഭവങ്ങള്‍കൊണ്ടും പദവികൊണ്ടുമൊക്കെ ഏറെ എളപ്പമുള്ള എന്നോടും തികഞ്ഞ ബഹുമാനത്തോടെയാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ സംസാരം. അധ്യാപനത്തിനു പുറമേ, വിവിധ മതവിഭാഗങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ സഹകരണത്തിന്റെ പാലം പണിയുന്ന തന്റെ വിശാലമായ പ്രവര്‍ത്തന മേഖലയെക്കുറിച്ച് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. അഭിവാദ്യം ചെയ്യുമ്പോൾ ഹസ്തദാനം നിരസിക്കുന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ രീതി, ഹസ്തദാനം ശീലിച്ചുപോന്ന നമ്മെപ്പോലുള്ളവര്‍ക്ക് അല്‍പം നീരസമുണ്ടാക്കിയേക്കാം. പകരം കൈ നെഞ്ചോടു ചേര്‍ത്തു വെച്ചുള്ള മറ്റൊരു അഭിവാദ്യരീതി അദ്ദേഹം സ്വന്തമായി വികസിപ്പിച്ചതുപോലെയുണ്ട്. കോവിഡ് രൂക്ഷമായ കാലത്ത്, കൈതൊടാതെയുള്ള നമ്മുടെ നാട്ടിലെ അഭിവാദ്യരീതിക്ക് സമാനമാണത്. കോവിഡ്ഭീതി വടക്കേ അമേരിക്കയില്‍നിന്ന് പാടേ വിട്ടുപോകാത്തതുകൊണ്ടുമാകാം ഇങ്ങനെ.
സമ്മേളനം കഴിഞ്ഞ് ഞങ്ങള്‍ പിരിയുമ്പോള്‍, ഏറെ ദൂരം താണ്ടി ഇന്ത്യയില്‍നിന്നെത്തിയ എനിക്കു വേണ്ടി അദ്ദേഹം ഹീബ്രു ഭാഷയില്‍ ഒരു പ്രാർഥന നടത്തി; ആത്മീയ നേതാക്കള്‍ ഭക്തരുടെ തലയില്‍ കൈവെച്ച് പ്രാർഥിക്കുന്നതുപോലെ. ഹീബ്രുവാചകങ്ങളുടെ അർഥം മനസ്സിലായില്ലെങ്കിലും എന്റെ നന്മക്കു വേണ്ടിയാണ് ആ പ്രാർഥനയെന്ന് എന്റെ മനസ്സ് മന്ത്രിച്ചു. ആദ്യമായി പരിചയപ്പെട്ട ഒരു ജൂതന്‍ എന്തായാലും നല്ലൊരു ഇംപ്രഷനാണ് തന്നിരിക്കുന്നത്. കൈനിറയെ കൊച്ചുകൊച്ചു സമ്മാനങ്ങള്‍ നല്‍കി, എന്റെ ഇഷ്ടം പിടിച്ചുപറ്റി ആ ജൂതപ്രഫസര്‍ പിരിയുമ്പോള്‍ മനസ്സില്‍ ഓർമവന്നത് വിശുദ്ധ ഖുര്‍ആനിലെ ഈ വചനങ്ങളാണ്: "വേദവിശ്വാസികളിലും ഈവിധം ചിലരുണ്ട്: അല്ലാഹുവിലും നിങ്ങള്‍ക്കവതരിച്ച വേദത്തിലും അതിനു മുമ്പവതരിച്ച വേദത്തിലും വിശ്വസിക്കുന്നവര്‍; അല്ലാഹുവിന്റെ മുമ്പില്‍ ഭക്തിപൂര്‍വം നിലകൊള്ളുന്നവര്‍; അല്ലാഹുവിനെ ഭയപ്പെടുന്നവര്‍. അല്ലാഹുവിന്റെ സൂക്തങ്ങളെ അവര്‍ തുച്ഛവിലയ്ക്കു വില്‍ക്കുകയില്ല. നാഥങ്കല്‍ അവര്‍ക്ക് പ്രതിഫലമുണ്ട്. അല്ലാഹുവോ, അതിശീഘ്രം കണക്കുനോക്കുന്നവനാകുന്നു " (ആലു ഇംറാന്‍ 199).
കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍ പ്രബന്ധമൊന്നും അവതരിപ്പിച്ചില്ലെങ്കിലും സജീവസാന്നിധ്യമായിരുന്നു ഒരു ജൂതസ്ത്രീ. എണ്‍പതു വയസ്സിലധികം പ്രായം തോന്നിക്കുന്ന അവര്‍ മുമ്പ് യൂനിവേഴ്‌സിറ്റി പ്രഫസറായിരുന്നു. പ്രബന്ധാവതരണത്തിന് ശേഷമുള്ള ചര്‍ച്ചകളെ ചോദ്യങ്ങള്‍കൊണ്ടും തുടര്‍വിശദീകരണങ്ങള്‍കൊണ്ടും സജീവമാക്കുന്ന അവരുടെ അറിവും വാക്ചാതുരിയും ആരുടെയും ശ്രദ്ധയാകര്‍ഷിക്കും. ഇസ്‌ലാമും യഹൂദമതവും തമ്മിലെ സാംസ്‌കാരിക വിനിമയമാണ് അവരുടെ സംസാരത്തിലെ മുഖ്യ പ്രമേയം. ഈ വാര്‍ധക്യത്തിലും അക്കാദമിക-ബൗദ്ധിക ചര്‍ച്ചകളില്‍ പങ്കെടുക്കാനുള്ള അവരുടെ ഉത്സാഹവും താൽപര്യവും നമ്മള്‍ കണ്ടുപഠിക്കേണ്ടതുതന്നെ. വിവാഹത്തോടെ പഠനവും ബൗദ്ധിക വ്യായാമവും അവസാനിപ്പിച്ച് വെറും കുടുംബിനികളായി വീടകങ്ങളില്‍ ഒതുങ്ങിക്കൂടുന്ന നമ്മുടെ സ്ത്രീകള്‍ എവിടെ നില്‍ക്കുന്നു, റിട്ടയര്‍മെന്റിനു ശേഷവും പഠനവും വായനയും തുടരുന്ന ഈ സ്ത്രീകള്‍ എവിടെ നില്‍ക്കുന്നു എന്നു വെറുതെ ആലോചിച്ചുപോയി. ഇസ് ലാമിക പ്രമാണങ്ങള്‍ ജ്ഞാനപോഷണത്തിന് നല്‍കുന്ന പ്രാധാന്യം കണക്കിലെടുക്കുമ്പോള്‍ നമ്മളായിരുന്നു ഇങ്ങനെയൊക്കെ ആകേണ്ടിയിരുന്നത്. ജീവിതസായാഹ്നത്തിലും അവരുടെ ഊർജസ്വലതയുടെയും ബുദ്ധികൂർമതയുടെയും കാരണം മറ്റെവിടെയും തിരയേണ്ടതില്ല. ജ്ഞാനാന്വേഷണം ഉപാസനയാക്കിയ അവരുടെ ഉറച്ച മനസ്സാകും അവരെ ഇത്രയും ശക്തയായ സ്ത്രീയാക്കി മാറ്റുന്നത്.

ഇസ്‌ലാം ഭീതിയൊഴിയുന്ന അമേരിക്ക
9/11 സംഭവങ്ങൾക്ക് ശേഷം അമേരിക്കയില്‍നിന്ന് ഇസ്‌ലാമോഫോബിയയുടെ അനേകം വാര്‍ത്തകള്‍ ലോകം കേട്ടിരുന്നു. ഹിജാബ് ധാരികളായ സ്ത്രീകളും താടി നീട്ടിവളര്‍ത്തിയ പുരുഷന്‍മാരും ആക്രമിക്കപ്പെട്ട സംഭവങ്ങളുണ്ടായി. എ.പി.ജെ അബ്ദുല്‍ കലാം, ഷാരൂഖ് ഖാന്‍ തുടങ്ങിയ അതിപ്രശസ്തര്‍ പോലും, അമേരിക്കന്‍ സുരക്ഷാ ഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ക്കു മുമ്പില്‍, മുസ് ലിം സ്വത്വം കൊണ്ടുമാത്രം ഉടുതുണിയുരിയാന്‍ നിര്‍ബന്ധിതരായ വാര്‍ത്ത അന്നേ മാധ്യമശ്രദ്ധ നേടിയിരുന്നു. മുസ് ലിം പേരും സ്വത്വവും പ്രശ്‌നമാകുമോ എന്ന ഭയം വിസക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ഇന്റര്‍വ്യൂ മുതല്‍ എനിക്കുമുണ്ടായിരുന്നു. എന്നാല്‍, അനുഭവങ്ങള്‍ മറിച്ചായിരുന്നു. അമേരിക്കയുടെ പൊതു ഇടങ്ങളിലും സാധാരണക്കാര്‍ക്കിടയിലും ഇസ് ലാമിനെയും മുസ് ലിംകളെയും കുറിച്ചുള്ള നിറംപിടിപ്പിച്ച ഭീതിക്കഥകളുടെ സ്വാധീനം ഇന്ത്യയിലുള്ളതുപോലെ ഉണ്ടെന്നു തോന്നുന്നില്ല. അത്തരം ഇസ് ലാമോഫോബിക് കഥകള്‍ 9/11 സംഭവത്തിന് ശേഷമുള്ള തുടര്‍ വര്‍ഷങ്ങളില്‍ അവര്‍ കുറേ കണ്ടിട്ടുണ്ട്. എന്നാല്‍, തങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ ജീവിക്കുന്ന മുസ് ലിംകളില്‍ നിന്നുള്ള നേരനുഭവങ്ങള്‍ മറിച്ചായതാകാം ഇത്തരം ഭീകരകഥകള്‍ക്ക് അമേരിക്കയില്‍ വലിയ മാർക്കറ്റ് വാല്യു ലഭിക്കാതെ പോകാന്‍ കാരണം.
അമേരിക്കക്കാരില്‍ അധികവും മുസ് ലിംകളോട് നല്ല ബന്ധം കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്നവരും മുസ്‌ലിംകളെ ഗുണകാംക്ഷയോടെ നോക്കിക്കാണുന്നവരുമാണ്. മുസ് ലിംകളുടെ സാഹോദര്യം, കെട്ടുറപ്പുള്ള കുടുംബജീവിതം, വൈവാഹിക ജീവിതത്തിലെ പരസ്പര വിശ്വാസം തുടങ്ങിയ ഗുണങ്ങളെ വളരെ പോസിറ്റീവായി മനസ്സിലാക്കുന്നവരാണ് സാധാരണക്കാരായ അധിക അമേരിക്കക്കാരും. മുസ് ലിംകള്‍ക്ക് പൊതുവില്‍ അമേരിക്കക്കാരുടെ ആദരവ് ലഭിക്കുന്ന കാര്യങ്ങളാണ് ഇതൊക്കെ. മുസ്‌ലിംകള്‍ എന്നല്ല, എല്ലാ മത-വംശ-ഭാഷാ വൈവിധ്യങ്ങളെയും സ്വീകരിക്കുന്ന നിയമമാണ് അമേരിക്കയുടേത്. വര്‍ഷംതോറും ഇത്തരം വൈവിധ്യങ്ങളുള്‍ക്കൊള്ളുന്ന വലിയൊരു ജനസഞ്ചയത്തെ പൗരന്‍മാരായി സ്വീകരിക്കുന്ന അമേരിക്കയില്‍ മതാടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള വിവേചനം ഇന്ത്യപോലെ എളുപ്പമല്ല. മാത്രമല്ല, മറ്റൊരു മതക്കാരനായതുകൊണ്ടു മാത്രം വെറുപ്പ് ഉൽപാദിപ്പിക്കാന്‍ മാത്രം നിലവാരംകുറഞ്ഞ വര്‍ഗീയ മനസ്സുള്ളവര്‍ ഇന്ത്യയിലേതുപോലെ ഇവിടെയില്ല. അമേരിക്കയെ അമേരിക്കയാക്കുന്നത് ബഹുസ്വര-ബഹുവർണ-ബഹുമത സാഹചര്യമാണെന്ന് ഇന്നാട്ടുകാര്‍ക്കറിയാം. ട്രംപിന്റെ ഭരണകാലത്ത്, തീവ്ര വലതുപക്ഷക്കാരുടെ വംശീയതയും അപരമതവിദ്വേഷവും കുടിയേറ്റവിരുദ്ധതയും മറനീക്കി പുറത്തുവന്നത് അതിനൊരു അപവാദമാണ്. എങ്കിലും അമേരിക്കയുടെ പൊതുമനസ്സ് അത്തരം വിവേചനങ്ങള്‍ക്കെതിരാണ്. ഇന്ത്യയില്‍ മാധ്യമങ്ങളും അവ സൃഷ്ടിക്കുന്ന വാര്‍ത്തകളും കോടതിവിധികളും രാഷ്ട്രീയവുമൊക്കെ ഇസ് ലാമോഫോബിക്കായി മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സന്ദര്‍ഭത്തില്‍, അമേരിക്കയിലെ പൊതു സമൂഹം അത്ര ഇസ്‌ലാമോഫോബിക് അല്ലെന്ന് നിസ്സംശയം പറയാം. l (തുടരും)